Το Πριν και το Μετα και το Αναμεσο τοσς 1 Ο ηηηινο ηνπ πκπνζηνπ εηλαη «Ννζειεηα, πξηλ θαη κεηα». πλεζσο αθνπκε απηεο ηηο ιεμεηο κε ζεκεην αλαθνξαο ηε λνζειεηα. Η λνζειεηα εηλαη δειαδε ην θαζνξηζηηθν ζπκβαλ ην νπνην, θαζνζνλ ζπληζηα ζηαζκν ζηε δσε θαπνηνπ, θαλεη θαη ην Μεηα λα δηαθεξεη απν ην Πξηλ. Μαιηζηα ζα κπνξνπζακε λα πνπκε νηη ε λνζειεηα ζεζπηδεη ελα Πξηλ θη ελα Μεηα θαζνζνλ ζπληζηα κηα ηνκε ζηε ζπλεζεηα, ζην νηθεην, αδηαθνξνπνηεην πεξαζκα ηνπ ρξνλνπ. πλαληνπκε κηα αλαινγε ζπλζεθε ζην ιεγνκελν «ςπρηθν ηξαπκα»: κηα βαξηα αξξσζηηα, κηα αηπρε ζρεζε, κηα θαθνπνηεζε θιπ. Έλα ηεηνην γεγνλνο κπνξεη λα γηλεη νξνζεκν ζηελ ηζηνξηα καο, σζηε λα ιεκε πσο κεηα απ απην ε δσε καο δελ εηλαη πηα ηδηα, πσο γηλακε ελαο αιινο αλζξσπνο. ε ελα αιιν επηπεδν, παξαδεηγκα ελνο ηεηνηνπ θνξπθαηνπ ζηαζκνπ γηα ηνλ ρξηζηηαληθν θνζκν εηλαη ε γελλεζε ηνπ Χξηζηνπ. Έθηνηε ν ρξνλνο δνκεηηαη ζε εηε προ Χξηζηνπ θαη ζε εηε μετα Χξηζην. Σεξνπκελσλ ησλ αλαινγησλ ε λνζειεηα κπνξεη λα παξεκβεη ζηε δσε ελνο αλζξσπνπ εηζη σζηε λα θαηαζηεη ζηαζκνο ζηελ ηζηνξηα ηνπ θαη λα δηακνξθσζεη ελα Πξηλ θη ελα Μεηα. εκεξα ζα αθνπζσ ηνλ ηηηιν ηνπ πκπνζηνπ θαη κε ελαλ δηαθνξεηηθν ηνληζκν, δειαδε κε ηελ εκθαζε ζην Πξηλ θαη ζην Μεηα, νπνπ ην Αλακεζν ηνπο, ζηελ πεξηπησζε καο ε λνζειεηα, λα κε ζπληζηα θνκβηθν ζεκεην αλαθνξαο, να μην ειναι καν θεμα. Καη δελ ζα πεξηνξηζησ ζηε λνζειεηα αιια ζα δνθηκαζσ λα πεξηγξαςσ απην ην αιιν αθνπζκα νπνπ, επαλαιακβαλσ, Πξηλ θαη Μεηα ιεγνληαη ρσξηο ην Αλακεζν ηνπο λα γηλεηαη ζεκα. Έλα παξαδεηγκα: ηε δηαξθεηα ηεο ςπρνζεξαπεηαο κηα κεξα θαπνηνο αλαθαιππηεη, ζπρλα πξνο εθπιεμε ηνπ, νηη κηα θνβηα ε ελαο αληαγσληζκνο κε ηνλ παηεξα ε κηα εκκνλε απηνπαξαηεξεζε ε κηα θαηαζιηπηηθε δηαζεζε απια δελ πθηζηαληαη πιενλ. Εδσ γηλεηαη παιη ινγνο γηα Πξηλ θαη Μεηα, νκσο αλ ησξα ηνλ ξσηεζνπκε «Πξηλ απν ηη;», «Μεηα απν ηη;», δελ ζα ερεη λα καο δσζεη απαληεζε. ην πεδην ηνπ πξσηνπ αθνπζκαηνο θαη βεβαηα ζα ππεξρε απαληεζε. Σν «ηη» ζα εηαλ κηα εξκελεηα ε κηα θαπνηα αιιε παξεκβαζε ηνπ ζεξαπεπηε πνπ επεθεξε ηελ αιιαγε. Μπνξεη εκεηο λα 1 Οκηιηα ζην 4ν Παλειιελην πκπνζην «Η Παηδνςπρηαηξηθε ζην Γεληθν Ννζνθνκεην». Θεζζαινληθε, Ννεκβξηνο 2008. 1
θαηαθεπγνπκε ζε ηεηνηεο εμεγεζεηο, κπνξεη ν πειαηεο καο λα δσζεη θη απηνο εκθαζε ζε θαπνην Αλακεζν πνπ νθεηιεηαη ζ' εκαο ε ζ' απηνλ ε θη εγσ δελ μεξσ πνπ. Έηζη ην Πξηλ θαη ην Μεηα ζα εληαζζνληαλ ζε κηα αλαθνξα. κσο ηζρπεη θαη ην αιιν: Σεηνηεο αιιαγεο, αλ κεηλνπκε ζ' απην πνπ ζπκβαηλεη θαη δελ ην επηθαιπςνπκε κε δηθεο καο επηλνεζεηο, εξρνληαη απν ην πνπζελα. Ξεθηλεζα κε ην παξαδεηγκα ηεο λνζειεηαο, πνπ ζπληζηα θαη ην ζεκα ηνπ πκπνζηνπ καο. Πσο κπνξσ λα ιεσ νηη ζηε λνζειεηα θαπνπ ε πθεζε ησλ ζπκπησκαησλ εξρεηαη απν ην πνπζελα νηαλ εηλαη δηαπηζησκελν πεξαλ παζεο ακθηβνιηαο νηη ε θαξκαθεπηηθε αγσγε, γηα λα πεξηνξηζησ ζ' απηελ, ερεη ζαθε θαη αδηακθηζβεηεηα απνηειεζκαηα; Η εξσηεζε ηεζεθε ζ' ελα ζεκηλαξην θαηα ηελ αλαγλσζε ελνο πξσηνπ ζρεδηαζκαηνο απηεο ηεο νκηιηαο θαη κνπ δηλεη ηελ επθαηξηα γηα κηα δηεπθξηληζε: Σν πξσην αθνπζκα αθνξα ηελ εηθνλα πνπ ερνπκε, ζεξαπνληεο θαη αζζελεηο, γηα ηελ εθαζηνηε θαηαζηαζε ησλ ηειεπηαησλ. Οη ζεξαπνληεο δηακνξθσλνπλ ηελ εηθνλα αλαινγα κε ην κνληειν πνπ αθνινπζνπλ, π.ρ. ε λνζειεηα σο δηαγλσζε θαη θαξκαθνζεξαπεηα. Η εηθνλα παιη πνπ δηακνξθσλνπλ νη αζζελεηο γηα ηελ θαηαζηαζε ηνπο ζπληζηα κεξνο ηνπ ηδηνπ ηνπο ηνπ πξνβιεκαηνο, π.ρ. ε λνζειεηα σο θαηαθπγην ε σο θπιαθε. Παληνπ εδσ ε εηθνλα εηλαη θαη κηα απαληεζε ζηα Πσο θαη ζηα Γηαηη, δειαδε ζεηεη ελα Αλακεζν, δηαγλσζε θαη θαξκαθα, θαηαθπγην θαη εγθιεηζκνο, πνπ γηλεηαη ζεκεην αλαθνξαο γηα ην Πξηλ θαη ην Μεηα. Δελ πξνηηζεκαη λα αληηθξνπζσ απηελ ηελ απνςε. Η νκηιηα κνπ ζειεη κνλν λα κηιεζεη θαη γηα κηαλ αιιε νπηηθε. Σηπνηα πεξηζζνηεξν. Θπκηδσ, κηιακε θαη γηα ελα βιεκκα ζην νπνην ην Πξηλ, ην Μεηα πξνβαιινπλ αδηακεζνιαβεηα, δειαδε ρσξηο ηε ξεηε ε αξξεηε αλαθνξα ζε θαηη πνπ παξεκβιεζεθε, θαη απν ην νπνην λα πξνεθπςαλ σο επαθνινπζα ηνπ. Καη, ζπκηδσ, απην ην βιεκκα αληηπαξαβιεζεθε κε ην πξσην αθνπζκα ηνπ ηηηινπ, ζπκθσλα κε ην νπνην ε λνζειεηα ε ε γελλεζε ηνπ Χξηζηνπ ε κηα εξκελεηα καο αθξηβσο κεζνιαβεη θαη θαλεη ηελ ηζηνξηα ελνο αλζξσπνπ ε ελνο πνιηηηζκνπ λα ρσξηδεηαη πιενλ ζ' ελα Πξηλ θαη ζ' ελα Μεηα. Θα ζαο αλαθεξσ ησξα θη αιιεο ζρεηηθεο εκπεηξηεο πνπ κπνξεη ζηνλ ελα ε ζηνλ αιιν λα εηλαη πεξηζζνηεξν νηθεηεο. Έηζη ινηπνλ ελα ηεηνην αδηακεζνιαβεην Πξηλ θαη Μεηα ζπκβαηλεη εθεη πνπ ν εθεβνο δηαπηζησλεη νηη δελ εηλαη πηα ην κηθξν παηδη απελαληη ζηνπο κεγαινπο γνλεηο ηνπ. Μηα γπλαηθα, νηαλ εηαλ παηδη, πνηε-πνηε εηξσγε μπιν απν ηε κεηεξα ηεο. Καπνηε, ζηελ εθεβεηα ηεο, νηαλ ε κεηεξα πεγε θαη παιη λα ζεθσζεη ρεξη επαλσ ηεο, ηελ ρηππεζε απηε. Η 2
κεηεξα δελ επεδησμε λα ηελ μαλαρηππεζεη πνηε. Σν παηδη δελ εηαλ πηα παηδη. Απην εηρε κεηαηεζεη ζ' ελα Πξηλ. Έηζη. Απν ηε κηα ζηηγκε ζηελ αιιε. Άιιν παξαδεηγκα: Πηαλσ ηε γπλαηθα κνπ λα κε απαηαεη θαη ηε ζθνησλσ. Μελσ ζπγθινληζκελνο, αλαπδνο θαη ην κνλν πνπ κπνξσ λα ςειιηζσ εηλαη: «Εγσ ην 'θαλα απην;» ην ηεινο δελ κνπ κελεη παξα λα πσ: «Η θαθηα ε σξα». Κη εδσ ν ρξνλνο ερεη ζπαζεη ζ' ελα Πξηλ θαη ζ' ελα Μεηα. Σν Αλακεζν ηνπο; Η θαθηα ε σξα. Απην θαη κνλν. Καη ησξα ζα δνθηκαζσ λα πεξηγξαςσ απηα ηα ζπκβαληα αιιησο. Αο παξνπκε ηελ πξσηε καηηα, ζπκθσλα κε ηελ νπνηα Πξηλ θαη Μεηα δηακεζνιαβνπληαη απν ελα Αλακεζν. Αο παξνπκε ην παξαδεηγκα ηεο δνινθνληαο ηεο γπλαηθαο κνπ. Έλαο ςπρηαηξνο ε ελαο ςπρνινγνο θπζηθα δελ ζα επαηξλαλ ηα ινγηα κνπ γηα ηελ «θαθηα ηελ σξα» ζηα ζνβαξα. Θα κηινπζαλ ηζσο γηα κηα απσζεκελε επηζεηηθνηεηα ηελ νπνηα ελα απνδηνξγαλσκελν ππεξεγσ δελ εηαλ ζε ζεζε λα ηηζαζεπζεη, ζα κηινπζαλ γηα ςπρσηηθν ζπγρπηηθν επεηζνδην, γηα ελνξκεζε ηνπ ζαλαηνπ θιπ. ην δηθαζηεξην ζα εξεπλεζνπλ ηα θηλεηξα κνπ θαη ε ςπρηθε κνπ θαηαζηαζε, ζα δνζνπλ απαληεζεηο ζην γηαηη ηε ζθνησζα. Πνηα εηλαη ησξα ε δηαθνξα; Ση εηζαγεηαη κε ηεηνηεο εμεγεζεηο αιιν σο πξνο ηελ πεξηπησζε ηεο «θαθηαο σξαο»; Εηζαγεηαη ελα Αλακεζν πνπ γεθπξσλεη ην θελν ηεο «θαθηαο σξαο» θαη απνθαζηζηα κηα ζπλερεηα αλακεζα ζην Πξηλ ηνπ θνλνπ θαη ζην Μεηα ηνλ θνλν. Σν αλππνζηαην ηεο απια «θαθηαο σξαο», ην θεπγαιεν ηεο, ε θελνηεηα ηεο απνθηα ππνζηαζε θαη λνεκα. Πξηλ θαη Μεηα, ερνληαο πιενλ ζπλδεζεη απν ην Αλακεζν ηνπο, κπαηλνπλ ζε κηα ζεηξα, ζπλερνληαη θαη ζπληαζζνληαη. Η ζπληαμε ηνπο ζε κηα ζπζρεηηζε θαη ζπλερεηα ζπληζηα ηελ ηδηα ηε ζπληεηαγκελε ηνπ ρξνλνπ. ηνλ Freud ην Αλακεζν πνπ γεθπξσλεη ην θελν ηεο ακεζεο εκπεηξηαο, νπσο ην ζπλαληεζακε ζηα παξαδεηγκαηα πνπ αλαθεξζεθαλ, εηλαη ην «αζπλεηδεην». ην θεηκελν κε ηνλ νκσλπκν ηηηιν γξαθεη: «[Η ππνζεζε ηνπ αζπλεηδεηνπ] εηλαη αλαγθαηα δηνηη ηα δεδνκελα ηεο ζπλεηδεζεο ερνπλ ζε κεγαιν βαζκν θελα [Ο Freud εδσ αλαθεξεη ηηο <παξαπξαμεηο θαη ηα νλεηξα ζηνπο πγηεηο>, ηα <ςπρηθα ζπκπησκαηα ζηνπο αζζελεηο>. Καη ζπλερηδεη:] Η πιενλ πξνζσπηθε θαζεκεξηλε καο εκπεηξηα, καο γλσζηνπνηεη ηδεεο, ηελ πξνειεπζε ησλ νπνησλ δελ γλσξηδνπκε [...]. ιεο απηεο νη ζπλεηδεηεο ελεξγεηεο ζα εκελαλ αζπλδεηεο θαη αθαηαλνεηεο αλ επηκελνπκε ζηελ αμησζε λα πξεπεη λα γλσξηδνπκε κε ηε ζπλεηδεζε νζεο ςπρηθεο ελεξγεηεο ζπκβαηλνπλ 3
κεζα καο. Σηο εληαζζνπκε ζε κηα θαηαδεημηκε ζπζρεηηζε νηαλ πξνβαιινπκε ηηο αζπλεηδεηεο ελεξγεηεο πνπ απνθαιπθζεθαλ. κσο θεξδνο ζε λνεκα θαη ζπζρεηηζε εηλαη ελα νινηεια δηθαηνινγεκελν θηλεηξν, ην νπνην κπνξεη λα καο νδεγεζεη πεξαλ ηεο ακεζεο εκπεηξηαο.» Ο Freud εδσ δηαηππσλεη ελα γεληθνηεξν αμησκα. Σν πξσην αθνπζκα, πνπ γεθπξσλεη ηα θελα κε ελα Αλακεζν, δελ πεξηνξηδεηαη ζηελ ππνζεζε ηνπ θξνϋδηθνπ αζπλεηδεηνπ. Σν δεηνπκελν ηεο επηζηεκνληθεο ζθεςεο γεληθνηεξα, ζηελ νπνηα αλεθνπλ Ψπρηαηξηθε θαη Ψπρνινγηα, εηλαη λα «εληαρζνπλ» ηα «θελα» ηεο «ακεζεο εκπεηξηαο» ζε κηα «θαηαδεημηκε ζπζρεηηζε», λα απνθηεζνπλ «λνεκα». Σν δεπηεξν αθνπζκα, γηα ην νπνην ην Αλακεζν δελ εηλαη ζεκα, κατοικει ακριβως αστην την κενοτητα. Καη ηελ θαηνηθεη εηζη πνπ αθνκα θαη ε ηδηα ε θελνηεηα λα κελ εηλαη ζεκα. Η εθεβε θαη ν δνινθνλνο δελ δεηνπλ λα θαηαιαβνπλ, δειαδε λα ζπλδεζνπλ, λα ζπζρεηηζνπλ, θαη γη' απην νπηε πνπ ην δηαλννπληαη λα κηιεζνπλ γηα θελν εθεη πνπ ε ζπλδεζε θαη ε ζπζρεηηζε ιεηπνπλ. Εηλαη νπσο ζε πνιιεο παηδηθεο αθεγεζεηο: Μεηα πεγε λα κε ρηππεζεη / Καη κεηα ηελ ρηππεζα εγσ / Καη κεηα δελ κε μαλαρηππεζε. Ή: Καη κεηα κε απαηεζε. / Καη κεηα ηε ζθνησζα. / Καη κεηα ηελ εθιαηγα. Ή: Καη ηνηε μεθηλεζαλ νη θνβηεο. / Καη κεηα δελ εηρα θνβηεο. θιπ. Εδσ δελ ππαξρεη ε ζπληεηαγκελε ηνπ ρξνλνπ, ε ζπλερεηα ηνπ. Δελ παηδεη ην Αλακεζν ελνο «Γηαηη» πνπ ζπλδεεη ην ελα κε ην αιιν αιια ην «Καη» πνπ απια παξαηαζζεη ην ελα δηπια ζην αιιν, ην παρατακτικο «Καη»: Καη κεηα, θαη κεηα, θαη κεηα... Αο δνπκε παιη ην ζεκα καο απν κηαλ αιιε νπηηθε. Έλα παξαδεηγκα: Πξηλ εκνπλ ζπηηη, ησξα εηκαη καδη ζαο, κεηα ζα ζπλαληεζσ θηινπο. Εδσ κηισ γηα κηα ρξνληθε δηαδνρε νπνπ ν ηνπνο ηεο παξνπζηαο κνπ θαη ν ξνινο κνπ ζηνλ εθαζηνηε ηνπν αιιαδνπλ. ' απηελ ηελ αιιαγε θαηη παξακελεη αλαιινησην. Εηλαη ην Εγσ, πνπ απισλεηαη ππεξαλσ ηνπ ρξνλνπ θαη κηια γηα πξηλ, ησξα, κεηα ζην ηδην πξσην πξνζσπν: εκνπλ, εηκαη, ζα εηκαη. ηε ζπληεηαγκελε ηνπ ρξνλνπ ην Εγσ εθηεηλεηαη ππεξαλσ ηεο σο ζηαζεξα. Σν ηδην ζα δηαπηζησζνπκε θαη ζε κηα ςπρνινγηθε εξκελεηα. ην παξαδεηγκα ηνπ θνλνπ, εηπακε, ν ςπρηαηξνο θαη ν ςπρνινγνο δελ ζα παξνπλ ζηα ζνβαξα ηε απνξηα ηνπ δνινθνλνπ «Εγσ ην 'θαλα απην;». Θα δηαθξηλνπλ ηζσο ζηε κερξη πξν ηηλνο κεηιηρηα, θαξηεξηθε θαη θαισζπλαηε νςε ηνπ θαπνηα ζεκαδηα πνπ ζα καξηπξνπζαλ ηνλ δπλεηηθν δνινθνλν, απηνλ πνπ μεπξνβαιιε ηελ «θαθηα ηελ σξα», απηνλ πνπ ν κεηιηρηνο, 4
θαξηεξηθνο θαη θαισζπλαηνο δελ εζειε λα ηνλ μεξεη. Θα κηιεζνπλ γηα ενα και το αστο ακθηζπκηθν Εγσ ην νπνην, κεζα απν δηαθνξνπο κεραληζκνπο, θηαλεη ζηνλ θνλν θαη θαηνπηλ ζηελ αξλεζε θαη ζηελ απνπξνζσπνπνηεζε («Εγσ ην 'θαλα απην;»). Θα κηιεζνπλ γηα «θξηζε ηαπηνηεηαο» ηνπ ελνο θαη ηνπ απηνπ Εγσ. Σν Πξηλ ηνπ «θαινπ» θαη ην Μεηα ηνπ «θαθνπ» γεθπξσλνληαη απν ην Αλακεζν ηεο εξκελεηαο θαη απνθαζηζηαηαη ε ζπλερεηα ηνπ Εγσ, πνπ δελ εηλαη βεβαηα κνλν ν «θαινο», ηνλ νπνην αλαγλσξηδε θαη απνδερνληαλ ν κεηεπεηηα δνινθνλνο αιια ελα Εγσ ακθηζπκηθν, δηπξνζσπν. Η «θαθηα ε σξα» ραλεη θαζε λνεκα. ην δεπηεξν αθνπζκα δελ πξνζπεξλνπκε ηελ «θαθηα ηελ σξα» αιια ηελ αθνπκε. Ση ζπκβαηλεη νηαλ ιεκε «ε θαθηα ε σξα»; Πνηε ερεη λνεκα απηε ε εθθξαζε; Έρεη λνεκα νηαλ απν ηηο σξεο, νη νπνηεο «παληα θεξνπζηλ» (Ηξαθιεηηνο), κηα εθεξε θαη ηνλ θνλν. Σνηε ν θνλνο δελ ερεη ηελ αξρε ηνπ νπηε ζ' εκελα νπηε ζε θαηη αιιν. Η «θαθηα σξα» εηλαη ελα νλνκα ηνπ θελνπ, πνπ ηνζν θαλαηηζκελα θαηαπνιεκαεη ν Freud. Η θξαζε «ε θαθηα ε σξα» ερεη ινηπνλ λνεκα νηαλ ελα Εγσ, απην ηνπ «θαινπ» ε απην ηνπ «θαθνπ» ε ελα ακθηζπκηθν Εγσ δελ εηλαη ζεκα. Ση ζα πεη απην; Πσο γηλεηαη; Γηλεηαη νηαλ ε θαζεκεξηλνηεηα κνπ, απηα πνπ ζπκβαηλνπλ δελ ζπλνδεπνληαη απν ηελ επηγλσζε ελνο Εγσ. Καλσ αιια νρη εγω θαλσ, παζαηλσ αιια νρη εγω παζαηλσ, ζθεθηνκαη, αηζζαλνκαη αιια νρη εγω ζθεθηνκαη, εγω αηζζαλνκαη. θνησλσ αιια νρη εγω ζθνησλσ. Καη ελ παξνδσ, απηε εηλαη θαηα ηε γλσκε κνπ θαη ε κνλε ςπρνζεξαπεπηηθε πξννπηηθε κηαο ξηδηθεο ιπζεο απν ηελ ακθηζπκηα, απν θαζε ιεγνκελε «θξηζε ηαπηνηεηαο», απν αγρε θαη ελνρεο πνπ κπνξεη λα καο ηαιαληδνπλ: ρη ελα πην δπλαην Εγσ, νρη εξκελεηεο θαη λνπζεζηεο θαη νδεγηεο θαη ζπκβνπιεο πνπ ζα απνηεηλνληαλ αθξηβσο ζην Εγσ αιια ε απειεπζεξσζε απν ην Εγσ σο ζεκεηνπ αλαθνξαο. Απια, ε θαθηα ε σξα. Απια θαη κεηα, θαη κεηα, θαη κεηα... Με ηνλ ηδην ηξνπν ηζσο ζα εηαλ δπλαηε κηα ελλνεζε ηεο εθεβεηαο. Η θνπεια, κηα κεξα, ζεθσζε ρεξη ζηε καλα ηεο. Μηα κεξα ην αγνξη απλαληζηεθε, κηαλ αιιε κεξα θηιεζε ελα θνξηηζη γηα πξσηε θνξα, κηαλ αιιε εηξεμε κε ην κεραλαθη ηνπ ζαλ ηξειν θη εθαγε ηα κνπηξα ηνπ. Πξσηα ε ςπρνινγηθνπνηεζε θαζηζηα ηελ εθεβεηα ελα ππνζηαζηνπνηεκελν Αλακεζν, θξηζε ηαπηνηεηαο θαη γεθπξα κεηαμπ παηδηνπ θαη ελειηθα. Αληηζηνηρα ην παηδηθν παηρληδη γηλεηαη απην πνπ ν Γνπηληθνη απνθαιεη «κεηαβαηηθν αληηθεηκελν». Μηισληαο γηα ηελ νπηηθε, ζπκθσλα κε ηελ νπνηα ην Εγσ γηλεηαη ζεκα, μεθηλεζα κε ελα παξαδεηγκα: Πξηλ εκνπλ ζπηηη, ησξα εηκαη καδη ζαο, κεηα ζα ζπλαληεζσ θηινπο. Σν ζπδεηεζα 5
θαηαξρελ απν ηελ απνςε ηνπ δηαρξνληθνπ Εγσ πνπ εθηεηλεηαη ζην πξηλ, ζην ησξα, ζην κεηα. Πσο κπνξεη απην ην Εγσ λα κελ εηλαη ζεκα; Μπνξεη εθνζνλ κελσ ζ' απην ζην νπνην εθαζηνηε βξηζθνκαη: πηηη. πκπνζην. Σαβεξλα. ην ηδην θσο κπνξεη λα ηδσζεη θαη ε λνζειεηα: Έρσ πξνβιεκα θαη κεηα ην πξαγκα γηλεηαη αδηεμνδν θαη κεηα κπαηλσ ε κε βαδνπλ ζε κηα θιηληθε θαη κεηα κνπ δηλνπλ θαηη θαξκαθα θαη κεηα εηκαη θαιπηεξα θαη κεηα γπξηδσ ζην ζπηηη κνπ. ' νια ηα παξαδεηγκαηα βξηζθνκαη ζ' απην πνπ ζπκβαηλεη τωρα. Δελ επνπηεπσ, δελ θαλσ αλαδξνκεο θαη ζελαξηα, δελ δσ ζ' ελα Πξηλ θαη ζ' ελα Μεηα, δελ ζπγθξηλσ θαη δελ ζπζρεηηδσ. Σνηε Πξηλ θαη Μεηα δελ εηλαη πιενλ ζεκεηα ζηε ζπληεηαγκελε ηνπ ρξνλνπ, δελ νξηδνληαη απν εθεη. Δελ ππαξρεη ε δηαξθεηα: Σν Πξηλ γηλεηαη θαηη ζαλ «Μηα θνξα θη ελαλ θαηξν», ην Μεηα αθελεηαη ζε ελα «Θα δεημεη...». Ίζσο εηζη, θαπνπ ζαλ παξακπζη, ζα κπνξνπζακε λα δνπκε, πεξα απν κνλν κεκνλσκελα πξνζσπα θαη θαηαζηαζεηο, θαη ηελ ηδηα ηελ ππαξμε καο. Σνηε ε δσε καο δελ ζα εηαλ κνλν ελα ζαθη ζηηο πιαηεο ελνο Εγσ-ρακαιε αιια θη ελα κπαινλη ζε παηδηθε γηνξηε. Ίζσο ηνηε ν ζαλαηνο δελ ζα ζεκαηλε ηηπνηα πεξηζζνηεξν απν ν,ηη ζεκαηλεη γηα ην κπαινλη θαπνηα ζηηγκε ζην παηρληδη λα ζθαζεη ε λα μεθπγεη θαη λ' αλεβεη ζηνλ νπξαλν. Μηιεζα γηα ην Αλακεζν ηνπ Πξηλ θαη ηνπ Μεηα απν δπν νπηηθεο. ηελ πξσηε γηλεηαη ζεκα πνπ ζπζρεηηδεη ην Πξηλ θαη ην Μεηα ζην εδαθνο ελνο Εγσ. ηε δεπηεξε νπηηθε ην Αλακεζν δελ εηλαη ζεκα, Πξηλ θαη Μεηα παξαηαζζνληαη ην ελα δηπια ζην αιιν θαη σο εθ ηνπηνπ ζπλδεζεηο, ζπζρεηηζεηο, θαη ην Εγσ σο θνξεαο ηνπο κελνπλ αλεπ αληηθεηκελνπ. Ελδερνκελσο ζα κπνξνπζακε λα παξνκνηαζνπκε ηα πξαγκαηα ηεο δσεο καο κε θηγνπξεο ηνπ Ρνξζαρ 2. Η πξσηε νπηηθε εξκελεπεη ηηο θηγνπξεο, βιεπεη ζ' απηεο αξθνπδεο, ρνξνπο, αηκαηα θιπ. Η δεπηεξε νπηηθε αθελεη ηηο θηγνπξεο νπσο εηλαη θαη δελ δεηα λα ηηο κεηαζρεκαηηζεη ζε νηθεηεο κνξθεο, δελ επηδησθεη λα ηνπο δσζεη νλνκα. ηαλ κηιεζα γηα ηε λνζειεηα ζην πεδην ηνπ πξσηνπ αθνπζκαηνο, εηπα νηη ζεξαπνληεο θαη αζζελεηο ερνπκε κηα εηθνλα ηεο, πσο καο αθνξα. Απηελ ηελ εηθνλα ησξα ζα κπνξνπζακε θαη λα ηελ ζθεθηνπκε ζαλ ηελ εθαζηνηε κνξθε πνπ πξνβαιιεη ζην θαηαξρελ απξνζδηνξηζην ηεο θηγνπξαο ηεο λνζειεηαο. Μηα αληηζηνηρε κνξθε ζα εηαλ θαη ην «αηηεκα» εθεηλνπ πνπ πξνζθεπγεη ζε κηα ςπρνζεξαπεηα, 2 Ψπρνινγηθν ηεζη κε θηγνπξεο απξνζδηνξηζηεο νπνπ θαλεηο θαιεηηαη λα ηηο ηαπηηζεη κε κνξθεο πξαγκαησλ, δσσλ, αλζξσπσλ. 6
αιια θαη ε παξαζηαζε ηνπ ζεξαπεπηε γηα ηελ θαηαζηαζε ηνπ πειαηε ηνπ. Έλα αιιν παξαδεηγκα: Αλ ε θπζε κνπ εηαλ λα εηκαη θηγνπξα ηνπ Ρνξζαρ, ζα εηρα πξνβεη ζε κηα εξκελεηα ηεο γηλνκελνο γηαηξνο. ' απηελ ηελ πξσηε νπηηθε ζα εηρα λα πσ ελα ζσξν πξαγκαηα απν ηελ ηζηνξηα κνπ, ηηο ζπλζεθεο πνπ κεγαισζα, ηα πξαγκαηα πνπ γλσξηζα, πνπ κε νδεγεζαλ ζ' απηελ ηελ επηινγε, πνπ εγηλε ζηαζκνο ηεο δσεο κνπ. ηε δεπηεξε νπηηθε κελσ ζηελ θαηαγσγε κνπ, ζην απξνζδηνξηζην ηεο θηγνπξαο κνπ, θαη ζην πσο θαη ζην γηαηη εγηλα γηαηξνο δελ ερσ παξα λα πσ : «Έηζη». αο αλεπηπμα θαπνηα ζηνηρεηα απν ηηο δπν νπηηθεο. Σειεησλνληαο πξεπεη λα ηνληζσ νηη δελ εηλαη δηαθνξεηηθεο θαη αληηηηζεκελεο. Φπζηθα θαη εηρα λα μππλεζσ κηα νξηζκελε σξα, λα βξηζθνκαη εδσ θαη θαηνπηλ ζηελ ηαβεξλα κηα νξηζκελε σξα. κσο ζπλακα ην Πξηλ, ηεο παξακνλεο κνπ ζην ζπηηη, ησξα εηλαη πνιπ καθξηλν, θαη ην ηδην ηξηζκαθξν εηλαη θαη ην Μεηα ηεο ηαβεξλαο θαη ηεο παξεαο κνπ. Οη ζπνπδεο ηεο Ιαηξηθεο εηλαη ελαο ζηαζκνο πνπ ζηελ ηζηνξηα κνπ ζεζπηδεη ελα Πξηλ θαη Μεηα, θαη ζπλακα δελ εηλαη ηηπνηα πεξηζζνηεξν, αιια θαη ηηπνηα ιηγνηεξν, απν κηα ηξππα ζην λεξν. Ση ζα πεη απην ην «ζπλακα»; Πσο νη δπν νπηηθεο πεγαηλνπλ καδη; ηαλ κνηαδεη ε κηα λα αθπξσλεη ηελ αιιε; Πσο κπνξεη ην Αλακεζν λα ερεη ππνζηαζε θαη ζπλακα λα κελεη αλππνζηαην; Έλαο Αξαβαο, ιηγν πξηλ πεζαλεη, θαιεη ηνπο ηξεηο γηνπο ηνπ θαη ηνπο κνηξαδεη ηηο 17 θακειεο ηνπ. Ο κεγαιπηεξνο, ιεεη, ζα παξεη ην 1/2, ν κεζαηνο ην 1/3 θαη ν κηθξνο ην 1/9. Καη κεηα πεζαηλεη. Οη γηνη κελνπλ κε ηελ απνξηα πσο λα κνηξαζνπλ ηηο 17 θακειεο ζην 1/2, 1/3 θαη 1/9 ζπκθσλα κε ηηο εληνιεο ηνπ παηεξα ηνπο. Ο ππνινγηζκνο δελ βγαηλεη κε ηηπνηα. Σειηθα πεγαηλνπλ ζ' ελαλ γεξν θαη ηνπ παξνπζηαδνπλ ην πξνβιεκα ηνπο. Ο γεξνο ερεη κηα θακεια, θαη ηνπο ηε δηλεη. Σσξα ερνπλ 18 θακειεο: Ο κεγαινο παηξλεη ην 1/2, δειαδε 9, ν κεζαηνο ην 1/3, δειαδε 6 θαη ν κηθξνο ην 1/9, δειαδε 2. 9 θαη 6 θαη 2 θαλνπλ 17, θαη ν γεξνο παηξλεη ηε δηθε ηνπ θακεια πηζσ. Σν Αλακεζν, ε θακεια ηνπ γεξνπ, ερεη ππνζηαζε θαη νληνηεηα, κπαηλεη ζηνλ ινγαξηαζκν, θαη ζπλακα ραλεηαη απν ηνλ ινγαξηαζκν, παπεη λα εηλαη ζεκα. Καπσο εηζη ζα κπνξνπζακε λα δνπκε ην παηρληδηζκα ησλ δπν νπηηθσλ πνπ καο απαζρνιεζαλ. Καη θαπσο εηζη ν ηξνπνο ηνπ γεξνπ Άξαβα κνπ εκαζε λα εηκαη ζεξαπεπηεο. Πην ζπγθεθξηκελα: Έλαο αληξαο κνπ ιεεη: «ηελ αξρε εζεια λα κε παξεηε αγθαιηα, λα κνπ πεηηε <Με ζηελαρσξηεζαη, δελ πεηξαδεη... ια ζα παλε θαια...> Καη παξνηη δελ αθνπζα απηελ 7
ηε θξαζε, [εδσ γειαεη ειαθξα] ηελ αγθαιηα ηελ πεξα.» 8