Τεχνολογίες παραγωγής κηπευτικών στα θερμοκήπια

Τεχνολογίες παραγωγής κηπευτικών στα θερμοκήπια ημήτρης Σάββας Καθηγητής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών

Καλλιεργούμενη έκταση & παραγωγή ανά είδος κηπευτικού: Κύρια καλλιέργεια Ψηλά θερμοκήπια Θερμαινόμενα θερμοκήπια Μη θερμαινόμενα θερμοκήπια Σύνολο Υαλόφρακτα θερμοκήπια Καλυμμένα με πλαστικό Υαλόφρακτα θερμοκήπια Καλυμμένα με πλαστικό (ψηλά θερμοκήπια) Είδος κηπευτικού ΕΚ (στρ.) ΠΑ (ton) ΕΚ (στρ.) ΠΑ (ton) ΕΚ (στρ.) ΠΑ (ton) ΕΚ (στρ.) ΠΑ (ton) ΕΚ (στρ.) ΠΑ (ton) Τομάτα 622 11.203 4.252 41.165 239 2.510 13.930 164.161 19.043 219.039 Αγγούρι 115 1.405 1.883 28.578 254 5.280 8.955 93.178 11.206 128.441 Κολοκύθι 9 41 150 729 30 240 574 2.137 763 3.147 Μελιτζάνα 7 56 160 968 30 220 1.558 16.884 1.756 18.128 Πιπεριά 119 1.570 789 4.935 83 716 6.269 71.132 7.259 78.353 Φασόλι 20 50 622 1.978 75 260 1.044 2.167 1.761 4.455 Μαρούλι 18 63 224 634 30 120 1.158 2.489 1.430 3.306 Πεπόνι 1 0 21 85 10 20 20 100 52 205 Καρπούζι 2 0 16 96 60 420 145 620 223 1.136 Φράουλα 0 0 00 0 0 0 11.630 43.927 11.630 43.927 Διάφορα 20 0 169 1.135 10 15 421 772 621 1.922 ΣΥΝΟΛΟ 933 14.388 8.286 80.303 821 9.801 45.704 397.568 55.743 502.058

Έτος Εισαγωγές εξαγωγές αγγουριού θερμοκηπίου (τόνοι) Εισαγωγές Τιμή Συνολική ( /kg) αξία (Μ ) Εξαγωγές (τόνοι) Μερίδιο Τιμή παρ.(%) /kg Συνολική αξία (Μ ) 2000 716 0,42 0,298 14.959 9,23 0,99 14,777 2001 1.064 0,54 0,577 29.267 19,13 0,98 28,540 2002 2.126 0,42 0,892 22.766 13,73 1,24 28,324 2003 5.581 0,47 2,642 23.776 14,79 1,19 28,174 2004 6.069 0,45 2,707 23.087 14,89 0,84 19,474 2005 2.925 0,71 2,089 20.170 12,85 1,25 25,268 2006 2.653 0,68 1,796 24.473 15,83 1,02 25,062 2007 2.226 0,71 1,570 21.697 13,49 0,93 20,171 2008 2.122 0,75 1,586 20.742 12,42 0,87 18,086 2009 1.483 0,85 1,258 17.564 9,96 1,21 21,229 2010 1.051 0,69 0,726 29.354 25,07 0,97 28,439 2011 923 0,62 0,576 26.145 16,76 0,74 19,306 2012 839 0,59 0,497 30.805 15,80 0,95 29,161 2013 839 0,66 0,552 35.058 16,72 0,94 32,979 2014 636 0,64 0,409 38.232 20,98 0,78 29,638 M.O.* 2,083 0,61 1,212 25.206 15,44 0,99 24,575

Year Εισαγωγές εξαγωγές τομάτας Εισαγωγές (tons) Τιμή ( /kg) Αξία (Μ ) (tons) Μερίδιο παρ. (%) Εξαγωγές price /kg Αξία Μ 2000 4.491 0,88 3,948 2.808 0,39 0,54 1,517 2001 8.915 0,74 6,597 4.308 0,62 0,52 2,239 2002 14.825 0,82 12,180 6.719 0,98 0,31 2,095 2003 19.676 1,03 20,322 3.186 0,33 1,053 2004 20.042 0,86 17,252 2.928 0,43 0,41 1,194 2005 17.194 0,77 13,298 2.956 0,43 0,39 1,161 2006 21.156 0,70 14,844 3.524 0,52 0,35 1,243 2007 22.710 0,96 21,812 4.461 0,52 0,49 2,182 2008 17.417 1,01 17,554 4.886 0,61 0,47 2,283 2009 15.642 0,92 14,383 4.107 0,42 0,46 1,886 2010 17.329 0,97 16,813 8.876 0,90 0,50 4,428 2011 15.723 0,75 11,866 16.010 2,49 0,44 6,968 2012 15.879 0,78 12,362 16.758 2,60 0,48 7,987 2013 8.243 0,57 4,702 20.001 2,92 0,58 11,589 2014 9.202 0,55 6,466 39.074 7,10 0,43 16,850 Mean 15.230 0,82 14,095 9.373 1,50 0,45 4,312

Πιστοποίηση διαδικασίας παραγωγής GLOBALG.A.P. (www.globalgap.org) (πρώην EUREPGAP) Βασίζεται σε ένα πρότυπο ορθών γεωργικών πρακτικών (Good Agricultural Practices, GAP) και πιστοποιείται η συμμόρφωση ως προς το πρότυπο αυτό. GLOBALG.A.P. Fruit and Vegetables Standard AGROCERT (www.agrocert.gr) (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.) AGRO 2-1 AGRO 2-2 Πρόκειται για εθνικά πρότυπα πιστοποίησης, τα οποία έχουν προβλήματα αναγνώρισης στις διεθνείς αγορές και επομένως η χρησιμότητά τους για τα εξαγώγιμα κηπευτικά είναι αμφίβολη.

Ολοκληρωμένη διαχείριση της παραγωγής Βασίζεται στον συνδυασμό όλων των μέσων και τεχνικών καλλιέργειας που είναι διαθέσιμα και επιτρεπτά, με στόχο την ελαχιστοποίηση των εισροών ενέργειας και αγροχημικών: Κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή θερμοκηπίου Υποκατάσταση χημικών επεμβάσεων με φυσικές μεθόδους και μέσα Όπου η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων είναι αναγκαία, επιλέγονται ουσίες χαμηλής τοξικότητας και υπολειμματικότητας.

Ολοκληρωμένη διαχείριση της παραγωγής Έμφαση στην πρόληψη φυτοασθενειών και άλλων διαταραχών ανάπτυξης και καρποφορίας Ορθολογική άρδευση λίπανση με στόχους: ελαχιστοποίηση απορροών, αποφυγή ρύπανσης υδάτινων πόρων, λαχανικά με χαμηλή περιεκτικότητα σε νιτρικά Στόχος δεν είναι μόνο η μέγιστη παραγωγή αλλά ταυτόχρονα και η άριστη ποιότητα του προϊόντος

Καλλιέργεια τομάτας Αφαίρεση φύλλων Στόχος της αφαίρεσης φύλλων στην τομάτα είναι η διατήρηση 14-18 σύνθετων φύλλων ανά φυτό. Η αξιοποίηση της φωτεινής ακτινοβολίας από την τομάτα μεγιστοποιείται όταν ο LAI προσεγγίζει το 4. Πλεονεκτήματα: Η αφαίρεση των παλιών φύλλων ευνοεί τους καρπούς στον ανταγωνισμό τους με τα φύλλα για προϊόντα της φωτοσύνθεσης Η αφαίρεση των παλιών φύλλων και η μεταφορά τους εκτός θερμοκηπίου απομακρύνει τις προνύμφες του αλευρώδη με συνέπεια την δραστική μείωση των πληθυσμών τους Η αφαίρεση παλιών φύλλων αποτρέπει την υπερβολική υγρασία στην περιοχή γύρω από τους καρπούς Μείωση του ποσοστού καρπών με ξηρή σήψη κορυφής (BER)

Για επαρκή επικονίαση απαιτείται ένας δραστήριος βομβίνος ανά 40-70 m 2 θερμοκηπιακής καλλιέργειας (Portree, 1996). Λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό βομβίνων ανά κυψέλη, υπολογίζεται ότι απαιτούνται 0,5-0,75 κυψέλες ανά στρέμμα θερμοκηπιακής καλλιέργειας τομάτας

Αντιμετώπιση εδαφογενών ασθενειών Σε εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ για το περιβάλλον, το βρωμιούχο μεθύλιο αποσύρθηκε από την αγορά το 2005 στις αναπτυγμένες χώρες και από το 2015 στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αναζητούνται τρόποι υποκατάστασης του βρωμιούχου μεθυλίου με άλλες, πιο φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους αντιμετώπισης των εδαφογενών ασθενειών.

Παστερίωση με ατμό Ανύψωση θερμοκρασίας με ατμό στους 71 o C για 30. Ποσότητα ατμού: 25-30 kg/m 2 απάνη σε καύσιμα (πετρέλαιο): 2,4 L/m 2 Πλεονεκτήματα: Αποτελεσματική στο στρώμα του εδάφους που εκτίθεται στην παραπάνω θερμοκρασία Μειονεκτήματα: Πολύ ψηλό κόστος Ορισμένοι ζωικοί εχθροί δεν αντιμετωπίζονται πλήρως γιατί μεταναστεύουν σε βαθύτερα εδαφικά στρώματα

Ηλιοθέρμανση εδάφους Η ορατή και η υπεριώδης ακτινοβολία παγιδεύονται στο έδαφος του θερμοκηπίου μέσω της κάλυψης του εδάφους με ένα διαφανές φύλλο πολύαιθυλενίου, το οποίο είναι αδιαπέραστο στο νερό και τον αέρα. Απαιτήσεις: Υγρό χώμα Υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες Τα ανοίγματα εξαερισμού του θερμοκηπίου πρέπει να είναι ερμητικά κλειστά. Χρόνος έκθεσης: 4-8 εβδομάδες το καλοκαίρι. Θερμοκρασία εδάφους που επιτυγχάνεται: 45-60 o C

Lethal temperature ( o C) after exposure for 30 min Θανατηφόρα θερμοκρασία ( ο C) μετά από έκθεση για 30 min 100 90 80 70 60 50 40 Resistant weed seeds Resistant plant viruses Most weed seeds All plant pathogenic bacteria Most plant viruses Soil insects Most plant pathogenic fungi Most plant pathogenic bacteria Botrytis Rhizoctonia solani Sclerotinia sclerotiorum, sclerotium rolfsi Nematodes

Εμβολιασμός Παραγωγικές ποικιλίες και υβρίδια καρποδοτικών λαχανικών με ευαίσθητο ριζικό σύστημα σε παθογόνα και ζωικούς εχθρούς εδάφους μπορούν να εμβολιάζονται πάνω σε ανθεκτικά υποκείμενα. Ορισμένα υποκείμενα μπορεί να είναι ανθεκτικά και σε άλλες αντίξοες συνθήκες για το ριζικό σύστημα (χαμηλή θερμοκρασία, ph, αλατότητα, κ.λπ.).

Υποκείμενα Εμβολιασμός τομάτας Lycopersicum esculentum L. esculentum L. hirsutum Solanum torvum Solanum aethiopicum Παθογόνα που αντιμετωπίζονται Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici F. oxysporum f. sp. radicis-lycopersici Verticillium dahliae Pyrenochaeta lycopersici Meloidogyne incognita, M. javanica & M. arenaria Ralstonia solanacearum

Εμβολιασμός πιπεριάς Υποκείμενα: Τα υποκείμενα που χρησιμοποιούνται για εμβολιασμό της πιπεριάς ανήκουν: είτε στο είδος C. annuum L., είτε σε άλλα είδη του γένους Capsicum, είτε σε δειιδικά υβρίδια C. annuum L. C. chinensis Παθογόνα που αντιμετωπίζονται: Η πιπεριά εμβολιάζεται κυρίως με στόχο την προστασία της από τον εδαφογενή μύκητα Phytophthora capsici, καθώς και από νηματώδεις

Εμβολιασμός μελιτζάνας Η μελιτζάνα εμβολιάζεται με στόχο την προστασία της από αδρομυκώσεις προκαλούμενες κυρίως από τον μήκυτα Verticillium dahlia. Επιπλέον, με τον εμβολιασμό της μελιτζάνας επιδιώκεται επίσης προστασία και από προσβολές από φουζάριο, βακτηριακή μάρανση και κομβονηματώδεις

Υποκείμενα εμβολιασμού μελιτζάνας Άλλα είδη του γένους Solanum, συγγενικά με την μελιτζάνα: S. integrifolium, S. sisimprifolium, S. torvum. ιάφορα υποκείμενα του S. lycopersicum (καλλιεργούμενη τομάτα), όπως το Energy F1

Εμβολιασμός κολοκυνθοειδών Υποκείμενο Εμπορικά ονόματα Εμβόλιο Benincasa hispida Thunb. Lion καρπούζι Citrulus lanatus (Thunb.) Matsum. et Nakai Toughness, Kyohgoh, καρπούζι Cucumis melo L. πεπόνι Cucurbita ficifolia Bouché Heukjong πεπόνι, αγγούρι C. maxima Duch. C. moschata Duch Shintozwa, P360 αγγούρι, καρπούζι, πεπόνι Cucurbita moschata Duch Hongtozwa καρπούζι, πεπόνι Cucurbita pepo L. καρπούζι Lagenaria siceraria L. καρπούζι, πεπόνι Sicyos angulatus L. Andong αγγούρι

Εμβολιασμός καρπουζιού με συνένωση τομών

Χειρωνακτικός εμβολιασμός

Μηχανή εμβολιασμού

Μηχανικός εμβολιασμός

Χρονοδιαγράμματα σποράς υποκειμένου και εμβολίου όταν εφαρμόζεται εμβολιασμός με πλάγια ή οριζόντια τομή και το υποκείμενο είναι διαφορετικό βοτανικό είδος από το εμβόλιο εμβολιαζόμενο φυτό σπορά εμβολίου σπορά ημέρες μετά την σπορά του εμβολίου υποκειμένου εμβολιασμός επίτευξη συγκόλλησης μεταφύτευση αγγούρι 0 3 4 9 11 16 18 28 32 καρπούζι 0 4 6 14 16 25 28 38 42 πεπόνι 0 4 6 13 15 24 26 36 40 τομάτα 0 4 28 34 42 50 55 60 μελιτζάνα 0 10 14 40 45 55 60 65 70 πιπεριά 0

40 35 30 25 20 15 10 5 0 5 4 3 2 1 0 60 50 40 30 20 10 0 12 10 8 6 4 2 0 8 6 4 2 0 Heman Maxifort SG NG Επίδραση εμβολιασμού στην τομάτα Συνολικό Ξ.Β. φυτού (g plant 1 ) Ξ.Β. ριζών (g plant 1 ) Ξ.Β. φύλλων (g plant 1 ) Ξ.Β. καρπών (g plant 1 ) Ξ.Β. βλαστών (g plant 1 )

Άλλοι τρόποι αντιμετώπισης παθογόνων εδάφους Χημικά απολυμαντικά, π.χ. Metham sodium, Dazomet 1,3-dichloropropene + chloropicrin Βιολογικοί παράγοντες (μικροοργανισμοί ανταγωνιστικοί προς τα παθογόνα) Καλλιέργεια εκτός εδάφους (υδροπονία) Συνδυασμός των παραπάνω μεθόδων

Παρέχουν ένα καθαρό ξεκίνημα από παθογόνα εδάφους όταν πρωτοχρησιμοποιούνται. Αν το υπόστρωμα ξαναχρησιμοποιηθεί, μπορεί να απολυμανθεί ευκολότερα σε σύγκριση με το έδαφος (χαμηλότερο κόστος, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα) με ατμό, ηλιοθέρμανση ή χημικούς παράγοντες. Υ ΡΟΠΟΝΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

ΘΡΕΨΗ ΛΙΠΑΝΣΗ Υ ΡΟΠΟΝΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

Θρεπτικό διάλυμα Είναι ένα αραιό υδατικό διάλυμα όλων των θρεπτικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τα φυτά, τα οποία βρίσκονται διαλυμένα στο νερό: - είτε ως ιόντα ανόργανων αλάτων - είτε ως ευδιάλυτες ανόργανες χημικές ενώσεις - είτε ως ευδιάλυτες οργανικές χημικές ενώσεις.

Μορφές θρεπτικών στοιχείων στα θρεπτικά διαλύματα μακροστοιχεί ο Χημική μορφή Ιχνοστοιχείο χημική μορφή άζωτο (N) NO 3 -, NH 4 + σίδηρος (Fe) Fe 2+ φώσφορος (P) H 2 PO 4 - μαγγάνιο (Mn) Mn 2+ θείο (S) SO 4 2- ψευδάργυρος (Zn) Zn 2+ κάλιο (K) K + χαλκός (Cu) Cu 2+ ασβέστιο (Ca) Ca 2+ βόριο (B) H 3 BO 3 μαγνήσιο (Mg) Mg 2+ μολυβδαίνιο (Mo) MoO 4 2-

υσκολίες κατάρτισης σύνθεσης ενός θρεπτικού διαλύματος σε μακροστοιχεία: Ι. Σύνδεση ανιόντων - κατιόντων Χορήγηση ενός ιόντος συνοδεύεται απαραίτητα από την χορήγηση ενός άλλου ιόντος αντίθετου φορτίου στην ίδια κανονική συγκέντρωση. Παράδειγμα: Προσθήκη καλίου (Κ): υνατές επιλογές: KCl K + + Cl - KNO 3 K + + NO - 3 KH 2 PO 4 K + + H 2 PO - 4 K 2 SO 4 K + + SO - 4

υσκολίες κατάρτισης σύνθεσης ενός θρεπτικού διαλύματος σε μακροστοιχεία: ΙΙ. Σύσταση νερού άρδευσης Συχνά το νερό άρδευσης περιέχει σημαντικές ποσότητες: των θρεπτικών μακροστοιχείων Ca, Mg, S (SO 2-4 ) των ιχνοστοιχείων Mn 2+, Zn 2+, Cu 2+, B και Cl - των μακρο-ιόντων HCO 3- και Na +. Μερικές φορές οι συγκεντρώσεις των παραπάνω στοιχείων στο νερό προσεγγίζουν ή υπερβαίνουν τις τιμές - στόχο για το θρεπτικό διάλυμα.

υσκολίες κατάρτισης σύνθεσης ενός θρεπτικού διαλύματος σε μακροστοιχεία: ΙΙΙ. Ρύθμιση ph Η παρουσία HCO 3 - στο νερό άρδευσης το καθιστά αλκαλικό. Για να μειωθεί το ph του νερού όμως, απαιτείται η προσθήκη οξέως (Η + ) για την απομάκρυνση των ιόντων HCO 3-. Η παροχή Η + όμως συνοδεύεται και από την προσθήκη ενός ανιόντος που πρέπει να συνυπολογισθεί στις χορηγούμενες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων.

Σύνθεση θρεπτικού διαλύματος Επιθυμητά χαρακτηριστικά τα οποία καθορίζουν την σύνθεση ενός θρεπτικού διαλύματος: 1. Συνολική συγκέντρωση αλάτων (EC in ds m -1 ) 2. ph 3. Αναλογίες μακροκατιόντων (mm): 3.1. K:Ca:Mg 3.2. N:K 3.3. NH 4+ /(NH 4+ + NO 3- ) ή 3. Συγκεντρώσεις μακροκατιόντων (mm): 3.1. K, Ca, Mg 3.2. NO 3-, 3.3. NH 4 + 4. Συγκέντρωση H 2 PO 4- (mm) 5. Συγκεντρώσεις ιχνοστοιχείων (mm)

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΟΙΧΤΑ Υ ΡΟΠΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ Καλλιεργητής: ΓΠΑ Πυκνά διαλύματα V, m 3 A Επιθυμητά χαρακτηριστικά Θ.. Χημική σύσταση νερού Καλλιεργούμενο είδος: Τομάτα Πυκνό διάλυμα A 1 100 E t * 1.90 ds/m E.C. 1.36 ds/m Τύπος θρεπτικού διαλύματος: Τροφοδοσία Πυκνό διάλυμα B 1 100 ph opt. 5.60 ph 7.24 Ημερομηνία: 10/05/2012 Πυκνό διάλυμα οξέως 1 100 [K] 5.000 mmol/l Ca 2+ 3.60 mmol/l ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΜΑΖΕΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ Επιλογή λιπάσματος φωσφόρου: [Ca] 3.600 mmol/l Mg 2+ 2.10 mmol/l E.C. 2.10 ds/m Επιλέξτε 1 για φωσφορικό 1 [M g] 2.100 mmol/l K + 0.25 mmol/l ph 5.60 μονοκάλιο ή 2 για φωσφορικό οξύ [NO3] 8.000 mmol/l + NH 4 0.00 mmol/l Πυκνό διάλυμα A 1000 ΛΙΤΡΑ Επιλογή λιπάσματος βορίου: [NH4] 1.500 mmol/l Na + 2.70 mmol/l 1 Νιτρικό ασβέστιο 0.000 Kg Επιλέξτε 1 για βορικό οξύ, 2 για τετραβορικό νάτριο (βόρακας) ή 3 3 [H 2 PO - 4 ] 1.25 mmol/l 2- SO 4 2.60 mmol/l 2 Νιτρικό κάλιο 1.434 Kg για οκταβορικό νάτριο (solubor) [Fe ] t 15.00 μmol/l NO - 3 0.25 mmol/l 3 Νιτρικό αμμώνιο 12.008 Kg Επιλογή λιπάσματος - [Mn] t 10.00 μmol/l H 2 PO 4 0.00 mmol/l 4 Χηλικός σίδηρος 1.398 Kg μολυβδαινίου: Επιλέξτε 1 για 2 [Zn ] t 6.00 μmol/l HCO - επταμολυβδαινικό αμμώνιο ή 2 για 3 7.50 mmol/l Πυκνό διάλυμα B 1000 ΛΙΤΡΑ μολυβδαινικό νάτριο [Cu ] t 0.50 μmol/l Cl - 1.40 mmol/l 1 Νιτρικό κάλιο 0.000 Kg Επιθυμητές τιμές K, Ca, M g: [B ] t 25.00 μmol/l Fe 0.00 μmol/l 2 Θειικό μαγνήσιο 0.000 Kg Επιλέξτε 1 για αναλογία K:Ca:M g 2 [Mo] t 0.50 μmol/l Mn ++ 0.00 μmol/l 3 Φωσφορικό μονοκάλιο 17.013 Kg (mmol/mmol) ή 2 για συγκεντρώσεις (mmol/l) [Si ] 0.00 mmol/l Zn ++ 0.68 μmol/l 4 Θειικό κάλιο 29.266 Kg Επιλέξτε 1 για εισαγωγή % καθαρό λίπασμα Cu ++ 0.30 μmol/l 5 Θειική αμμωνία 0.000 Kg επιθυμητής τιμής N/K (mmol/mmol) ή 2 για επιθυμητή συγκέντρωση 2 καθαρό HNO 3 68 (% w/w) B 1.85 μmol/l 6 Νιτρικό μαγνήσιο 0.000 kg ΝΟ 3 (mmol/l) καθαρό H 3 PO 4 85 (% w/w) Mo 0.00 μmol/l 7 Φωσφορικό οξύ 0.000 λίτρα Επιλέξτε 1 για εισαγωγή Fe σε χηλικό Fe 6 (% w/w) Si 0.00 mmol/l 8 Πυκνό διάλυμα ιχνοστοιχείων 5.000 λίτρα επιθυμητής τιμής ΝΗ 4 /(ΝΗ 4 +ΝΟ 3 ) 2 Π.. Ιχν. (V, A) 50 200 Σcat w 14.35 meq/l Πυκνό διάλυμα ιχνοστοιχείων 50 ΛΙΤΡΑ (mmol/mmol) ή 2 για επιθυμητή συγκέντρωση ΝΗ 4 (mmol/l) λιπάσματα (kg/δοχείο) 32.851 Σan w 14.35 meq/l 1 Θειικό μαγγάνιο 1,690 g ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ 2 Θειικός ψευδάργυρος 1,530 g Κατιόντα/ανιόντα C.C.S C.C.W. C.A.F. 2- SO 4 - NO 3 - H 2 PO 4 - HCO 3 Cl - Si 3 Θειικός χαλκός 50 g C.A.S. 20.60 8.56 8.00 1.25 1.39 1.40 0.00 4 Βορικό οξύ 0 g C.A.W. 14.35 5.20 0.25 0.00 7.50 1.40 0.00 5 Βόρακας 0 g A.A.F. 12.36 3.36 7.75 1.25 0.00 0.00 0.00 6 Solubor 1,193 g Ca 2+ 7.20 7.20 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 7 Επταμολ υβδαινικό αμμώνιο 0 g Mg 2+ 4.20 4.20 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 8 Μολυβδαινικό νάτριο 121 g K + 5.00 0.25 4.75 3.36 0.14 1.25 0.00 0.00 0.00 9 Νιτρικό οξύ 0 λίτρα + NH 4 1.50 0.00 1.50 0.00 1.50 0.00 0.00 0.00 0.00 Πυκνό διάλυμα οξέως 1000 ΛΙΤΡΑ Na + 2.70 2.70 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1 Νιτρικό οξύ 39.852 λίτρα H + 0.00 0.00 6.11 0.00 6.11 0.00 0.00 0.00 0.00 [H 3 O + ] w 5.75E-08 [H 3 O + ] (n.s. ) 2.51E-06 [K] 12.774 B w 9.717222 B (n.s. ) 1.19953 [NH 4+ ] 60.000 2- [CO 3 ]+[HCO - 3 ]+[H 2 CO 3 ] 0.008368 Σ cation(n.s) 20.60 Σ anion(n.s.) 20.60 meq/l

Διαδικτυακή διεύθυνση προγράμματος Η/Υ για τον υπολογισμό θρεπτικών διαλυμάτων www.ekk.aua.gr/excel/index.htm

ιαχείριση θρέψης φυτών σε εκτός εδάφους καλλιέργειες Η σύνθεση του θρεπτικού διαλύματος σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία είναι το βασικό εργαλείο βελτιστοποίησης της θρέψης των φυτών στις καλλιέργειες εκτός εδάφους

Σε ένα σύστημα καλλιέργειας εκτός εδάφους διακρίνουμε τα εξής θρεπτικά διαλύματα: Θρεπτικό διάλυμα τροφοδοσίας Θρεπτικό διάλυμα που υπάρχει στο περιβάλλον των ριζών Θρεπτικό διάλυμα απορροής

Σχέση μεταξύ ύψους παραγωγής και συνολικής συγκέντρωσης ιόντων (αλάτων) στο περιβάλλον των ριζών 100 Ποσοστό μέγιστης παραγωγής Relative yield (%) 80 60 40 20 Y = 100 - s(x - t) 0 (Savvas, 2001) a 2 t 4 6 8 10 Ηλεκτρική EC of nutrient αγωγιμότητα solution (ds m -1 ) -1 )

Έλεγχος EC στο περιβάλλον της ρίζας Νερό καλής ποιότητας (όχι NaCl) Κατάλληλες αναλογίες K:Ca:Mg στο Θ.. Χαμηλή συγκέντρωση SO 2-4 στο Θ.. Αύξηση συχνότητας ποτισμάτων Έκπλυση υποστρώματος με Θ.. χαμηλής EC (όχι με νερό, εκτός αν είναι βρόχινο).

Ρύθμιση ph θρεπτικού διαλύματος

Μέτρα ρύθμισης του ph στο περιβάλλον των ριζών Επιθυμητές τιμές ph στον χώρο των ριζών: 5,5-6,5 Οριακές τιμές ph στον χώρο των ριζών: 5-5,5 & 6,5-7. Τρόποι διατήρησης ph στα παραπάνω επίπεδα στον χώρο των ριζών: Χορήγηση θρεπτικού διαλύματος με ph μεταξύ 5,5 και 5,7 Χορήγηση μέρους του αζώτου σε αμμωνιακή μορφή (N r = 0,06-0,15)

Αύξηση του ph λόγω ανισορροπίας στο ισοζύγιο απορρόφησης κατιόντων και ανιόντων Απορρόφηση θρεπτικού στοιχείου (meq/l) Nutrient uptake (meq/l) NH4 Mg Ca K H2PO4 SO4 NO3 Η απορρόφηση του ανιόντος ξεπερνά την αντίστοιχη του κατιόντος Η διαφορά ηλεκτρικού φορτίου στο κυτόπλασμα εξισορροπείται ηλεκτροχημικά μέσω απέκκρισης HCO 3- και/ή OH - Το ph ανυψώνεται στο εξωτερικό διάλυμα

Μεταβολή του ph στο περιβάλλον των ριζών: Επίδραση νιτροποίησης Νιτροποίηση αμμωνιακού Ν Nitrosomonas sp.: 2ΝΗ 3 + 3Ο 2 2NO 2- + 2H + + 2H 2 O Nitrobacter sp.: 2NO 2 - + O 2 2NO 3 -

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚΤΟΣ Ε ΑΦΟΥΣ

Κυριότερα υποστρώματα για εκτός εδάφους καλλιέργειες Πετροβάμβακας Περλίτης Ελαφρόπετρα Ηφαιστειακά υλικά ιογκωμένη άργιλος Πολυουρεθάνη Άμμος Κόκκος Πριονίδι, φλοιοί δένδρων, ίνες ξύλου

Επιθυμητά χαρακτηριστικά υποστρωμάτων: Ικανοποιητική συγκράτηση υγρασίας Επαρκής αεροπερατότητα Σταθερή δομή Ομοιομορφία Απαλλαγμένο από παθογόνα και ζιζάνια Εύκολο στη χρήση Χαμηλό κόστος Φιλικό προς το περιβάλλον

Χ.Κ.Υ. τεσσάρων τύπων ελαφρόπετρας που διαφέρουν στο μέγεθος των κόκκων (Gizas and Savvas, 2007: HortSci. 42, 1274-1280). Περιεκτικότητα σε υγρασία (% v/v) Moisture content (% w/w) 70 60 50 40 30 X 0-2 mm: 28.11+25.01/[1+(0.282h) 1.678 ] 0.405 0-5 mm: 23.94+27.03/[1+(0.247h) 1.724 ] 0.420 0-8 mm: 25.96+27.08/[1+(0.573h) 1.748 ] 0.428 4-8 mm: 20.33+41.95/[1+(2.844h) 1.743 ] 0.425 20 0 20 40 60 80 100 Μύζηση Suction (cm) (cm)

Η περιεκτικότητα ενός υποστρώματος σε υγρασία μεταβάλλεται καθώς αυξάνει το ύψος του. 70 h θ 12 cm: 35.53% 8 cm: 38.68% Περιεκτικότητα σε υγρασία (% v/v) Moisture content (% w/w) 60 50 40 30 4 cm: 44.23% 0-5 mm: 23.94+27.03/[1+(0.247h) 1.724 ] 0.420 0 cm: 50.97% 20 0 2 4 6 8 10 12 Μύζηση Suction (cm) (cm)

Actual water content (% v/v) Υδατοχωρητικότητα (% v/v) 50 45 40 35 30 25 0-2 mm 0-5 mm 0-8 mm 4-8 mm 5 10 15 20 25 Container height (cm) Ύψος υποστρώματος στο φυτοδοχείο (cm) Μεταβολές στην υδατοχωρητικότητα της ελαφρόπετρας σε συνάρτηση με το ύψος της στο φυτοδοχείο*. *Ισχύει για φυτοδοχεία με ίδιο εμβαδόν εγκάρσιας τομής σε όλο το ύψος τους.

Actual air content (% v/v) Αεροπερατότητα (% v/v) 40 35 30 25 20 15 10 0-2 mm 0-5 mm 0-8 mm 4-8 mm Μεταβολές στην αεροπερατότητα της ελαφρόπετρας σε συνάρτηση με το ύψος της στο φυτοδοχείο. * *Ισχύει για φυτοδοχεία με ίδιο εμβαδόν εγκάρσιας τομής σε όλο το ύψος τους. 5 5 10 15 20 25 Container height (cm) Ύψος υποστρώματος στο φυτοδοχείο (cm)

Επίδραση μεγέθους κόκκων και ύψους υποστρώματος στην παραγωγή καρπών σε καλλιέργεια αγγουριάς σε ελαφρόπετρα Gizas and Savvas, 2007: HortSci. 42, 1274-1280 Ύψος ελαφρόπετρας στο φυτοδοχείο: Σάκος: 8 cm Γλάστρα: 17 cm Αριθμός καρπών ανά φυτό Fruit number per plant 25 20 15 10 5 0 a c a bc ab abc c bc 0-2 0-5 0-8 4-8 Βάρος καρπών ανά φυτό (kg) Fruit wt. per plant (kg) Κοκκομετρικό Pumice grade εύρος (particle ελαφρόπετρας size range, (mm) mm) 8 6 4 2 0 a c 0-2 a bc 0-5 ab bc 0-8 c bc 4-8 Pot Γλάστρα (height 17 17 cmcm) Σάκος Bag (height 8 cm 8 cm)

Μικρόκαρπη τομάτα καλλιεργούμενη σε μικρού πλάτους & μεγάλου ύψους κανάλια γεμισμένα με κοκκώδες υπόστρωμα

Συμπεράσματα

Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη αγορά, η υψηλή ποιότητα των νωπών προϊόντων θερμοκηπίου είναι το κλειδί για την διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των θερμοκηπιακών εκμεταλλεύσεων όχι μόνο στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και στις χώρες της μεσογειακής λεκάνης. Η επίτευξη υψηλών αποδόσεων σε συνδυασμό με υψηλή ποιότητα απαιτεί θερμοκήπια με αυξημένες δυνατότητες τροποποίησης του εσωτερικού περιβάλλοντος πέραν της παγίδευσης της επανακτινοβολούμενης από την γη ηλιακής ενέργειας.

Βασικά ζητούμενα από ένα σύγχρονο θερμοκήπιο για ικανοποιητικές αποδόσεις και υψηλή ποιότητα με αποδεκτό κόστος: Ύπαρξη εξοπλισμού για ρύθμιση της εσωτερικής θερμοκρασίας (δυνατότητα θέρμανσης τους ψυχρούς μήνες και δροσισμού τους θερμούς μήνες) Αυτοματοποίηση ρύθμισης του κλίματος για μεγιστοποίηση σχέσης οφέλους/κόστους. Κατασκευή θερμοκηπίων με ικανοποιητικό ύψος (αυξημένο ύψος αποτελεί πλεονέκτημα). Ορθολογική λίπανση με κατάλληλης σύστασης θρεπτικά διαλύματα τόσο στις καλλιέργειες στο έδαφος όσο και στις υδροπονικές καλλιέργειες.

Βασικά ζητούμενα από ένα σύγχρονο θερμοκήπιο για ικανοποιητικές αποδόσεις και υψηλή ποιότητα με αποδεκτό κόστος: Έμφαση στις προληπτικές και όχι στις κατασταλτικές επεμβάσεις φυτοπροστασίας: ελεγχόμενη είσοδος στο θερμοκήπιο, ελεγχόμενα ανοίγματα θερμοκηπίου (π.χ. εντομοστεγή δίχτυα) κατάλληλη ρύθμιση εσωτερικού κλίματος, χρήση ανθεκτικών ποικιλιών, εμβολιασμός φυτών, καλλιέργεια σε υποστρώματα, φωτοεκλεκτικά υλικά κάλυψης, κ.λ.π. Εφαρμογή βιολογικών μεθόδων καταπολέμησης με έγκαιρη εξαπόλυση ωφέλιμων οργανισμών.

Μετά την συγκομιδή Ποιοτικός έλεγχος Κατάλληλη συσκευασία Πιστοποίηση Σταθερή και αξιόπιστη προσφορά του προϊόντος στην αγορά οργάνωση σε ομάδες παραγωγών

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ερωτήσεις;