παραδοσιακά παιχνίδια ελληνικά & άλλων χωρών Ε 1 -Ε 2 31 ο ηµοτικό Σχολείο Περιστερίου 2002-03
παραδοσιακά παιχνίδια ελληνικά & άλλων χωρών (Πρόγραµµα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) Ε 1 -Ε 2 31 ο ηµοτικό Σχολείο Περιστερίου 2002-03 1
Περιεχόµενα Σελ. Σελ. Εισαγωγή 3 Γουβάκια 33 Συµµετέχοντες 6 Λέγκα λεγκόξυλο 34 Αλφαβητικός κατάλογος παιχνιδιών 7 Ντάλιος 35 Αµπάριζα 8 Σκλέντζα και σκλεντζί 36 Κλέφτες κι αστυνόµοι 9 Γκούλι ντάντα 37 Μπαµ ξεµπαµ 10 Σκοπ ε τσινγκλ 38 Σκλαβάκια 11 Κουφίνι 39 Λιµνούλα του βατράχου 12 Μακρύ σχοινί 40 Μαντιλάκι 13 Ήλιος, φεγγάρι κι αστέρια 41 Κλώσα, κλωσόπουλα και γεράκι 14 Κουµπιά 42 Πούλα µε βέζετ δε δέλπρα 15 Ντίπσεν 43 Ψείρες 16 Τρίλιζα 44 Ραβδοϊσορροπία 17 Μικρός µύλος 45 Μανταλιάς Πρωτολιάς 18 Ντάαµπουλ 46 Σκαµνάκια ή βαρελάκια 19 Τοπ ε γκροπ 47 Μακριά γαϊδούρα 20 Μπάλα στο τούνελ 48 Άλτι µπι λάλτι 21 Μπουκάλα 49 Μπέδα 22 Παράδεισος και κόλαση 50 Εφτάπετρα 23 Παπουτσωµένες καρέκλες 51 Κούκος ή µπούκος 24 Μέλισσα µέλισσα 52 Ελευθερία 25 Μέντα µέντα 53 Αµάτζες ή πίτσια 26 Ένα λεπτό κρεµµύδι 54 Τζαµί ή κεραµιδάκια 27 Γραφήµατα 56 Τζιώνα ή τσιώνα 28 Βιβλιογραφία 61 Μπάλα και πύργος 29 Μήλα 30 Σηµαδεύω µε την µπάλα 31 Μπέιζµπολ 32 2
Λίγα λόγια Παρατηρώντας τα παιδιά στα διαλείµµατα διαπιστώσαµε ότι αρκετά απ αυτά έπαιζαν κάποια διαχρονικά παραδοσιακά µας παιχνίδια, κυρίως τα πιο γνωστά, όπως κουτσό, κυνηγητό, κρυφτό, κλέφτες κι αστυνόµους, αγαλµατάκια ακούνητα κ.ά. Σκεφτήκαµε, λοιπόν, να συζητήσουµε µε τα παιδιά σχετικά µ αυτά τα παιχνίδια, να µάθουµε ποια ήξεραν, ποια µπορούσαν να παίξουν στην αυλή του σχολείου, αν τα έπαιζαν και στις γειτονιές τους και αν τα ενδιέφερε να µάθουν κι άλλα τέτοια παιχνίδια. Έτσι, αποφασίσαµε µαζί µε τους µαθητές και των δύο τµηµάτων της Ε τάξης, στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ν ασχοληθούµε µε τα παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου µας αλλά και άλλων χωρών, µια και στο σχολείο µας έχουµε και µαθητές από γειτονικές και άλλες πιο µακρινές χώρες. Τα παιδιά µε κέφι κι ενθουσιασµό ανέλαβαν να ερευνήσουν και να συγκεντρώσουν υλικό σχετικό µε το θέµα. Με τα φύλλα έρευνας που τους δόθηκαν κατόρθωσαν να καταγράψουν αρκετά παιχνίδια. Κάποια που ήδη γνώριζαν, άλλα που έµαθαν από τους γονείς τους, τους παππούδες και τις γιαγιάδες και άλλα που βρήκαν µέσα σε διάφορα βιβλία. Με τα ερωτηµατολόγια, που συντάξαµε από κοινού και µοιράστηκαν στα παιδιά όλων των τάξεων του σχολείου, καταλήξαµε σε πολύ χρήσιµα συµπεράσµατα σχετικά µε τα παιχνίδια που προτιµούν να παίζουν τα παιδιά, αλλά και µε τους χώρους που παίζουν ή αναγκάζονται να παίζουν. Σχεδιάσαµε και ζωγραφίσαµε µαζί µε τα παιδιά ορισµένα επιδαπέδια παιχνίδια στην αυλή του σχολείου. Έτσι, οµορφύναµε την αυλή, δώσαµε το ερέθισµα σε περισσότερα παιδιά να παίξουν αυτά τα παιχνίδια και ι- κανοποιήσαµε την ανάγκη των παιδιών για καλλιτεχνική έκφραση και δηµιουργία. Μέσα απ αυτή την προσπάθειά µας θελήσαµε να φέρουµε τα παιδιά πιο κοντά στην παράδοσή µας, να µάθουν καινούρια παιχνίδια και να θυµηθούν άλλα ξεχασµένα, να γνωρίσουν παιχνίδια από άλλες χώρες, να παρατηρήσουν οµοιότητες και διαφορές µε τα δικά µας παιχνίδια και να ενωθούν οι «διαφορετικοί κόσµοι» που συνυπάρχουν στο σχολείο, ν αναπτύξουν την οµαδικότητα και τη συνεργασία, να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους άλλα και τους άλλους και να ψυχαγωγηθούν. Όπως άλλωστε υποστηρίζουν πολλοί παιδαγωγοί και ψυχολόγοι, το παιχνίδι είναι βασικός παράγοντας κοινωνικοποίησης, µέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Το παιδί µέσα από το παιχνίδι βιώνει διάφορες καταστάσεις, νιώθει χαρά, αγάπη, πόνο, µαθαίνει ν αντιµετωπίζει δυσκολίες και να τις ξεπερνά κατανοώντας τη ζωή στην ολότητά της. 3
Το παιχνίδι είναι µια αυθόρµητη συµπεριφορά που δεν έχει σαφή στόχο ούτε ακολουθεί κάποιο συγκεκριµένο πρότυπο. Το παιχνίδι γίνεται για το ίδιο το παιχνίδι, για την ευχαρίστηση που προκαλεί. Τα οφέλη του όµως είναι πάρα πολλά και σηµαντικά. Βοηθά τα νεαρά άτοµα ν αναπτυχθούν σωστά, σωµατικά και νοητικά, και ευεργετεί όσα εξακολουθούν να παίζουν και στον ενήλικο βίο τους. Αντίθετα, αν τα µικρά παιδιά στερηθούν για κάποιο λόγο το παιχνίδι, η ανάπτυξή τους µπορεί κι αυτή να µην ολοκληρωθεί φυσιολογικά. Είναι απαραίτητο για µια υγιή και ευτυχισµένη παιδική ηλικία, ασκεί θετική επίδραση στο παιδί, ενώ οι µεγάλοι που εξακολουθούν να παίζουν, διακρίνονται συνήθως για την εξυπνάδα τους και τη δηµιουργικότητά τους. Αυτό αποδεικνύουν και δύο έρευνες που έγιναν στο τµήµα Ψυχιατρικής του Κολεγίου Ιατρικής Μπέιλον, στο Χιούστον του Τέξας. Στην πρώτη έρευνα πήραν µέρος 26 ένοχοι για ανθρωποκτονία. Το 90% των ανδρών αυτών είτε δεν είχαν παίξει καθόλου ως παιδιά είτε επιδίδονταν σε αφύσικα παιχνίδια: τροµοκρατούσαν τους συµµαθητές τους, διασκέδαζαν µε σκληρά πειράγµατα ή βασάνιζαν ζώα. Στη δεύτερη έρευνα πήραν µέρος 25 οδηγοί, που είχαν σκοτώσει κάποιον ή είχαν σκοτωθεί οι ίδιοι σε ατύχηµα και οι περισσότεροι οδηγούσαν µεθυσµένοι. Το 75% απ αυτούς δεν είχαν παίξει φυσιολογικά όταν ήταν παιδιά. Το παιχνίδι είναι αναπόσπαστο µέρος της ανάπτυξης του παιδιού. Το παιδί έχει από την ίδια του τη φύση την ανάγκη να ερευνήσει, να δοκιµάσει καινούρια πράγµατα, να κινηθεί ελεύθερο στην αυλή, στο δρόµο, στην αλάνα, να έρθει σε επαφή µε τη φύση, το χώµα για παράδειγµα, που τείνει να εξαφανιστεί πλέον από τις µεγάλες πόλεις. Επιθυµεί να παίζει έξω, όπως φαίνεται και στο γράφηµα 2 στις τελευταίες σελίδες της εργασίας µας (90% των παιδιών). Όµως οι χώροι που µπορεί το παιδί να ικανοποιήσει την ανάγκη του αυτή είναι λιγοστοί. Οι γειτονιές, οι πλατείες, οι αλάνες χάνονται. Τα γήπεδα, χώροι που προτείνονται ως λύση, είναι για α- θλητισµό, µια άλλη ποιότητα οµαδικής ζωής. Και από τα παιδιά που παίζουν έξω, το µεγαλύτερο ποσοστό (80%) πηγαίνει σε κάποιο γήπεδο ή παιδική χαρά ή κάποια αυλή (γράφηµα 4). Το παραδοσιακό παιχνίδι ήταν προϊόν του δρόµου, της γειτονιάς, της πλατείας, όπως αναφέρει ο Μ. Μερακλής. Ο ίδιος επισηµαίνει και την αφοµοίωση της λέξης «παιδιά», που σηµαίνει το παίξιµο, από τη λέξη παιχνίδι, που κυρίως σήµαινε το όργανο µε το οποίο γινόταν το παίξιµο. Και αυτό ίσως εξηγείται από το γεγονός ότι στις µέρες µας, είτε λόγω έλλειψης χρόνου των παιδιών αλλά και των γονιών τους είτε λόγω έλλειψης ελεύθερων χώρων, πολλά παιδιά παίζουν µόνα τους στα διαµερίσµατα (γράφηµα 1) µε µοναδικό συµπαίκτη το παιχνίδι αντικείµενο. 4