Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 3 Νοεμβρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία To 2 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Στήριξης για την Ελλάδα: Την 26 η Οκτωβρίου 2011 το Συμβούλιο Κορυφής των χωρών της Ζώνης του Ευρώ προχώρησε σε νέες αποφάσεις για την Ελλάδα με τις οποίες προσαρμόζονται ουσιαστικά οι προηγούμενες σημαντικές αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής της 21 ης Ιουλίου 2011 για το 2 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Στήριξης (2 ο ΠΧΣ) της χώρας μας από τη Ζώνη του Ευρώ και από το ΔΝΤ, με συμμετοχή και των ιδιωτών πιστωτών του Ελληνικού Δημοσίου (PSI). Προηγουμένως, στο Eurogroup της 21 ης Οκτωβρίου 2011 είχε εγκριθεί η εκταμίευση από τη Ζώνη του Ευρώ της 6 ης δόσης ύψους 5,6 δις, του Δανείου των 110 δις του Μαΐου 2010 προς την Ελλάδα (1 ο ΠΧΣ). Μετά τις αποφάσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011 για την ολοκλήρωση του 2 ου ΠΧΣ προς την Ελλάδα, η Διευθύντρια του ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι θα εισηγηθεί την καταβολή και του μέρους της 6 ης δόσης, ύψους 2,4 δις, που συνεισφέρεται από το ΔΝΤ. Σημειώνεται ότι οι αποφάσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011 αποτελούν συνέχεια των αποφάσεων της 21 ης Ιουλίου 2011 και ότι η οριστικοποίηση της συμφωνίας για το 2 ο ΠΧΣ και η έγκρισή της από την Ελληνική Βουλή αποτελεί προϋπόθεση για τη συνέχιση της χρηματοδότησης της Ελλάδος ακόμη και από το 1 ο ΠΧΣ. Η καταβολή της 6 ης δόσης αποφασίστηκε υπό την προϋπόθεση της επικύρωσης της συμφωνίας για το 2 ο ΠΧΣ τόσο από τη Σύνοδο Κορυφής της 27 ης Οκτωβρίου (όπως και έγινε) όσο και από την Ελλάδα. Με τις αποφάσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011 προβλέπονται τα εξής: 2o ΠΧΣ στην Ελλάδα από το EFSF, 27ης Οκτωβρίου 2011 (Δισ ) Πρόσθετα Δάνεια από το EFSF 80 Δάνεια για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών 20 Πιστωτικές ενισχύσεις για το PSI 30 Συνολική προσθετη χρηματοδότηση 130 α. Αποφασίστηκε ένα νέο ΠΧΣ της Ελλάδος από τη Ζώνη του Ευρώ (δηλαδή από το EFSF) και από το ΔΝΤ ύψους 100 δις για την περίοδο 2012-2014 ώστε σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα κεφάλαια που απομένουν από το 1 ο ΠΧΣ των 110 δις του Μαΐου 2010, να καλυφθούν όλες οι δανειακές ανάγκες του ελληνικού δημοσίου στην περίοδο αυτή, καθώς και οι ανάγκες ανα-κεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών που θα προκύψουν από τη συμμετοχή τους στο νέο πρόγραμμα συμβολής του ιδιωτικού τομέα στην χρηματοδοτική ενίσχυση του ελληνικού δημοσίου (PSI), όπως αναλύεται στη συνέχεια. β. Αποφασίστηκαν μέτρα με τα οποία εξασφαλίζεται η κάλυψη των αναγκών χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών, έως την ολοκλήρωση του προγράμματος. γ. Αποφασίστηκε να ζητηθεί από τους ιδιώτες κατόχους του ελληνικού δημοσίου χρέους, οι οποίοι έχουν στην κατοχή τους ελληνικά κρατικά ομόλογα ύψους περίπου 206 δις, να αποδεχθούν την ανταλλαγή των ομολόγων που κατέχουν με άλλα (ενδεχομένως πιο μακροπρόθεσμα) τα οποία θα έχουν ονομαστική αξία μειωμένη κατά 50%. Με αυτό τον τρόπο προκύπτει άμεση μείωση της ονομαστικής αξίας του ελληνικού δημοσίου χρέους που κατέχουν ιδιώτες (τράπεζες και άλλοι ιδιωτικοί φορείς στην Ελλάδα και διεθνώς) κατά 90-100 δις (ή κατά περίπου 45% του ΑΕΠ). Με τη μείωση της ονομαστικής αξίας του δημοσίου χρέους εκτιμάται ότι θα προκύψει και σημαντική μείωση των δαπανών για τόκους του κρατικού προϋπολογισμού από το 2012, κατά περίπου 4,5 δις σε ετήσια βάση. Υπενθυμίζεται ότι οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 21 ης Ιουλίου 2011 συμπεριελάμβαναν πρόσθετες χρηματοδοτικές διευκολύνσεις προς την Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) και την εθελούσια συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI). Οι ιδιώτες δανειστές του ελληνικού δημοσίου είχαν 2o ΠΧΣ στην Ελλάδα από το EFSF, 21η Ιουλίου 2011 (Δισ ) Προσθετα δάνεια από το EFSF 34 Δάνεια για αγορά ομολόγων στη δευτερογενή αγορά 20 Δάνεια για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών 20 Εγγυήσεις για το PSI 35 Συνολική προσθετη χρηματοδότηση 109 συμφωνήσει, στο πλαίσιο του Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου (IIF), σε εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που λήγουν στην περίοδο 2011-2020 με άλλα μακροπρόθεσμα (15ετή και 30ετή, εγγυημένα με τα προαναφερθέντα 35 δις από το EFSF και διαβαθμισμένα, ως εκ τούτου, ΑΑΑ) ομόλογα. Η συναλλαγή αυτή, με την υπόθεση ότι το 90% των ομολογιούχων θα συμμετείχαν σε αυτή, ισοδυναμούσε με πρόσθετη χρηματοδοτική ενίσχυση του Ελλ. Δημοσίου ύψους 54 δις στην περίοδο 2011-2014 και άνω των 120 δις στην περίοδο 2011-2020. Επίσης, λαμβάνοντας υπόψη ένα σχετικά υψηλό επιτόκιο προεξόφλησης (9,0%), είχε τότε εκτιμηθεί ότι οι ανωτέρω δοσοληψίες θα συνεπάγονταν μία μείωση της καθαρής παρούσας αξίας των ομολόγων που έχουν στην κατοχή τους οι ιδιώτες επενδυτές (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, κ.λπ.) κατά 21%. Περίπου αυτό το ποσοστό απομείωσης (κατά 21%) των ελληνικών κρατικών ομολόγων που είχαν στο ενεργητικό τους κατέγραψαν στα αποτελέσματά τους οι τράπεζες στην Ελλάδα και την Ευρώπη ήδη από το 3 ο 3μηνο. 11. Μετά την ολοκλήρωση του ανωτέρω PSI, οι καθαρές δανειακές ανάγκες του ελληνικού δημοσίου θα περιορίζονταν δραστικά στην περίοδο 2011-2014 και θα καλύπτονταν από τη Ζώνη του Ευρώ (EFSF) και το ΔΝΤ και θα διαμορφώνονταν σε επίπεδα κάτω των 10 δις ετησίως ( 59,7 δις συνολικά) στην περίοδο 2015-2020. Οι αποφάσεις αυτές αποτελούσαν μια

σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα να εφαρμόσει με συνέπεια το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) 2011-2015, πάνω στο οποίο στηρίχθηκαν, και να εξασφαλίσει με σημαντική βεβαιότητα την έξοδό της από την μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 2011 το ΔΝΤ προχώρησε στην εκτίμηση των επιπτώσεων των ανωτέρω αποφάσεων στο ελληνικό δημόσιο χρέος και εξήγαγε ένα μάλλον παράδοξο αποτελέσματα. Ειδικότερα, συμπεριέλαβε στο ελληνικό χρέος τα 30 δις με τα οποία προικοδοτήθηκε το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), καθώς και τα 35 δις που διατίθεντο από το EFSF για ενέχυρο και για ενίσχυση της πιστοληπτικής διαβάθμισης των μακροπρόθεσμων ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που θα δίδονταν ως αντάλλαγμα για τα ομόλογα που έληγαν στην περίοδο 2011-2020 στα πλαίσια του PSI. Με αυτό τον τρόπο κατέληξε σε εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες το ελληνικό δημόσιο χρέος θα αυξανόταν σημαντικά, αντί της αναμενόμενης μείωσης λόγω των αποφάσεων της 21 ης Ιουλίου 2011. Θα διαμορφωνόταν δηλαδή στο 189,1% του ΑΕΠ το 2013, πριν αρχίσει να μειώνεται στα επόμενα έτη. Οι εκτιμήσεις αυτές του ΔΝΤ χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τους αναλυτές διεθνώς, οι οποίοι φυσιολογικά αποφάνθηκαν ότι το ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο. Στη συνέχεια ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για την μεγάλη πτώση του ΑΕΠ (κατά -7,7%, με στοιχεία μη διορθωμένα για την εποχικότητα) στο 1 ο 6μηνο. 11 και για την μεγάλη πτώση των εσόδων του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης (κατά περίπου 4,0 δις) στο ίδιο 6μηνο. Οι εξελίξεις αυτές δεν αποτελούσαν ένδειξη για τις εξελίξεις στα ανωτέρω μεγέθη το 2011 ως σύνολο. Παρόλα αυτά, με βάση αυτές τις εξελίξεις, η Τρόικα προχώρησε σε δραστική υποβάθμιση των εκτιμήσεών της τόσο για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας (μέση ετήσια αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ στην περίοδο 2012-2020: 2,6%) όσο και για την πορεία των εσόδων της γενικής κυβέρνησης για ολόκληρη την περίοδο 2011-2020 (έσοδα ως % ΑΕΠ: 2011: 40,2%, 2020: 37,4%). Σημειώνεται ότι τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης διαμορφώνονταν το 2011 στο 44,9% στην ΕΕ-17, στο 45,9% στην Ιταλία, στο 50,1% στη Γαλλία, στο 43,3% στη Γερμανία, στο 49,3% στο Βέλγιο, στο 53,4% στη Δανία και στο 41,1% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Με τις ανωτέρω υποθέσεις για το ονοματικό ΑΕΠ και τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης, η Τρόικα επανέρχεται με νέες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του ελληνικού δημοσίου χρέους με τις ακόλουθες επιπλέον παραδοχές. α) Δεν συμπεριλαμβάνει τώρα στο χρέος τα 35 δις των ενεχύρων που παρέχονται από το EFSF για το PSI (περίπου 15,9% του ΑΕΠ). β) Υποθέτει ότι τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις δεν θα υπερβούν τα 18,6 δις έως το 2015 και τα 46,3 δις έως το 2020. γ) Υποθέτει ότι τα 30 δις που θα διατεθούν στο ΕΤΧΣ θα επιβαρύνουν το ελληνικό δημόσιο χρέος έως και το 2030. Δηλαδή, σύμφωνα με την Τρόικα, το ελληνικό δημόσιο θα διαθέσει αυτά τα χρήματα στις Τράπεζες και δεν θα τα πάρει πίσω ούτε θα έχει κάποιο έσοδο από αυτά. Με βάση τις ανωτέρω παραδοχές η Τρόικα παρουσίασε εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες το ελληνικό δημόσιο χρέος με τις αποφάσεις της 21 ης Ιουλίου 2011 θα κορυφωνόταν στο 186% του ΑΕΠ το 2013 και στη συνέχεια θα μειωνόταν στο 152% του ΑΕΠ το 2020 και στο 130% του ΑΕΠ το 2030. Πρόκειται και πάλι για μια εξαιρετικά μεγάλη διόγκωση του ελληνικού δημοσίου χρέους, σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις της Τρόικα, η οποία οφείλεται στις υποθέσεις που προαναφέρθηκαν. Σε κάθε περίπτωση, οι ανωτέρω εκτιμήσεις για την εκρηκτική αύξηση του ελληνικού δημοσίου χρέους με βάση τις αποφάσεις της 21 ης Ιουλίου 2011, οδήγησαν σε επιδείνωση των αγορών ομολόγων τόσο της Ελλάδος όσο και των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα και προβλήματα ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό, σε συνδυασμό και με την σημαντική υποβάθμιση των προσδοκιών για την ανάπτυξη της Ελλάδος στην περίοδο 2011-2020, θεωρήθηκε ότι με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις το 2 ο ΠΧΣ για την Ελλάδα της 21 ης Ιουλίου 2011 δεν ήταν τελικά βιώσιμο και ότι θα έπρεπε να αλλάξει ριζικά έτσι ώστε να προσφερθεί ένα άλλο πακέτο που θα είχε ως συνέπεια την ουσιαστική μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. Και έτσι φθάσαμε στις αποφάσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011. Έτσι, εκτιμάται τώρα ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος θα μειωθεί στο 120% του ΑΕΠ το 2020 (αντί του 152% που προέκυπτε με τις αποφάσεις της 21 ης Ιουλίου 2011), σύμφωνα και πάλι με τις σημαντικά υποβαθμισμένες εκτιμήσεις της Τρόικα για την ανάπτυξη της χώρας στην περίοδο 2011-2020. Με εκτιμήσεις για πιο ουσιαστική την ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας στην περίοδο 2012-2020 (οι οποίες σε κάθε περίπτωση αποτελούν (ή θα πρέπει να αποτελούν) την βασική επιδίωξη του Μεσοπρόθεσμού Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) 2011-2015) και με πιο εποικοδομητική μεταχείριση των κεφαλαίων του EFSF και του ΕΤΧΣ, το ελληνικό δημόσιο χρέος μειώνεται κάτω του 100% του ΑΕΠ το 2020 τόσο με τις αποφάσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011, όσο και με τις αποφάσεις της 21 ης Ιουλίου 2011. Ωστόσο, η πτώση του χρέους με βάση τις ρυθμίσεις της 27 ης Οκτωβρίου 2011 θα είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερη και εξασφαλίζεται ακόμη και κάτω από εξαιρετικά αντίξοες αναπτυξιακές εξελίξεις. Άλλωστε, πολύ μεγάλης σημασίας είναι η πολύ μεγαλύτερη πτώση και των δαπανών του προϋπολογισμού για τόκους που επιτυγχάνεται με την συμφωνία του Οκτωβρίου. Σε κάθε περίπτωση, το Ελληνικό δημόσιο χρέος είναι απολύτως βιώσιμο τόσο διότι η δημοσιονομική προσαρμογή και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα έχουν ήδη σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο (πολλαπλάσια εκείνης που έχει σημειωθεί σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ζώνης του Ευρώ), όσο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

και διότι η Ελληνική οικονομία διαθέτει πολύ αξιόλογες προοπτικές δυναμικής ανάπτυξης. Αυτές οι προοπτικές ανάπτυξης θα ενισχυθούν ουσιαστικά με την έγκαιρη επικύρωση της Συμφωνίας της 27 ης Οκτωβρίου από την Ελληνική Βουλή με την μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία και στη συνέχεια με την αποτελεσματική εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι πιο βασικές διατάξεις αυτού του προγράμματος αυτού έχουν ήδη νομοθετηθεί και εφαρμόζονται. Αυτό συμβαίνει, παρά τα μεγάλα επίσης προβλήματα σε πολλούς τομείς της οικονομίας (και ιδιαίτερα στην αγορά εργασίας, με την ταχεία άνοδο της ανεργίας και την πτώση των μισθολογικών αμοιβών) που αντιμετωπίζονται αναπόφευκτα λόγω των εκτεταμένων διαρθρωτικών ανακατατάξεων που λαμβάνουν χώρα και μάλιστα με πολύ έντονους ρυθμούς. Η αναγκαία πλήρης αναδιάταξη της οικονομίας έχει αναμφισβήτητα σημαντικό βραχυπρόθεσμο κόστος προσαρμογής, αλλά δεν θα πρέπει να υποβαθμίζεται και το σημαντικό μεσομακροπρόθεσμο αναπτυξιακό όφελος που αναμένεται να προκύψει από αυτές τις δραστικές μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλλει στην έγκαιρη μείωση της ανεργίας και στην απεξάρτηση της χώρας από την υπερχρέωση με εκμετάλλευση των σημαντικών συγκριτικών της πλεονεκτημάτων τα οποία ήδη συμβάλλουν στον περιορισμό των έντονων αρνητικών επιπτώσεων της προσαρμογής. Με την χρήση αυτών των σημαντικών αναπτυξιακών πλεονεκτημάτων, τα οποία ενισχύονται ουσιαστικά με την εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2011-2015, η χώρα μας μπορεί να λειτουργήσει και να επιτύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και πλεονασματικούς κρατικούς προϋπολογισμούς στο καθεστώς της νομισματικής σταθερότητας που της εξασφαλίζει η λειτουργία της στη Ζώνη του Ευρώ. Για να γίνει αυτό δυνατό, ωστόσο, θα πρέπει να εγκριθεί από την Ελληνική Βουλή η νέα Δανειακή Σύμβαση που θα συμπεριλαμβάνει την Συμφωνία της 27 ης Οκτωβρίου. Οι καθυστερήσεις, κωλυσιεργίες και υπεκφυγές που σημειώνονται από τους φορείς του πολιτικού συστήματος σε σχέση με αυτή την απολύτως αναγκαία για τη χώρα πράξη, ενδέχεται να έχει εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες για την ευημερία της συντριπτικής πλειοψηφίας του Ελληνικού Λαού. Ενισχύονται οι ενδείξεις ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας στο 3 ο 3μηνο. 11: Σε πείσμα των απαισιόδοξων εκτιμήσεων για εμβάθυνση της ύφεσης, μετά και την δυναμική αύξηση των εξαγωγών αγαθών και λοιπών υπηρεσιών και την εντυπωσιακή αύξηση του εξωτερικού τουρισμού και του κύκλου εργασιών και των παραγγελιών στη βιομηχανία, σε πορεία θετικής αύξησης εισέρχεται τώρα και ο δείκτης όγκου των πωλήσεων καταστημάτων λιανικής (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων) που σημείωσε αύξηση κατά 1,2% σε ετήσια βάση τον Αύγ. 11, μετά την μικρή πτώση του κατά -2,5% τον Ιούλ. 11 και την μεγάλη πτώση του κατά -9,1% στο 2 ο 3μηνο. 11 και -14,0% στο 1 ο 3μηνο. 11 (Βλ. Διάγραμμα). 15% 10% 5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Δείκτης Όγκου Λιανικών Πωλήσεων (Εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων) (Ετήσια % Δ) Ιαν-09 Φεβ-09 Μαρ-09 Απρ-09 Μαϊ-09 Ιουν-09 Ιουλ-09 Αυγ-09 Σεπ-09 Οκτ-09 Νοε-09 Δεκ-09 Ιαν-10 Φεβ-10 Μαρ-10 Απρ-10 Μαϊ-10 Ιουν-10 Ιουλ-10 Αυγ-10 Σεπ-10 Οκτ-10 Νοε-10 Δεκ-10 Ιαν-11 Φεβ-11 Μαρ-11 Απρ-11 Μαϊ-11 Ιουν-11 Ιουλ-11 Αυγ-11 Ειδικότερα, αξιοσημείωτη ήταν τον Αύγ. 11 η αύξηση του δείκτη όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων κατά 4,2% και στα πολυκαταστήματα κατά 9,5%. Γενικά, τα καταστήματα ειδών διατροφής είχαν αύξηση των πωλήσεών τους κατά 1,8% τον Αύγ. 11 (8μηνο. 11: -6,6%) και τα λοιπά καταστήματα μικρή πτώση κατά -0,6% (8μηνο. 11: -12,3%). Τα καταστήματα καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων σημείωσαν πτώση του όγκου των πωλήσεων κατά -11,9% τον Αύγ. 11 (και κατά -15,8% στο 8μηνο. 11), παρά το ότι οι πληρωμές για εισαγωγές καυσίμων ήταν αυξημένες στο ίδιο 8μηνο. 11 κατά 28,04% ή κατά 2,6 δις. Μετά τις ανωτέρω εξελίξεις, η πτώση του δείκτη όγκου των λιανικών πωλήσεων αναμένεται τώρα να διαμορφωθεί στο -1,0% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο. 11, από -11,7% στο 1 ο 6μηνο. 11. Γενικά, η πτώση του όγκου των πωλήσεων των καταστημάτων λιανικού εμπορίου για το 2011 αναμένεται τώρα στο -6,5%, από -6,9% το 2010. Η συνέχιση της ανωτέρω σημαντικής επιβράδυνσης της πτώσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και στο 4 ο 3μηνο. 11 είναι πολύ πιθανή λόγω της πολύ χαμηλής βάση του δείκτη όγκου των λιανικών πωλήσεων στο 4 ο 3μηνο. 10. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί η νέα σημαντική πτώση του δείκτη οικονομικού κλίματος στη χώρα στο 67,5 τον Οκτ. 11 (από 73,7 τον Αύγ. 11) και ιδιαίτερα του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης στο -83,8 τον Οκτ. 11 (από -71,2 τον Αυγ. 11), που συνέβη μετά την ανακοίνωση των νέων δραματικών εκτιμήσεων της Τρόικα για επέκταση της ύφεσης στην Ελλάδα, με νέα πτώση του ΑΕΠ κατά -2,9%, και κατά το 2012. Παγκόσμια Οικονομία Η Σύνοδος Κορυφής της 26.10.2011 έθεσε τις βάσεις για την επίλυση της κρίσης χρέους, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να ληφθούν μέτρα προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη ΖτΕ. Στα νέα μέτρα περιλαμβάνεται, το ενισχυμένο 2 ο Πακέτο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

Χρηματοδοτικής Ενίσχυσης της Ελλάδας όπως προαναφέρθηκε στο οποίο οι τράπεζες και άλλοι ιδιώτες πιστωτές συμφώνησαν για απομείωση του ελληνικού χρέους κατά 50%. Ενέργεια στην οποία δεσμεύθηκαν να μη καταφύγουν άλλες κυβερνήσεις. Στα πλαίσια αυτά το τραπεζικό σύστημα κάθε χώρας θα στηριχθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις παρέχοντας εγγυήσεις στις τράπεζες που θα θιγούν από την κρίση χρέους, ενώ θα απαιτηθεί από τις τράπεζες να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους στο 9% του σταθμισμένου ως προς τον κίνδυνο ενεργητικού τους. Συμφωνήθηκε επίσης, η ενίσχυση του EFSF, χωρίς, ωστόσο, να επιβαρυνθούν τα κράτη μέλη με μεγαλύτερη συμμετοχή. Η δανειοδοτική ικανότητα του EFSF θα διαμορφωθεί στο 1,0 τρις (από 440 εκατ.), μέσω μόχλευσης η οποία θα λάβει χώρα με την εφαρμογή πρακτικών ασφάλισης τμήματος των ομολογιακών εκδόσεων ή και με τη δημιουργία ενός ειδικού επενδυτικού οχήματος (Special Purpose Investment Vehicle ή SPV), με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων και από το ΔΝΤ, αλλά και από τις ισχυρές αναδυόμενες πλεονασματικές οικονομίες και ακόμη και από ιδιώτες επενδυτές. Ήδη για αυτό το σκοπό ο επικεφαλής του Ταμείου ξεκίνησε διερευνητικό ταξίδι σε Ιαπωνία και Κίνα. Μέχρι στιγμής η Ιαπωνία είναι η μόνη χώρα η οποία δήλωσε πρόθυμη να συνεχίσει τις επενδύσεις σε ευρωπαϊκά ομόλογα ενώ η Κίνα για μια ακόμη φορά επέλεξε μια προσεκτική προσέγγιση στο αίτημα των Ευρωπαίων για χρηματική συμβολή της στην κρίση χρέους. Το βέβαιο είναι ότι στη συνάντηση του G-20 θα υπάρξει ευκαιρία επαναπροσέγγισης και προώθησης του εγχειρήματος εκ μέρους των αρχών της Ζώνης του Ευρώ. Αναμφίβολα οι Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν ένα σημαντικό βήμα για την επίλυση της κρίσης αλλά απαιτούνται ακόμα περαιτέρω προσπάθειες για να επιλυθούν όλα τα προβλήματα. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του EFSF, τα οικονομικά προβλήματα που δημιούργησε η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη θα ρυθμιστούν σε 2-3 έτη. Βέβαια παρά την ικανοποιητική εξέλιξη της έκτακτης Συνόδου της 26.10.2011 οι επενδυτές δεν έπαψαν να ανησυχούν για τη δημοσιονομική κατάσταση χωρών όπως η Ιταλία. Έτσι λίγες ώρες μετά το πέρας της συνόδου η Ιταλία κλήθηκε να πληρώσει υψηλότερα επιτόκια δανεισμού στη δημοπρασία ομολόγων της 28.10.2011. Ειδικότερα, το επιτόκιο στο 10ετές ομόλογο διαμορφώθηκε άνω του 6% για πρώτη φορά από την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη. Συγκεκριμένα το επιτόκιο για τα ιταλικά ομόλογα λήξεως Μαρ. 22 διαμορφώθηκε στο 6,06% από 5,86% που ήταν σε προηγούμενη δημοπρασία πριν ένα μήνα. Οι πιέσεις συνεχίσθηκαν και τις επόμενες ημέρες με αποτέλεσμα η απόδοση του 10ετούς ομολόγου να διαμορφωθεί την 1.11.2011 στο 6,33% ενώ η διαφορά απόδοσης με το αντίστοιχο 10ετές γερμανικό ομόλογο να διευρυνθεί στις 449 bps. Ο δείκτης μεταβλητότητας του EuroStoxx 50, ο οποίος καταγράφει την επενδυτική ανησυχία για την πορεία των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων διαμορφώθηκε την 1.11.2011 στις 42,02 μονάδες έναντι 37,77 μονάδων στις 26.10.2011, καθώς η αιφνιδιαστική ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι προτίθεται να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για το νέο πακέτο στήριξης της ΕΕ, επανέφερε την νευρικότητα στις αγορές, καθώς είναι ορατός ο κίνδυνος γενίκευσης μιας νέας κρίσης με διεθνή χαρακτήρα. Η μεγάλη υποχώρηση που είχαν σημειώσει οι χρηματιστηριακές τιμές τις τελευταίες 2 εβδομάδες, είχε ως αποτέλεσμα ο διεθνής χρηματιστηριακός δείκτη MSCI World να καταγράψει κέρδη αφού διαμορφώθηκε από τις 305,26 μονάδες στις 26.10.2011 στις 310,41 μονάδες στις 31.10.2011. Μικτή εικόνα εμφάνισαν γενικά οι αγορές ομολόγων. ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΩΝ 10ΕΤΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ (ENANTI ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ) Ελλάδα Ιρλανδία Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία 31/10/2011 2.244 635 1.001 361 408 27/10/2011 2.248 636 1.020 322 368 11/10/2011 2.233 639 954 294 354 Πηγή: Reuters-τιμές κλεισίματος Στο μεταξύ, η ΕΚΤ μείωσε οριακά τις αγορές ευρωπαϊκών ομολόγων. Σύμφωνα με την εβδομαδιαία αναφορά της, στην περίοδο 22-25.10.2011 αγοράσθηκαν κρατικά χρεόγραφα αξίας 4,00 δις έναντι 4,49 δις το αμέσως προηγούμενο 5ήμερο με αποτέλεσμα το σύνολο των αγορών από τις 10.5.2011 να ανέλθει σε 173,5 δις. Η πολιτική παρεμβάσεων στην αγορά ομολόγων αναμένεται να συνεχισθεί και δεν πρόκειται να εγκαταλειφθεί από τον νέο Διοικητή της ΕΚΤ. Η ΤτΑυστραλίας από την πλευρά της, βλέποντας την κρίση να επανέρχεται στη χώρα και με δεδομένο το σχετικά χαμηλό επίπεδο του πληθωρισμού αποφάσισε να μειώσει το βασικό της επιτόκιο για 1 η φορά από τον Απρ. 09, κατά 0,25% στο 4,50%. Στην πραγματική οικονομία στις ΗΠΑ η αύξηση του ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο 2,5% σε ετησιοποιημένη βάση στο 3 ο 3μηνο 11, από 1,3% στο 2 ο 3μηνο 11 και 0,4% στο 1 ο 3μηνο 11. Η αύξηση αυτή αποδίδεται κυρίως στην ιδιωτική κατανάλωση και τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η επιτάχυνση του ΑΕΠ δεν θα διατηρηθεί στα ανωτέρω υψηλά επίπεδα και στα επόμενα 3μηνα. Οι πωλήσεις διαρκών καταναλωτικών αγαθών υποχώρησαν κατά -0,8% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11, έναντι οριακής μείωσής τους κατά -0,1% τον Αύγ. 11. Στην αγορά ακινήτων, οι πωλήσεις νέων κατοικιών σημείωσαν άνοδο κατά 5,7% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11, από -0,3% τον Αύγ. 11, αλλά οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών μειώθηκαν και πάλι κατά -4,6% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11 από -1,2% τον Αύγ. 11, δείχνοντας ότι τα προβλήματα στην αγορά αυτή δεν έχουν εξαλειφθεί. O δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών του Thomson Reuters/University of Michigan αυξήθηκε στο 60,9 τον Οκτ. 11, από 59,4 τον Σεπτ. 11 και 55,7 τον Αύγ. 11, αντίθετα με τη μεγάλη πτώση του αντίστοιχου Δείκτη του Conference Board στο 39,8 τον Οκτ. 11, από 46,4 τον Σεπτ. 11. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η εντυπωσιακή αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης κατά 2,4% στο 3 ο 3μηνο. 11 δεν είναι βέβαιο ότι θα επαναληφθεί και στο 4 ο 3μηνο. 11. Άλλωστε, και στην αγορά εργασίας η βελτίωση που σημειώνεται είναι οριακή, καθώς οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας μειώθηκαν Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

κατά μόλις 2 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την 22.10.2011, στις 402 χιλ. Γενικά, ο ΟΟΣΑ προχώρησε τώρα σε υποβάθμιση της εκτίμησής του για την αύξηση του ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2012 στο 1,8%, από 3,1% που ήταν η εκτίμησή του έως πρόσφατα. Στη ΖτΕ, οι προοπτικές των οικονομιών έχουν επιδεινωθεί, καθώς εντείνονται οι ενδείξεις για σημαντική υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας, κάτι που άλλωστε επιβεβαιώνουν και οι πρόσφατες εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τις οποίες η αύξηση του ΑΕΠ για το 2012 εκτιμάται τώρα στο 0,3%, από 2,0%. Ειδικότερα α) εκ νέου πτώση σημειώθηκε στον δείκτη οικονομικού κλίματος, στο 94,8 τον Οκτ. 11 από 95,0 τον Σεπ. 11 και 98,4 τον Αύγ. 11. Η υποχώρηση του δείκτη σε αυτό το επίπεδο συμβαδίζει με μηδενική μεταβολή του ΑΕΠ τα επόμενα 3μηνα. Αξιοσημείωτη είναι η πτώση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, στο -19,9 τον Οκτ. 11 από -19,0 τον Σεπ. 11 και -16,5 τον Αύγ. 11, αντικατοπτρίζοντας τις ανησυχίες των καταναλωτών για τη μελλοντική οικονομική τους κατάσταση, λόγω της κρίσης χρέους, της αύξησης του πληθωρισμού και της διατήρησης της ανεργίας σε υψηλά επίπεδα. Όσον αφορά τον πληθωρισμό στην ΖτΕ εκτιμάται ότι θα διατηρηθεί στο 3,0% τον Οκτ. 11, όπως τον Σεπ. 11, από 2,5% τον Αύγ. 11, εξαιτίας της ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής, κυρίως στη Γερμανία. Παρά τις ανοδικές τάσεις ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα αρχίσει να υποχωρεί από τον Δεκ. 11, για να διαμορφωθεί στο 1,5% το 2012. Ο περιορισμένος ρυθμός αύξησης της πιστωτικής επέκτασης και η αβεβαιότητα που επικρατεί στην διατραπεζική αγορά εμποδίζουν την εξομάλυνση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, γεγονός που θα οδηγήσει την ΕΚΤ σε μείωση των επιτοκίων παρέμβασής της, πιθανώς έως το τέλος του έτους. Η προοπτική αυτή ενισχύεται και από τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας, όπου το ποσοστό ανεργίας ανήλθε σε υψηλό επίπεδο 15 μηνών, στο 10,2% τον Σεπ. 11 από 10,1% τον Αύγ. 11. Γενικά, δεν αναμένεται βελτίωση στην αγορά εργασίας στους επόμενους μήνες, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις των χωρών της ΖτΕ εφαρμόζουν πολιτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης. Τέλος, στην αγορά συναλλάγματος το ευρώ δέχεται πιέσεις, καθώς η ανακοίνωση διενέργειας δημοψηφίσματος από την ελληνική κυβέρνηση επανέφερε στο προσκήνιο τις ανησυχίες των επενδυτών για παρεμβολή νέων κωλυμάτων στην πορεία αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στη ΖτΕ. Το ενδιαφέρον των επενδυτών επικεντρώνεται στη συνάντηση του G-20 στις 3-4 Νοεμ.11. στη Γαλλία, καθώς και στα στοιχεία για την αγορά εργασίας στις ΗΠΑ (4.11.2011) για το μήνα Οκτ. 11. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Λιανικές Πωλήσεις: Ο γενικός δείκτης όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων) ενισχύθηκε κατά 1,2% σε ετήσια βάση τον Αύγ. 11, έναντι της μικρής μείωσής του κατά -2,5% τον Ιούλ. 11 και έναντι της μεγάλης πτώσης του κατά -12,0% τον Αύγ. 10. Η ενίσχυση του δείκτη τον Αύγουστο, στηρίχθηκε μεταξύ άλλων και από την άνοδο της τουριστικής κίνησης. Ετήσιες Ποσοστιαίες Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου Λιανικών Πωλήσεων Κατηγορίες Καταστημάτων Αύγ'11 Αύγ'10 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων 4,2-11,7 Πολυκαταστήματα 9,5-5,6 Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -7,9-12,8 Φαρμακευτικά-Καλλυντικά 1,1-15,3 Ένδυση-Υπόδηση -5,4-15,5 Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -4,7-15,3 Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -8,0 3,1 Γενικός Δείκτης Όγκου -1,5-11,8 Γενικός Δείκτης Όγκου εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών 1,2-12,0 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. Ωστόσο, στο 8μηνο 11 σημειώθηκε πτώση του όγκου των πωλήσεων (εκτός καυσίμων) κατά -9,1% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής του κατά -2,9% στο αντίστοιχο 8μηνο 10. Μετά από αυτή την εξέλιξη, η πτώση του όγκου του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο εκτιμάται στο -0,6% στο 3 ο 3μηνο. 11, έναντι της πτώσης του κατά -9,1% και -14,0% στο 2 ο και στο 1 ο 3μηνο. 11 αντίστοιχα. Επίσης, πτώση του δείκτη περί το -1,0% αναμένεται και στο 4 ο 3μηνο. 11, η οποία θα είναι αποτέλεσμα της νέας μεγάλης επιδείνωσης του δείκτη οικονομικού κλίματος και του δείκτη καταναλωτικών προσδοκιών τον Οκτ. 11. Χωρίς την υπέρμετρα μεγάλη επιδείνωση του οικονομικού κλίματος ο δείκτης όγκου του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο θα σημείωνε ουσιαστική αύξηση στο 4 ο 3μηνο. 11 από τα πολύ χαμηλά επίπεδα στα οποία είχε περιέλθει στο 4 ο 3μηνο. 10. Από πλευράς των κύριων κατηγοριών καταστημάτων σημειώνεται ότι στο 8μηνο 11: Ο όγκος των πωλήσεων στα «λοιπά καταστήματα» (εκτός των καταστημάτων ειδών διατροφής, καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων) παρουσίασε πτώση κατά -12,3% σε ετήσια βάση, έναντι μικρότερης μείωσής του κατά -3,6% στο 8μηνο 10, ενώ μικρότερη ήταν η μείωση στα καταστήματα ειδών διατροφής (8μηνο 11: -6,6%, 8μηνο 10: -2,4%). Ετήσιες Ποσοστιαίες Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου Λιανικών Πωλήσεων Κατηγορίες Καταστημάτων Ιαν-Αύγ'11 Ιαν-Αύγ'10 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -4,4-2,2 Πολυκαταστήματα 2,8-10,6 Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -13,2-1,6 Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -11,3 3,5 Ένδυση-Υπόδηση -16,8-8,0 Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -17,3-6,1 Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -4,3-1,1 Γενικός Δείκτης Όγκου -10,3-2,7 Γενικός Δείκτης Όγκου εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών -9,1-2,9 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. Όσον αφορά στις επιμέρους κατηγορίες καταστημάτων, ο δείκτης όγκου των λιανικών πωλήσεων μειώθηκε στο 8μηνο 11 σε όλες τις κατηγορίες καταστημάτων εκτός από τα Πολυκαταστήματα, στα οποία σημειώθηκε άνοδος Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

του όγκου των πωλήσεων κατά 2,8%. Συγκεκριμένα, ο όγκος των πωλήσεων στα Μεγάλα Καταστήματα Τροφίμων υποχώρησε κατά -4,4% (8μηνο 10: -2,2%) και κατά πολύ περισσότερο στα μικρότερα καταστήματα τροφίμων-ποτών-καπνού (8μηνο 11: -13,2%, 8μηνο 10: -1,6%). Σημαντική ήταν και η κάμψη της ζήτησης επίπλων και οικιακού εξοπλισμού (8μηνο 11: -17,3%, 8μηνο 10: -6,1%) και του δείκτη όγκου των ειδών ένδυσης και υπόδησης (8μηνο 11: -16,8%, 8μηνο 10: -8,0%). Στην πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων το 2011 συντείνει και η μείωση του όγκου των πωλήσεων φαρμάκων. Η εξέλιξη αυτή καταδεικνύει το αξιόλογο αποτέλεσμα των προσπαθειών που καταβάλλονται για τον εξορθολογισμό της κατανάλωσης φαρμάκων και περιστολής της υπερ-συνταγογράφησης που ως τις αρχές του 2010 υπήρξε ένας από τους παράγοντες που συνέτειναν στη δημοσιονομική εκτροπή. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι μείωση των πωλήσεων στα είδη πρώτης ανάγκης συνοδεύθηκε από την πολύ μεγαλύτερη πτώση των πωλήσεων στα είδη διαρκούς κατανάλωσης (έπιπλα, ηλεκτρικά είδη, οικιακός εξοπλισμός), στο πλαίσιο της περικοπής δαπανών των νοικοκυριών. Έκθεση Παγκόσμιας Τράπεζας: Η κατάταξη της Ελλάδας βελτιώθηκε κατά μια θέση στη γενική παγκόσμια κατάταξη "Doing Business 2012" της Παγκόσμιας Τράπεζας, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα. Η Ελλάδα καταλαμβάνει εφέτος την 100η θέση σε σύνολο 183 κρατών σε σχέση με την 101η θέση που καταλάμβανε πέρυσι (βλ. διάγραμμα). Γερμανία Βέλγιο Γαλλία Αυστρία Ισπανία Ιταλία Ελλάδα 19 Δείκτης "Doing Business 2012" 28 29 32 44 87 100 11 21 41 61 81 101 121 141 161 183 181 Επιπλέον, στη σημαντική υποκατηγορία Ίδρυση Επιχείρησης (Starting a business) η Ελλάδα πλέον καταλαμβάνει την 135η θέση από την 149η πέρυσι. Η συγκεκριμένη έκθεση δείχνει την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε τομείς της επιχειρηματικής δραστηριότητας και τη βούληση του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, για περαιτέρω βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στη χώρα, ως μέρος της στρατηγικής της για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Αυτή η βελτίωση θα δημιουργήσει καλύτερες προϋποθέσεις και συνθήκες λειτουργίας για τις τοπικές επιχειρήσεις και αναμένεται να φέρει ακόμα πιο θετικά αποτελέσματα στο μέλλον. Στον κάτωθι πίνακα απεικονίζεται η αλλαγή της κατάταξης στους σημαντικότερους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας. Κατάταξη 2012 Κατάταξη 2011 Ίδρυση επιχείρησης 135 149 Αδειοδότηση 41 42 Καταγραφή περιουσίας 150 151 Πιστωτική προσβασιμότητα 78 75 Προστασία επενδυτών 155 153 Πληρωμή φόρων 83 80 Εμπορικές συναλλαγές (διασυνοριακές) 84 86 Εφαρμογή συμβολαίων 90 91 Κλείσιμο επιχειρήσεων 57 50 Πηγή: Παγκόσμια Τράπ εζα Ελλάδα Δείκτες Οικονομικού Κλίματος: Σύμφωνα με τους δείκτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο δείκτης οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα υποχώρησε τον Οκτ. 11 στο 67,5, από 70,6 τον Σεπτ. 11, 73,7 τον Αύγ. 11 και 74,9 τον Οκτ. 10. Στη Βιομηχανία, ο δείκτης οικονομικής εμπιστοσύνης μειώθηκε στο -25,4 τον Οκτ. 11, από -23,9 τον Σεπτ. 11 και -20,4 τον Οκτ. 10, παρά την αύξηση των παραγγελιών στη Βιομηχανία κατά 4,2% σε ετήσια βάση στο 8μηνο. 11 και την αύξηση του Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία κατά 9,2% στο 8μηνο. 11. Η αρνητική εξέλιξη του δείκτη τον Οκτ. 11, οφείλεται στη διατύπωση των αρνητικών εκτιμήσεων της Τρόικας στις αρχές για επέκταση της ύφεσης στην Ελληνική Οικονομία και κατά το 2012. Στο Λιανικό Εμπόριο, οι επιχειρηματικές προσδοκίες σημείωσαν βελτίωση τον Οκτ. 11 στο -37,3 από -40,5 τον Σεπτ. 11 και -41,2 τον Οκτ. 10. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τομέα αυτό προσδιορίζονται, μεταξύ άλλων, από την εκ βάθρων αναδιάρθρωση του κλάδου που σηματοδοτεί εξαιρετικά ανταγωνιστικές συνθήκες για την πλειονότητα των μικρών επιχειρήσεων του κλάδου. Στις Υπηρεσίες, ο δείκτης οικονομικού κλίματος υποχώρησε περαιτέρω στο -30,9 τον Οκτ. 11 από -24,9 τον Σεπτ. 11 και -18,7 τον Οκτ. 10. Παρά τις θετικές εξελίξεις στον κλάδο του τουρισμού το 2011, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τομέα των υπηρεσιών επηρεάζονται αρνητικά από τις αντιδράσεις διαφόρων ομάδων συμφερόντων στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται και τις αρνητικές εκτιμήσεις για την οικονομική δραστηριότητα στο προσεχές διάστημα. Στις Κατασκευές, ο δείκτης οικονομικού κλίματος σημείωσε επίσης επιδείνωση τον Οκτ. 11 και διαμορφώθηκε στο -70,6 από -61,2 τον Σεπτ. 11 και -48,4 τον Οκτ. 10. Η Καταναλωτική Εμπιστοσύνη των Νοικοκυριών επιδεινώθηκε περαιτέρω στο -83,8 τον Οκτ. 11 (υψηλότερο αρνητικό επίπεδο όλων των εποχών) από -73,6 τον Σεπτ. 11 και -72,4 τον Οκτ. 10. Ανάκαμψη της καταναλωτικής και της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης θα σημειωθεί, όταν γίνει εμφανές ότι τα μέτρα και προγράμματα που ήδη Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

εφαρμόζονται προς τη δημοσιονομική προσαρμογή και τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα συμβάλλουν στη βελτίωση της δημοσιονομικής καταστάσεως. Η εντυπωσιακή αύξηση των ελληνικών εξαγωγών και του τουρισμού το 2011 αποτελούν τη βάση για τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Η αύξηση του ΑΕΠ (1 η εκτίμηση) ανήλθε τελικά στο 2,5% σε ετησιοποιημένη βάση στο 3 ο 3μηνο 11, από 1,3% στο 2 ο 3μηνο 11, 0,4% στο 1 ο 3μηνο 11 και 2,3% στο 4 ο 3μηνο 10. Γενικά, η αύξηση του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο 11 στηρίχθηκε κυρίως στην ιδιωτική κατανάλωση και στις επιχειρηματικές επενδύσεις. Ωστόσο, εκτιμάται ότι αυτή η ικανοποιητική αύξηση του ΑΕΠ δεν θα συνεχισθεί στα ίδια επίπεδα και στα επόμενα 3μηνα. Ακόμα και αν ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ διαμορφωθεί σε ικανοποιητικό επίπεδο στο 4 ο 3μηνο.11, πιθανότατα να υποχωρήσει σημαντικά στο 1 ο 3μηνο 12, ειδικά αν λήξουν, όπως είναι προγραμματισμένο, τα προσωρινά μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης που ελήφθησαν στα τέλη του 2010. Ο μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ για το 2012 εκτιμάται τώρα στο 1,5%, ενώ ο ΟΟΣΑ αναθεώρησε προς τα κάτω την εκτίμησή του για το 2012 στο 1,8%, από 3,1%. Πιο αναλυτικά: Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε σημαντικά κατά 2,4% σε ετησιοποιημένη βάση στο 3 ο 3μηνο 11 από 0,7% στο 2 ο 3μηνο 11, 2,1% στο 1 ο 3μηνο. 11 και 3,6% στο 4 ο 3μηνο. 10. Όπως αναλύεται σε επόμενη παράγραφο, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη αυξήθηκε σε βάρος της αποταμίευσης. Η κυβερνητική δαπάνη (για κατανάλωση και επενδύσεις) παρέμεινε αμετάβλητη στο 3 ο 3μηνο 11 από -0,9% στο 2 ο 3μηνο 11 και -5,9% στο 1 ο 3μηνο 11 και είχε μηδενική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ. Η αρνητική πορεία ενδέχεται να συνεχισθεί και στα επόμενα 3μηνα καθώς θα τεθούν σε εφαρμογή ουσιαστικά μέτρα για τη μείωση των δημοσίων δαπανών. Θετική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο 11 είχαν οι καθαρές εξαγωγές, κατά 0,22 ποσοστιαίες μονάδες (αύξηση των εξαγωγών κατά 4,0% σε ετησιοποιημένη βάση, έναντι αύξησης των εισαγωγών κατά 1,9%). Στο 2 ο 3μηνο. 11 οι καθαρές εξαγωγές είχαν επίσης θετική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,24 π.μ. (εξαγωγές: 3,6%, εισαγωγές: 1,4%). Σημαντική θετική συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο 11 είχαν οι επιχειρηματικές επενδύσεις (16,3%) και οι επενδύσεις σε κατοικίες (2,4%). Ωστόσο η αύξηση αυτών των επενδύσεων δεν θα συνεχισθεί αν η εφαρμογή μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής περιορίσει την αύξηση της ζήτησης στην εγχώρια οικονομία και εάν η αύξηση των εξαγωγών των ΗΠΑ δεν αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντική. Στον τομέα των ιδιωτών, η αύξηση της προσωπικής κατανάλωσης διαμορφώθηκε στο 0,6% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11 έναντι 0,2% τον Αύγ. 11, ενώ σε πραγματικές τιμές διαμορφώθηκε στο 0,5% από μηδενική μεταβολή τον προηγούμενο μήνα. Το διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε οριακά κατά 0,1% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11, έναντι -0,1% τον Αύγ. 11. Το προσωπικό εισόδημα επίσης αυξήθηκε οριακά κατά 0,1% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11 και σημειώθηκε πτώση του ποσοστού αποταμίευσης στο 3,6% του προσωπικού εισοδήματος, από 4,1% τον Αύγ. 11 και 4,5% τον Ιούλ. 11. Επίσης, οι πωλήσεις διαρκών καταναλωτικών αγαθών μειώθηκαν κατά -0,8% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11, έναντι οριακής μείωσης κατά -0,1% τον Αύγ. 11. Στην αγορά ακινήτων, οι πωλήσεις νέων κατοικιών σημείωσαν άνοδο κατά 5,7% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11 από -0,3% τον Αύγ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι πωλήσεις υποχώρησαν κατά -0,9%. Αντίθετα, οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών μειώθηκαν και πάλι κατά -4,6% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ. 11 από -1,2% τον Αύγ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι εν λόγω πωλήσεις ενισχύθηκαν κατά 6,4%. O δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών του Thomson Reuters/University of Michigan διαμορφώθηκε στο 60,9 τον Οκτ. 11 από 59,4 τον Σεπτ. 11 και 55,7 τον Αύγ. 11, σε αντίθεση με τη σημαντική πτώση του δείκτη εμπιστοσύνης των καταναλωτών του Conference Board. Στον τομέα της παραγωγής, ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών στη μεταποίηση (ISM manufacturing), σημείωσε μικρή υποχώρηση στο 50,8 τον Οκτ. 11 από 51,6 τον Σεπτ. 11 και 50,6 τον Αύγ. 11. Στην αγορά εργασίας σημειώθηκε οριακή βελτίωση, καθώς οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας μειώθηκαν κατά μόλις 2 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την 22.10.2011, στις 402 χιλ. Ωστόσο, παραμένει αρνητικό το γεγονός ότι ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώνεται ακόμη πάνω από το κρίσιμο όριο των 400 χιλ., στις 405 χιλ. Ζώνη του Ευρώ: Οι προοπτικές των οικονομιών έχουν επιδεινωθεί καθώς εντείνονται οι ενδείξεις για σημαντική υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας, ακόμα και για ύφεση της οικονομίας της ΖτΕ τα επόμενα 3μηνα. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και από τις πρόσφατες εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τις οποίες αύξηση του ΑΕΠ του 2012 εκτιμάται τώρα να επιβραδυνθεί σημαντικά στο 0,3%, από 2,0% που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση. Ειδικότερα αυτήν την εβδομάδα ανακοινώθηκε: α) Νέα πτώση του δείκτη οικονομικού κλίματος, στο 94,8 τον Οκτ. 11, από 95,0 τον Σεπ. 11 και 98,4 τον Αύγ. 11. Η υποχώρηση του δείκτη σε αυτό το επίπεδο συμβαδίζει με μηδενική μεταβολή του ΑΕΠ τα επόμενα 3μηνα. Υποχώρηση σημειώθηκε σε όλους τους επιμέρους δείκτες, ενώ αξιοσημείωτη είναι η πτώση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, στο -19,9 τον Οκτ. 11, από -19,0 τον Σεπ. 11 και -16,5 τον Αύγ. 11, αντανακλώντας τις ανησυχίες των καταναλωτών για τις μελλοντικές οικονομικές τους συνθήκες, λόγω της κρίσης χρέους αλλά και της αύξησης του πληθωρισμού και της ανεργίας. β) Συνεχίζεται η πτωτική πορεία του δείκτη υπευθύνων προμηθειών στη μεταποίηση (PMI Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

manufacturing) σε επίπεδο που συμβαδίζει με ύφεση στον συγκεκριμένο κλάδο για 3 ο συνεχή μήνα. Ειδικότερα, ο δείκτης μειώθηκε στο 47,1 τον Οκτ. 11, από 48,5 τον Σεπ. 11 και 49,0 τον Αύγ. 11. Στη Γερμανία, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση υποχώρησε επίσης σε επίπεδο κάτω του 50, στο 49,1 τον Οκτ. 11 (Σεπ. 11: 50,2), επιβεβαιώνοντας την ύφεση της βιομηχανικής παραγωγής (η οποία στήριξε την ανάπτυξη το 1 ο 3μηνο. 11) και ενδεχομένως και της οικονομίας στο 2 ο 6μηνο. 11. Αυτό θα συμβεί μετά την πολύ μικρή αύξηση του ΑΕΠ μόλις κατά 0,1% σε 3μηνιάια βάση το 2 ο 3μηνο. 11. Στη Γαλλία, ο δείκτης PMI στην μεταποίηση έμεινε σχεδόν αμετάβλητος σε χαμηλό επίπεδο, στο 48,5 τον Οκτ. 11, από 48,2 τον Σεπ. 11, δείχνοντας ύφεση του τομέα της παραγωγής, η οποία έχει αρχίσει σταδιακά να επιβραδύνεται από τον Νοέμ. 10, όταν ο δείκτης ΡΜΙ βρισκόταν στο 57,5. Στην Ιταλία ο δείκτης PMI στη βιομηχανία μειώθηκε ραγδαία, στο 43,3 τον Οκτ. 11 (χαμηλότερο επίπεδο από τον Ιούν. 09), από 48,3 τον Σεπ. 11, εντείνοντας τις ανησυχίες για ύφεση της οικονομίας, λόγω της έντασης της κρίσης χρέους. Τέλος, και στην Ισπανία ο δείκτης στη μεταποίηση παραμένει σε επίπεδο αρκετά χαμηλότερο του 50 για 6 ο συνεχή μήνα, αν και αυξήθηκε ελάχιστα, στο 43,9, από 43,7 τον Σεπ. 11. Όσον αφορά στον πληθωρισμό στη ΖτΕ εκτιμάται ότι θα διατηρηθεί στο 3,0% και τον Οκτ. 11, όπως τον Σεπ. 11, από 2,5% τον Αύγ. 11, εξαιτίας της ανόδου των τιμών των τροφίμων κυρίως στη Γερμανία. Παρά τις ανοδικές πιέσεις του πληθωρισμού, αυτός υπολογίζεται να υποχωρήσει ήδη από τον Δεκ. 11 με την υποχώρηση και της τιμής της ενέργειας και των τροφίμων και το επόμενο έτος, όπου προβλέπεται στο 1,5% το 2012, από 2,5% το 2011. Ο περιορισμένος ρυθμός αύξησης της πιστωτικής επέκτασης και η αβεβαιότητα που επικρατεί και στην διατραπεζική αγορά εμποδίζουν την εξομάλυνση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, γεγονός που θα οδηγήσει της ΕΚΤ σε νέα πτώση των επιτοκίων πιθανότατα μέχρι το τέλος του έτους. Τέλος, στην αγορά εργασίας της ΖτΕ συνεχίζονται οι δυσμενείς συνθήκες, καθώς το ποσοστό ανεργίας ανήλθε σε υψηλό επίπεδο 15 μηνών, στο 10,2% τον Σεπ. 11, από το αναθεωρημένο προς τα πάνω 10,1% τον Αύγ. 11. Δεν αναμένεται βελτίωση στην αγορά εργασίας, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις των χωρών της ΖτΕ εφαρμόζουν πολιτική μείωσης των δημοσίων υπαλλήλων για δημοσιονομική εξυγίανση. Στη Γερμανία, σύμφωνα με τα εθνικο-λογιστικά στοιχεία, η ανεργία αυξήθηκε ελαφρά στο 7,0% τον Οκτ. 11, από 6,9% τον Σεπ. 11, λόγω της αύξησης του αριθμού των ανέργων κατά 10 χιλ. τον Οκτ. 11, έναντι πτώσης του κατά 22 χιλ. τον Σεπ. 11. Ο συνολικός αριθμός των ανέργων διαμορφώνεται στα 2.941 εκατ. τον Οκτ. 11, ωστόσο το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να διαμορφώνεται χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΖτΕ. Στη Γαλλία η ανεργία παρέμεινε στο 9,9%, όπως και τον Αύγ. 11, στην Ιταλία το ποσοστό αυξήθηκε στο 8,3% τον Σεπ. 11, από 8,0% τον Αύγ. 11, ενώ στην Ολλανδία και την Αυστρία το ποσοστό ανεργίας παραμένει στο χαμηλότερο επίπεδο στη ΖτΕ και τον Σεπ. 11, στο 4,5% και 3,9% αντίστοιχα. Αντίθετα, το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να διαμορφώνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο στην Ισπανία, στο 22,6% τον Σεπ. 11, από 22,2% τον Αύγ. 11, ενώ αξιοσημείωτη είναι η πτώση της ανεργίας στην Ιρλανδία, στο 14,2% τον Σεπ. 11, από 14,4% τον Αύγ. 11. Ελβετία: Σύμφωνα με την ΤτΕλβετίας στο 3 ο 3μηνο 11 η σύνθεση του χαρτοφυλακίου των συναλλαγματικών της διαθεσίμων δεν παρουσίασε κάποια ιδιαίτερη μεταβολή τόσο σε σχέση με το 2 ο 3μηνο 11 όσο και με το 4 ο 3μηνο 10. Ειδικότερα, το 55% των συναλλαγματικών της διαθεσίμων ήταν σε ευρώ, το 25% σε δολάρια ΗΠΑ, το 4% σε δολάρια Καναδά και στερλίνες, το 9% σε γιεν και το υπόλοιπο 3% σε διάφορα νομίσματα (κορώνα Δανίας, δολάριο Αυστραλίας, κορώνα Σουηδίας, δολάριο Σιγκαπούρης). Η σύνθεση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της ΤτΕλβετίας παρακολουθείται στενά μετά τη μεγάλη ετήσια απώλεια που κατέγραψε το 2010 λόγω των συνεχών παρεμβάσεων της στην αγορά συναλλάγματος υπέρ του ευρώ, προκειμένου να διακόψει τη συνεχή ενίσχυση του ελβετικού φράγκου. Υπενθυμίζεται ότι η ΤτΕλβετίας στις 6.9.2011 έθεσε ως ανώτατο όριο του φράγκου με το ευρώ τα 1,20 CHF/EUR το οποίο μέχρι στιγμής λειτουργεί. Τέλος, η ΤτΕλβετίας το 3 ο 3μηνο 11 είχε το 82% των αποθεματικών της επενδυμένο σε κρατικά ομόλογα, έναντι 84% στο 2 ο 3μηνο 11. ΣΥΝΘΕΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ (ΤτΕ Γ'ΤΡΙΜ.2011) 55% 4% 9% 4% 3% Ποσοστό ανεργίας στη ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες Σεπ. 11 Αύγ. 11 Ιούλ. 11 Ιούν. 11 Δεκ. 10 ΖτΕ 10,2 10,1 10,1 10,0 10,0 Γερμανία 5,9 5,9 5,9 6,6 Γαλλία 9,9 9,9 9,8 9,8 9,7 Ιταλία 8,3 8,0 8,2 8,1 8,3 Ισπανία 22,6 22,2 21,8 21,3 20,4 Ιρλανδία 14,2 14,4 14,5 14,3 14,6 Ολλανδία 4,5 4,4 4,3 4,1 4,3 Πηγή: Eurostat 25% USD EUR GBP JPY CAD Other Μείωση για 3 ο συνεχή μήνα κατέγραψε ο δείκτης KOF leading indicators τον Οκτ. 11 με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στο επίπεδο του Σεπτ. 11. Συγκεκριμένα ο δείκτης διαμορφώθηκε στο 0,80 από 1,21 που τον Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

Σεπτ. 11 και 1,61 τον Αυγ. 11. Επειδή ο δείκτης αποτελεί αρκετά ικανοποιητικό μέσο πρόβλεψης του ΑΕΠ, εκτιμάται ότι η μέχρι σήμερα πορεία του μας προϊδεάζει για απότομη πτώση του ΑΕΠ το 4 ο 3μηνο 11. Υπενθυμίζεται ότι το ΑΕΠ της Ελβετίας σημείωσε αύξηση σε ετήσια βάση το 2 ο 3μηνο 11 2,3% και το 1 ο 3μηνο 11 2,6%. 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 Οκτ-09 Διαχρονική εξέλιξη ΑΕΠ & Δείκτη ΡΜΙ Βιομηχανίας Πηγή: Reuters Απρ-10 PMI Βιομηχανίας ΑΕΠ (ετ.μετ.%/τρίμηνο) Οκτ-10 Απρ-11 Οκτ-11 Κίνα: Ο δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών PMI μεταποίησης υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το Φεβ. 09, ενισχύοντας την πιέσεις για την ανάγκη δημοσιονομικής ή/και νομισματικής χαλάρωσης προκειμένου η οικονομία της Κίνας να μην εισέλθει σε χαμηλότερους αναπτυξιακούς ρυθμούς. Ειδικότερα, ο δείκτης υποχώρησε στο 50,4 τον Οκτ. 11 (εκτίμηση αγοράς 51,8) από 51,2 τον Σεπ. 11. Μια μέτρηση πάνω από το 50 υποδεικνύει οικονομική επέκταση. Η οικονομία της Κίνας αναπτύχθηκε 10,4% το 10 και 9,4% στο 9μηνο 11. Ο επιμέρους δείκτης των νέων παραγγελιών υποχώρησε στο 50,5 τον Οκτ. 11 από 51,3 το Σεπ. 11, τη χαμηλότερη μέτρηση από το Φεβ. 09. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μείωση των νέων παραγγελιών σε κινεζικά ναυπηγεία κατά τους πρώτους 9 μήνες του έτους κατά 42,8%. 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00-0,50-1,00-1,50-2,00-2,50 Φεβ-03 Μαρ-04 Απρ-05 EURCHF KOF Leading In dicat or 60 58 56 54 52 50 48 46 44 42 40 1,80 1,70 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 Μαϊ-06 Ιουν-07 Ιουλ-08 Αυγ-09 Σεπ-10 Οκτ-11 Αγορές συναλλάγματος: Η δημοσιοποίηση της απόφασης της ελληνικής κυβέρνησης να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης μέχρι τις 4.11.2011 και δημοψήφισμα μόλις συνταχθεί η νέα δανειακή σύμβαση, επανέφερε το φόβο για τις δυσκολίες επίλυσης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη, με αποτέλεσμα το ευρώ να κινηθεί από το 1,4247 USD/EUR που ήταν στις 27.10.2011 στο 1,3608 USD/EUR την 1.11.2011. Η αδυναμία του ευρώ ενισχύθηκε μετά από τα σχόλια του επικεφαλής του Eurogroup ότι η Ελλάδα με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος αντιμετωπίζει θέμα χρεοκοπίας εάν η νέα δανειακή σύμβαση δεν υπερψηφιστεί. Τα κέρδη για το δολάριο ήταν σημαντικά όμως και έναντι του ελβετικού φράγκου (0,8945 CHF/USD 1.11.2011) αφού σε μια μέρα (1.11.2011) κατόρθωσε να σημειώσει άνοδο 2%. Η μονομερής παρέμβαση της ΤτΙαπωνίας στην αγορά συναλλάγματος στις 31.10.2011 κατάφερε να αποδυναμώσει το γιεν έναντι του δολαρίου με αποτέλεσμα το δολάριο να κινηθεί από το επίπεδο των 75,6 JPY/USD σε 79,2 JPY/USD. Ο χρόνος της παρέμβασης θεωρείται ότι ήταν ο κατάλληλος, καθώς πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν τη Σύνοδο του G-20 στις Κάννες, της Γαλλίας στις 3-4.11.2011 και ενώ έχουν κάπως περιορισθεί οι ανησυχίες για την κρίση της ΖτΕ. Σύμφωνα με την Barclays Capital η ΤτΙαπωνίας προχώρησε σε πωλήσεις γιεν ύψους 8 τρις ($ 102 δις). Αρκετοί εκτιμούν ότι η παρέμβαση δε θα έχει διαρκή χαρακτήρα και για τη δικαιολόγηση της άποψης τους επικαλούνται το παράδειγμα της ενορχηστρωμένης παρέμβασης του G-7 λίγα 24ωρα μετά τον καταστροφικό σεισμό της 11.3.11. Ενδεχομένως για να έχει διάρκεια η εξασθένιση του γιεν να απαιτείται και άλλη παρέμβαση από την ΤτΙαπωνίας εξίσου δυναμική με αυτή της 31.10.2011, καθώς εν μέσω της κρίσης χρέους στην ΖτΕ, το ιαπωνικό νόμισμα χαρακτηρίζεται ως ασφαλές νόμισμα και κερδίζει το αγοραστικό ενδιαφέρον των επενδυτών. Η ισοτιμία δολαρίου/γιεν από 75,73 JPY/USD στις 25.10.2011 διαμορφώθηκε στα 78,22 JPY/USD την 1.11.2011. Τέλος, σε χαμηλότερα επίπεδα (1,2178 CHF/EUR 31.10.2011) διαμορφώνεται η ισοτιμία του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ μετά το υψηλό των 1,2474 CHF/EUR που κατέγραψε στις 19.10.2011. Πετρέλαιο: Καθοδικές τάσεις καταγράφονται στην αγορά πετρελαίου, καθώς ενισχύεται το δολάριο μετά την παρέμβαση της ΤτΙαπωνίας και την επανεμφάνιση των ανησυχιών για την κρίση χρέους στη ΖτΕ. Στην υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου στις ΗΠΑ θετικό ρόλο διαδραματίζει η αύξηση (2,7 εκατ. βαρέλια) που κατέγραψαν τα εβδομαδιαία αποθέματα. Η τιμή του Brent διαμορφώθηκε από 112,76$/b στις 25.10.2011 σε 108,91$/b στις 31.10.2011. Στις ΗΠΑ η τιμή του WTI διαμορφώθηκε στις 31.10.2011 σε 91,61$/b από 92,98$/b στις 25.10.2011. Σύμφωνα με τον υπουργό πετρελαίου των Η.Α.Ε. μια λογική τιμή για το πετρέλαιο θα ήταν μεταξύ $80-$100. Η μεγαλύτερη πτώση της τιμής του πετρελαίου Brent έναντι της τιμής του πετρελαίου West Texas Intermediate (WTI) συνέβαλε στον περιορισμό του περιθωρίου μεταξύ των δύο τιμών, με αποτέλεσμα το τελευταίο να διαμορφωθεί από $19,78 στις 25.10.2011 σε $17,30 στις 31.10.2011. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9

ΝΑ Ευρώπη Βουλγαρία: Η κυβέρνηση της Βουλγαρίας ενέκρινε το σχέδιο προϋπολογισμού του 2012 με στόχο τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 1,3% του ΑΕΠ από 2,5% το 11. Η αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,9% το 2012 αναμένεται να επηρεάσει θετικά τα φορολογικά έσοδα. Το 2011 η κυβέρνηση προκειμένου να περιορίσει τις κρατικές δαπάνες και να μπορέσει να ελέγξει το δημοσιονομικό έλλειμμα αναγκάστηκε να παγώσει τους μισθούς του δημοσίου και τις συντάξεις και να περικόψει αρκετούς προϋπολογισμούς υπουργείων. Σύμφωνα με το νέο προϋπολογισμό ο ελάχιστος μηνιαίος μισθός, αναμένεται να αυξηθεί σε 290 BGN στο 2ο 3μηνο 12 από 270 BGN σήμερα. Το σχέδιο προϋπολογισμού, στοχεύει στην αύξηση των δαπανών κατά 5,8% και των εσόδων κατά 9,6% σε σχέση με τα επίπεδα του 11. Σημειώνεται ότι ο συντελεστής φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων θα διατηρηθεί στο 10%, ένας από τους χαμηλότερους στον κόσμο, για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την τόνωση της ανάπτυξης. Βέβαια η τελευταία προκειμένου να έχει χαρακτήρα διαρκείας απαιτεί και την εξάλειψη των γραφειοκρατικών διαδικασιών. Κύπρος: O οίκος αξιολόγησης S&P υποβάθμισε, την μακροπρόθεσμη πιστοληπτική αξιολόγηση της Κύπρου κατά μία μονάδα από το ΒΒΒ+ στο ΒΒΒ, λόγω της έκθεσης των κυπριακών τραπεζών σε ελληνικά ομόλογα σε συνδυασμό με το μεγαλύτερο ύψος απομείωσης του ελληνικού χρέους. Η έκθεση των Σύμφωνα με την S&P η μεγαλύτερη απομείωση θα δημιουργήσει ανάγκη ανα-κεφαλαιοποίησης ορισμένων τραπεζών μέσω ΑΜΚ ή κυβερνητικής βοήθειας. Στην τελευταία περίπτωση θα επιβαρυνθεί η δημοσιονομική κατάσταση σε μια ιδιαιτέρως κρίσιμη περίοδο για τον περιορισμό του ελλείμματος του προϋπολογισμού στο 5,5% του ΑΕΠ από 6,5% το 10. Τέλος, σημειώνεται ότι ο οίκος διατήρησε το καθεστώς παρακολούθησης με αρνητικούς όρους. Ουκρανία: Αύξηση 6,6% σε ετήσια βάση (προσωρινά στοιχεία), σημείωσε το ΑΕΠ το 3ο 3μηνο 2011 έναντι αύξησης κατά 3,8% το 2ο 3μηνο 11. Στο μεταξύ απομακρύνονται οι πιέσεις προς το εγχώριο νόμισμα, 5το Χρίβνια και η αγορά συναλλάγματος δείχνει να ομαλοποιείται. Σημειώνεται ότι τον Σεπτ. 11 η ΤτΟυκρανίας δαπάνησε $1,9 δις για να στηρίξει το τοπικό νόμισμα εν μέσω έντονης φημολογίας περί επικείμενης υποτίμησης έναντι του δολαρίου. Οι παρεμβάσεις είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα στα $34,95 δις το Σεπ. 11 από $38,20 δις τον Αυγ. 11. Η ΤτΟυκρανίας προκειμένου να περιορίσει τη ζήτηση για ξένα νομίσματα αποφάσισε να προβεί στην έκδοση χρυσών νομισμάτων τα οποία θα μπορούν να διαπραγματεύονται σε δευτερογενή αγορά. Οι πιέσεις στο Χρίβνια αποδίδονται κατά μεγάλο ποσοστό στην εκτίμηση ότι το πάγωμα του προγράμματος άμεσης ετοιμότητας του ΔΝΤ ύψους $15,6 δις λόγω της μη αυξήσεως των τιμολογίων φυσικού αερίου στα νοικοκυριά όπως είχε συμφωνηθεί, θα οδηγήσει σε ένα ασθενέστερο νόμισμα (8,009 UAH/USD 1.11.2011). 8,02 8,01 8,00 7,99 7,98 7,97 7,96 7,95 7,94 7,93 7,92 ΠΟΡΕΙΑ USD/UAH Πηγή: Reuters Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 10

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται) Ετήσια στοιχεία 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) 4,9 2,9 4,5 4,5 1,1-2,4-4,5 Ιδιωτική Κατανάλωση 3,7 4,3 4,8 2,8 3,2-2,2-4,5 Δημόσια Κατανάλωση 2,9 1,2 0,0 8,2 1,5 10,3-6,5 Ακαθάριστες Επενδύσεις 0,1-3,6 8,1 5,5-7,7-11,2-16,5 - Κατοικίες -1,9 0,0 29,1-8,6-29,1-21,7-18,6 - Εξοπλισμός 12,7-1,0 14,2 22,3 6,6-11,2-23,5 Μεταποίηση 1,2-0,8 2,0 2,2-4,7-11,2-5,0 Ανεργία (%) 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 12,5 Συνολική Απασχόληση 1,0 1,3 1,9 1,7 0,2-0,7-3,0 Δείκ της Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 2,9 3,5 3,2 3,0 4,2 1,3 4,7 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (1995=100) 1,8 3,7 2,3 3,6 6,2 5,0-0,4 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 19,5 21,2 21,1 21,5 15,9 4,2 0,0 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -7,4-5,1-5,7-6,4-9,8-15,4-10,5 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, % ΑΕΠ) -4,5-6,3-9,6-12,4-13,0-10,1-9,6 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας 2009 2010 2010 2011 έτος I II III IV έτος διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτ/των) -9,3 5,7-0,2-3,9-15,1-6,8-9,1 (8μην) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων -17,4 17,2-15,7-34,0-37,2-37,2-34,4 (9μην) Οικοδομική Δραστηριότητα -26,5-20,6-24,3-25,0-19,9-23,7-23,9 (6μην) Μεταποίηση -11,2-4,3-4,2-5,0-2,8-4,8-8,8 (8μην) Δείκ της Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,3 44,6 42,6 44,3 43,5 43,8 40,5 (Οκτ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 70,6 78,8 72,3 74,2 74,1 75,1 70,9 (Ιούλ.) Δείκ της Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Μεταποίηση 72,1 74,6 76,9 77,0 74,8 75,8 75,5 (Ιούλ.) Δείκ της Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -45,7-52 -65-65 -72-64 -76,8 (Ιούλ.) Πιστωτική Επέκταση Ιδιωτικός Τομέας 4,1 3,5 2,6 1,2-0,2-0,1-1,3 (Αύγ.) Επιχειρήσεις 5,1 4,2 3,7 2,3 1,0 0,9 0,5 (Αύγ.) - Βιομηχανία -3,5-1,3 0,4-1,9-2,9-2,7 1,8(Αύγ.) - Κατασκευές 2,7 3,4 2,3 3,3 1,9 1,9 0,1 (Αύγ.) - Τουρισμός 7,8 8,2 3,9 4,5 2,9 2,9-0,3 (Αύγ.) Νοικοκυριά 3,1 2,7 1,5 0,1-1,4-1,3-2,9 (Αύγ.) - Καταναλωτικ ή Πίστη 2,0 1,0 0,0-2,1-4,2-4,2-6,6 (Αύγ.) - Στεγαστικά Δάνεια 3,7 3,5 2,3 1,0-0,4-0,4-2,1 (Αύγ.) Τιμές Δείκ της Τιμών Καταναλωτή 1,2 3,0 5,2 5,5 5,1 4,7 3,1 (Σεπτ.) Δομικός Πληθωρισμός 2,4 1,7 3,3 3,7 3,3 3,0 1,6 (Σεπτ.) Δείκ της Τιμών Διαμερισμάτων -3,7-1,8-4,7-4,1-5,7-4,0-4,5 (2 ο 3μην) Επιτόκια Ταμιευτηρίου 0,56 0,38 0,37 0,39 0,44 0,45 0,40 (Ιούλ.) Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,07 5,84 6,12 6,39 6,64 6,79 7,61 (Ιούλ.) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 11,53 11,13 11,14 12,12 12,17 12,33 12,82 (Ιούλ.) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 4,08 3,60 3,69 3,97 4,10 4,06 4,99 (Ιούλ.) Euribor 3μηνών 0,70 0,63 0,77 0,85 0,94 1,11 1,5 (Αύγ.) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 5,17 6,24 8,30 10,79 10,03 12,47 17,8 (Αύγ.) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -2,0-0,7-5,1-5,7-6,6-4,5-7,3 (2 ο 3μην) Κατανάλωση Νοικοκυριών -2,2 1,0-5,0-5,6-8,6-4,5-6,1 (2 ο 3μην) Επενδύσεις -11,2-5,0-17,1-7,1-19,4-16,5-17,9 (2 ο 3μην) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -20,1 2,2 3,2-0,9 12,8 3,8-1,4 (2 ο 3μην) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -18,6 0,5-8,4-8,9-3,2-4,8-7,6 (2 ο 3μην) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 15,3 3,5 7,8 12,2 17,1 17,1 13,2 (8μην) Εισαγωγές Αγαθών 46,1 11,8 23,1 34,5 45,4 45,4 32,1 (8μην) Εμπορικό Ισοζύγιο -30,8-8,3-15,3-22,3-28,3-28,3-18,9 (8μην) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 6,1-1,5 0,9 5,9 6,3 6,3 6,2 (8μην) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 19,8% 18,1% 5,9% 26,6% 22,3% 22,3% 32,6% (8μην) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -24,7-9,8-14,4-16,3-22,0-22,0-12,8 (8μην) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) 1,1 0,9 0,9 0,4 0,7 0,7-1,4 (8μην) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) 27,1 4,9-5,0-18,3-20,9-20,9-11,3 (8μην) Χρηματιστήριο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 2.196,0 2.067,0 1.434,0 1.471,0 1.414,0 1.413,9 798,42 (Σεπτ.) (% μεταβολή) 22,9 22,7-35,1-44,7-35,6-35,6-45,72 (Σεπτ.) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 34,6 32,8 23,4 24,4 23,3 23,3 13,8 (Σεπτ.) Πηγή: Τράπ εζα της Ελλάδος και ΕΛ. ΣΤΑΤ.