ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 1. Παράγοντες κινδύνου Το φυσικό αέριο είναι το πιο διαδεδοµένο διεθνώς αστικό καύσιµο. Το Φυσικό Αέριο είναι πάνω από 98,5% CH 4. Είναι άχρωµο, άγευστο, άοσµο (η χαρακτηριστική µυρωδιά προστίθεται στη φάση διανοµής για εύκολο εντοπισµό). Σε αντίθεση µε το παλαιότερο φωταέριο δεν είναι δηλητηριώδες. Σε µεγάλες συγκεντρώσεις σε κλειστούς χώρους όταν εκτοπίζεται το O 2 γίνεται όπως κάθε αέριο, ασφυξιογόνο γεγονός εξαιρετικά σπάνιο διότι είναι ελαφρύτερο του αέρα (d 0.6). Επίσης δεν προκαλεί ερεθισµούς ή καρκινογενέσεις. Ο κίνδυνος από το Φυσικό Αέριο προέρχεται από τους ακόλουθους παράγοντες: -καύσιµο -αέριο υπό πίεση -διακινείται διαµέσου του δικτύων σε δηµόσιους χώρους -µη εξειδικευµένοι χρήστες Καύσιµο Όταν το Φυσικό Αέριο καίγεται σωστά παράγει µόνο υδρατµούς και διοξείδιο του άνθρακα. CH 4 +2O 2 CO 2 +2H 2 O Ένα m 3 αερίου για να καεί θέλει 10 m 3 αέρα. Τα όρια αναφλεξιµότητας ή εκρηξιµότητας για το Φυσικό Αέριο είναι 5-15% αέριο/αέρα. Εάν υπάρχει αέριο σε περιεκτικότητα κάτω του 5% δεν είναι αρκετό για να υπάρχει καύση ενώ εάν η περιεκτικότητα του ξεπεράσει το 15% τότε δεν υπάρχει. Για να αναφλεγεί το Φυσικό Αέριο απαιτείται µια θερµοκρασία 600 C (θερµοκρασία ανάφλεξης). Κατά την καύση, η θεωρητική θερµοκρασία καύσης (θερµοκρασία καυσαερίων µε 0 απώλειες) είναι 1950 C. Σε περίπτωση έλλειψης οξυγόνου κατά την καύση του φυσικού αερίου παράγετε CΟ. Το CΟ είναι άγευστο, άχρωµο, άοσµo, µε πυκνότητα λίγο µικρότερη 1

του αέρα, εύφλεκτο και κυρίως δηλητήριο. Κατά την δηλητηρίαση τα συµπτώµατα ξεκινούν µε πονοκέφαλο, ταχυκαρδία, ίλιγγο, ναυτία και µπορούν να οδηγήσουν σε λιποθυµία και θάνατο. Οι κίνδυνοι λοιπόν από το καύσιµο είναι: - ιαρροή αερίου σε κλειστό χώρο σε κλειστό χώρο και δηµιουργία αναφλέξιµου µίγµατος. Η θερµοκρασία των καυσαερίων κατά την στιγµή της καύσης θα ξεπεράσει τους 1000 C και σαν αποτέλεσµα η πίεση τους θα αγγίξει τα 100bar δηµιουργώντας φαινόµενα έκρηξης. -Κακή λειτουργία συσκευών αερίου µε δηµιουργία CΟ και δηλητηρίαση. Πραγµατικότητα: Σύµφωνα µε τη σχετική ενηµέρωση της Βρετανικής Αρχής υγιεινής και ασφάλειας (HSE) στη Μ. Βρετανία µε ιστορία 250 χρόνων χρήσης αερίων καυσίµων τα περιστατικά δηλητηριάσεων είναι πολύ περισσότερα από τα περιστατικά των εκρήξεων και µε περισσότερα θύµατα. Αντιµετώπιση: Αερισµός (του χώρου διαρροής, του χώρου εγκατάστασης συσκευών). Αέριο υπό πίεση Το Φυσικό Αέριο διακινείται στις σωληνώσεις υπό πίεση (50-70 bar στην µεταφορά, 4 bar στην διανοµή, 25 mbar στο κτίριο). Στα αέρια που βρίσκονται υπό πίεση, η ανεξέλεγκτη εκτόνωσή τους είναι ένα βίαιο φαινόµενο. Παράδειγµα: εάν έχουµε δύο ίδια µπαλόνια, το ένα φουσκωµένο µε αέρα και το άλλο γεµάτο µε νερό 2

και τρυπήσουµε και τα δύο µε µια καρφίτσα, το ένα θα «σκάσει» και το άλλο θα πιτσιλάει µέχρι να αδειάσει. Για την αντιµετώπιση της πίεσης εργαλείο µας είναι ο σωστός υπολογισµός των εγκαταστάσεων και η τοποθέτηση ασφαλιστικών διατάξεων προστασίας από την πίεση σε περίπτωση βλάβης ή κακής λειτουργίας. ιακίνηση µέσω δικτύων σε δηµόσιους χώρους Τα δίκτυα φυσικού αερίου αναπτύσσονται σε δηµόσιους χώρους στην ύπαιθρο τα δίκτυα µεταφοράς, σε αστικό περιβάλλον τα δίκτυα διανοµής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την άµεση έκθεση σε φυσικά φαινόµενα (διάβρωση, σεισµοί, πληµµύρες, κατολισθήσεις) αλλά και σε ανθρωπογενείς παράγοντες όπως βαριά κυκλοφορία, εκσκαφές για εγκατάσταση άλλων δικτύων. Τα δίκτυα αερίου σχεδιάζονται για να αντέχουν πρόσθετα φορτία στις περιοχές αυξηµένου κινδύνου ενώ γίνεται πρόσθετη αύξηση τους πάχους τοιχώµατος µέσω συντελεστών που σχετίζονται µε την πυκνότητα των κτιρίων στην περιοχή. Η διάβρωση προλαµβάνεται µε την µονωτική επικάλυψη των µεταλλικών σωληνώσεων και συστήµατα καθοδικής προστασίας. Για να είναι εντοπίσηµα τα δίκτυα αερίου από τρίτους υπάρχει επιφανειακή σήµανση µε ειδικές πινακίδες και υπόγεια µε πλέγµα σήµανσης κιτρίνου χρώµατος. Παρόλα αυτά σήµερα στην Ευρώπη το 60% των βλαβών σε υπόγεια δίκτυα αερίου προέρχονται από επεµβάσεις τρίτων, 30% από προβλήµατα διάβρωσης και το υπόλοιπο 10% οφείλεται σε άλλους παράγοντες (αστοχία υλικού, αστοχία κατασκευής ή µελέτης, φυσικοί παράγοντες). Χρήστες Οι χρήστες του αερίου είναι µη εξειδικευµένα άτοµα τα οποία µαθαίνουν να χρησιµοποιούν τις συσκευές και στα οποία δίνονται οδηγίες αντιµετώπισης τυχουσών µικροδιαρροών αερίου. Πολλές φορές όµως η υπερβολική αυτοπεποίθηση και παρανοηµένη γνώση οδηγούν σε δυσάρεστα προβλήµατα. 3

2. Αστικά δίκτυα και ασφαλιστικές διατάξεις Ένα αστικό δίκτυο διανοµής Φυσικού Αερίου ξεκινάει από την έξοδο ενός Μετρητικού Ρυθµιστικού Σταθµού τροφοδοσίας πόλης και τελειώνει στην έξοδο του µετρητή του πελάτη. Αποτελείται από : ίκτυο µέσης πίεσης ΜΡΣ µεγάλου καταναλωτή Τοµεακό ΜΡΣ ίκτυο χαµηλής πίεσης Παροχετευτικό αγωγό 4 bar Ρυθµιστή παροχής Αγωγό σύνδεσης µετρητή Μετρητή αερίου ΜΡΣ Τροφοδοσίας πόλης Στον ΜΡΣ τροφοδοσίας πόλης µειώνεται η πίεση από την πίεση µεταφοράς 50 bar στην πίεση των 16 bar. Στον σταθµό αυτό προστίθεται και η χαρακτηριστική οσµή του αερίου. Σε κάθε λειτουργική γραµµή του σταθµού αυτού είναι τοποθετηµένες βάννες ακαριαίας διακοπής µε διπλή ρύθµιση Ρύθµιση υψηλής πίεσης, µε σκοπό η πίεση του αερίου στην έξοδο να µην ξεπεράσει την πίεση σχεδιασµού του δικτύου µέσης πίεσης. Ρύθµιση χαµηλής πίεσης, µε σκοπό να διακόψει την παροχή αερίου εάν η πίεση πέσει κάτω από µια τιµή που σηµαίνει ότι υπάρχει πολύ µεγάλη κατανάλωση αερίου (πιθανή θραύση). ίκτυο µέσης πίεσης Το δίκτυο µέσης πίεσης τροφοδοτείται από τους ΜΡΣ πόλης και τροφοδοτεί τους ΜΡΣ µεγάλων καταναλωτών. Έχει την µορφή ενός γραµµικού δικτύου ή την µορφή δακτυλίου. Είναι κατασκευασµένο από χάλυβα και έχει πίεση σχεδιασµού 19 bar και 4

λειτουργίας 16 bar. Σχεδιάζεται µε βάση τις προδιαγραφές ΕΝ και ΑΝSI/ASME B31.8. Κατασκευάζεται και δοκιµάζεται σύµφωνα µε τον ελληνικό κανονισµό δικτύων µέσης πίεσης (ΦΕΚ 1552Β /24.10.2006). Οι συνδέσεις του δικτύου είναι ηλεκτροσυγκολλητές και ελέγχονται 100% ραδιογραφικά. Μετά το πέρας της κατασκευής υπόκεινται σε υδραυλικές δοκιµές αντοχής στην πίεση και στεγανότητα σε πίεση 30 bar. Το δίκτυο προστατεύεται από την διάβρωση µε σύστηµα καθοδικής προστασίας. Κάθε 1,5 2 km υπάρχουν ηλεκτροκίνητες βάννες τµηµατοποίησης του δικτύου µε δυνατότητα τηλεχειρισµού µέσω SCADA. Τοµεακοί ΜΡΣ Τροφοδοτούνται από το δίκτυο µέσης πίεσης και τροφοδοτούν το δίκτυο χαµηλής πίεσης ρυθµίζοντας την πίεση στα 4bar. Βρίσκονται τοποθετηµένοι σε διάφορους ελεύθερους χώρους (πάρκα, πλατείες κτλ). Στους σταθµούς αυτούς είναι εγκατεστηµένες βάννες ακαριαίας διακοπής µε λειτουργία διακοπής της ροής σε περίπτωση υπερπίεσης ή υποπίεσης. ίκτυο χαµηλής πίεσης Το δίκτυο χαµηλής πίεσης δεν είναι ένα ενιαίο δίκτυο, αλλά πολλά µικρά ανεξάρτητα 10.000 m 3 N/h και έχει δακτυλιοειδή µορφή µε αντένες και την κάλυψη όλων των δρόµων της περιοχής στην οποία αναπτύσσεται. Κάθε δίκτυο τροφοδοτείται από δύο τοµεακούς Μ.Ρ.Σ. Το δίκτυο χαµηλής πίεσης κατασκευάζεται από πολυαιθυλένιο σύµφωνα µε τον σχετικό ελληνικό κανονισµό (ΦΕΚ 1530Β /15.10.2006).Οι συνδέσεις των σωληνώσεων γίνονται µε ηλεκτροσύντηξη, ενώ το δίκτυο υποβάλλεται σε πνευµατική δοκιµή αντοχής στην πίεση και στεγανότητα σε πίεση 6 bar. Φέρει χειροκίνητες βάννες τµηµατοποίησης κάθε 500m και στην αρχή κάθε αντένας. Παροχετευτικός Αγωγός Ο παροχετευτικός αγωγός συνδέει το δίκτυο χαµηλής πίεσης µε την εγκατάσταση παροχής. Η απόληψη του αερίου γίνεται µε µια σέλα παροχής που 5

συνδέεται µε το δίκτυο µε την µέθοδο της ηλεκτροσύντηξης. Αµέσως µετά την σέλα παροχής είναι τοποθετηµένη µια βαλβίδα υπέρβασης ροής (excess flow valve). Η βαλβίδα αυτή κλείνει εάν η ροή διαµέσου αυτής υπερβεί µια τιµή που αντιστοιχεί στη διάµετρο της πίεσή της και ενεργοποιείται µόνο µε την εφαρµογή αντίθετης πίεσης. Η βάννα αυτή ενεργοποιείται σε µεγάλη ροή αερίου, δηλαδή όταν υπάρχει θραύση της παροχής. Είναι η κύρια βάννα που προτείνεται από του διεθνείς οργανισµούς για την διακοπή της ροής αερίου σε κτίρια των οποίων η εγκατάσταση αερίου έχει υποστεί µεγάλη βλάβη ή έχει καταστραφεί. Ρυθµιστής παροχής Ο ρυθµιστής παροχής µειώνει την πίεση από τα 4bar (πίεση διανοµής) στα 25mbar (πίεση εσωτερικής εγκατάστασης) βρίσκετε εκτός κτιρίου. Στον ρυθµιστή αυτό είναι ενσωµατωµένη βαλβίδα ακαριαίας διακοπής που ενεργοποιείτε στις παρακάτω περιπτώσεις: - υπέρβαση πίεσης στο δίκτυο πριν τον ρυθµιστή - υποπίεση στο δίκτυο πριν τον ρυθµιστή - υπέρβαση πίεσης στην εγκατάσταση του καταναλωτή - υποπίεση στην εγκατάσταση του καταναλωτή Όπως περιγράφεται υπάρχουν ασφαλιστικές διατάξεις προστασίας σε όλα τα τµήµατα του δικτύου µε κύριο σκοπό την αποµόνωση του δικτύου και τον περιορισµό των διαφυγών αερίου σε περίπτωση µεγάλων βλαβών στο δίκτυο. Εάν αντιληφθούµε διαρροή αερίου σε εξωτερικό χώρο ειδοποιούµε τους περίοικους, κρατώντας τους µακριά από το σηµείο, αποκρίνουµε κάθε πηγή θερµότητας ή ανάφλεξης και ειδοποιούµε την εταιρία αερίου. Εάν υπάρχει ανάφλεξη δεν την σβήνουµε. 6

Τοµεακοί ΜΡΣ Τροφοδοτούνται από το δίκτυο µέσης πίεσης και τροφοδοτούν το δίκτυο χαµηλής πίεσης ρυθµίζοντας την πίεση στα 4bar. Βρίσκονται τοποθετηµένοι σε διάφορους ελεύθερους χώρους (πάρκα, πλατείες κτλ). Στους σταθµούς αυτούς είναι εγκατεστηµένες βάννες ακαριαίας διακοπής µε λειτουργία διακοπής της ροής σε περίπτωση υπερπίεσης ή υποπίεσης. ίκτυο χαµηλή πίεσης Το δίκτυο χαµηλής πίεσης δεν είναι ένα ενιαίο δίκτυο, αλλά πολλά µικρά ανεξάρτητα 10.000m 3 n/h και έχει δακτυλιοειδή µορφή µε αντένες και την κάλυψη όλων των δρόµων της περιοχής στην οποία αναπτύσσεται. Κάθε δίκτυο τροφοδοτείται από δύο τοµεακούς Μ.Ρ.Σ. Το δίκτυο χαµηλής πίεσης κατασκευάζεται από πολυαιθυλένιο σύµφωνα µε τον σχετικό ελληνικό κανονισµό (ΦΕΚ 1530Β /15.10.2006).Οι συνδέσεις των σωληνώσεων γίνονται µε ηλεκτροσύντηξη, ενώ το δίκτυο υποβάλλεται σε πνευµατική δοκιµή αντοχής στην πίεση και στεγανότητα σε πίεση 6bar. Φέρει χειροκίνητες βάννες τµηµατοποίησης κάθε 500m και στην αρχή κάθε αντένας. Παροχετευτικός Αγωγός Ο παροχετευτικός αγωγός συνδέει το δίκτυο χαµηλής πίεσης µε την εγκατάσταση παροχής. Η απόληψη του αερίου γίνεται µε µια σέλα παροχής που συνδέεται µε το δίκτυο µε την µέθοδο της ηλεκτροσύντηξης. Αµέσως µετά την σέλα παροχής είναι τοποθετηµένη µια βαλβίδα υπέρβασης ροής (ecxes flow valve). Η βαλβίδα αυτή κλείνει εάν η ροή διαµέσου αυτής υπερβεί µια τιµή που αντιστοιχεί στη διάµετρο της πίεσή της και ενεργοποιείται µόνο µε την εφαρµογή αντίθετης πίεσης. Η βάννα αυτή ενεργοποιείται σε µεγάλη ροή αερίου, δηλαδή όταν υπάρχει θραύση της παροχής. Είναι η κύρια βάννα που προτείνεται από του διεθνείς οργανισµούς για την διακοπή της ροής αερίου σε κτίρια των οποίων η εγκατάσταση αερίου έχει υποστεί µεγάλη βλάβη ή έχει καταστραφεί. 7

Ρυθµιστής παροχής Ο ρυθµιστής παροχής µειώνει την πίεση από τα 4bar (πίεση διανοµής) στα 25mbar (πίεση εσωτερικής εγκατάστασης) βρίσκετε εκτός κτιρίου. Στον ρυθµιστή αυτό είναι ενσωµατωµένη βαλβίδα ακαριαίας διακοπής που ενεργοποιείτε στις παρακάτω περιπτώσεις: - υπέρβαση πίεσης στο δίκτυο πριν τον ρυθµιστή - υποπίεση στο δίκτυο πριν τον ρυθµιστή - υπέρβαση πίεσης στην εγκατάσταση του καταναλωτή - υποπίεση στην εγκατάσταση του καταναλωτή Όπως περιγράφεται υπάρχουν ασφαλιστικές διατάξεις προστασίας σε όλα τα τµήµατα του δικτύου µε κύριο σκοπό την αποµόνωση του δικτύου και τον περιορισµό των διαφυγών αερίου σε περίπτωση µεγάλων βλαβών στο δίκτυο. Εάν αντιληφθούµε διαρροή αερίου σε εξωτερικό χώρο ειδοποιούµε τους περίοικους, κρατώντας τους µακριά από το σηµείο, αποκρίνουµε κάθε πηγή θερµότητας ή ανάφλεξης και ειδοποιούµε την εταιρία αερίου. Εάν υπάρχει ανάφλεξη δεν την σβήνουµε. Εάν αντιληφθούµε µυρωδιά αερίου µέσα σε κτίριο: Μην ανάβετε φλόγες και µην ενεργοποιείτε κάποιο αντικείµενο που θα µπορούσε να παράγει σπίθες όπως ηλεκτρικούς διακόπτες, κουδούνια, τηλέφωνο κλπ Ανοίξτε αµέσως πόρτες και παράθυρα, και µάλιστα όχι µόνο αυτά του δωµατίου όπου βρίσκεται η συσκευή αερίου, ώστε να δηµιουργήσετε ένα ρεύµα αέρα. Κλείστε τη στρόφιγγα του µετρητή ή τη γενική στρόφιγγα του διαµερίσµατος. Σιγουρευτείτε ότι µε τον αερισµό αποµακρύνθηκε το αέριο από τους χώρους και εξαφανίσθηκε η χαρακτηριστική του οσµή. Ελέγξτε µήπως η διαφυγή αερίου οφείλεται σε κάποιο τυχαίο γεγονός ή γιατί αποσπάσθηκε η προσοχή σας. Αν όχι, τότε ειδοποιήστε αµέσως την ΕΠΑ. 8