ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΑΛΕΞΗ 2
ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ οι βιοτικές σχέσεις σε μια οργανωμένη κοινωνία διακρίνονται: α) στις ιδιωτικές απλές πραγματικές σχέσεις π.χ. φιλία β) στις ιδιωτικές έννομες σχέσεις π.χ. σχέσεις λόγω οικονομικής δραστηριότητας.
Δικαιώματα και υποχρεώσεις ΔΙΚΑΙΩΜΑ : είναι η εξουσία που παρέχει το δίκαιο σε ένα πρόσωπο για ικανοποίηση έννομου συμφέροντος. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ :είναι η δέσμευση που επιβάλλεται από το δίκαιο, σε ένα πρόσωπο για να τηρεί ορισμένη συμπεριφορά για την ικανοποίηση των δικαιωμάτων. ΣΟΦΙΑ ΜΑΡΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΜΠ
Αξίωση: είναι το δικαίωμα να απαιτήσει κάποιος από τον άλλο να πράξει ή να παραλείψει κάτι. Π.χ. αξίωση να εισπράξει εμπρόθεσμα τους τόκους δανείου Μια σοβαρή διαφορά μεταξύ δικαιώματος και αξίωσης είναι το ότι, το δικαίωμα υπάρχει από τη στιγμή της δημιουργίας μιας έννομης σχέσης, ενώ η αξίωση από τη στιγμή που θα προβληθεί το δικαίωμα. Π.χ. από τη στιγμή που θα καθυστερήσει η καταβολή του ενοικίου. Το άρθρο 281 του Αστικού Κώδικα αναφέρεται στη Κατάχρηση δικαιώματος. Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος. Πρόκειται για την καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος η οποία απαγορεύεται από τον νόμο.
ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Το εμπράγματο δίκαιο είναι κλάδος του αστικού δικαίου Το εμπράγματο δίκαιο ρυθμίζει τα απόλυτα δικαιώματα επί πραγμάτων, όπως κυριότητα, συγκυριότητα, νομή, επικαρπία, προσωπικές δουλείες, μεταγραφή, ενέχυρο, υποθήκη. Γενικά το εμπράγματο δίκαιο ορίζει ποια είναι τα δικαιώματα αυτά, τι περιεχόμενο έχουν, πώς συστήνονται, πώς μεταβιβάζονται και πώς προστατεύονται. Εμπράγματο δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων του ιδιωτικού δικαίου που ρυθμίζουν τα εμπράγματα δικαιώματα και γενικότερα τις εξουσιαστικές σχέσεις των προσώπων πάνω στα πράγματα, τις φυσικές δυνάμεις ή τα δικαιώματα.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον όσον αφορά στην έννοια του εμπράγματος δικαιώματος παρουσιάζουν. Η περιουσία: η οποία είναι το σύνολο των εννόμων σχέσεων (δικαιώματα και Υποχρεώσεις) ενός ατόμου, που είναι αποτιμημένες σε χρήμα. Αντικείμενό της δεν αποτελούν τα πράγματα αλλά τα δικαιώματα πάνω στα πράγματα (π.χ. το δικαίωμα κυριότητας σε σπίτι και όχι αυτό καθαυτό το σπίτι) Η επιχείρηση, η οποία είναι ένα σύνολο από δικαιώματα, πραγματικές καταστάσεις και σχέσεις, οργανωμένα σε οικονομική ενότητα για την εξυπηρέτηση ενός οικονομικού σκοπού. Ακόμα ως πράγμα εννοούμε κάθε αγαθό που έχει οικονομική αξία και µπορεί να ικανοποιήσει ανάγκες, έχει υλική υπόσταση, αποτελεί αυτοτελή ενότητα µέσα στο χώρο είναι δηλαδή αυθύπαρκτο και είναι δεκτικό ανθρώπινης εξουσίασης. Τα πράγματα χωρίζονται σε κατηγορίες σε διαιρετά και αδιαίρετα, σε απλά και σύνθετα, σε κύρια και παρεπόµενα, σε κινητά και ακίνητα, σε αγροτικά και αστικά.
Διακρίσεις εμπραγμάτων δικαιωμάτων Νομή: όταν κάποιος έχει την φυσική εξουσία πάνω σ ένα πράγμα και συμπεριφέρεται ως κύριος ανεξάρτητα αν είναι ή όχι λέμε ότι έχει τη νομή του πράγματος (άρθρο 974-975 Α.Κ.) Κατοχή: όταν κάποιος χρησιμοποιεί ένα πράγμα τρίτου, χωρίς να αμφισβητεί ότι ανήκει σ αυτό, τότε έχει την κατοχή του πράγματος. Η νομή και η κατοχή προστατεύονται αυτοδύναμα και δικαστικά. Η νομή αποκτάται με πρότυπο και παράγωγο τρόπο και είναι κληρονομητή. Η έλλειψη οποιουδήποτε από τα στοιχεία που τη συνθέτουν έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια της.
Αυτοδύναμα: Ο νομέας έχει το δικαίωμα να αποκρούσει με την βία καθώς και με απειλή κατά της νομής ή να πάρει πίσω το πράγμα που του αφαιρέθηκε αρκεί να ενεργήσει αμέσως. Δικαστικά: με άσκηση αγωγής μέσα σε ένα έτος. Στην περίπτωση αυτή δίνεται η προσωρινή λύση από Ειρηνοδίκη με Ασφαλιστικά μέτρα. Επισημαίνεται ότι είναι δυνατόν η νομή να οδηγήσει σε κυριότητα σε αντίθετα με την κατοχή.
ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ Είναι το πιο ισχυρό από τα εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία δίνει απόλυτη εξουσία στα πράγμα για όλες τις χρησιμότητες. Ο δικαιούχος του δικαιώματος αυτού ονομάζεται κύριος. Πολλές φορές αντί του όρου «κυριότητα» χρησιμοποιείται ο όρος «ιδιοκτησία». Στην απόλυτη εξουσία ανήκουν: Η χρήση Η κάρπωση Η διάθεση Η απαγόρευση από κάθε ξένη επέμβαση στο πράγμα Κυριότητα (πλήρης) είναι το εμπράγματο δικαίωμα επί ακινήτου ή κινητού πράγματος που ο κύριος αυτού, έχοντας τη φυσική εξουσία επ αυτού (νομή και κατοχή) δύναται να το διαθέτει (μεταβιβάζει) ή εκμεταλλεύεται όπως θέλει, αλλά και να αποκλείει κάθε ενέργεια άλλου πάνω σ αυτό (άρθρα 999, 1000, 1001 ΑΚ).
ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ Ατομική Κυριότητα: σύμφωνα με την οποία ο κύριος του πράγματος είναι ένας (κυριότητα 100%) Συγκυριότητα, σύμφωνα με την οποία πολλά πρόσωπα εξ αδιαιρέτου είναι κύριοι του πράγματος. Διακρίνεται στην: Συγκυριότητα με ποσοστά (π.χ. 60% - 40%) Συγκυριότητα υπάρχει όταν η κυριότητα ενός πράγµατος «ανήκει σε περισσότερους εξ αδιαιρέτου κατά ιδανικά µέρη» π.χ. όταν ένα οικόπεδο ανήκει κατά το 1/3 στον Α, κατά το 1/3 στον Β και κατά το 1/3 στον Γ, δηλαδή οι ιδανικές µερίδες των συγκυρίων είναι ίσες. (αρθρο 1113 ) Η λύση της συγκυριότητας γίνεται με διανομή αυτούσια εάν επιτρέπεται από τους πολεοδομικούς και λοιπούς κανόνες, η μετά από πώληση με πλειστηριασμό και διανομή του εκπλειστηριάσματος, δηλαδή των χρημάτων, αναλόγως της μερίδας εκάστου συγκύριου, όταν η αιτούσα διανομή δεν είναι δυνατή. (αρθ. 798) Κοινωνία δικαιώματος, όπου οι σχέσεις μεταξύ των κυρίων ρυθμίζονται από τον Αστικό Κώδικα
Μορφές συγκυριότητας στο ακίνητο Η οριζόντια ιδιοκτησία: σχετίζεται με την απόκτηση χωρικής κυριότητας σε όροφο οικοδομής ή διαμερίσματος(α.κ. 1002) με κυριότερα χαρακτηριστικά τα εξής: Χωριστή και αποκλειστική κυριότητα ή και συγκυριότητα σε όροφο ή διαμέρισμα ορόφου οικοδομής Ύπαρξη αναγκαστικής συνιδιοκτησίας στο οικόπεδο, στα θεμέλια, στο σκελετό της οικοδομής, στους εξωτερικούς τοίχους, στο δώμα και στη σκεπή. Εφαρμόζεται στις πολυκατοικίες με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Έλλειψη συμφωνίας ή κανονισμού πολυκατοικίας κάθε συνιδιοκτήτης είναι αυτοδικαίως συγκύριος εξ αδιαιρέτου κατ ανάλογο μερίδα στα κοινόκτητα και κοινόχρηστα μέρη του ακινήτου, και συνεισφέρει στα κοινά βάρη με βάση την αξία του διαμερίσματος. Επομένως, η οριζόντια ιδιοκτησία είναι κράμα αποκλειστικής κυριότητας ως προς τη διαιρεμένη ιδιοκτησία και αναγκαστικής συγκυριότητας ως προς τους κοινόχρηστους χώρους.
Κάθετη ιδιοκτησία : Η κάθετη ιδιοκτησία είναι η χωριστή κυριότητα σε ένα από τα περισσότερα αυτοτελή οικοδομήματα (ή σε μέρος αυτού) με αναγκαστική συνιδιοκτησία κατ' ανάλογη μερίδα στο ενιαίο οικόπεδο και τους κοινούς κοινόχρηστους χώρους. η Κάθετη ή διαιρεμένη ιδιοκτησία είναι σύνθετη κυριότητα που αποτελείται: α) από την αποκλειστική κυριότητα πάνω σε αυτοτελή οικοδοµή και β) από συγκυριότητα πάνω στο οικόπεδο που έχουν χτιστεί οι διάφορες αυτοτελείς οικοδομές. Με την κάθετη ιδιοκτησία επιτυγχάνεται: Η ανοικοδόμηση περισσοτέρων αυτοτελών κτιρίων σε ένα ενιαίο μεγάλο οικόπεδο, κυρίως με το σύστημα της ελεύθερης δόμησης. Την ανάπτυξη ή ανάπλαση ενιαίων με ενεργό πολεοδομία. Τη δυνατότητα ανεγέρσεων δύο ή περισσότερων κατακόρυφων αυτοτελών τμημάτων σε μια οικοδομή.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ Για τα κινητά αρκεί προφορική συμφωνία για τη μεταβίβαση Για την μεταβίβαση της κυριότητας ακινήτων απαιτείται συμφωνία με συμβολαιογραφικό έγγραφο, που συμπεριλαμβάνει την μεταβίβαση και την μεταγραφή στο βιβλίο μεταγραφών. Η χρησικτησία είναι συμφωνία με την οποία η απόκτηση της κυριότητας επέρχεται μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα στη διάρκεια του οποίου κάποιος είχε τη νομή. Διακρίνεται σε: Έκτακτη χρησικτησία: Για την έκτακτη χρησικτησία κατά τον Αστικό Κώδικα αρκεί να συντρέχουν οι ακόλουθες δύο προϋποθέσεις, δηλαδή η ύπαρξη νοµής και η πάροδος ορισμένου χρόνου, που είναι και για τα κινητά και για τα ακίνητα 20 χρόνια από την ημέρα που αποκτήθηκε η νομή.
Τακτική χρησικτησία. Σύμφωνα µε το Άρθρο 1041 του Αστικού Κώδικα, εκείνος που έχει στη νομή του µε καλή πίστη και µε νόμιμο τίτλο πράγμα κινητό για µία 3ετία και ακίνητο για µία 10ετία, γίνεται κύριος του πράγματος. Προϋποθέσεις για την τακτική χρησικτησία είναι: α) Ύπαρξη νοµής. Το άρθρο 1046 Α.Κ.καθιερώνει τεκµήριο νοµής ορίζοντας ότι εκείνος που έχει στη νοµή του το πράγµα κατά την έναρξη και τη λήξη ορισµένης χρονικής περιόδου, τεκµαίρεται ότι το νέµεται και κατά το ενδιάµεσο χρονικό διάστηµα. β) Ύπαρξη καλής πίστης του χρησιδεσπόζοντος. Ο νοµέας βρίσκεται σε καλή πίστη, όταν χωρίς βαριά αµέλεια έχει την πεποίθηση ότι απέκτησε την κυριότητα (άρθρο 1042 ΑΚ). γ) Ύπαρξη νόµιµου ή νοµιζόµενου τίτλου. Νόµιµος τίτλος είναι κάθε απόκτηση κυριότητας που γίνεται σύµφωνα µε τους ορισµούς του νόµου (πρωτότυπα ή παράγωγα). Ο νόµιµος τίτλος έχει σαν συνέπεια την άµεση απόκτηση της κυριότητας µόνο όταν είναι άψογος τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. δ)ορισµένος χρόνος. Ο χρησιδεσπόζων για να αποκτήσει την κυριότητα ακινήτου µε τακτική χρησικτησία πρέπει να έχει τη νοµή του ακινήτου για 10 χρόνια από την επόµενη ηµέρα που αποκτήθηκε η νοµή. ε) Το ακίνητο να είναι δεκτής χρησικτησίας. Από το νόµο δεν είναι δεκτικά τακτικής αλλά και έκτακτης χρησικτησίας τα παρακάτω ακίνητα: α) Τα εκτός συναλλαγής π.χ. τα κοινόχρηστα και τα κοινωφελή ακίνητα, β) Τα ακίνητα που ανήκουν σε πρόσωπα που τελούν υπό πατρική εξουσία, επιτροπεία λόγω ανηλικότητας ή δικαστικής απαγόρευσης, κηδεµονία ή δικαστική αντίληψη (τοξικοµανείς), γ) Τα ακίνητα που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του δηµοσίου.
Δουλείες Δουλεία είναι το περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα που δίνει την εξουσία σε ένα πρόσωπο (δικαιούχο) να αποκομίζει οφέλη από την ουσία ενός πράγματος που ανήκει σε άλλον. Διακρίνονται στις: α) προσωπικές δουλείες β) πραγματικές δουλείες Προσωπικές δουλείες είναι η επικαρπία, η οίκηση και στις περιορισμένες προσωπικές δουλείες 1. Επικαρπία: όταν κάποιος αποκτά την εξουσία για πλήρη χρήση και κάρπωση ενός πράγματος που ανήκει σε τρίτο πρόσωπο κατά κυριότητα, με την προϋπόθεση ότι δεν θα μεταβληθεί η ουσία του πράγματος και ο οικονομικός του προορισμός. Η επικαρπία αποτελεί μέρος της πλήρους κυριότητας. Το άλλο μέρος είναι η ψιλή κυριότητα που παραμένει στον πρώην πλήρη κύριο ο οποίος, μετά τον διαχωρισμό λέγεται «ψιλός Κύριος» Η μεταβίβαση της επικαρπίας γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη
Η οικιστή: Συμβαίνει όταν κάποιος αποκτά το αποκλειστικό εμπράγματο δικαίωμα να χρησιμοποιεί ξένο οίκημα για κατοικία του χωρίς να μπορεί να την μισθώσει ή να τη χρησιμοποιήσει για άλλη χρήση. Περιορισμένες προσωπικές δουλείες: Υφίστανται όταν ορισμένο πρόσωπο αποκτάει για ορισμένο χρόνο που μπορεί να είναι ισόβιος το δικαίωμα συγκεκριμένης χρήσης ή κάρπωσης ξένου πράγματος. Πραγματικές δουλείες: σύμφωνα με το άρθρο 11,18 του Α.Κ. είναι το περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα πάνω σε ακίνητο που συνίσταται για την εξυπηρέτηση των αναγκών άλλου ακινήτου παρέχοντας ωφέλεια στον εκάστοτε κύριο αυτού. Το ακίνητο υπέρ του οποίου συνίσταται η δουλεία καλείται δεσπόζον, ενώ εκείνος εις βάρος του οποίου συστήθηκε η δουλεία, δουλεύον.
Προσωπική και εμπράγματη ασφάλεια Στις συναλλαγές κάθε είδους δανειστής, για την εξασφάλιση των απαιτήσεων του, έχει ανάγκη από ορισμένες ασφάλειες. Ο νόμος προβλέπει τις κάτωθι ασφάλειες: Προσωπική ασφάλεια α) η εγγύηση β) η ενοχή εις ολόκληρον Εμπράγματη ασφάλεια α) η υποθήκη β) η προσημείωση υποθήκης γ) το ενέχυρο
α) η εγγύηση: Είναι σύμβαση με την οποία κάποιος τρίτος (ο Εγγυητής) αναλαμβάνει της ευθύνη απέναντι στον δανειστή ότι θα καταβληθεί η οφειλόμενη παροχή. Στις συναλλαγές συνήθως χρησιμοποιούνται ευρέως οι τραπεζικές εγγυητικές επιστολές, με τις οποίες οι τράπεζες που τις χορηγούν, εγγυώνται μέχρι ορισμένου ποσού ότι το πρόσωπο για χάρη του οποίου εκδόθηκε η τραπεζική επιστολή, θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προς τον δανειστή. β) η ενοχή εις ολόκληρον : Η ενοχή εις ολόκληρον διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική. Στην περίπτωση της παθητικής, καθένας από τους περισσότερους οφειλέτες (καλούμενος συνοφειλέτης) υποχρεούται να καταβάλει ολόκληρη την παροχή, ο δε δανειστής να την απαιτήσει άπαξ μόνο. Στην περίπτωση της ενεργητικής εις ολόκληρον ενοχής, καθένας από τους περισσότερους δανειστές δικαιούνται ολόκληρη την παροχή από τον οφειλέτη, και ο τελευταίος δικαιούται να την καταβάλει άπαξ, δηλαδή μόνο στον δανειστή ο οποίος την απαίτησε.
Εμπράγματη ασφάλεια: α) Υποθήκη Είναι το εμπράγματο δικαίωμα που αποκτά ο δανειστής επί ξένου ακινήτου να ικανοποιείται προνομιακά από το ακίνητο σε ορισμένη απαίτηση του με πλειστηριασμό (Α.Κ. 1257-1345) Για να αποκτήσει κάποιος το δικαίωμα της υποθήκης χρειάζεται συναίνεση του κυρίου με συμβολαιογραφικό έγγραφο, που εγγράφεται στο βιβλίο υποθηκών. Β) προσημείωση της υποθήκης: Όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα να εγγραφεί η υποθήκη (για παράδειγμα όταν δεν υπάρχει τίτλος), μπορεί κάποιος να σπεύσει στο δικαστήριο και να ζητήσει την προσωρινή εγγραφή Στο βιβλίο υποθηκών για να μην χάσει τα χρήματα του. Γ) Ενέχυρο Είναι το εμπράγματο δικαίωμα σε ξένο κινητό πράγμα, που παρέχει στον ενεχυρούχο δανειστή την εξουσία να ικανοποιηθεί προνομιακός από την αξία αυτού (Α.Κ. 1209) Όταν ο δανειστής δεν πληρωθεί προβαίνει σε πλειστηριασμό του ενεχυράσματος. Η συμφωνία γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Το ενεχυρίασμα πρέπει να παραδοθεί στον δανειστή ή σε τρίτο πρόσωπο που υποχρεούται να το φυλάξει χωρίς να το χρησιμοποιήσει.
Δικαιώματα στη δασική αγροτική γη και το περιβάλλον Τα εμπράγματα δικαιώματα στα δημόσια δάση δημιουργήθηκαν με την χρησικτησία και με το νόμο, είναι δε οικονομικά και κοινωνικά επιζήμια και η ρύθμισή τους αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ανάπτυξης της δασοπονίας. Τα εμπράγματα δικαιώματα στα δάση ρυθμίζονται από το Δασικό Κώδικα και συμπληρωματικά από τον Αστικό Κώδικα. Έτσι, τα εμπράγματα δικαιώματα με πρόταση του δικαιούχου ή της δασικής αρχής μπορούν: Α) να περιοριστούν προσωρινά ανάλογα με την ικανότητα του δάσους. Β) να διασαφηνιστούν μόνιμα και καθαριστεί η έκταση και τα όρια άσκησή τους. Γ) να αποσβεστούν με χρηματική αποζημίωση όπου αυτό είναι δυνατό. Στα δημόσια δάση που παραχωρήθηκαν μετά το έτος 1922 σε φυσικά πρόσωπα, τα προϋπάρχοντας δικαιώματα δεν καταργήθηκαν και οι κάτοικοι τα ασκούν ελεύθερα.
Η άσκηση των εμπραγμάτων περιορισμένων δικαιωμάτων σε δημόσια και ιδιωτικά δάση πρέπει να γίνεται με τρόπο που να εμποδίζει την εκμετάλλευση του δουλεύοντας δάσους. Σε περίπτωση που υπάρχουν δικαιώματα δουλείας σε δημόσια δάση, τέτοια που να εμποδίζουν την ελεύθερη και πλήρη κάρπωση από το δημόσιο μπορεί ο Νομάρχης να επιτρέψει την κάρπωση του δάσους χωρίς δημοπρασία με καταβολή ενός κατώτατου μισθώματος. Η άσκηση της επικαρπίας σε δάσος γίνεται με βάση τα διαχειριστικά σχέδια ή τις διαχειριστικές εκθέσεις, τους πίνακες υλοτομίας, τα οποία συντάσσονται με έξοδα του κυρίου του δάσους και του επικαρπωτή. (άρθρο 1149 του Α.Κ. σε συνδυασμό με το άρθρο 63 του Δ.Κ.) Η ρητίνευση δίνει στο δικαιούχο το δικαίωμα συλλογής της ρητίνης από ξένο δέντρο. Αναγνωρίζεται σαν προσωπική δουλεία και ο τρόπος άσκησης ρυθμίζεται νομοθετικά. Στα δημόσια δάση συναντάμε συχνά το δικαίωμα της βοσκής, που είναι πολύ διαδεδομένο από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Η δουλεία της βοσκής συνίσταται σαν προσωπική και σαν πραγματική δουλεία.
Η δουλεία της βοσκής και της ξύλευσης είναι συντελούν στην αποψίλωση των δασών. Η δουλεία της βοσκής είναι απεριόριστη όταν περιλαμβάνει όλη τη χορτονομή που είναι τι κύριο προϊόν. Με το άρθρο 103 του Δ.Κ. και το αρ. 3 του Α.Ν. 875/1973 Περί βοσκής εντός των δασών, μερικώς δασοσκεπών εκτάσεων και μη πεδινών εκτάσεων και μη πεδινών χορτολιβαδιών ΦΕΚ 379/28-9-1937 συστάθηκε υπέρ των δήμων και κοινοτήτων προσωπική δουλεία βοσκής. Ο περιορισμός της βοσκής μπορεί να γίνει είτε στο είδος, είτε στον αριθμό των ζώων, είτε στα όρια και το είδος της βοσκόμενης έκτασης. Η βοσκή μπορεί να απαγορευθεί με αστυνομική διάταξη που εκδίδεται από την αρμόδια Δασική Αρχή ( βάση των άρθρων 104, 105, 107, 110 του Δ.Κ. ) σε:
Α) σε δάση και σε εκτάσεις μερικώς μερικώς δασοσκεπείς ή χορτολιβαδά που έχουν αρχαιολογική ή ιστορική σπουδαιότητα ή προορίζονται για προστασία ή εκτροφή θηραμάτων ή σπάνιων ζώων. Β) σε δάση που βρίσκονται γύρω από πόλεις, χωριά, οικισμούς, νοσοκομεία κλπ. Γ) σε περιοχές αποξήρανσης, όπου γίνονται ή έχουν γίνει αναδασώσεις. Δ) σε κάθε έκταση που κηρύσσεται αναδασωτέα Ε) σε καμένα δάση Στ) σε καμένες δασοσκεπείς εκτάσεις που βρίσκονται σε πάνω σε χωριά, οικισμούς, ή μέσα σε λεκάνες που σχηματίζουν χειμάρρους, Ζ) σε μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις καμένες μετρά από εμπρησμό που δεν είναι προστατευμένες και θίγονται γενικότεροι δασοπονικοί σκοποί. Η) σε αμιγή ή μικτά ελατοδάση με λαρικοειδή Πεύκη ή οξιά, όπου όμως η ελάτη κατέχει το 50% της έκτασης.
Η δουλεία ξύλευσης δίνει την δυνατότητα στο δικαιούχο να πάρει από το δάσος τεχνικό και καύσιμο ξύλο. Το δικαίωμα να συλλέγει κανείς τα κάστανα δίνει στο δικαιούχο τη δυνατότητα να έχει δικό του δένδρο σε ξένη έκταση ή να μαζεύει κάστανα από δένδρο, που βρίσκεται σε ξένο δάσος. Το δικαίωμα της κλαδονομής δίνει στο δικαιούχο να μαζεύει κλαδιά δέντρων και να τα χρησιμοποιεί για τροφή κτηνοτροφικών ζώων. Η άσκηση του δικαιώματος της κλαδονομής, όσον αφορά στο χώρο, στο χρόνο, στην έκταση και στο είδος των δέντρων ρυθμίζεται με αστυνομική διάταξη, που εκδίδεται από τον αρμόδιο δασάρχη. Με άδεια της δασικής αρχής επιτρέπεται η κλαδανομή στους κύριους η στους νομείς των δασυλλίων όταν: Α) βρίσκονται μέσα σε αγροτικές περιοχές Β) δεν έχουν έκταση πάνω από 15 στρέμματα Γ) υπάρχει υπόροφος αρκετός για την προστασία του εδάφους.
Κατάχρηση δικαιώματος Συνισταμένη όλων των δικαιωμάτων είναι το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου. Το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 του Συντάγματος, όπου ορίζονται και τα όρια άσκησής του: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη» καλή πίστη εννοείται η ευθύτητα, εντιμότητα και ειλικρίνεια που πρέπει να τηρεί κανείς στις συναλλαγές και γενικότερα στην κοινωνική συμβίωση. Για παράδειγμα από την καλή πίστη προκύπτει η υποχρέωση του πωλητή μηχανήματος να παραδώσει ενημερωτικό φυλλάδιο με οδηγίες χρήσης Χρηστά ήθη: Είναι οι κρατούσες αντιλήψεις του μέσου χρηστού και δίκαιου ανθρώπου για το ποια συμπεριφορά ανταποκρίνεται στις επιταγές της κοινωνικής ηθικής (π.χ. αντίθετη στα χρηστά ήθη είναι η καταγγελία συμβάσεως εργασίας νεαρής υπαλλήλου γιατί δεν δέχθηκε ανήθικες προτάσεις του εργοδότη)
Τα υποκείμενα στις έννομες σχέσεις φυσικά και νομικά πρόσωπα Φυσικά πρόσωπα: είναι οι άνθρωποι, και όλοι είναι υποκείμενα δικαίου δηλ. είναι φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, σύμφωνα με το άρθρο 34 του Α.Κ. Νομικά πρόσωπα : είναι ενώσεις προσώπων ή περιουσίας στις οποίες απονέμει την ιδιότητα του αυτοτελούς προσώπου. Διακρίνονται σε: Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) είναι νομικά πρόσωπα, οι σχέσεις των οποίων με φυσικά πρόσωπα ή άλλα νομικά πρόσωπα διέπονται από το δημόσιο δίκαιο( όπως Δήμοι, Νομαρχίες, ΙΚΑ, Πανεπιστήμια κ.α. ) Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) Είναι νομικά πρόσωπα, οι σχέσεις των οποίων με φυσικά πρόσωπα ή άλλα νομικά πρόσωπα διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο. Διακρίνονται σε: Νομικά πρόσωπα Αστικού δικαίου Νομικά πρόσωπα Εμπορικού δικαίου
Νομικά πρόσωπα Αστικού δικαίου Σωματεία: είναι ενώσεις > των 20 ατόμων με μη κερδοσκοπικό σκοπό που για την σύστασή τους απαιτείται εγγραφή στο ειδικό δημόσιο βιβλίο στο Πρωτοδικείο. Ίδρυμα: είναι περιουσία που έχει οριστεί με Π.Δ. για την εξυπηρέτηση κοινωφελούς σκοπού. Επιτροπή Εράνου: Αποκτάει νομική υπόσταση με Π.Δ. και πρέπει να αποτελείται από >5 ατόμων.
Νομικά πρόσωπα Εμπορικού δικαίου Για την άσκηση της εμπορικής δραστηριότητας συγκροτούνται νομικά πρόσωπα, που καλούνται εταιρείες, με διάφορους εμπορικούς τύπους. 1. Ομόρρυθμη Εταιρεία (Ο.Ε) - Οι εταίροι ευθύνονται ευθέως και αλληλέγγυα για τα χρέη - Σύσταση με ιδιωτικό έγγραφο (καταστατικό) - Το καταστατικό κατατίθεται στο Πρωτοδικείο - Θάνατος εταίρου οδηγεί στην διάλυση της Ο.Ε. εκτός εάν το καταστατικό προβλέπει άλλα. - Διοικείται από τους διαχειριστές - Αποχώρηση από το εταιρικό σχήμα ή προσχώρηση σε αυτό γίνεται βάσει καταστατικού.
2. Ετερόρρυθμη Εταιρεία (Ε.Ε) - Ένας τουλάχιστον εταίρος ευθύνεται ως ο ομόρρυθμος εταίρος και ένας τουλάχιστον ευθύνεται περιορισμένα μέχρι του ποσού της εισφοράς. - Σύσταση με ιδιωτικό έγγραφο- καταστατικό όπως η (Ο.Ε.) - Οι ετερόρρυθμοι εταίροι αποτελούν τους χρηματοδότες - Διοικείται από τους διαχειριστές (όχι από τους Ε.Ε εταίρους)
3. Ανώνυμη Εταιρεία (Α.Ε) - Η εταιρική ιδιότητα ενσωματώνεται στις μετοχές - Οι μετοχές μεταβιβάζονται (ονομαστικές και ανώνυμες) - Τα μέλη δεν ευθύνονται προσωπικώς για τις εταιρικές υποθέσεις - Κρατικός έλεγχος: έγκριση του καταστατικού (Γ.Γ. Εμπορίου / Υπ. Ανάπτυξης),έλεγχος σχηματισμού του κεφαλαίου, έκδοση ΦΕΚ ίδρυση, κλπ. - Ίδρυση: Σύναξη συμβολαιογραφικού εγγράφου, έγκριση από την Γ.Γ. Εμπορίου, δημοσίευση στο δελτίο Α.Ε. και Ε.Π.Ε. - Κατώτερο όριο μετοχικού κεφαλαίου 60,000Ε - Διοικείται από το Δ.Σ. που ορίζεται από την Γενική Συνέλευση Μετόχων - Όργανα της Α.Ε. α) η Γενική Συνέλευση β) οι ελεγκτές γ) οι ορκωτοί λογιστές.
4. Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε) - Τα μέλη δεν ευθύνονται προσωπικά για τις εταιρικές υποχρεώσεις - Η εταιρική ιδιότητα αντιστοιχεί σε τμήματα του εταιρικού κεφαλαίου (δεν υπάρχουν μετοχές) - Οι αποφάσεις λαμβάνονται με πλειοψηφία κεφαλαίου και προσώπων - Ιδρύεται με σύνταξη καταστατικού (με συμβολαιογραφικό έγγραφο) - Διοικείται από τους διαχειριστές, που διορίζονται βάση καταστατικού με απόφαση Γ.Σ. - Δημοσίευση περίληψης καταστατικού στο Δελτίο Α.Ε. και Ε.Π.Ε.
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΝΝΟΜΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ Η αγοροπωλησία ενός πράγματος, ή μίσθωση ενός πράγματος, η σύναψη εργολαβίας, η συμφωνία για την παροχή υπηρεσιών, επιτυγχάνεται με τις δικαιοπραξίες. Δικαιοπραξία είναι η βούληση κάποιου προσώπου να παραχθεί ένοχο αποτέλεσμα
ΕΙΔΗ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ Τυπική δικαιοπραξία: είναι εκείνη η οποία καταρτίζεται με ορισμένο τύπο, όπως ορίζει ο νόμος, από έναν συμβολαιογράφο ή ιδιωτικό έγγραφο. Άτυπη δικαιοπραξία: είναι εκείνη που στη κατάρτιση της δεν επιβάλλεται ορισμένος τύπος, αλλά γίνεται με προφορική συμφωνία. Επαχθής δικαιοπραξία: Ονομάζεται εκείνη στην οποία ο καταρτίζων αυτή προβλέπει σε αντιπαροχή (π.χ. Πώληση) Χαριστική δικαιοπραξία: ονομάζεται εκείνη στην οποία ο κατρτίζων δεν αποβλέπει σε αντιπαροχή (π.χ. Δωρεά ) Μονομερής δικαιοπραξία: ονομάζεται εκείνη που καταρτίζεται με τη δήλωση της βούλησης ενός προσώπου και δεν απαιτείται αποδοχή από άλλο μέρος, όπως στην Πληρεξουσιότητα, στη διαθήκη καθώς και στην περίπτωση καταγγελίας σύμβασης, Διμερής δικαιοπραξία (Σύμβαση): ονομάζεται εκείνη που καταρτίζεται με τη δήλωση της βούλησης δύο ή περισσοτέρων προσώπων, που παρίστανται και ενεργούν από αντίθετα συμφέροντα. Αυτό το είδος ης δικαιοπραξίας ονομάζεται γενικότερα Σύμβαση.
-Πολυμερής δικαιοπραξία: Ονομάζεται η δικαιοπραξία που καταρτίζεται από πολλούς που ενεργούν όμως προς κοινό συμφέρον (π.χ σύσταση εταιρείας) - Αμφοτεροβαρής σύμβαση: ονομάζεται η δικαιοπραξία που δημιουργεί αμφοτέρωθεν δικαιώματα και υποχρεώσεις - Ετεροβαρής σύμβαση: ονομάζεται εκείνη που γεννά υποχρέωση στον έναν μόνο εκ των συμβαλλόμενων και που αντιστοιχεί στο δικαίωμα του άλλου. Για να είναι έγκυρη μια δικαιοπραξία, δηλαδή να παράγει έννομα αποτελέσματα πρέπει να ισχύουν οι προϋποθέσεις: - Αυτός που την κάνει να είναι ικανός για δικαιοπραξία - Αυτός που δηλώνει να είναι αυτό που θέλει (συμφωνία δήλωσης και βούλησης) - Η δήλωση της βούλησης να είναι απαλλαγμένη από ελαττώματα δηλ. να μην είναι προϊόν πλάνης. - Το περιεχόμενο της δικαιοπραξίας να μην είναι αντίθετο με το νόμο ή τα χρηστά ήθη. - Να τηρηθεί, όπου απαιτείται ο τύπος.
Οι ευθύνη από τις συμβάσεις Από μία σύμβαση παράγονται δεσμεύσεις Για το ένα μέρος ετεροβαρείς συμβάσεις- Για τα δύο μέρη αμφοτεροβαρείς συμβάσεις Για τον δανειστή δημιουργούνται δικαιώματα αξιώσεις Για τον οφειλέτη δημιουργούνται υποχρεώσεις. Εξαναγκασμός κυρώσεις: υπόκειται το πρόσωπο που δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του (με Περιουσιακή ευθύνη, με προσωπική κράτηση για χρέη από εμπορική αιτία.
Ειδικές δικαιοπραξίες Σύμβαση πώλησης: έχει ως αντικείμενο την υποχρέωση μεταβίβασης της κυριότητας πράγματος και της παράδοσης της νομής έναντι αμοιβής. Νομικά ελαττώματα του πωλούμενου ακινήτου: π.χ. Η κυριότητα δεν ανήκει στον πωλητή, Ο αγοραστή μπορεί να ζητήσει την σωστή εκπλήρωση ή αποζημίωση ή να υπαναχωρήσει από την σύμβαση. Πρακτικά ελαττώματα: όταν το πωλούμενο δεν έχει τις συμφωνηθείσες ιδιότητες, τότε ο αγοραστής έχει δικαίωμα, την διάλυση της πώλησης, να ζητήσει μείωση του τιμήματος, την αποζημίωση μόνο αν ο πωλητής γνώριζε το ελάττωμα. Πώληση υπό αίρεση: όταν υπάρχει συμφωνία Πώληση με επιφύλαξη της διατήρησης της κυριότητας: συμβαίνει όταν η πώληση γίνεται με πίστωση του τμήματος.
Σύμβαση εργολαβίας (μίσθωσης έργου) Είναι η σύμβαση που έχει ως περιεχόμενο την εκτέλεση ενός έργου έναντι αμοιβής. Εργολάβος: είναι εκείνος που αναλαμβάνει την να περατώσει το έργο Εργοδότης: είναι αυτός για χάρη του οποίου γίνεται το έργο Το έργο εκτελείται αυτοπροσώπως από τον εργολάβο. Υποκατάσταση του εργολάβου απαγορεύεται Χρήση βοηθών από τον εργολάβο επιτρέπεται Υπεργολαβία κατά κανόνα επιτρέπεται από την σύμβαση Ελαττώματα και ελλείψεις του έργου: ο εργολάβος είναι υποχρεωμένος να διορθώσει κάθε έλλειψη ή ελάττωμα Διάλυση της σύμβασης εργολαβίας μπορεί να γίνει: εξαιτίας θανάτου του εργολάβου. Μετά από καταγγελία από τον εργοδότη, εξαιτίας της ύπαρξης ουσιώδους ελαττώματος στο έργο.
Αξιόγραφα Είναι τα έγγραφα που ενσωματώνουν μια ορισμένη χρηματική απαίτηση κατά τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε φορά που έχει κάποιος την κατοχή του εγγράφου να μπορεί να απαιτήσει την καταβολή των αναφερομένων ποσών Διακρίνονται σε: Επιταγή: Επιταγή είναι το έγγραφο συγκεκριμένου τύπου, το οποίο προβλέπεται από το νόμο και με το οποίο ο εκδότης της επιταγής δίνει την εντολή στον πληρωτή να πληρώσει για λογαριασμό του ορισμένο ποσό στον δικαιούχο της επιταγής, το οποίο αναγράφεται πάνω στην επιταγή. Πληρωτής της επιταγής είναι συνήθως οι τράπεζες αλλά μπορεί να είναι και κάποιο αντίστοιχο πιστωτικό ίδρυμα. Είδη επιταγών: Κλασική επιταγή: Επιταγή που εκδίδεται από τον εκδότη/καταθέτη σε βάρος του τραπεζικού του λογαριασμού. Τραπεζική επιταγή: Επιταγή που εκδίδεται από μια τράπεζα επί αυτής της ίδιας μετά από αίτημα του πελάτη της για την πληρωμή του δικαιούχου. Δίγραμμη επιταγή: Μια επιταγή μπορεί από τον εκδότη της ή τον κομιστή της να καταστεί «δίγραμμη». Με την «διγράμμιση» η επιταγή μπορεί να πληρωθεί από την τράπεζα μόνο σε άλλη τράπεζα ή σε πελάτη της ίδιας τράπεζας
Απαραίτητα στοιχεία για την εγκυρότητα της επιταγής: 1. Ονομασία επιταγή εντός του κειμένου 2. Εντολή πληρωμής ορισμένου ποσού 3. Όνομα εκείνου που πρέπει να πληρώσει 4. Τόπο πληρωμής 5. Χρόνο και τόπο έκδοσης της επιταγής 6. Υπογραφή εκδότη Δικαστική προστασία σε περίπτωση ακάλυπτης επιταγής 1) Ποινική Ευθύνη: Το ποινικό αδίκημα της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής διώκεται με έγκληση σε προθεσμία τριών μηνών από τη γνώση της πράξης από τον κομιστή της επιταγής 2) Αστική Ευθύνη: Ο δικαιούχος αξίωσης ακαλύπτου επιταγής μπορεί να διεκδικήσει την ικανοποίησή του: Α) Υποβάλλοντας αίτηση για έκδοση διαταγής προς πληρωμή Β) Ασκώντας αγωγή αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας Γ) Ασκώντας αγωγή αδικαιολογήτου πλουτισμού.
Διαταγή Πληρωμής και Ένδικα Μέσα Πρόκειται για την ταχύτερη διαδικασία που προβλέπει ο Νόμος βάσει της οποίας εκδίδεται εκτελεστός τίτλος (απόγραφο) που πρέπει να επιδοθεί μέσα σε προθεσμία 2 μηνών από την έκδοση της διαταγής πληρωμής. Εάν η επίδοση δεν γίνει μέσα στη σχετική προθεσμία η διαταγή πληρωμής παύει να ισχύει. Εάν πάλι δεν ασκηθεί κανένα ένδικο μέσο ή ασκηθεί όπως εξηγείται παρακάτω και δεν ευδοκιμήσει, ο δανειστής προχωρά σε αναγκαστική εκτέλεση, δηλαδή προχωρά σε κατάσχεση της κινητής ή/και ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη και ακολούθως επισπεύδει πλειστηριασμό. Άσκηση Ανακοπής και κατάθεση Αίτησης Αναστολής κατά της Διαταγής Πληρωμής Προσοχή: Η άσκηση της Ανακοπής δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της διαταγής πληρωμής. Προβλέπεται όμως και η Αναστολή Εκτέλεσης (ασφαλιστικά μέτρα) που μπορεί να χορηγηθεί από το δικαστήριο που εξέδωσε τη διαταγή πληρωμής σε περίπτωση που πιθανολογείται ευδοκίμηση της Ανακοπής Τειρεσίας Εγγραφή μετά τη σφράγιση της επιταγής από την Τράπεζα σε διάστημα που δεν υπερβαίνει τους δύο μήνες.
Συναλλαγματική: Η συναλλαγματική χρησιμοποιείται στις συναλλαγές ως μέσο πίστωσης. Συναλλαγματική είναι το αξιόγραφο που προβλέπεται από το νόμο και χαρακτηρίζεται ρητά ως συναλλαγματική και με το οποίο δίνει ένα πρόσωπο χρονολογημένη και σαφή εντολή πληρωμής ορισμένου ποσού σε ορισμένο δικαιούχο και σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Η μεταβίβαση της συναλλαγματικής γίνεται α) με εκχώρηση και β) με οπισθογράφηση. Σύμφωνα με το α. 70 του Ν. 5325/1932 οι αξιώσεις κατά του αποδέκτη της συναλλαγματικής παραγράφονται μετά τρία χρόνια από τη χρονολογία λήξεως της συναλλαγματικής. Γραμμάτιο εις διαταγή Γραμμάτιο εις διαταγή είναι το αξιόγραφο που χαρακτηρίζεται ρητά ως γραμμάτιο εις διαταγή, συντάσσεται κατά ορισμένο τύπο και με οποίο ένα πρόσωπο υπόσχεται να πληρώσει σε κάποιο άλλο ορισμένο χρηματικό ποσό, σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Το γραμμάτιο εις διαταγή περιέχει υπόσχεση πληρωμής για την οποία απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη δύο προσώπων: του εκδότη του γραμματίου, ο οποίος υπόσχεται την πληρωμή και του λήπτη, προς τον οποίο απευθύνεται η υπόσχεση. Δεν αποκλείεται ωστόσο να εμφανίζονται και άλλα πρόσωπα στο γραμμάτιο, π.χ. οπισθογράφοι και τριτεγγυητές.
Προστασία του κομιστή αξιογράφου Ο νόμος, λόγω της ιδιαιτερότητας των αξιογράφων, παρέχει πολλές δυνατότητες προστασίας στον κομιστή τους. Δίνεται η δυνατότητα στον νόμιμο κομιστή για την ικανοποίηση της απαιτήσεώς του: α) Να ζητήσει την έκδοση διαταγή πληρωμής (α. 623-634 Κπολ) β) Να εγείρει αγωγή κατά την ειδική διαδικασία εκδικάσεως διαφορών από πιστωτικούς τίτλους (α. 635 646 ΚΠολΔ) γ) Να εγείρει αγωγή κατά την τακτική διαδικασία.