Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου 11.5.2016 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τη φροντίδα των εκτρεφόμενων κουνελιών Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου Εισηγητής: Stefan Eck DT\1094859.doc PE582.342v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
Η ανάγκη θέσπισης ελάχιστων προδιαγραφών για τη φροντίδα των εκτρεφόμενων κουνελιών Εισαγωγή Σε σύγκριση με άλλα είδη, η εξημέρωση των κουνελιών πραγματοποιήθηκε σχετικά αργά (περίπου το 300 π.χ.). Ως εκ τούτου, οι ανάγκες των κατοικιδίων στην πραγματικότητα δεν διαφέρουν από αυτές των άγριων κουνελιών. Κατά συνέπεια, η εκτροφή κουνελιών είναι εξαιρετικά προβληματική όσον αφορά την καλή διαβίωση των ζώων. Δεδομένου ότι τα κουνέλια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κακές συνθήκες στέγασης, το ποσοστό θνησιμότητας των εκτρεφόμενων κουνελιών είναι υψηλότερο σε σύγκριση με άλλα είδη ζώων. Παρά το ποσοστό θνησιμότητας αυτό, τα κουνέλια είναι στην τέταρτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά τον αριθμό εκτρεφόμενων ζώων, και στη δεύτερη σε επίπεδο ΕΕ, με περισσότερα από 326 εκατομμύρια ζώα που σφάζονται κάθε χρόνο για την παραγωγή κρέατος. Πάνω από τα τρία τέταρτα του συνόλου της κονικλοτροφίας στην ΕΕ λαμβάνει χώρα στην Ιταλία, στην Ισπανία και στη Γαλλία. Από άποψη όγκου, σε σύγκριση με τη συνολική ευρωπαϊκή παραγωγή κρέατος, το κρέας κουνελιού αποτελεί προϊόν μικρής εξειδικευμένης αγοράς. Η κατά κεφαλή κατανάλωση κρέατος κουνελιού σε σύγκριση με προϊόντα κρέατος από άλλα ζωικά είδη είναι σχετικά χαμηλή. Στη Γερμανία, η ετήσια κατά κεφαλή κατανάλωση εκτιμάται στο μισό κιλό. Στην Ιταλία, όπου η κατανάλωση είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ, ανέρχεται σε περίπου 5,5 kg ανά άτομο και ανά έτος. Σύμφωνα με σημερινά επιστημονικά στοιχεία, τα κουνέλια εκτρέφονται συστηματικά υπό φρικτές συνθήκες σε εκμεταλλεύσεις αναπαραγωγής και πάχυνσης, παρά την ύπαρξη ευρωπαϊκών νομικών εγγυήσεων, όπως είναι η οδηγία του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία (1998/58/ΕΚ) και το άρθρο 13 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το οποίο ορίζει ότι «η Ένωση και τα κράτη μέλη λαμβάνουν πλήρως υπόψη τους τις απαιτήσεις καλής διαβίωσης των ζώων ως ευαίσθητων όντων». Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ δεν διαθέτουν ειδική νομοθεσία για την εκτροφή, την αναπαραγωγή και την πάχυνση κουνελιών. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις: Αυστρία (2012, απαγόρευση των κλωβοστοιχιών) Βέλγιο (2014, σταδιακή κατάργηση των κλωβών και εισαγωγή συστημάτων πάρκου το 2025) Γερμανία (2014, νομοθεσία για τη βελτίωση της διαβίωσης των ζώων, ειδικά για την εκτροφή κουνελιών) και Ηνωμένο Βασίλειο (2007, κανονισμοί καλής μεταχείρισης των εκτρεφόμενων ζώων, με ειδικές ανά είδος απαιτήσεις για την κονικλοτροφία) Σύμφωνα με τη νέα νομοθετική πρόταση για τη βιολογική παραγωγή που τελεί υπό συζήτηση, τα κουνέλια πρέπει να στεγάζονται ομαδικά σε περιφραγμένους χώρους, με τουλάχιστον 0,4 m 2 χώρο ανά κουνέλι και πρόσβαση σε υπαίθρια έκταση βόσκησης στη βάση του περιφραγμένου χώρου. Υπάρχει ήδη ισχύουσα νομοθεσία της Ένωσης, με την οποία έχουν καθοριστεί οι ελάχιστες προδιαγραφές για την προστασία μόσχων, χοίρων, κοτόπουλων κρεατοπαραγωγής, καθώς και προδιαγραφές για τις όρνιθες ωοπαραγωγής - οι τελευταίες οδήγησαν ακόμη και σε πανευρωπαϊκή απαγόρευση των κλωβοστοιχιών για τις όρνιθες ωοπαραγωγής. Ωστόσο, δεν έχουν μέχρι στιγμής εκπονηθεί ή εγκριθεί κανονισμοί ή πολιτικές σχετικά με τις ελάχιστες PE582.342v01-00 2/6 DT\1094859.doc
προδιαγραφές για την προστασία των εκτρεφόμενων κουνελιών. Στόχος Με την παρούσα έκθεση πρωτοβουλίας σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τη φροντίδα των εκτρεφόμενων κουνελιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρυνθεί να παρουσιάσει ένα φιλόδοξο σχέδιο νομοθετικής πρότασης σχετικά με την καλή μεταχείριση των ζώων στην κονικλοτροφία, λαμβάνοντας υπόψη τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η πρόταση θα πρέπει να αποσκοπεί στην κάλυψη των υφιστάμενων κενών που οδηγούν σε σοβαρά περιστατικά κακής μεταχείρισης των ζώων κατά την εκτροφή, την αναπαραγωγή, τη μεταφορά και τη σφαγή κουνελιών. Κονικλοτροφία για παραγωγή κρέατος Τα περισσότερα κουνέλια που εκτρέφονται για παραγωγή κρέατος στεγάζονται στις λεγόμενες «κλωβοστοιχίες». Σε τρεις ή τέσσερις μήνες αποκτούν το βάρος σφαγίου, το οποίο κυμαίνεται από 1,3 έως 3,3 kg. Αυτό το χρονικό διάστημα δεν αντιστοιχεί ούτε στο 1/40 του φυσιολογικού προσδόκιμου ζωής για τα κουνέλια. Σύμφωνα με την World Rabbit Science Association οι επαρκείς διαστάσεις κλωβού κυμαίνονται από 0,2 έως 0,4 m 2 για την επιφάνεια δαπέδου και από 30 έως 40 cm για το ύψος. Ωστόσο, στην πράξη, οι κονικλοτρόφοι διατηρούν από τρία έως έξι κουνέλια σε κάθε κλωβό, αφήνοντας σε κάθε ζώο μια έκταση το πολύ 0,08 m 2 (λίγο μεγαλύτερη από ένα φύλλο χαρτιού A4). Ο μικρός χώρος που διατίθεται για κάθε κουνέλι, καθιστά αδύνατο για τα ζώα αυτά να ικανοποιούν τις ιδιαίτερες ανάγκες του είδους τους, όπως είναι η αναζήτηση τροφής, τα άλματα, το σκάψιμο, το τρέξιμο ή το τέντωμα. Δεν μπορούν να ξεκουραστούν επαρκώς λόγω του περιορισμένου χώρου και του είδους της επιφάνειας (μεταλλικά πλέγματα). Στις κλωβοστοιχίες δεν παρέχεται υλικό εμπλουτισμού, όπως άχυρο και σανός, και έχουν συνήθως μεταλλικά πλέγματα με αιχμηρές άκρες που συχνά οδηγούν σε τραυματισμούς λόγω της στάσης του σώματος (Pododermatitis colitis = ανοιχτές πληγές και αιμορραγία στα πόδια). Το χαμηλό ύψος των κλωβών δεν επιτρέπει στα κουνέλια να τεντωθούν πλήρως, γεγονός που οδηγεί σε παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης. Ο περιορισμένος χώρος και η έλλειψη οδών διαφυγής σε αυτούς τους κλωβούς έχει ως αποτέλεσμα τεράστιο ψυχολογικό στρες για τα ζώα. Το στρες αυτό προκαλεί τραυματισμούς από δαγκώματα, καθώς και κακώσεις και εκδορές λόγω της επιθυμίας των κουνελιών να κινηθούν. Ο ανεπαρκής αερισμός έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση αμμωνιούχων ατμών από τις απεκκρίσεις τους, που προκαλούν φλεγμονές και αναπνευστικές παθήσεις. Τα ίδια προβλήματα υπάρχουν και με τα κουνέλια Angora, που εκτρέφονται για το μαλλί τους. Επιπλέον, λόγω της έλλειψης κινήτρων, συχνά παρατηρούνται διαταραχές της συμπεριφοράς, όπως στερεοτυπικές κινήσεις, αυτοακρωτηριασμός ή ακόμη και κανιβαλισμός. Ο δυνατός θόρυβος που προκύπτει από τα στερεοτυπικά άλματα των κουνελιών στους κλωβούς τους συνιστά πρόσθετη ενόχληση, καθώς τα κουνέλια έχουν εγγενή ευαισθησία στον θόρυβο. Στο φυσικό τους περιβάλλον τα κουνέλια είναι πολύ δραστήρια. Αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με την κατάσταση στους συνωστισμένους κλωβούς που δεν προσφέρει κανένα ερέθισμα για τη διάσπαση της προσοχής ή διέγερση. Το στείρο και ασφυκτικό περιβάλλον οδηγεί σε αύξηση της μονότονης πρόσληψης τροφής, γεγονός που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα διαταραχές του μεταβολισμού και γαστρεντερικές παθήσεις. Επιπλέον, για να τονωθεί η πρόσληψη τροφής, τα κουνέλια βρίσκονται συχνά σε συνθήκες παρατεταμένου DT\1094859.doc 3/6 PE582.342v01-00
φωτισμού. Εξαιτίας των ειδικών για το είδος ασθενειών (κοκκιδίωση, RHD, μυξωμάτωση, κλπ.), του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας που είναι σύμφυτο με την κονικλοτροφία και των ακατάλληλων γεωργικών πρακτικών, τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται συστηματικά σε μεγάλες δόσεις. Κουνέλια αναπαραγωγής Σε ηλικία τριών έως τεσσάρων μηνών τα θηλυκά κουνέλια φτάνουν στην σεξουαλική ωριμότητα. Με διαχείριση εντατικής αναπαραγωγής, μπορούν να γεννούν έως εννέα κονικλίδια κάθε 33-45 ημέρες. Προκειμένου να επιτευχθεί μια τόσο υψηλή αναπαραγωγική λειτουργία, οι κονικλομητέρες γονιμοποιούνται τεχνητά λίγο μετά τον τοκετό. Αυτός ο τύπος διαχείρισης της αναπαραγωγής εκμεταλλεύεται τις κονικλομητέρες στο έπακρο και οδηγεί σε σφαγή μετά από δώδεκα μήνες λόγω διαφόρων παθήσεων, αλλά κυρίως λόγω της μείωσης της γονιμότητας. Σε εκμεταλλεύσεις αναπαραγωγής οι κονικλομητέρες στεγάζονται σε ατομικούς κλωβούς με προσαρτημένη κοιλότητα φωλιάσματος. Ένας τυπικός κλωβός αναπαραγωγής έχει διαστάσεις από 60 έως 65 cm μήκος, 40 έως 48 cm πλάτος και 30 έως 35 cm ύψος. Τα δάπεδα των κλωβών είναι παρόμοια με εκείνα που χρησιμοποιούνται στην κονικλοτροφία για παραγωγή κρέατος, τα οποία προκαλούν τους προαναφερθέντες χαρακτηριστικούς τραυματισμούς στα πόδια. Δεν παρέχεται υλικό εμπλουτισμού, όπως άχυρο και σανός. Η μικρή επιφάνεια του κλωβού και το χαμηλό ύψος εμποδίζουν την κονικλομητέρα και τα μικρά της να ικανοποιήσουν τις ειδικές για το είδος τους ανάγκες. Στη φύση, η κονικλομητέρα μπορεί να αποφύγει τη συνεχή πίεση από τα μικρά της, αποσυρόμενη σε άλλες περιοχές. Ωστόσο, ένας τέτοιος χώρος, όπως υπερυψωμένο πάτωμα ή πλατφόρμα, συνήθως δεν υπάρχει για τις κονικλομητέρες στις εν λόγω εγκαταστάσεις εντατικής εκτροφής. Η συνεχής πίεση προκαλεί τεράστιο στρες στην κονικλομητέρα και ο διαρκής θηλασμός οδηγεί σε φλεγμονή στις θηλές. Μετά από τρεις έως τέσσερις εβδομάδες τα κονικλίδια απομακρύνονται από τη μητέρα τους, η οποία θα γεννήσει ξανά μετά από σύντομο χρονικό διάστημα. Η τυπική διατροφή στην κονικλοτροφία συνίσταται σε συμπυκνώματα βιομηχανικής παρασκευής. Ωστόσο, μια πλουσιότερη διατροφή με άφθονες ακατέργαστες ίνες, όπως σανό, άχυρο, νωπά λαχανικά και φρούτα, θα ενίσχυε το ανοσοποιητικό σύστημα και θα μείωνε σημαντικά το ποσοστό θνησιμότητας. Δυστυχώς, αυτό δεν προβλέπεται για οικονομικούς λόγους. Μεταφορά και σφαγή Η έκταση της επιφάνειας και το ύψος των εμπορευματοκιβωτίων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά κουνελιών πάχυνσης σε άλλες εκμεταλλεύσεις ή στα σφαγεία είναι σε γενικές γραμμές ανεπαρκή. Υπάρχουν αναφορές για μεταφορά κουνελιών σε κλωβούς που έχουν μόλις 35 cm ύψος και στους οποίους η πυκνότητα των ζώων είναι 15 κουνέλια/480 cm². Ωστόσο, δεδομένου ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει νόμιμο όριο στον αριθμό των ζώων ανά εμπορευματοκιβώτιο, συμβαίνει συχνά τα κουνέλια να είναι τόσο στριμωγμένα που να αντιστοιχεί στο καθένα χώρος μικρότερος από αυτόν που καταλαμβάνει μια σελίδα A4. Συχνά, οι εν λόγω μετακινήσεις διαρκούν έως δώδεκα ώρες, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι τα κουνέλια ούτε καν ταΐζονται πριν και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς. PE582.342v01-00 4/6 DT\1094859.doc
Στην ΕΕ, οι μέθοδοι αναισθητοποίησης πριν από τη σφαγή περιλαμβάνουν από πυροβολισμό με πιστόλι διατρητικής ράβδου ή σφαίρας μέχρι αναισθητοποίηση με αέριο (διοξείδιο του άνθρακα). Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η αναισθητική δράση αυτών των μεθόδων είναι συχνά ανεπαρκής. Πάνω από το 10% των κουνελιών δεν αναισθητοποιούνται πλήρως και αναγκάζονται να βιώσουν και να συνειδητοποιήσουν το γεγονός της σφαγής τους. Σε πολλά σφαγεία, τα κουνέλια αναγκάζονται να παρακολουθήσουν τη σφαγή άλλων κουνελιών, εμπειρία που τους προκαλεί επιπλέον στρες και αγωνία. Συμπέρασμα και τρέχουσα κατάσταση Τα κουνέλια είναι τα ζώα των οποίων η καλή διαβίωση και οι ειδικές για το είδος ανάγκες παραβλέπονται στον μεγαλύτερο βαθμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα περισσότερα κράτη μέλη δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία για τις υποχρεωτικές ελάχιστες προδιαγραφές για την προστασία των κουνελιών στη γεωργία. Η εφαρμογή και η επιβολή της γενικότερης ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας για την καλή διαβίωση των ζώων είναι ανεπαρκείς. Οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται ευρέως στην ΕΕ για αναπαραγωγή και πάχυνση κουνελιών για την παραγωγή κρέατος, καθώς και οι πρακτικές κατά τη μεταφορά και τη σφαγή έρχονται σε σαφή αντίθεση με την οδηγία του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία (1998/58/ΕΚ) και με το άρθρο 13 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Ωστόσο, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πράγματι ειδική νομοθεσία όσον αφορά την κονικλοτροφία. Στο πλαίσιο αυτό, η νομοθεσία της ΕΕ θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ομοιόμορφη ερμηνεία, να δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού και να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη απαίτηση των καταναλωτών για καλή μεταχείριση των ζώων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Τα τελευταία χρόνια, οι μεγάλες ευρωπαϊκές οργανώσεις για την καλή μεταχείριση των ζώων και οι ΜΚΟ επισημαίνουν ολοένα και περισσότερο το θέμα της κονικλοτροφίας και προωθούν εκστρατείες για την κατάργηση των κλωβοστοιχιών. Μπορούμε να αναμένουμε ότι η πίεση της κοινής γνώμης για το θέμα αυτό θα αυξηθεί στο εγγύς μέλλον. Ένας σημαντικός επιπλέον προβληματισμός είναι ότι, καθώς η χρήση αντιβιοτικών αποτελεί αναγκαιότητα στην κονικλοτροφία, ενισχύεται η ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής των βακτηρίων. Ως εκ τούτου, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία της δημόσιας υγείας, η κατάργηση των κλωβοστοιχιών στην κονικλοτροφία αποτελεί συνετή επιλογή. Συστάσεις Από την άποψη της καλής μεταχείρισης των ζώων, τα προαναφερθέντα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ανάγκη στην ΕΕ για σταδιακή κατάργηση της χρήσης των κλωβών στην κονικλοτροφία. Θα πρέπει να προχωρήσουμε στη θέσπιση του συστήματος πάρκου ως μεθόδου εκτροφής που σέβεται την υγεία και την καλή μεταχείριση των ζώων, και να εξασφαλίσουμε έτσι ένα αξιοπρεπές ελάχιστο πρότυπο όσον αφορά την προστασία κατά τη μεταφορά και τη σφαγή των κουνελιών. Ως εκ τούτου, διατυπώνω τις ακόλουθες συστάσεις: σταδιακή κατάργηση των κλωβών στην κονικλοτροφία, μετάβαση σε συστήματα πάρκων που εξασφαλίζουν επαρκή χώρο ανά κουνέλι, και όπου τα κουνέλια μπορούν να στεγάζονται ανά ομάδες τα συστήματα στέγασης για κουνέλια θα πρέπει να έχουν πλατφόρμες ή παρόμοια DT\1094859.doc 5/6 PE582.342v01-00
υπερυψωμένα επίπεδα και επαρκή υλικά εμπλουτισμού τα συστήματα στέγασης για κουνέλια θα πρέπει να επιτρέπουν την επαφή μεταξύ των κουνελιών μέσω της όρασης και της όσφρησης και να εξασφαλίζουν το χαμηλότερο δυνατό επίπεδο θορύβου. Θα πρέπει να υπάρχουν ειδικά για το είδος συστήματα φωτισμού θα πρέπει να παρέχεται αρκετή τροφή και νερό για όλα τα κουνέλια, έτσι ώστε να μπορούν να τρώνε και να πίνουν ταυτόχρονα οι ομάδες δεν πρέπει να είναι υπερβολικά μεγάλες, και πρέπει να υπάρχει επαρκής χώρος για κάθε κουνέλι εάν ένα κουνέλι είναι άρρωστο ή υποφέρει, απαιτείται άμεση θεραπευτική αγωγή και στη συνέχεια απομάκρυνση από την ομάδα μέχρι να αναρρώσει. Πρέπει να αποφεύγεται η περιττή ταλαιπωρία και το στρες τα κουνέλια πρέπει να ταΐζονται πριν από τη μεταφορά και να έχουν πρόσβαση σε επαρκή τροφή και νερό κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους. Η διάρκεια της μεταφοράς πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο περιορισμένη, λόγω της ευαισθησίας του είδους. Οι κλωβοί μεταφοράς πρέπει να επιτρέπουν την φυσιολογική στάση του σώματος τα κουνέλια πρέπει να αναισθητοποιούνται πλήρως πριν από τη σφαγή, και να εξασφαλίζεται ότι δεν υφίστανται ταλαιπωρία, πόνο ή στρες. Η σφαγή πρέπει να πραγματοποιείται χωρίς να υπάρχει κίνδυνος ανάκτησης των αισθήσεων πριν από τη θανάτωση. PE582.342v01-00 6/6 DT\1094859.doc