Ηµερίδα: Σιδηροδροµική Εγνατία Θεσσαλονίκη, 22 Σεπτεµβρίου 2006 Αποθήκη ΟΛΘ ιευρωπαϊκοί και Ευρασιατικοί Άξονες Ευκαιρίες για την Ελλάδα ηµήτριος Τσαµπούλας Αναπλ. Καθηγητής, ΕΜΠ Τοµέας.Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδοµής, Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Τρέχουσες πρωτοβουλίες - περιφερειακές Θαλάσσιοι ιάδροµοι-motorways of the Sea (µέρος( των ΤΕΝ) Προέκταση των ιευρωπαϊκών ικτύων Μεταφορών (ΤΕΝ) στις γείτονες χώρες Οικονοµική Συνεργασία Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ) - Black Sea Economic Cooperation (BSEC) Πρωτοβουλία Συνεργασίας Νοτιο- Ανατολικής Ευρώπης (S.E.C.I) Πρόγραµµα UNECE TER - ιευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόµων Μεταφορικοί Άξονες στη Μεσόγειο (MEDA TEN-T) T) Ευρασιατικοί Άξονες (EATL) Άξονας Εµπορευµατικών Συνδυασµένων (Θαλάσσιων Σιδηροδροµικών) Μεταφορών: Ρωσία Βουλγαρία Ελλάδα (µελέτη ΟΣΕ)
Θαλάσσιοι ιάδροµοι Αποτελούν τµήµα των ΤΕΝ ιάδροµοι για τη µεταφορά εµπορευµάτων εντός της ΕΕ, που κατ ελάχιστο περιλαµβάνουν δύο παράκτιες περιοχές µε κύριους στόχους την συγκέντρωση εµπορευµατικών ροών και δραστηριοτήτων logistics σε κύριες θαλάσσιες διαδροµές για την αποσυµφόρηση των οδικών αξόνων. Με την επιδιωκόµενη υλοποίηση των θαλάσσιων λεωφόρων παρουσιάζεται µια µοναδική ευκαιρία για τη χώρα µας. Θαλάσσια Λεωφόρος της νοτιοανατολικής Ευρώπης/Ανατολική Μεσόγειος (σύνδεση της Αδριατικής Θάλασσας µε το Ιόνιο Πέλαγος και την ανατολική Μεσόγειο µε Μαύρη Θάλασσα). MASTER PLAN OF EAST MEDITERRANEAN MOS
Θαλάσσιες Λεωφόροι- ΝΑ Ευρώπη
Προέκταση των ιευρωπαϊκών ικτύων Μεταφορών στις γείτονες χώρες To 2005 αποπεράτωσε τις εργασίες η Οµάδα Υψηλού Επιπέδου (High Level Group) για την επέκταση των ιευρωπαϊκών ικτύων Μεταφορών στις γείτονες χώρες. Συµπληρωµατικά στα προγράµµατα προτεραιότητας που καθιερώθηκαν και σύµφωνα µε τις οδηγίες της Οµάδας, η Ελλάδα υπέβαλλε τις παρακάτω προτάσεις, που εγκρίθηκαν: Ένταξη του Πανευρωπαϊκού Άξονα Χ (άξονας που συνδέει την ΝΑ Ευρώπη µε Κεντρική Ευρώπη) ιασύνδεση του Άξονα Χ /πρόσβαση σε Αιγαίο και Μεσόγειο µέσω λιµένα Θεσσαλονίκης
Οικονοµική Συνεργασία Ευξείνου Πόντου (BSEC) Ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ), ξεκίνησε το 1992, µε πρωτοβουλία της Τουρκίας, ως άτυπη ιακυβερνητική Οικονοµική Συνεργασία των χωρών του Ευξείνου Πόντου και µετετράπη σε διεθνή οικονοµικό οργανισµό την 01.05.1999. Στον ΟΣΕΠ µετέχουν 12 δώδεκα χώρες Αλβανία, Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν, Βουλγαρία, Γεωργία, Ελλάδα, Μολδαβία, Ρουµανία, Ρωσική Οµοσπονδία, Τουρκία και Ουκρανία και Σερβία-Μαυροβούνιο Υπάρχουν οµάδα εργασίας Working Group on Transport, µε βασικό του στόχο να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου συστήµατος συνδυασµένων µεταφορών στην ευρύτερη περιοχή
Πρωτοβουλία Συνεργασίας Νοτιο- Ανατολικής Ευρώπης (S.E.C.I) Πρόκειται για ένα πλαίσιο διαβουλεύσεων για την αντιµετώπιση οικονοµικών και περιβαλλοντικών προβληµάτων µε περιφερειακή διάσταση. Ρόλος του SECI είναι να συµπληρώσει και να ενισχύσει τις ήδη υφιστάµενες περιφερειακές πρωτοβουλίες και δράσεις για τη µεταφορά τεχνογνωσίας (know-how), την πραγµατοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων και την εναρµόνιση της εµπορικής νοµοθεσίας και των εµπορικών πολιτικών των χωρών της περιοχής. Χώρες-µέλη του SECI είναι οι εξής: Ελλάδα, Αλβανία, πγ Μ, Σερβία και Μαυροβούνιο, Βουλγαρία, Ρουµανία, Τουρκία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κροατία, Σλοβενία, Ουγγαρία και Μολδαβία. Χώρες-εταίροι εταίροι είναι οι εξής: ΗΠΑ, Ιταλία, Αυστρία, Ελβετία, Λιχτενστάϊν και Τσεχία.
ιευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόµων (TER) - 1 Το πρόγραµµα UNECE TER είναι µια υπο-περιφερειακή περιφερειακή συνεργασία που καθιερώθηκε το 1990 από τις κυβερνήσεις των Κεντρικών, Ανατολικών και Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών χωρών, µε την οικονοµική ενίσχυση του UNDP (αρχικά) και µετά µε συνδροµές των συµµετεχουσών χωρών, µε συντονισµό και υποστήριξη της UNECE. 16 χώρες από την Κεντρική, Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι πλήρη µέλη TER αυτή τη στιγµή: Αυστρία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Γεωργία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουµανία, Ρωσική Οµοσπονδία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τουρκία. Επιπλέον 6 χώρες παρατηρητών συµµετέχουν σε ορισµένες δραστηριότητες του προγράµµατος: Λευκορωσία, ΠΓ Μ, FR Γιουγκοσλαβία, Λετονία, Μολδαβία και Ουκρανία.
ιευρωπαϊκό ίκτυο Σιδηροδρόµων (TER) - 2 Οι κύριοι στόχοι του προγράµµατος είναι η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσµατικότητας των µεταφορών, η συνοχή των συστηµάτων υποδοµής µεταφορών και η ανάπτυξη συνεπούς και αποδοτικού διεθνούς σιδηροδρόµου και η προώθηση του συνδυασµένου συστήµατος µεταφορών στην περιοχή, σύµφωνα µε τις πανευρωπαϊκές συµφωνίες υποδοµής UNECE. Ευρωπαϊκή συµφωνία για τις κύριες διεθνείς γραµµές σιδηροδρόµων (AGC - Μάιος 1985) και Ευρωπαϊκή συµφωνία για τις σηµαντικές διεθνείς συνδυασµένες γραµµές µεταφορών και τις σχετικές εγκαταστάσεις (AGTC - Φεβρουάριος 1991)
ίκτυο TER
Μεταφορικοί Άξονες στη Μεσόγειο (MEDA TEN-T) Η Ευρω-Μεσογειακή συνεργασία απαιτεί την ανάπτυξη θαλάσσιου µεταφορικού δικτύου στη Μεσόγειο. Η Ε.Ε. στηρίζει αυτή την προοπτική µε το Πρόγραµµα MEDA, µε στόχους: υποστήριξη ρυθµιστικών νοµοθετικών µεταρρυθµίσεων προώθηση δραστηριοτήτων για τα µεταφορικά δίκτυα Ερευνητικό έργο MEDA TEN-T: ιασύνδεση των ιευρωπαϊκών και Μεσογειακών ικτύων για Μεταφορές καταγραφή και ανάλυση των θεµάτων των Ευρωπαϊκών- Μεσογειακών µεταφορών και των συναφών προβληµάτων που υφίστανται ανάπτυξη ενός Ευρω-µεσογειακού δικτύου µεταφορών δίνοντας ιδιαίτερη σηµασία στις συνδέσεις Νότου-Νότου (µεταξύ των δέκα µεσογειακών χωρών που δεν είναι Ευρωπαϊκοί) και Βορρά-Νότου (µε το ιευρωπαϊκό ίκτυο Μεταφορών).
MEDA TEN-T Άξονες
TEN-T και MEDA TEN-T Άξονες Η περίπτωση της Ελλάδας
Ευρασιατικοί Άξονες - 1 Το πρόγραµµα «Ανάπτυξη των Ευρασιατικών Μεταφορικών Συνδέσεων 2002-2006 2006» (Developing EURO-ASIAN Transport Linkages 2002-2006) 2006) είναι µια υπο-περιφερειακή περιφερειακή συνεργασία που βασίζεται στην οικονοµική ενίσχυση του UNDP και το συντονισµό και την υποστήριξη της UNECE και της UNESCAP. Οι χώρες που συµµετέχουν στο πρόγραµµα είναι: Αφγανιστάν, Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν, Λευκορωσία, Βουλγαρία, Κίνα, Γεωργία, Ισλαµική ηµοκρατία του Ιράν, Καζακστάν, Κιργιζιστάν, ηµοκρατία της Μολδαβίας, Ρουµανία, Ρωσία, Τατζικιστάν, Τουρκµενιστάν, Τουρκία, Ουκρανία και Ουζµπεκιστάν.
Ευρασιατικοί Άξονες - 2 Οι κύριοι στόχοι του προγράµµατος είναι: Αποτύπωση των υφιστάµενων διεθνών συνδέσµων µεταφορών και διαδρόµων µεταξύ Ευρώπης και Ασίας, Αξιολόγηση και καθορισµός προτεραιοτήτων χρηµατοδότησης έργων υποδοµής κατά µήκος των καθορισµένων ευρω- ασιατικών µεταφορικών συνδέσεων, Προσδιορισµός και προώθηση σηµαντικών διεθνών συµβάσεων διευκόλυνσης των µεταφορών, Υποβοήθηση της αποτελεσµατικής λειτουργίας των εθνικών οργανισµών ανάπτυξης και εφαρµογής εθνικών προγραµµάτων δράσης για διευκόλυνση και ανάπτυξη των µεταφορών και ιαµόρφωση µιας πλήρους βάσης δεδοµένων (σε ιστοχώρο του προγράµµατος) που θα εµπεριέχει πληροφορίες για τους εµπειρογνώµονες και τα όργανα/φορείς που συµµετέχουν στο πρόγραµµα καθώς και πληροφορίες για την πρόοδο του προγράµµατος.
Ευρασιατικοί Άξονες
Άξονας Εµπορευµατικών Συνδυασµένων Μεταφορών: Ρωσία Βουλγαρία - Ελλάδα Μελέτη/ αξιολόγηση δηµιουργίας άξονα εµπορευµατικών συνδυασµένων µεταφορών, που θα ενώσει τα ρωσικά λιµάνια της Μαύρης Θάλασσας Νοβοροσίσκ ή Καφκάς, µε τα βόρεια ελληνικά λιµάνια Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης µέσω των βουλγαρικών λιµένων της Μαύρης Θάλασσας Βάρνα ή Μπουργκάς, βασιζόµενο σε τρέχουσες τάσεις και πρωτοβουλίες της Ε.Ε. σχετικά µε τις µεταφορές (θαλάσσιες, σιδηροδροµικές και συνδυασµένες) στην ιδιαιτερότητα της περιοχής µελέτης η οποία αφορά τη Μαύρη Θάλασσα, την νότιο-ανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο
Σκοπός του Άξονα Να συνδέσει σηµαντικά αστικά κέντρα και θαλάσσια λιµάνια της Ν.Α. Ευρώπης, διευκολύνοντας τη διαµόρφωση και τη λειτουργία ενός νέου διαδρόµου µεγάλης οικονοµικής και εµπορικής σηµασίας. Να συνδέσει την Ασία µε την Μεσόγειο, παρακάµπτοντας το Βόσπορο, καθώς η διέλευση του αρχίζει να γίνεται προβληµατική λόγω του αριθµού των διερχόµενων πλοίων και της περιορισµένης χωρητικότητας του. Να βελτιώσει την ποιότητα και ανταγωνιστικότητα των εµπορευµατικών συνδυασµένων µεταφορών
Μπλε γραµµή: Οάξοναςµελέτης Κόκκινη γραµµή: Υφιστάµενη διαδροµή µέσω Βοσπόρου Κίτρινα τόξα: περιοχές εναλλακτικών/ανταγωνιστικών διαδροµών
Η θέση και ο ρόλος της Ελλάδας Είναι πλήρες µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συµβουλίου της Ευρώπης, Συµµετέχει σε προγραµµάτων όπως το πρόγραµµα TER, η Εύρω- µεσογειακή συνεργασίες κτλ. Και είναι µέλος σε πληθώρα άλλων διεθνών οργανισµών (BSEC, SECI κτλ). Τέλος, κατέχει γεωγραφικά στρατηγική θέση καθώς αποτελεί απόληξη και κοµβικό σηµείο των ιευρωπαϊκών ικτύων αλλά και κόµβος θαλάσσιων µεταφορών στη Μεσόγειο Παρόλα αυτά και ειδικά για τα χερσαία δίκτυα µεταφορών εξακολουθεί να θεωρείται χώρα «τερµατική» κι όχι «κοµβική», που είανι πραγµατικά
Περιφερειακές πρωτοβουλίες στην Νότιο-Ανατολική Ευρώπη TER/ TEM ιευρωπαϊκά ίκτυα Ευρασιατικοί Άξονες TER/ TEM Άξονες MEDA TEN-T
Στρατηγική Θέση της Ελλάδας....απόληξη και κοµβικό σηµείο
Ευκαιρίες για την Ελλάδα Η Ελλάδα οφείλει, να θέσει µεταξύ των προτεραιοτήτων της εξωτερικής πολιτικής της τη δραστήρια συµµετοχή της στις διάφορες τάσεις και πρωτοβουλίες περιφερειακού χαρακτήρα στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου και να εκµεταλλευτεί την προνοµιούχα γεωγραφική της θέση, όσον αφορά τα χερσαία δίκτυα και να χρησιµοποιήσει το γεγονός ότι για τις θαλάσσιες µεταφορές αποτελεί «κόµβο» ούτως ώστε να µετατραπεί σε χώρα «κόµβο» για τα δίκτυα και τα µεταφορικά συστήµατα συνδυασµένων (χερσαίων-θαλάσσιων) µεταφορών στην περιοχή των Βαλκανίων και γενικότερα την Νότιο- Ανατολική Ευρώπη
Ο ρόλος του σιδηροδρόµου Βασική προϋπόθεση για να µετατραπεί η Ελλάδα από χώρα «τερµατική» σε χώρα «κόµβο» ειναι ο συνδυασµός των χερσαίων δικτύων µε τα θαλάσσια δίκτυα (π.χ. Θαλάσσιοι ιάδροµοι) η εξέλιξη του σιδηροδροµικού τοµέα τόσο σε τεχνικό όσο και σε επίπεδο διαχείρισης, αφου τον ευνοούν οι περιστάσεις (η Ευρωπαϊκή προσπάθεια να στραφεί η µεταφορά εµπορευµάτων µεγάλων αποστάσεων από την οδική στη σιδηροδροµική ή στην εσωτερική ναυσιπλοϊα ή ναυτιλία. Υπό αυτό το πρίσµα λοιπόν, ο τοµέας των σιδηροδροµικών µεταφορών στην Ελλάδα έχει να αντιµετωπίσει σηµαντικές αλλαγές και προκλήσεις µε απώτερο στόχο την δηµιουργία ενός σιδηροδροµικού τοµέα, στο νέο διαµορφωµένο οικονοµικό περιβάλλον, εµπορικά προσανατολισµένου στην µεταφορική αγορά, που θα µπορεί να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας και ποιότητας και να συµβάλει ουσιαστικά και στην επέκταση των διευρωπαϊκών δικτύων προς τα υποψήφια κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Οι νέες προκλήσεις για το σιδηρόδροµο Μέχρι σήµερα ο σιδηροδροµικός τοµέας στην Ελλάδα ήταν περισσότερο επικεντρωµένος στην κατασκευή Νέα πρόκληση: να επικεντρωθεί στην αναβάθµιση των µεταφορικών υπηρεσιών και ειδικά στον τοµέα των εµπορευµάτων όπου οι προοπτικές είναι µεγάλες δεδοµένου του ανεπτυγµένου θαλάσσιου δικτύου της χώρας αλλά και των υπάρχουσων πρωτοβουλιών που προωθούν τις συνδυασµένες (σιδηροδροµικές θαλάσσιες) µεταφορές Αναγκαία λοιπόν η η σύνδεση του σιδηροδρόµου µε τα λιµάνια της χώρας. Ειδικά για την βόρεια Ελλάδα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες: Σύνδεση µε λιµένες Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης, δεδοµένου ότι υπάρχει και η υποδοµή και το απαραίτητο µεταφορικό έργο Εφόσον δηµιουργηθεί ΕΚ στην Ηγουµενίτσα, και υπάρξει ικανό µεταφορικό έργο, σύνδεση και µε Ηγουµενίτσα Κι εφόσον δηµιουργηθεί εµπορικό λιµάνι κατάλληλων προδιαγραφών στην Καβάλα (περιοχή Νέα Καρβάλη) ), σύνδεση και µε αυτό
Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αναπτυξης Μεταφορών Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Μεταφορών περιόδου 2007-2013 2013 & Εικοσαετίας, που εκπονήθηκε από ΥΜΕ Γενικός Στόχος: ολοκλήρωση ανάπτυξης του εθνικού συστήµατος µεταφορών και εξασφάλιση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών µετακίνησης µικρού χρόνου -κόστους µεταφοράς για µετακινήσεις προσώπων/ προϊόντων
Στόχοι και Κατευθύνσεις Συµπλήρωση ελλείψεων στη διασύνδεση των δικτύων, και µεταφορικών υπηρεσιών Μείωση του χρόνου και κόστους µετακίνησης (προσώπων και αγαθών) Εξάλειψη σηµείων συµφόρησης Βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης Εξασφάλιση διαλειτουργικότητας και διατροπικότητας Βελτίωση οδικής ασφάλειας Μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον Εξοικονόµηση ενέργειας και φυσικών πόρων
Τοµέας Παρέµβασης Σιδηροδροµικές Μεταφορές Στρατηγικές Προτεραιότητες: ολοκλήρωση του βασικού εθνικού σιδηροδροµικού δικτύου ανάπτυξη - βελτίωση των ελληνικών τµηµάτων των ιευρωπαϊκών ικτύων σιδηροδροµικών µεταφορών ανάπτυξη - βελτίωση εθνικού δικτύου και συστήµατος συνδυασµένων µεταφορών Ολοκλήρωση έργων εµπορευµατικού χαρακτήρα (σιδηροδροµική σύνδεση βασικών λιµένων, Εµπορευµατικών Κέντρων και επιλεγµένων ΒΙΠΕ.) ανάπτυξη - βελτίωση περιφερειακών δικτύων µεταφορών και διασυνδέσεών τους µε τα εθνικά δίκτυα. επέκταση δικτύου σε περιοχές που σήµερα δεν εξυπηρετούνται (σύνδεση µε αερολιµένες/ λιµάνια)
Συµπεράσµατα Θα υπάρξει άµεση συµβολή των διεθνών διασυνδέσεων στην ανάπτυξη των «πυλών» της χώρας - π.χ. Αλεξανδρούπολη, Ηγουµενίτσα Ολη η Βόρεια Ελλάδα, και ιδιαίτερα η Θεσσαλονίκη, θα ωφεληθούν πολλαπλά µε την ανάπτυξη οικονοµικών,κοινωνικών κοινωνικών και συγκοινωνιακών διασυνδέσεων µε τους βόρειους γείτονες. Η βελτίωση της διασύνδεσης της Ελλάδας µε τη λοιπή Ν.Α. Ευρώπη, θα διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας διανοίγοντας περιθώρια για ένα ρόλο της χώρας µας ως κύριου εµπορικού εταίρου των αναπτυσσόµενων χωρών της περιοχής, και ως συντονιστή των διαφόρων µορφών ανάπτυξης (ως «προπύργιο» της Ε.Ε. στην περιοχή). Εξίσου σηµαντική για την ανάπτυξη θα είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της χώρας ως κοµβικού σηµείου για το διεθνές διαµετακοµιστικό εµπόριο που αποτελεί πάγια επιδίωξη της ελληνικής αναπτυξιακής πολιτικής. Στην υλοποίηση όλων αυτών, αποφασιστικό ρόλο µπορεί να διαδραµατίσει η συνεργασία του σιδηρόδροµου µε τα λιµάνια της χώρας η οποία ήδη προωθείται µέσω του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης Μεταφορών