Το ρήμα λύω στην Οριστική Ε.Φ. Επιμέλεια: Ευθυμιάδου Ευφροσύνη

Το ρήμα λύω στην Οριστική Ε.Φ. Επιμέλεια: Ευθυμιάδου Ευφροσύνη

Δεν θα πρέπει να συγχέουμε τη φωνή με τη διάθεση. Φωνή: γραμματική κατηγορία που σχετίζεται με την κατάληξη του ρήματος Διάθεση: έχει να κάνει με τη σημασία του ρήματος

Τέλος, τα ρήματα της α.ε., ανάλογα με τον τρόπο που κλίνονται, εντάσσονται σε συζυγίες. Στην α' συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στο α' ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής σε -ω (π.χ. Λέγω) και στη β' συζυγία όσα λήγουν σε -μι (π.χ. τίθημι)

Για να σχηματίσουμε την Οριστική του ενεστώτα Ε.Φ. των βαρύτονων ρημάτων προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τις καταλήξεις του ενεστώτα. λύ- ω λύ- εις λύ- ει λύ- ομεν λύ- ετε λύ- ουσιν

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα των φωνηεντόληκτων ρημάτων, (δηλαδή των ρημάτων που έχουν χαρακτήρα φωνήεν) παίρνουμε το ρήμα όπως το κλίναμε στον ενεστώτα ανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη προσθέτουμε το χαρακτηριστικό γράμμα του μέλλοντα που είναι το -σκαι λέγεται χρονικός χαρακτήρας.

Οριστική Μέλλοντα Ε.Φ. λύ-σ-ω λύ-σ-εις λύ-σ-ει λύ-σ-ομεν λύ-σ-ετε λύ-σ-ουσιν

Ας δούμε το βίντεο

Τι γίνεται με τα ρήματα που είναι αφωνόληκτα; όσα, δηλαδή, έχουν χαρακτήρα: χειλικό: π, β, φ ουρανικό: κ, γ, χ οδοντικό: τ, δ, θ Ο χαρακτήρας των ρημάτων αυτών ενώνεται με το -στου μέλλοντα και μας δίνει διάφορες μεταβολές. Έτσι,

Τα χειλικόληκτα: π, β, φ, πτ, + σ = ψ, π.χ. τρέπω > τρέψω, τρίβω > τρίψω, γράφω > γράψω, βλάπτω > βλάψω

γρά-ψ-ω γρά-ψ-εις γρά-ψ-ει γρά-ψ-ομεν γρά-ψ-ετε γρά-ψ-ουσιν

Ας δούμε το βίντεο

Τα ίδια δε λέμε κι εμείς στα νέα ελληνικά; Τελικά δεν είναι και τόσο περίεργα τα αρχαία, γιατί μοιάζουν πάρα πολύ με τα νέα!

Τα ουρανικόληκτα: κ, γ, χ ττω, σσω, ζω + σ = ξ, π.χ. διώκω > διώξω, λέγω > λέξω, ἄρχω > ἄρξω, φυλάττω > φυλάξω ἀλαλάζω > ἀλαλάξω

ἄρ-ξ-ω ἄρ-ξ-εις ἄρ-ξ-ει ἄρ-ξ-ομεν ἄρ-ξ-ετε ἄρ-ξ-ουσιν Ας δούμε το βίντεο

Τα οδοντικόληκτα: τ, δ, θ μερικά σε -ττω, -ζω και -ίζω + σ = σ, π.χ. πείθω > πείσω, σχίζω > σχίσω

πεί-σ-ω πεί-σ-εις πεί-σ-ει πεί-σ-ομεν πεί-σ-ετε πεί-σ-ουσιν Ας δούμε το βίντεο

Σημείωση: τα ρήματα που έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ, τελειώνουν σε -ίζω και έχουν περισσότερες από δύο συλλαβές σχηματίζουν το μέλλοντα σε -ιῶ, π.χ. νο-μί-ζω > νομιῶ, κο-μί-ζω > κομιῶ Σημείωση: Τα ρήματα που έχουν χαρακτήρα: μ, ν, λ, ρ (π.χ. τρέμω, στένω, θέλω, φέρω)σχηματίζουν το μέλλοντα με διαφορετικό τρόπο. (ύλη γ' γυμνασίου)

Οριστική Παρατατικού Ε.Φ. Να δούμε πρώτα τι γίνεται με τα νέα ελληνικά. Έστω ότι έχουμε στον ενεστώτα το ρήμα λύνω. Στον παρατατικό λέμε έλυνα. Για να σχηματίσουμε τον παρατατικό προσθέσαμε στην αρχή του θέματος ένα -ε-. Αυτό γίνεται σχεδόν σ' όλα τα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο, π.χ. γράφω > έγραφα, δένω > έδενα, τρέχω > έτρεχα κ.τ.λ.. Το ίδιο γίνεται και στα αρχαία. Ας το μελετήσουμε όμως αναλυτικά:

ἔ-λυ-ον ἔ-λυ-ες ἔ-λυ-ε ἐ-λύ-ομεν ἐ-λύ-ετε ἔ-λυ-ον

Για να σχηματίσουμε τον παρατατικό των βαρύτονων, προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ενεστώτα τις καταλήξεις του παρατατικού, δηλαδή, για το ρήμα λύω παίρνουμε το θέμα λυ- και προσθέτουμε την κατάληξη του παρατατικού -ον. Στην αρχή όμως πρέπει να βάλουμε και την αύξηση, (όπως και στα νέα ελληνικά) η οποία είναι δύο ειδών: συλλαβική και χρονική

Ας δούμε το βιντεάκι

Έστω ότι έχουμε το ρήμα γράφω Παίρνουμε το θέμα του ενεστώτα γραφ- Προσθέτουμε στην αρχή την αύξηση (συλλαβική) ἔ- ἔ- γραφ- Στο τέλος προσθέτουμε την κατάληξη του παρατατικού -ον ἔ- γραφ -ον Σχηματίζουμε τα υπόλοιπα πρόσωπα με τις καταλήξεις του παρατατικού

Οριστική Αορίστου Ε.Φ. Για να σχηματίσουμε τον αόριστο χρησιμοποιούμε το θέμα έτσι όπως διαμορφώθηκε στο μέλλοντα, (δηλαδή με το χρονικό χαρακτήρα -σ- ή -ψ- ή -ξανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη) και προσθέτουμε τις καταλήξεις του αόριστου. Οι καταλήξεις μοιάζουν με εκείνες της νέας ελληνικής. Προσοχή όμως στην κατάληξη του β' ενικού!

Έχει αύξηση ο αόριστος; Ο αόριστος έχει αύξηση όπως ο παρατατικός. Όσες αλλαγές έγιναν στον παρατατικό οι ίδιες ισχύουν και για τον αόριστο. Θα έχουμε συνεπώς και συλλαβική και χρονική αύξηση.

ἔ-λυ-σ-α ἔ-λυ-σ-ας ἔ-λυ-σ-ε ἐ-λύ-σ-αμεν ἐ-λύ-σ-ατε ἔ-λυ-σ-αν

Επειδή σε βλέπω να σκέφτεσαι ότι είναι δύσκολα, μήπως σε βοηθήσει το βιντεάκι; Για να το δούμε...

Οριστική Παρακειμένου Ε.Φ. Για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο θα πρέπει να προσέξουμε τις καταλήξεις και τον αναδιπλασιασμό. (θα τον εξετάσουμε παρακάτω, μη βιάζεσαι! Δε γίνονται όλα μαζί!) Προσοχή στην κατάληξη του β' ενικού! Στα φωνηεντόληκτα ρήματα πριν από τις καταλήξεις του παρακειμένου βάζουμε το χαρακτηριστικό γράμμα του παρακειμένου που είναι το -κ- και λέγεται χρονικός χαρακτήρας

λέ-λυ-κ-α λέ-λυ-κ-ας λέ-λυ-κ-ε λε-λύ-κ-αμεν λε-λύ-κ-ατε λε-λύ-κ-ασιν Ας δούμε το βιντεάκι

Τι γίνεται με τα ρήματα που είναι αφωνόληκτα; (δηλαδή έχουν χαρακτήρα: χειλικό: π,β, φ ουρανικό: κ, γ, χ οδοντικό: τ, δ, θ) Ο χαρακτήρας τους ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα του παρακείμενου (-κ) και προκύπτουν διάφορες αλλαγές

Τα χειλικόληκτα: π, β, φ, -πτω, + κ = φ, π.χ. τρίβω > τέτριφα, γράφω > γέγραφα, βλάπτω > βέβλαφα γέ-γρα-φ-α γέ-γρα-φ-ας γέ-γρα-φ-ε γε-γρά-φ-αμεν γε-γρά-φ-ατε γε-γρά-φ-ασιν

Τα ουρανικόληκτα: κ, γ, χ ττω,σσω, και κάποια σε ζω + κ = χ, π.χ. διώκω > δεδίωχα, τάττω > τέτταχα δε-δίω-χ-α δε-δίω-χ-ας δε-δίω-χ-ε δε-διω-χ-αμεν δε-διω-χ-ατε δε-διω-χ-ασιν

Τα οδοντικόληκτα: τ, δ, θ αρκετά σε -ζω και -ίζω + κ = κ, π.χ. πείθω > πέπεικα, κομίζω > κεκόμικα πέ-πει-κ-α πέ-πει-κ-ας πέ-πει-κ-ε πε-πεί-κ-αμεν πε-πεί-κ-ατε πε-πεί-κ-ασιν

Υπερσυντέλικος (Οριστική Ε.Φ.) ἐ-λε-λύ-κ-ειν ἐ-λε-λύ-κ-εις ἐ-λε-λύ-κ-ει ἐ-λε-λύ-κ-εμεν ἐ-λε-λύ-κ-ετε ἐ-λε-λύ-κ-εσαν

Ας δούμε το βιντεάκι

Σε ευχαριστώ για την προσοχή σου!