ΑΝΩΤΑΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ

ΑΝΩΤΑΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: «Νοσηλεία ασθενών με HIV λοίμωξη: Γνώση, προστασία και ενημέρωση εναντία στον τρόμο και το κοινωνικό αποκλεισμό» Υποβληθείσα στην καθηγήτρια Κουρτούμα Μαρία από τις σπουδάστριες Μουρατίδου Δέσποινα- ΑΕΜ 248 Σιβρόγλου Κυριακή- ΑΕΜ 305 Διδυμότειχο 2014

Περιεχόμενα Abstract... 9 Πρώτο μέρος ( θεωρητικό μέρος)... 10 Εισαγωγή.... 11 Κεφάλαιο 1.... 13 1.1.AIDS ή αλλιώς Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας.... 13 1.2.Παθογένεια του ιού AIDS.... 14 1.2.1.Ανοσοποιητικό σύστημα.... 15 1.2.2.Ανοσολογική ανεπάρκεια.... 15 1.2.3.Σε ανοσολογικό επίπεδο παρατηρείται.... 16 1.3.Διαφορετικότητα του ιού HIV από του AIDS.... 17 1.4.Ο ιός του AIDS και πότε εμφανίστηκε.... 19 1.5.Η επιδημία του AIDS.... 21 1.6.Το ιστορικό του AIDS.... 23 1.7.Τα χαρακτηριστικά του ιού.... 25 Κεφάλαιο 2.... 26 2.1.Οι φορείς AIDS : Μια ύπουλη περίπτωση... 26 2.2.Πορεία της νόσου.... 27 2.2.1.Πρωτογενής λοίμωξη.... 27 2.2.2.Φάση ασυμπτωματικής λοίμωξης.... 27 2.2.3.Φάση συμπτωματικής λοίμωξης.... 27 2.2.4.Φάση ανοσοκαταστολής.... 28 2.3.Πέντε κύρια συστήματα οργάνων που προσβάλλονται από τον Σύνδρομο του AIDS.... 29 2.4.Η κλινική εικόνα του AIDS.... 30 2.4.1.Αρχική λοίμωξη ακολουθούμενη από οροθετικοποίηση.... 30 2.4.2.Κατάσταση ασυμπτωματικού φορέα.... 31 2.4.3.Γενικευμένη λοίμωξη.... 31 2.4.4.AIDS και σύνδρομα σχετιζόμενα με τον ιό HIV... 32 2

2.5.Κλινικά στάδια.... 33 2.6.Κλινικές εκδηλώσεις.... 34 2.7.Κλινικό εύρος από τον HIV.... 35 2.8.Τρόποι μετάδοσης.... 36 2.8.1.Τρόποι μη μετάδοσης του AIDS.... 37 2.9.Tα συμπτώματα του AIDS.... 38 2.9.1.Διαφορές AIDS ενηλίκων με παιδιά.... 38 Κεφάλαιο 3.... 39 3.1.Διάγνωση του AIDS.... 39 3.1.1.Πότε πρέπει να γίνεται η εξέταση.... 41 3.1.2.Πόσο είναι ο χρόνος ζωής των ατόμων που έχουν HIV/AIDS.... 41 3.2.Θεραπεία.... 42 3.2.1.Θεραπευτικές δοκιμές.... 44 3.2.2.Εμβόλιο κατά του AIDS.... 45 3.2.3.Αναγκαιότητα του τεστ για αντισώματα HIV.... 47 3.2.4.Εξέλιξη της ασθένειας.... 47 3.3.Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από τον ιό του AIDS.... 48 3.4.Πρόληψη κατά του AIDS.... 49 3.4.1.Μέτρα πρόληψης της νόσου.... 51 3.5.Ομάδες υψηλού κινδύνου... 53 3.5.1.Ομοφυλόφιλοι.... 53 3.5.2.Τοξικομανείς.... 54 3.5.3.Πολυμεταγγιζόμενοι.... 54 3.5.4.Μάνα προς έμβρυο... 55 Κεφάλαιο 4.... 57 4.1.Το νοσοκομείο και το AIDS... 57 4.1.1.Κινητοποίηση του Δ.Σ.Ν. προς την επιδημία του AIDS.... 60 4.1.2.Κατάλληλη οργάνωση και λειτουργία νοσηλευτικών υπηρεσιών.... 61 4.1.3.Σκοποί της νοσηλευτικής υπηρεσίας.... 63 4.1.4.Στόχοι της νοσηλευτικής φροντίδας.... 65 4.2.Αρχές Νοσηλευτικής εοντολογίας.... 66 4.2.1.Οδηγίες προς το νοσηλευτικό προσωπικό για την ασφαλή νοσηλεία ασθενών με AIDS... 67 4.3.Υποχρεώσεις νοσηλείας ασθενών με AIDS.... 69 3

4.3.1.Νοσηλευτικές παρεμβάσεις.... 73 4.4.Νοσηλευτική φροντίδα ασθενών-φορέων στο νοσοκομείο.... 74 4.4.1.Κανονισμοί και προφυλακτικά μέτρα στη νοσηλεία του ασθενή.... 75 4.4.2.Εξατομικευμένη νοσηλευτική φροντίδα- Βιολογικές ανάγκες του ασθενή.... 76 4.5.Νοσηλεία αρρώστου με AIDS εκτός νοσοκομείου.... 79 4.6.Εξωνοσοκομειακή φροντίδα και εξωτερικά ιατρεία.... 81 4.7.Νοσηλευτική φροντίδα στην τελική φάση της ζωής του.... 84 4.8.Η ιατρική παρακολούθηση.... 92 Κεφάλαιο 5.... 94 5.1.Η καθημερινή ζωή... 94 5.2.Σχολική παρακολούθηση και AIDS.... 96 5.2.1.Έφηβοι.... 97 5.3.Ανακουφιστική φροντίδα σε ασθενείς με AIDS.... 99 5.3.1.Η φροντίδα των ασθενών του AIDS.... 103 5.4.AIDS: Κοινωνικοπολιτικοί παράγοντες.... 104 5.5.AIDS: Οικονομικές επιπτώσεις.... 107 5.6.Οι επιπτώσεις του AIDS σε ατομικό-οικογενειακό και σε κοινωνικό επίπεδο.... 110 5.6.1.Ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις του AIDS σε άτομα.... 111 5.6.2.Συνήθεις ψυχολογικές επιπτώσεις σε ασθενείς με το AIDS.... 114 5.7.Ψυχολογικές αντιδράσεις ασθενών µε AIDS.... 115 5.7.1.Ψυχοκοινωνική στήριξη του ασθενή.... 118 5.7.2.Οι αντιλήψεις των ασθενών µε AIDS για τη ζωή και το µέλλον τους.... 121 5.7.3.Αβεβαιότητα.... 122 5.8.Η ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη.... 124 5.9.Οικογένεια και AIDS.... 126 Κεφάλαιο 6.... 129 6.1.Στάση κοινωνίας και Νομικά προβλήματα.... 129 6.1.1.Κοινωνικός στιγματισμός του AIDS.... 132 6.1.2.Η ανάγκη για κοινωνική στήριξη και επανένταξη... 133 6.1.3. ικαιώµατα και υποχρεώσεις Οροθετικών φορέων.... 137 6.2.Η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.... 140 6.2.1. Δομές στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση.... 141 6.2.2.Ασθενείς στην Ελλάδα και τα χαρακτηριστικά τους... 141 4

6.3.Πορεία και εξέλιξη της επιδημίας στην Ελλάδα.... 143 6.3.1.Συνολικός αριθμός HIV οροθετικών στην Ελλάδα.... 145 6.3.2.Συνολικά δηλωθέντα HIV οροθετικών κατά κατηγορία μετάδοσης.... 147 6.3.3.Συνολικά δηλωθέντα HIV παιδιά, καθώς και κατά κατηγορία μετάδοσης στην Ελλάδα.149 6.3.4.Συνολικοί θάνατοι ατόμων με AIDS.... 151 6.4.Μέτρα του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ( Υ.Π.Π. & Κ.Α) για την αντιμετώπιση της επιδημίας... 153 6.5.Δραστηριότητες της Παγκόσμιας Οργάνωσης για το AIDS.... 154 6.5.1.Συμβουλευτικός σταθμός (Σ.Σ) και τηλεφωνική γραμμή για το AIDS.... 156 Δεύτερο μέρος (ερευνητικό μέρος).... 158 Κεφάλαιο 7.... 159 7.1.Η διεξαγωγή της έρευνας.... 159 7.1.1.Ο προσδιορισμός του προβλήματος.... 159 7.1.2.Η σημασία του προβλήματος.... 160 7.2.Στόχοι-Σκοποί της παρούσας μελέτης.... 160 7.3.Επιλογή δείγματος.... 161 7.4.Διαδικασία.... 162 7.5.Κατάρτιση ερωτηματολογίου.... 163 7.5.1.Δείγμα ερωτηματολογίου.... 164 7.6.Αποτέλεσμα της παρούσας έρευνας.... 167 7.7.Συμπεράσματα.... 181 7.8.Προτάσεις.... 183 Επίλογος.... 184 Βιβλιογραφία... 186 Παράρτημα 1.... 189 Παράρτημα 2.... 192 Παράρτημα 3.... 196 Παράρτημα 4.... 197 5

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία έχει θέμα την «Νοσηλεία ασθενών με HIV λοίμωξη: Γνώση, προστασία και ενημέρωση ενάντια στο τρόμο και στο κοινωνικό αποκλεισμό» και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της πτυχιακής εργασίας του τμήματος Νοσηλευτικής του Ανώτατου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Παράρτημα Διδυμοτείχου. Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ειλικρινείς και θερμές ευχαριστίες µας σε όσους συνέβαλαν στην ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας: Πρώτα απ όλα, στην επιβλέπουσα καθηγήτριά µας κ. Κουρτούμα Μαρία για τη συνεχή καθοδήγηση, την υποστήριξη, τις ουσιώδεις συμβουλές, καθώς και την αδιάκοπη συμπαράσταση που μας παρείχε σε όλο αυτό το διάστηµα. Τέλος, θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που µας έμαθαν να προσπερνάμε και μας βοήθησαν να γινόμαστε ανεκτικοί, αλλά και οι συμβιβασμοί των τελευταίων χρόνων: την οικογένεια µας και τους φίλους µας. Σε αυτούς, που µε την καθημερινή τους συμπαράσταση, την υποµονή τους και την θετική τους σκέψη, ιδιαίτερα τις εποχές των μεγάλων δυσκολιών, συνέβαλαν στην εκπλήρωση των στόχων µας και έτσι, τους αφιερώνεται η εργασία αυτή. Οι φοιτήτριες: Μουρατίδου Δέσποινα & Σιβρόγλου Κυριακή. 6

Πρόλογος. Ο όρος AIDS μπήκε δυναμικά στη ζωή μας από την αρχή της δεκαετίας του 80 δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά, αγωνίες, φόβους και ανεξήγητες αντιδράσεις απέναντι σε φορείς και ασθενείς. Από τα αρχικά των λέξεων Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας καταλαβαίνει αμέσως κάποιος ότι πρόκειται για ασθένεια κατά την οποία η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος βλάπτεται, ελαττώνοντας την αντίσταση του οργανισμού σε διάφορους νοσογόνους παράγοντες. Οφείλεται στον ιό HIV, ο οποίος μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής επαφής ή μέσω μολυσμένου μεταγγιζόμενου αίματος ή παραγώγων του. Το AIDS έχει καταλήξει να θεωρείται σαν μια από τις μεγαλύτερες απειλές στη δημόσια υγεία αυτόν τον αιώνα. Συνεπώς έχει επέλθει μια γρήγορη επανεξέταση της ενημέρωσης σ αυτόν τον ευαίσθητο και πολυσυζητημένο τομέα. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να σοκάρονται ή να προσβάλλονται από τη ανοιχτή κα ειλικρινή φύση των συζητήσεων, που υποχρεωτικά περιλαμβάνουν δημόσια θεώρηση των λεπτομερειών της σεξουαλικής ζωής. Όμως, οι πιο πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι η αύξηση των γνώσεων και της συνειδητοποίησης του κοινού έχει αρχίσει ήδη να έχει θετικό αποτέλεσμα. Η ασθένεια του AIDS έχει πλέον προσλάβει διαστάσεις κοινωνικού προβλήματος µε αισθητικές επιδράσεις στον τρόπο ζωής και στην όλη κουλτούρα και ως εκ τούτου δεν είναι υπόθεση µόνο των ειδικών ούτε αφορά απλώς κάποια µιάσµατα της κοινωνίας, που πρέπει να αποµονωθούν ή να εξοστρακιστούν. Για να αντιµετωπιστεί, να αναχαιτιστεί και τελικά περιοριστεί το AIDS χρειάζεται όλη η κοινωνία µε βάση τις αξίες της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς και της ανεκτικότητας, και µε όπλο την έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση, να προσανατολίσει το σύνολο του δυναµικού της. Επιλέξαµε την εργασία «Νοσηλεία ασθενών με HIV λοίμωξη: Γνώση, προστασία και ενημέρωση ενάντια στο τρόμο του AIDS και κοινωνικό αποκλεισμό», γιατί πιστεύουµε ότι προς την κατεύθυνση αυτή ο νοσηλευτής θα παίζει πρωταρχικό ρόλο µε την εµπειρία του, τις επιστημονικές του γνώσεις, τη συνεχή ενηµέρωση του 7

και πιθανόν εξειδίκευση του στον τοµέα αυτό. Το πολιτιστικό επίπεδο µιας χώρας στον 21ο αιώνα κρίνεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζει το AIDS, και πιο ειδικά από την ψυχοκοινωνική στήριξη των οροθετικών ατόµων. 8

Abstract The term AIDS entered dynamically in our lives since the beginning of the 80s, creating many questions, anxieties, fears and unexplained reactions to operators and patients. From the acronym for Acquired Immune Deficiency Syndrome understands immediately that this is a disease in which the immune system is impaired, reducing the body's resistance to various disease agents. Due to the virus HIV, this is transmitted through sexual contact or through contaminated blood transfused or derivatives. The AIDS has come to be regarded as one of the greatest threats to public health in this century. Consequently there has been a rapid review of the information in this sensitive and hotly debated field. Some people may be shocked or offended by the open nature of discussions, which include mandatory public view, the details of sexual life. However, most researchers agree that the increase of knowledge and public awareness has already begun to have a positive effect. The disease of AIDS has now hired social dimensions problem with aesthetic effects on lifestyle and culture in the whole and thus not only a matter of special or just about any contaminants society, which must be isolated or ostracized. To cope, curbed and ultimately limit the AIDS needs all the society based on the values of solidarity, compassion and tolerance, and armed with timely and accurate information to orient the entire potential. We chose to work "Hospitalization of patients with HIV infection: Knowledge, protection and information against the terror of AIDS and social exclusion", because we believe that in this nurse will play a key role in the experience, scientific expertise, continuous update and possibly expertise in this area. The cultural level of a country in the 21st century is judged by how it treats the AIDS, and more specifically the psychosocial support of HIV-positive individuals. 9

Πρώτο μέρος ( θεωρητικό μέρος) Μια συμφορά που σκορπίζει τον τρόπο, Συμφορά που ο ουρανός μέσα στην οργή του, Επινόησε για να τιμωρήσει τα κρίματα της γης. Τα τρυγόνια πέταξαν μακριά, Ούτε αγάπη, ούτε χαρά. (Jean de la fontaine, μυθοποιός). 10

Εισαγωγή. Το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Σ.Ε.Α.Α./AIDS) είναι μια λοιμώδη ασθένεια που πρωτοεμφανίστηκε στον πλανήτη μας περίπου στο τέλος της δεκαετίας του 1970 και κατάφερε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να προσβάλει άτομα σε όλο τον κόσμο. Το σύνδρομο αυτό οφείλεται σε λοίμωξη από ρετροϊό του LAV/HTLV-ΙΙΙ, ο οποίος προσβάλλει τα λεμφοκύτταρα που φροντίζουν για την άμυνα του οργανισμού. Η ιατρική κοινότητα κατάφερε σε μικρό χρονικό διάστημα να απομονώσει τον ιό της ανοσολογικής ανεπάρκειας, να δημιουργήσει φάρμακα κατά του ιού και να καταστήσει την ασθένεια χρόνια. Όμως η ριζική θεραπεία της ασθένειας δεν φαίνεται στον ορίζοντα ούτε έχει γίνει εφικτή η δημιουργία ενός εμβολίου που θα απαλλάξει τον πληθυσμό από την βασανιστική αυτή ασθένεια. Το AIDS είναι νόσημα που συνδέεται άμεσα με την σεξουαλικότητα και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να παράγει αντιδράσεις απόρριψης, φόβου, πανικού, προκατάληψης και διάκρισης μεταξύ των φορέων της ασθένειας και του υπόλοιπου πληθυσμού. Η κοινωνία προσπαθούσε να βρει το «εξιλαστήριο θύμα» για να αποδώσει σ αυτό την υπευθυνότητα της νόσου. Κατηγόρησε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ή άτομα με ιδιαίτερους τρόπους ζωής, επειδή η νόσος εμφανιζόταν με μεγαλύτερη συχνότητα. Το AIDS είναι μια ασθένεια που απέδειξε με πολύ τραγικό τρόπο τις διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών και διεύρυνε τις κοινωνικές ανισότητες. Από την μια πλευρά οι «πλούσιες χώρες» δηλαδή η Ευρώπη, Β. Αμερική, Αυστραλία και η αντίθεση με τις «φτωχές χώρες» δηλαδή η Ν. Αμερική, Αφρική, Ασία. Το AIDS έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις με εκατομμύρια θανάτους κυρίως στην Αφρικανική ήπειρο. Οι κάτοικοι της Αφρικής γνωρίζουν τον τρόπο μετάδοσης της ασθένειας όμως αρνούνται οποιαδήποτε πρόληψη και αλλαγή στον τρόπο ζωής ή τα 11

έθιμά τους. Αντίθετα η Δύση απ την άλλη μεριά αρνείται να απλώσει ένα χέρι βοήθειας να στείλει φάρμακα ή να μειώσει τις τιμές τους. Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας έχει καλλιεργήσει πολλαπλά προβλήματα στους ανθρώπους. Στην εργασία που ακολουθεί θα επικεντρωθεί στη γνώση, στη προστασία, στην ενημέρωση ενάντια στον τρόμο του AIDS και το κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς στα προβλήματα που αφορούν τους ασθενείς του ιού, το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον και ειδικότερα τη στάση και συμπεριφορά των ατόμων που θα επωμισθούν τη φροντίδα και την νοσηλεία τους. Η στάση και η συμπεριφορά του Ιατρονοσηλευτικού προσωπικού απέναντι στα άτομα με HIV λοίμωξη είναι ένα θέμα το οποίο θεωρείται επίκαιρο για το οποίο όμως δεν υπάρχουν πρόσφατες μελέτες και βιβλιογραφία. Στην εργασία μας παρουσιάζουμε στοιχεία που είναι βάσιμα σύμφωνα με τη Π.Ο.Υ. και των άλλων συναφή οργανισμών για τη νοσηλευτική φροντίδα φορέων και ασθενών του ιού του HIV, όπως ο τρόπος μετάδοσης, προληπτικά μέτρα, εξατομικευμένη νοσηλευτική φροντίδα στους πάσχοντες και το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον. Στο πρώτο μέρος της Εργασίας παρουσιάζεται η θεωρητική έρευνα και στο δεύτερο η διαδικασία, το ερωτηματολόγιο και τα αποτελέσματα της έρευνας που έχουν διεξαχθεί. Κλείνοντας καταγράφουμε τα συμπεράσματα που προέκυψαν απ την έρευνα, τη συμβολή της Κοινωνικής Εργασίας καθώς και τις προτάσεις οι οποίες αποσκοπούν στη βελτίωση των σχέσεων τόσο του Ιατρονοσηλευτικού προσωπικού όσο και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος για τους φορείς / ασθενείς του ιού του HIV. 12

Κεφάλαιο 1. 1.1.AIDS ή αλλιώς Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας. Είναι η νόσος που συγκλονίζει την εποχή μας. Το AIDS προσβάλλει κυρίως ορισμένες κοινωνικές ομάδες που χαρακτηρίζονται ως ομάδες υψηλού κινδύνου όπως είναι οι ομοφυλόφιλοι, οι τοξικομανείς που κάνουν ενδοφλέβιες ενέσεις, οι πολυμεταγγιζόμενοι και κυρίως οι αιμορροφιλικοί, τα άτομα που έχουν έντονη σεξουαλική δραστηριότητα με πολλαπλούς συντρόφους, επίσης προσβάλλει και τα παιδιά των γυναικών που πάσχουν από AIDS. Η νόσος οφείλεται σε ρετροϊό που έχει ανοσοκατασταλτική δράση. Ο ιός απομονώθηκε τα τελευταία χρόνια (1983) από ομάδες ερευνητών. Η κάθε ομάδα ερευνητών απομόνωσε κάποιον ιό δίνοντας του κάποιο όνομα. Τελικά διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για τον ίδιο ιό. Έτσι ο ιός φέρει τα ονόματα LAV/IDAV και HTLV-III. Ο ιός μεταδίδεται από τους πάσχοντες ή φορείς φαινομενικά υγιείς με τη σεξουαλική επαφή και με τους διάφορους τρόπους αιματογενούς διασποράς, ανάλογους με αυτούς στην ηπατίτιδα Β (μεταγγίσεις, μολυσμένες βελόνες και σύριγγες). Σημαντικό πρόβλημα αποτελούν οι μεταλλάξεις του ιού. Πιθανόν σε άτομα που είναι φορείς του ιού για αρκετό χρονικό διάστημα χωρίς να νοσούν, μια μετάλλαξη του ιού να αυξήσει τη λοιμογόνο δύναμή του και το άτομο να εκδηλώσει τελικά τη νόσο. Οι μεταλλάξεις του ιού αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην ενδεχόμενη παραγωγή κάποιου εμβολίου γιατί θα πρέπει να απομονωθούν κύρια αντιγονικά συστατικά του ιού με σταθερή σύσταση ανεξάρτητη από τις μεταλλάξεις. (Βρετού Ε., 1987) 13

1.2.Παθογένεια του ιού AIDS. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αποτελείται από ένα πολύπλοκο δίκτυο κυττάρων και οργάνων που αλληλοεπηρεάζονται και διαπλέκονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε η ρήξη του δικτύου ή δυσλειτουργία του σε οποιοδήποτε επίπεδο να διαταράσσει τη λειτουργία ολόκληρου του συστήματος. (Ανευλαβής, 1990) Το AIDS οφείλεται σε ρετροϊό ο οποίος σύμφωνα με την διεθνή ταξινόμηση των ιών ονομάζεται HIV (Human Immunodeficiency Virus ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας). Ο HIV περιέχει RNA, μία ουσία που μεταφέρει οδηγίες του DNA για την παραγωγή πρωτεϊνών μέσα στα κύτταρα. Ο ιός προσβάλλει ειδικά λευκά αιμοσφαίρια τα οποία διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσιακού μηχανισμού άμυνας του οργανισμού. Όταν τα λευκά αιμοσφαίρια καταστραφούν (μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια) το μολυσμένο άτομο καθίσταται ευπαθές σε μεγάλο εύρος λοιμώξεων και παρασιτικών νόσων καθώς και στον καρκίνο σε αντίθεση με άτομα που έχουν ακέραιο ανοσοποιητικό σύστημα. Όταν ο HIV διαπεράσει ένα κύτταρο ενώνεται με το γενετικό υλικό του κυττάρου με αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας λοίμωξης η οποία διαρκεί εφόρου ζωής. 14

1.2.1.Ανοσοποιητικό σύστημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα απαρτίζεται από μια σειρά δομών μέσα στο σώμα, οι οποίες το προστατεύουν έναντι των μολύνσεων. Από τα δύο είδη των κυττάρων του αίματος, το ένα αντλεί το σύστημα του από τα Β-λεμφοκύτταρα, τα οποία παράγουν χημικά αντισώματα που καταστρέφουν κάθε ξένο εισβολέα στον οργανισμό και το άλλο από τα Τ-λεμφοκύτταρα που παράγουν μια ποικιλία χημικών αγγελιοφόρων, οι οποίοι μπορούν να προκαλούν ως και καταστροφή των εισβαλλόντων ιών. Τα τελευταία διακρίνονται στα κατ εξοχήν μαχητικά και στα βοηθητικά λεμφοκύτταρα, τα οποία και κυρίως προσβάλλονται από τον ιό του AIDS. 1.2.2.Ανοσολογική ανεπάρκεια. Ο οργανισμός του ανθρώπου διαθέτει µια τεράστια ποικιλία αµυντικών όπλων απέναντι στα χιλιάδες μικρόβια και τους μικροοργανισμούς που υπάρχουν στο περιβάλλον. Την άµυνα αυτή την έχει αναλάβει το ανοσοποιητικό σύστημα. Το σύστηµα αυτό αποτελείται από διάφορες οµάδες κυττάρων και κυρίως λεμφοκύτταρα. Το κυριότερο από τα κύτταρα αυτά, ο «αρχηγός» θα λέγαµε της «αµυντικής οµάδας» του οργανισµού, είναι το Τ4 λεμφοκύτταρο. Μόλις κάποιο μικρόβιο εισβάλλει στον οργανισµό, αυτό είναι που δίνει το σύνθηµα και στη συνέχεια συντονίζει όλες τις αµυντικές ενέργειες του οργανισµού, ώστε τελικά να σκοτωθεί ο ξένος εισβολέας. Ο ιός του AIDS µπαίνοντας στο αίµα προσβάλλει ακριβώς αυτά τα κύτταρα και τα χρησιμοποιεί σαν εργοστάσια παραγωγής νέων ιών ενώ ταυτόχρονά τα καταστρέφει. Το AIDS είναι καθαρά ασθένεια του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο απορρυθμίζει και το καθιστά ανεπαρκές. Έτσι το AIDS είναι αυτή η ίδια η ανοσολογική ανεπάρκεια. Η άµυνα του οργανισµού καταρρέει µε συνέπεια να προκαλούν σοβαρές λοιμώξεις και συχνά θανατηφόρες. 15

1.2.3.Σε ανοσολογικό επίπεδο παρατηρείται. Λεμφοπενία με εκλεκτική ελάττωση των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων και αναστροφή στην αναλογία βοηθητικών/κατασταλτικών- εκτελεστικών (Τ4/Τ8). Αύξηση των ανοσοσφαιρινών του ορού και κυρίως IgG και IgA. Αποτέλεσμα των προηγούμενων είναι η ελάττωση ή σχεδόν εξαφάνιση της κυτταρικής και της χυμικής ανοσίας τόσο στο επίπεδο της πρωτογενούς όσο και στο επίπεδο της δευτερογενούς αντίδρασης. Στα τελευταία στάδια η ελάττωση των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρων είναι πολύ σημαντική και φθάνει μέχρι την πλήρη εξαφάνιση. Οι ασθενείς εμφανίζουν δερματική ανεργία και καταστροφή της αρχιτεκτονικής των βλαστικών κέντρων στο λεμφαδενοειδή ιστό. Επίσης χαρακτηριστικό είναι η μείωση των ειδικών αντισωμάτων με την εκδήλωση του πλήρους συνδρόμου. Είναι φανερό ότι η μείωση πρέπει να αποδοθεί στην εκδήλωση της ανοσολογικής ανεπάρκειας. Το βρεφικό AIDS χαρακτηρίζεται κλινικά από μικρό βάρος γέννησης, μειωμένη σωματική ανάπτυξη, γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια, διόγκωση ήπατος-σπλήνα, διάρροιες, διάμεση πνευμονία, υποτροπιάζουσες ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις και αιμορραγικές εκδηλώσεις κυρίως από το δέρμα. (Βρετού Ε., 1987) 16

1.3.Διαφορετικότητα του ιού HIV από του AIDS. Ο ιός HIV και το AIDS δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ο HIV είναι ιός που προκαλεί AIDS αλλά δεν υπάρχει ο ιός του AIDS. Το AIDS δεν «κολλάει», κολλάει όμως ο HIV, ο ιός όμως προκαλεί AIDS. Αν μολυνθεί κάποιος με το HIV, δε σημαίνει ότι αυτόματα έχει AIDS. Στις περισσότερες, όμως περιπτώσεις αργά ή γρήγορα θα εκδηλωθεί το AIDS. Αν κολλήσει κάποιος HIV, ο ιός μπορεί να ζήσει μέσα στον οργανισμό του 10-12 χρόνια πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα. Σε αυτό το διάστημα θα δείχνει και θα νιώθει υγιής αλλά ίσως μεταδώσει τον ιό σε άλλα άτομα. Υπάρχει μόνο ένας τρόπος να διαγνώσει με βεβαιότητα ο γιατρός αν προσβληθεί κάποιος από HIV: με την εξέταση αντισωμάτων HIV. Αν οι εξετάσεις δείξουν πως έχει αντισώματα HIV, δεν σημαίνει κατ ανάγκη πως πάσχει από AID και σημαίνει μόνο πως είναι φορέας. Για το αν επιπλέον πάσχει από AIDS μπορεί να αποφανθεί μόνο ο γιατρός μετά από ορισμένα εργαστηριακά τεστ και την εξέταση στην οποία θα τον υποβάλει. Ο HIV εκδηλώνεται σταδιακά. Στην αρχή θα μολυνθεί, αργότερα παρουσιάζονται τα πρώτα συμπτώματα και το άτομο αρρωσταίνει. Το «αργότερα», μπορεί να σημαίνει βδομάδες, μήνες ή χρόνια. Από τη στιγμή που θα αρχίσει να εκδηλώνει συμπτώματα θα υπάρχουν περίοδοι που θα αισθάνεται περίφημα στην υγεία του και άλλες που θα αισθάνεται πολύ άρρωστος. Στη συνέχεια, θα επιδεινώνεται η κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος και θα μειώνεται η αποτελεσματικότητα του στην αντιμετώπιση των ασθενειών, θα διαπιστώσει ότι κάθε φορά που αρρωσταίνει, η ανάρρωση του θα γίνεται πιο δύσκολη. Αυτό επειδή ο HIV θα καταστρέφει ολοένα και περισσότερα λευκά αιμοσφαίρια. Έτσι θα είναι όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπίσει το ανοσοποιητικό του σύστημα τις ασθένειες και τις λοιμώξεις και να επιδράσουν τα διάφορα φάρμακα, όπως για παράδειγμα τα αντιβιοτικά. Σταδιακά θα καμφθούν όλες οι αμυντικές ικανότητες 17

του οργανισμού. Οι ασθένειες θα τον εξουθενώσουν και θα τον οδηγήσουν στο θάνατο. (Johnson, 1992) 18

1.4.Ο ιός του AIDS και πότε εμφανίστηκε. Ο ιός του AIDS, γνωστός με διαφορά ονόματα ( LAN κατά το Montagnier, HTLV-III κατά τον Gallo, ARV κατά τον LAVY ) προσβάλλει τα κύτταρα του αίματος τα οποία συγκροτούν την αμυντική ασπίδα του οργανισμού κατά των διαφόρων μολύνσεων. Στην αρχή, εμφανίστηκε στην τροπική Αφρική και μεταδόθηκε, μετά το 1979, στην Καραϊβική. Έπειτα στις Η.Π.Α και την Ευρώπη για να εξαπλωθεί απειλητικά σε όλο τον κόσμο. Η διάγνωση του έγινε για πρώτη φορά στις Η.Π.Α, ταυτόχρονα σε διάφορα κέντρα των Δυτικών Ακτών της Χώρας, το 1981 επί ομοφυλόφιλων, στους οποίους εμφανίστηκε ξαφνικά καρκίνος, σάρκωμα Kaposi που εξελίχθηκε με ταχύτατο ρυθμό. Έτσι το 1981 μια νέα θανατηφόρα ασθένεια αναγνωρίζεται και περιγράφεται σε προηγουμένως υγιείς ομοφυλόφιλους στις ΗΠΑ. Η αυξανόμενη επίπτωση δύο σπάνιων νόσων, της πνευμονίας από pneumocystis carinii ( PCP) και του σαρκώματος kaposi (K.S) σε νεαρούς ομοφυλόφιλους αποκάλυψε την ύπαρξη επιδημικών εστιών στους ομοφυλόφιλους της Νέας Υόρκης, του Αγίου Φραγκίσκου και του Λος Άντζελες. Οι αναδρομικές μελέτες έδειξαν ότι η νόσος πρωτοεμφανίστηκε το 1978 σε πέντε ομοφυλόφιλους της Νέας Υόρκης ενώ το 1979 είχαν αναφερθεί επτά νέα κρούσματα στην ίδια πόλη. Επειδή, τα πρώτα θύματα της άγνωστης ασθένειας ήταν νεαρά ομοφυλόφιλα άτομα, η ασθένεια ονομάστηκε «Gay Syndrome» δηλαδή «νόσος των ομοφυλόφιλων». Με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να αναφέρονται πολλά νέα κρούσματα σε τοξικομανείς, αιμορροφιλικούς και από άτομα που κατάγονται από την Καραϊβική και Αφρική. Έτσι καθιερώθηκε η διεθνής ονομασία AIDS. Η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων στις ΗΠΑ και η εμφάνιση λίγο αργότερα των πρώτων περιστατικών στην Ευρώπη συντέλεσε στην κινητοποίηση των υπηρεσιών δημόσιας υγείας. Άρχισαν να οργανώνονται συστήματα επαγρυπνήσεως σε διάφορες χώρες. Εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον για συμμετοχή σε προτεινόμενα συνεργατικά προγράμματα, αφού το πρόβλημα συνεχώς μεγάλωνε και επεκτεινόταν. Σε εξειδικευμένα ερευνητικά κέντρα άρχισαν να εφαρμόζονται διαφορετικές μεθοδολογίες μελέτης. 19

Στο Παρίσι, στην Ατλάντα των ΗΠΑ και στο Τόκιο, ξεκινούν οι ερευνητικές μελέτες των ρετροϊών και του AIDS, ενώ στο Μόναχο και στις Κάτω χώρες πειραματίζονται σε ζώα, προκαλώντας ανοσοκαταστολή. Το AIDS ωστόσο, δεν αποτελεί αποκλειστική ασθένεια των ομοφυλόφιλων. Μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει λόγω του AIDS περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ περίπου 40 επιπλέον εκατομμύρια νοσούν. Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί δυο είδη του ιού HIV, ο HIV-1 και ο HIV-2. Ο HIV-1 είναι αυτός που ευθύνεται για τη μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων παγκόσμια (περίπου 90%), και επίσης είναι αυτός με τις περισσότερες μεταλλάξεις και υποτύπους. Ο HIV-2, που αναγνωρίστηκε το 1986 και θεωρείται προγενέστερος τύπος από τον HIV-1, εντοπίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη Δυτική Αφρική, με λίγα περιστατικά σε χώρες που έχουν συχνή επικοινωνία με την περιοχή αυτή (όπως η Γαλλία). Ο HIV-2 τείνει να μεταδίδεται σχετικά δυσκολότερα σε σχέση με το άλλο είδος, ενώ η εξέλιξη της νόσου στους φορείς HIV-2 είναι πιο αργή. Στην Ελλάδα στα τέλη Οκτωβρίου του 2007 ο συνολικός αριθμός οροθετικών HIV ατόμων ήταν 8.584 από τους οποίους είχαν νοσήσει με AIDS οι 2.829, ενώ κατέληξαν στο θάνατο οι 1.552. Ο αριθμός των κρουσμάτων που δηλώνονται κάθε χρόνο κορυφώθηκε το 1996, για να ακολουθήσει πτωτική πορεία στη συνέχεια μέχρι και το 2002, οπότε και παρουσιάστηκε μικρή σταθεροποίηση με ελαφρά αυξητικές τάσεις. Έρευνες που έγιναν κατά την τριετία 2005 ως 2007 έδειξαν ρυθμό αύξησης των περιστατικών μόλυνσης από AIDS περίπου 23%. Σύμφωνα με έρευνες, η εισαγωγή του υποτύπου Α του ιού του AIDS, του περισσότερο και ταχύτερα διαδεδομένου στην ελλαδική επικράτεια, έφτασε στη χώρα από την Αφρική το 1978 και σήμερα όχι μόνο έχει μεταδοθεί σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες αλλά διέσχισε και τα ελληνικά σύνορα προς την Αλβανία. 20

1.5.Η επιδημία του AIDS. Οι πιθανότητες προέλευσης της ασθένειας του AIDS είναι οι εξής: Ίσως η ασθένεια να ήταν πάντα παρούσα αλλά δεν είχε αναγνωριστεί. Ίσως να είναι μια μετάλλαξη από μια προϋπάρχουσα νόσο όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις επανειλημμένες επιδημίες γρίπης. Ίσως η ασθένεια να υπήρχε σε κάποιο πληθυσμό ζώων και με κάποιο τρόπο μεταδόθηκε στους ανθρώπους όπως για παράδειγμα με τον κίτρινο πυρετό. Ίσως η ασθένεια ενδημούσε σε μεμονωμένους ανθρώπινους πληθυσμούς με τους οποίους υπάρχει μικρή επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο, όπως για παράδειγμα ο πυρετός LASSA υπάρχει σ ένα παρόμοιο πληθυσμό της Αφρικής. Σύμφωνα με τον Montagnier Luc η επιδημία του AIDS διαδόθηκε σε τρία κύματα από άποψη χώρου και χρόνου. Η πρώτη ομάδα χωρών περιλαμβάνει τις Η.Π.Α., τον Καναδά, τη Δυτική Ευρώπη, την Αυστραλία, τη Βόρειο Αφρική και ένα μέρος της Λατινικής Αμερικής. Η νόσος διαδόθηκε στις χώρες αυτές στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μέσω τον ομοφυλοφιλικών και αμφοτεροφυλοφιλικών σχέσεων και της ενδοφλέβιας χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Στις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις ήταν σπάνια η μετάδοση κατά την περίοδο αυτή. Σε δεύτερη φάση, υπάρχει ανατροπή και η διάδοση της νόσου αφορά κυρίως τον ετεροφυλοφιλικό πληθυσμό. Οι γυναίκες μολύνονται συχνότερα από τους άνδρες, η αναλογία σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής είναι έξι γυναίκες προς έναν άνδρα. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες ξεκινούν την σεξουαλική επαφή σε μικρή ηλικία με πιο ηλικιωμένους άνδρες. Το τρίτο κύμα άρχισε να διαδίδεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 στην Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Επικρατεί η άποψη ότι η επιδημία θα πάρει τεράστιες διαστάσεις στη νοτιοανατολική Ασία, κρίνονται από το γεγονός ότι η μετάδοση της υπήρξε ραγδαία κατά την τελευταία δεκαετία, επειδή είναι μία πυκνοκατοικημένη περιοχή και το ποσοστό λανθάνουσας φυματιώσεως στον πληθυσμό είναι ιδιαίτερα υψηλό. 21

Σε όλες τις επιδημίες τις οποίες ο άνθρωπος αδυνατεί να ελέγξει παρατηρείται μια αρχική εκρηκτική φάση, η οποία ακολουθείται από μια στάσιμη περίοδο και έπειτα καταλήγει σε πτωτική πορεία. Όσον αφορά την επιδημία του AIDS οι υπεύθυνοι του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας θεωρούν ότι η επιδημία θα περιορισθεί μόνο με την ταυτόχρονη εφαρμογή προληπτικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο και την παραγωγή ενός αποτελεσματικού εμβολίου, το οποίο θα προορίζεται κυρίως στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. 22

1.6.Το ιστορικό του AIDS. Πάνω από 22 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν πεθάνει από ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS από το 1981 έως και σήμερα. Τα 4,3 εκατομμύρια ήταν παιδιά. Μολονότι η επιστήμη έχει κάνει σημαντικά βήματα, η ασθένεια στις αναπτυσσόμενες χώρες συνεχίζει να εξαπλώνεται με υψηλούς ρυθμούς. Στον ανεπτυγμένο κόσμο, κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα κρούσματα μειώνονται. 1981: Τα συμπτώματα δύο σπάνιων ασθενειών σε νέους ομοφυλόφιλους στις Η.Π.Α. προβληματίζουν την ιατρική κοινότητα. 1981-1983: Επιστήμονες και ερευνητές αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι βρίσκονται μπροστά σε μια ασθένεια που καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. 1983: Οι ερευνητές απομονώνουν τον ιό που συνδέεται με την ασθένεια. 1984: Το HIV αναγνωρίζεται ως η αιτία της ασθένειας. Μελέτες, που αναφέρουν ότι το AIDS μεταδίδεται μέσω αίματος, δημοσιεύονται σε ιατρικά περιοδικά των Η.Π.Α. 1985: Οι επιστήμονες δημιουργούν διαγνωστική εξέταση για τον ιό. Συγκαλείται η πρώτη Διεθνής Διάσκεψη για το AIDS στην Ατλάντα της Τζόρτζια. Η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη εισάγουν το σύστημα εξέτασης του αίματος. 1986: Τα Ηνωμένα έθνη συστήνουν ένα κοινό πρόγραμμα για την ασθένεια. 1987: Εμφανίζεται το ΑΖΤ, η πρώτη θεραπεία του AIDS. 1988: Η 1 η Δεκεμβρίου ανακηρύσσεται Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS. 1991: Εμφανίζεται το Vertex, νέο φάρμακο κατά της ασθένειας. 1992: Ειδικοί μου μετέχουν στην Διεθνή Διάσκεψη του Άμστερνταμ προειδοποιούν για το κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, οι οποίες ανήκουν στην ομάδα που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση κρουσμάτων. 1993: Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας αποκαλύπτει ότι υπάρχουν περισσότεροι από 25 εκατομμύρια ασθενείς σ όλο τον κόσμο. 1994-1995: Άλλα δύο φάρμακα κυκλοφορούν το Merit και το Elixir. 23

1996: Ανακοινώνεται το κοκτέιλ τριών φαρμάκων στην 11 η Διεθνή Διάσκεψη για το AIDS στο Βανκούβερ του Καναδά. 1997: Δύο ακόμη φάρμακα. Οι ασθενείς αρχίζουν να εμφανίζουν τις πρώτες παρενέργειες και αντίσταση στις τελευταίες θεραπείες. 1998: Αμερικάνοι γιατροί προσφέρονται εθελοντικά ως πειραματόζωα για ένα νέο εμβόλιο κατά της ασθένειας. Οι επιστήμονες παρουσιάζουν σε απεικόνιση την κρυσταλλική δομή της πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί ο ιός για να επιτεθεί στο ανοσολογικό σύστημα του ανθρώπου. Η Επιτροπή του ΟΗΕ για το AIDS δημοσιεύει στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι οι στατιστικές στα ανεπτυγμένα έθνη έχουν σταθερή ή και καθοδική τάση λόγω των νέων θεραπειών. Η θανατηφόρα ασθένεια όμως παρουσιάζει ανησυχητικά ποσοστά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ξεκινούν τεστ ευρείας κλίμακας για το εμβόλιο του AIDS στις Η.Π.Α. 2001: Γενικοί Συνέλευση του ΟΗΕ και διακήρυξη-δέσμευση 191 αρχηγών κρατών και εκπροσώπων κυβερνήσεων για άμεση λήψη μέτρων με στόχο την αντιμετώπιση της πανδημίας του AIDS. (Τσαρούχας, 2001) 24

1.7.Τα χαρακτηριστικά του ιού. 1. Σε αντίθεση με άλλους ρετροϊούς έχει υψηλή ταχύτητα αναπαραγωγής που σημαίνει ότι τα κύτταρα του οργανισμού επηρεάζονται πολύ γρήγορα, 2. Ο ιός του AIDS αλλάζει τη γενετική του δομή με τον καιρό, ακόμα και σ ένα άτομο. Ο ρυθμός εξέλιξης είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτών των περισσότερων οργανισμών του, 3. Η δομή της πρωτεΐνης του εξωτερικού του περιβλήματος είναι μεταβλητή. Αυτό κάνει την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων ένα σοβαρό πρόβλημα. 4. Οι ρετροϊοί έλκονται προς ειδικά λευκά αιμοσφαίρια που λέγοντα Τ- λεμφοκύτταρα που παίζουν ειδικό ρόλο στην παραγωγή αντισωμάτων. Έτσι η άμυνα του οργανισμού είναι το πρώτο θέμα του ιού του AIDS,καθώς εισβάλει και ζει μέσα σε εκείνα ακριβώς τα κύτταρα που έπρεπε να τον καταστρέψουν. Χωρίς αυτά τα κύτταρα, το σώμα είναι ευάλωτο σε ένα ευρύ φάσμα λοιμώξεων, στις οποίες κανονικά θα είχε την ικανότητα αντίστασης. (Ρουάν, 1987) 25

Κεφάλαιο 2. 2.1.Οι φορείς AIDS : Μια ύπουλη περίπτωση Οι φορείς του AIDS μπορεί να μην είναι άρρωστοι οι ίδιοι όταν το μεταδίδουν. Το διατηρούν στο αίμα τους, προκαλώντας το σύνδρομο σε άλλα υγιή άτομα, που αρρωσταίνουν αμέσως, εμφανίζοντας, λόγω της εξασθένισης του οργανισμού τους, ασθένειες που υπό κανονικές συνθήκες, δε θα αντιμετώπιζαν. Συχνά ωστόσο, αρρωσταίνουν από AIDS τελικά και οι φορείς του ιού του, ακολουθώντας και αυτοί το δρόμο της κατάρρευσης και του θανάτου. Οι φορείς του AIDS, αρχικά μπορεί να μην εμφανίζουν καμία αρρώστια και γι αυτό δεν μπορούμε να τους αναγνωρίζουμε και να τους εντοπίζουμε. 26

2.2.Πορεία της νόσου. 2.2.1.Πρωτογενής λοίμωξη. Πρόκειται για το αρχικό στάδιο της νόσου που ακολουθεί τη μόλυνση από HIV και χαρακτηρίζεται από μη ειδικά κλινικά σημεία και εργαστηριακά ευρήματα ιογενούς λοίμωξης. Το στάδιο αυτό διαρκεί συνήθως 1-2 εβδομάδες. Επίσης, τις πρώτες 23 περίπου μέρες της μόλυνσης ο ασθενής δεν αναπτύσσει αντισώματα κατά του ιού, και για αυτό το λόγο η περίοδος αυτή καλείται και "σιωπηλό παράθυρο" και είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος από την άποψη ότι ο φορέας μπορεί να μολύνει άλλους εν αγνοία του, ακόμα και αν έχει κάνει μια τυπική εξέταση αίματος. 2.2.2.Φάση ασυμπτωματικής λοίμωξης. Αρχίζει μια περίοδος πολλών ετών, που ονομάζεται ασυμπτωματική ή ενδιάμεση ή χρόνια φάση. Τα άτομα αυτά πρέπει να αποτελούν αντικείμενο τακτικής ιατρικής παρακολουθήσεως. Σ αυτούς τους ασθενείς βρίσκουμε αντισώματα, αλλά ελάχιστο ή καθόλου ιό στο αίμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι λεμφαδένες παραμένουν διογκωμένοι στο μέγεθος καρυδιού. Είναι δυνατόν όμως να εμφανίζει κάποιες διαταραχές σε εργαστηριακές εξετάσεις. Παρόλο που ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός μπορεί να μεταδίδει τον ιό. 2.2.3.Φάση συμπτωματικής λοίμωξης. Στο στάδιο αυτό ξεκινούν τα πρώτα συμπτώματα της νόσου που είναι αποτέλεσμα μείωσης της κυτταρικής ανοσίας, όπως στοματική καντιντίαση, τριχωτή λευκοπλακία γλώσσας, υποτροπιάζον απλός έρπις και έρπις γεννητικών οργάνων, καθώς και εκτεταμένος έρπις ζωστήρας. Μπορεί να συνυπάρχει επίσης κεφαλαλγία, πυρετός, διάρροια, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες και κυρίως λεμφαδενοπάθεια. 27

2.2.4.Φάση ανοσοκαταστολής. Η καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος από τη δράση του ιού σε προχωρημένα στάδια κάνει το άτομο ευάλωτο σε ιούς, μύκητες, βακτήρια και παράσιτα που υπό άλλες συνθήκες δε θα προσέβαλαν τον άνθρωπο ή θα προκαλούσαν πολύ ήπιας μορφής νόσο (ευκαιριακές λοιμώξεις). Επίσης η έλλειψη επιτήρησης του οργανισμού από το ανοσοποιητικό του σύστημα για νεοπλασίες κάνει συχνή την εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου, όπως το σάρκωμα Kaposi το λέμφωμα, τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα, του πρωκτού και του τραχήλου της μήτρας. 28

2.3.Πέντε κύρια συστήματα οργάνων που προσβάλλονται από τον Σύνδρομο του AIDS. 1. Οι πνεύμονες: πάνω από 60% των ασθενών του AIDS πάσχουν από πνευμονία. Συνήθως προκαλείται από ένα πρωτόζωο, την Πνευμοκύστις καρίνιι και είναι η πιο κοινή θανάτου. 2. Το γαστρεντερικό σύστημα: η χρόνια διάρροια είναι ένα συχνό σύμπτωμα του Συνδρόμου του AIDS. Μπορεί να αναπτυχθεί μια σοβαρή εσωτερική μορφή μυκητιασικές λοίμωξης, που μοιάζει με στοματίτιδα. Επίσης, μπορούν να εμφανισθούν εσωτερικά έλκη οφειλόμενα στον ιό του απλού έρπητα και μπορεί να απλωθούν στο δέρμα και στα γεννητικά όργανα. Αυτό μπορεί να είναι πολύ επώδυνο. 3. Το νευρικό σύστημα: Μυκητιασικές λοιμώξεις και καρκίνοι μπορεί να αναπτυχθούν στον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό. Άνοια, κατάθλιψη, σπασμοί και μια σπάνια μορφή μηνιγγίτιδας συναντώνται συχνά σε ασθενείς από AIDS. Ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να καταλήξουν σε απώλεια μνήμης και τέλος σε κώμα. Τα συμπτώματα από το νευρικό σύστημα είναι ιδιαίτερα οδυνηρά. 4. Το δέρμα: Η κανονικά σπάνια μορφή καρκίνου του δέρματος, το σάρκωμα Καπόζι, αναγνωρίζεται σε ασθενείς από AIDS. Εμφανίζονται οπουδήποτε στο σώμα, στο στόμα ακόμα και στα βλέφαρα. 5. Οι λεμφαδένες: Αυτοί είναι επίμονα ερεθισμένοι και μερικές φορές μολυσμένοι με μύκητες. (Ρουάν, 1987) 29

2.4.Η κλινική εικόνα του AIDS. Το φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων στο AIDS είναι ευρύ. Μεταξύ μολύνσεως και εκδηλώσεως των κλινικών συμπτωμάτων του συνδρόμου μπορεί να μεσολαβήσει διάστημα μεταξύ μηνών έως 6 ετών, ίσως και μεγαλύτερο. Τα κλινικά σημεία και τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον HIV είναι εξαιρετικά σύνθετα και δεν είναι απαραίτητο να εμφανιστούν σε όλα τα άτομα. Περιλαμβάνουν τα σημεία και τα συμπτώματα των ευκαιριακών λοιμώξεων όσο κι εκείνα που προκαλούνται άμεσα από τον ιό. Η ασθένεια περνάει από τέσσερα διαδοχικά στάδια. Το στάδιο οξείας λοίμωξης μέσα σε 2-12 εβδομάδες. Το στάδιο της ασυμπτωματικής φάσης με τα θεματικά εργαστηριακά της μόνο δεδομένα. Το στάδιο της λεμφαδενοπάθειας με ολιγόμηνη διάρκεια και το στάδιο της ολοκληρωμένης κλινικής εικόνας. Το CDC έχει ταξινομήσει το κλινικό φάσμα της μολύνσεως με τον ιό HIV σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: 1. Αρχική λοίμωξη ακολουθούμενη από οροθετικοποίηση 2. Κατάσταση ασυμπτωματικού φορέα 3. Γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια 4. Εκδηλώσεις AIDS και σύνδρομα σχετιζόμενα με τον ιό. (Ανευλαβής, 1990) 2.4.1.Αρχική λοίμωξη ακολουθούμενη από οροθετικοποίηση. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα αμέσως μετά τη λοίμωξη από τον HIV που διαπιστώνεται με εργαστηριακή μέθοδο. Η διαπίστωση της λοίμωξης είναι δύσκολη στην παρούσα φάση. Αναλυτικότερα μετά την μόλυνση μικρό ποσοστό μολυνθέντων αναπτύσσουν οξεία λοίμωξη η οποία εκδηλώνεται είτε με σύνδρομο παρόμοιο της λοιμώδους μονοπυρηνώσεως είτε με οξύ νευρολογικό σύνδρομο. Στην πρώτη περίπτωση παρουσιάζεται πυρετός, μυαλγίες, αρθραλγίες, πόνος στην κατάποση, ληθαργική κατάσταση, κεφαλαλγία και λιγότερο συχνά διάρροια. Από 30

αντικειμενική εξέταση γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια, ηπατομεγαλία και παροδικό κηλιδώδες εξάνθημα. Από εργαστηριακή άποψη ακολουθεί εμφάνιση άτυπη λεμφοκυττάρων και στη συνέχεια αναστροφή του λόγου. Το σύνδρομο διαρκεί περίπου 3-14 ημέρες. Το νευρολογικό σύνδρομο εκδηλώνεται με σπασμούς ή παροδική κινητική διαταραχή και προοδευτική έκπτωση της διανοητικής κατάστασης. (Ανευλαβής, 1990) 2.4.2.Κατάσταση ασυμπτωματικού φορέα. Τα άτομα στην ομάδα αυτή δεν εμφανίζουν κλινικές εκδηλώσεις από τη λοίμωξη. Η πλειονότητα των προσβληθέντων ατόμων αναπτύσσουν αντισώματα (οροθετικοποίηση) ενώ παραμένουν ασυμπτωματικά. Τα αντισώματα εμφανίζονται και ανιχνεύονται στο ορό 2-8 εβδομάδες μετά την μόλυνση. Ασυμπτωματικοί φορείς είναι άτομα καθ όλα υγιή τα οποία πέρασαν από την φάση της πρωτοπαθούς λοίμωξης συμπτωματικά ή όχι. Και στις δύο περιπτώσεις τα άτομα του σταδίου αυτού είναι τελείως υγιή και εκδηλώνουν όλες τις δραστηριότητες όπως ακριβώς και πριν. Συνήθως η ανακάλυψη ενός ασυμπτωματικού φορέα είναι τυχαία και συμπίπτει πολλές φορές με αιμοληψία προκειμένου το αίμα του να χρησιμοποιηθεί στην αιμοδοσία. Άλλοι επίσης ασυμπτωματικοί φορείς ανακαλύπτονται όταν οικειοθελώς προσέρχονται στα κέντρα αναφοράς άτομα που οι συμπεριφορές τους είναι τέτοιες που να πιθανολογείται μόλυνση από τον HIV. (Ανευλαβής, 1990) 2.4.3.Γενικευμένη λοίμωξη. Οι ασθενείς της ομάδας αυτής παρουσιάζουν διογκωμένους λεμφαδένες σε διάμετρο μεγαλύτερη από 1cm σε δύο ή περισσότερα σημεία του σώματός τους. Η λεμφαδενοπάθεια επιμένει για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών και όποια διάγνωση δεν δικαιολογείται από άλλη πάθηση ή λοίμωξη. Το 20-29% των ατόμων με γενικευμένη επιμένουσα λεμφαδενοπάθεια αναπτύσσουν AIDS σε διάστημα 2 ετών. 31

Η διαγνωστική διερεύνηση της γενικευμένης λεμφαδενοπάθειας περιλαμβάνει: Ιστορικό παραγόντων κινδύνου για AIDS, πρόσφατες λοιμώξεις Αντικειμενική εξέταση Λεπτομερής εξέταση των διογκωμένων λεμφαδένων σε σχέση με μέγεθος, εντόπιση, σύσταση Εξέταση στόματος, δέρματος, ύπαρξη ηπατομεγαλίας Εργαστηριακός έλεγχος Αντισώματα κατά HIV Μέτρηση ολικού Τ-4 λεμφοκυττάρων Ορολογικές αντιδράσεις για ηπατίτιδα, τοξόπλασμα, κυτταρομεγαλοίο (Ανευλαβής, 1990) 2.4.4.AIDS και σύνδρομα σχετιζόμενα με τον ιό HIV Το σύνδρομο AIDS αποτελεί το τελικό στάδιο της μόλυνσης με τον HIV. Περιλαμβάνονται οι ασθενείς που παρουσιάζουν διάφορες κλινικές εκδηλώσεις με ή χωρίς λεμφαδενοπάθεια. Τα άτομα που βρίσκονται στο στάδιο αυτό παρουσιάζουν: Κύριες εκδηλώσεις : πυρετός, απώλεια βάρους, διάρροια. Νευρολογικές εκδηλώσεις :περιφερική νευρίτιδα, μυελοπάθεια, διανοητικές διαταραχές Δευτερεύουσες εκδηλώσεις : τοξοπλάσμωση, πνευμονία, φυματίωση, χρόνια λοίμωξη, έρπητα απλό, σάρκωμα kaposi, πρωτοπαθείς λέμφωμα εγκεφάλου. (Ανευλαβής, 1990) 32

2.5.Κλινικά στάδια. 1. Πρωτοπαθής λοίμωξη, 2. Προ-ΣΕΑΑ σύνδρομα : Ασυμπτωματικοί φορείς. Άνοση θρομβοπενική πορφυρά (ITP) Επίμονη γενικευμένη λεμφανοπάθεια (RGL) Κατάσταση ARC 3. Εκδηλώσεις από το νευρικό σύστημα: Λοιμώξεις του Νευρικού συστήματος : Νεοπλάσματα του Νευρικού συστήματος, Αγγειακές λοιμώξεις, AIDS Dementia-Complex ή AIDS-Άνοια 4. Στοματικές εκδηλώσεις, 5. Γαστρεντερικές εκδηλώσεις, 6. Κακοήθη νοσήματα, 7. Ψυχιατρικές εκδηλώσεις. 33

2.6.Κλινικές εκδηλώσεις. Για ενήλικες: α) Κύριες εκδηλώσεις : Απώλεια σωματικού βάρους πάνω από 10%, Χρόνια διάρροια που διαρκεί πάνω από 1 μήνα, Πυρετός που επιμένει πάνω από 1 μήνα β) Δευτερεύουσες εκδηλώσεις : Βήχας που επιμένει πάνω από 1 μήνα, Γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια, Έρπητας ζωστήρας που υποτροπιάζει, Στοματοφαρυγγική καντιντίαση, Χρόνιος έρπητας που υποτροπιάζει, Γενικευμένη κνιδωτική δερματίτιδα. Για παιδιά : α) Κύριες εκδηλώσεις: Απώλεια ή παθολογικά βραδεία ανάπτυξη του σωματικού βάρους, Χρόνια διάρροια που διαρκεί πάνω από 1μήνα, Πυρετός που επιμένει πάνω από 1 μήνα. β) Δευτερεύουσες εκδηλώσεις : Γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια, Στοματοφαρυγγική καντιντίαση, Υποτροπιάζουσες κοινές λοιμώξεις όπως ωτίτιδα, φαρυγγίτιδα και βήχας που επιμένει, Γενικευμένη δερματίτιδα, Μητέρα θετική για αντισώματα προς HIV-9. 34

2.7.Κλινικό εύρος από τον HIV. Η προσβολή από τον ιό έχει συσχετισθεί με ποικιλία κλινικών απαντήσεων που περιλαμβάνει : 1. Εκδήλωση συνδρόμου που μοιάζει με λοιμώδη μονοπυρήνωση. Στις περιπτώσεις αυτές ο χρόνος επωάσεως πιστεύεται ότι είναι μικρός (1-2 μήνες). 2. Σύνδρομο γενικευμένης λεμφαδενοπάθειας που μπορεί ν συνοδεύεται και από εργαστηριακά αποδεδειγμένη διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος, η οποία στη συνέχεια δυνατόν να υποχωρήσει. Ο χρόνος επωάσεως είναι μεγάλος μέχρι και 12 μήνες. 3. Συνδυασμό λεμφαδενοπάθειας, πυρετού, απώλεια βάρους, κακουχίας, προδρομικό AIDS (Pre-AIDS) ή AIDS Related Complex (ARC). 4. Οξέα ή υποξέα νευρολογικά ή νευροψυχιατρικά φαινόμενα όπως εγκεφαλοπάθεια, περιφερική νευροπάθεια. 5. AIDS που χαρακτηρίζεται από ευκαιριακές λοιμώξεις ή και νεοπλασίες κυρίως S. Kaposi. 6. Τέλος η προσβολή από τον ιό μπορεί να διαδράμει τελείως ασυμπτωματικά. Προοπτικές μελέτες σε ομοφυλόφιλους με έντονη σεξουαλική δραστηριότητα έδειξαν ότι 2-5 χρόνια από τη λοίμωξη τα 2/3 περίπου των προσβληθέντων παραμένουν ασυμπτωματικά, ενώ το 1/3 αναπτύσσει νόσο με ποικίλη σοβαρότητα. (Υπουργίο Υγείας Πρόνοιας και κοινωνικών, 1987) 35

2.8.Τρόποι μετάδοσης. Ο HIV έχει ανιχνευτεί και απομονωθεί από αίμα, σπέρμα, σίελο, ορό, ούρα, δάκρυα, μητρικό γάλα, κολπικές εκκρίσεις και εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ενώ δεν έχει ανιχνευτεί στον ιδρώτα. Η μετάδοση του ιού στον άνθρωπο γίνεται κυρίως με την σεξουαλική επαφή, με την χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών, από τη μητέρα στο έμβρυο κάθετη μετάδοση και ιατρογενής μετάδοση. Μετάδοση διά της σεξουαλικής επαφής : Το AIDS αναφέρθηκε αρχικά ως μία νόσος που μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή με την εμφάνιση μεγάλου αριθμού κρουσμάτων της νόσου σε ομοφυλόφιλους άνδρες. Αργότερα άλλες μελέτες έδειξαν την εξάπλωση της νόσου και σε άτομα με ετεροφυλική δραστηριότητα. Η ετεροφυλική αυτή δραστηριότητα είναι υπεύθυνη για τη μεγάλη διασπορά της νόσου παγκοσμίως. Η μετάδοση του HIV με σεξουαλική επαφή συμβαίνει όταν το μολυσμένο αίμα, σπέρμα ή κολπικές εκκρίσεις από μολυσμένο άτομο εισέλθουν στο αίμα του συντρόφου. Αυτό μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια πρωκτικής, κολπικής και στοματικής σεξουαλικής επαφής. Μετάδοση με τη χρήση ενδοφλέβιων ουσιών : Η μετάδοση του HIV με την ενδοφλέβια χρήση παίζει σημαντικό στην επιδημιολογία της νόσου. Οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών που χρησιμοποιούν από κοινού μολυσμένες σύριγγες, μολύνονται με τον HIV μέσω του αίματος και υπολογίζεται ότι αποτελούν το 5-10% των μολύνσεων των ενηλίκων. Σε πολλές περιοχές του κόσμου, η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών είναι ο κυριότερος τρόπος μετάδοσης του HIV και οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών θεωρούνται ως δεύτερη ομάδα αυξημένου κινδύνου στην Ευρώπη και την Αμερική. Από την μητέρα στο έμβρυο: α) Κάθετη μετάδοση. Η μετάδοση του HIV από τη μητέρα στο παιδί αναφέρεται ότι συμβαίνει σε 11%-60% των παιδιών που γεννιούνται από μητέρες μολυσμένες με τον HIV. Η διάγνωση των περιστατικών αυτών έχει γίνει με την αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης και με την απομόνωση του ιού. Μπορεί να λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και το έμβρυο μπορεί να μολυνθεί από την 8 η 36

εβδομάδα της κυήσεως, καθώς και κατά τη διάρκεια του τοκετού ή μετά τον τοκετό μέσω του μητρικού γάλακτος. β) Ιατρογενής μετάδοση. Η ιατρογενής μετάγγιση του ιού είναι δυνατόν να γίνει κατά την μετάγγιση αίματος και με την χορήγηση παραγώγων του αίματος, με την χρησιμοποίηση μολυσμένων συρίγγων και βελόνων κατά τις μεταγγίσεις, με την μεταμόσχευση οργάνων με HIV-1 και κατά την τεχνητή γονιμοποίηση. (M.Adwan, 1999) 2.8.1.Τρόποι μη μετάδοσης του AIDS. Χειραψίες Εναγκαλισμοί Τουαλέτες Τηλέφωνα Καφετέριες-μπαρ Fast-food Λουτρά Κινηματογράφοι, κολυμβητικές δεξαμενές, γυμναστήρια Λεωφορεία- τρένα- ταξί Μεταγγίσεις μιας χρήσεως Σκεύη φαγητού Σχολεία Χερούλια-πόρτα Εργασιακό περιβάλλον Κοινωνικές συναναστροφές Επισκέψεις ασθενών Ιατρικές εξετάσεις 37

2.9.Tα συμπτώματα του AIDS. Το AIDS που συχνά διαπιστώνεται στους πνεύμονες ως μόλυνση ή και ως καρκίνος του δέρματος (με κύριο χαρακτηριστικό την ταχεία εξέλιξη ),συνηθέστερα συμπτώματα έχει : Γενική κόπωση και ανεξήγητη αδυναμία Ανεξήγητο αδυνάτισμα και ταχύρρυθμη απώλεια βάρους (ο άρρωστος μπορεί να χάσει έως και το 30% του βάρους του) Διάφορες νευρολογικές ανωμαλίες Πρηξίματα στους αδένες (κυρίως του λαιμού και στις μασχάλες) Ανεξήγητο πυρετό, με νυχτερινούς ιδρώτες Διάφορες μολύνσεις Επίμονη διάρροια Βήχα ασταμάτητο με δύσπνοια Διάφορες αλλοιώσεις στο δέρμα με εμφανείς κηλίδες (μωβ ή ροζ χρώματος) που μοιάζουν με κάπως εξογκωμένα αιματώματα που δεν πονούν Δυσκολία στην κατάποση και λεύκες κηλίδες στο στόμα και στο δέρμα. 2.9.1.Διαφορές AIDS ενηλίκων με παιδιά. 1. Το σάρκωμα Kaposi είναι σπάνιο στα παιδιά 2. Υπεργαμμασφαιριναιμία είναι πιο έκδηλη στα παιδιά 3. Περιφερική λεμφοπενία είναι λιγότερη συχνή στα παιδία 4. Λεμφοκυτταρική ενδιάμεση πνευμονία είναι πολύ συχνή στα παιδιά 5. Βαρείες μικροβιακές λοιμώξεις είναι συνήθεις στα παιδιά 6. Προοδευτική νευρολογική διαταραχή είναι πιο έκδηλη στα παιδιά 7. Η διαταραχή στη σχέση βοηθητικών προς κατασταλτικά λεμφοκύτταρα είναι πιο έκδηλη στους ενήλικες 8. Εικόνα λοιμώδους μονοπυρήνωσης είναι σπάνια στα παιδιά 9. Δυσμορφικά χαρακτηριστικά σε μερικά νεογέννητα. (Παπαπαναγιώτου, 1990) 38

Κεφάλαιο 3. 3.1.Διάγνωση του AIDS. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διάφορες τεχνικές: πρώτα απ όλα πρέπει να ανιχνεύσουμε τα αντισώματα που εκκρίνονται από έναν μολυσμένο ασθενή. Μπορούμε επίσης να ανιχνεύσουμε τον ίδιο τον ιό, το DNA του προ ιού και τις ειδικές πρωτεΐνες του ιού στο αίμα. 1. Η ανίχνευση των αντισωμάτων, μέθοδος που χρησιμοποιείται ευρύτατα, πραγματοποιείται στον ορό και ενδεχομένως σε άλλα φυσιολογικά υγρά (σάλιο, ούρα, σπέρμα, κολπικές εκκρίσεις). Η πορεία αυτή χρησιμεύει τόσο στα τεστ ανιχνεύσεως όσο και στα τεστ επιβεβαιώσεως. Για να πραγματοποιηθεί ένα τεστ ανιχνεύσεως ELISA, κάθε ορός τοποθετείται σε ένα μικρό δοχείο, στον πυθμένα του οποίου βρίσκεται δεσμευμένος είτε ολόκληρος ιός είτε τμήματά του είτε συνθετικά πεπτίδια του ιού. Στο τεστ συμπεριλαμβάνονται οροί ελέγχου (μάρτυρες) θετικός και αρνητικός. Το τεστ «διαβάζεται» σε συγκεκριμένο μήκος κύματος και τα αποτελέσματα δίνονται σε σύγκριση με τον αρνητικό μάρτυρα. Στη Γαλλία η νομοθεσία υποχρεώνει να χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικά αντιδραστήρια για την ανίχνευση. Εάν και τα δύο τεστ είναι αρνητικά, το άτομο θεωρείται οροαρνητικό. Εάν και τα δύο είναι θετικά ή εάν τα αποτελέσματά τους διαφέρουν, απαιτείται ένα τεστ επιβεβαίωσης τύπου Western blot. 2. Η απομόνωση του ιού είναι μια μακρόχρονη και δαπανηρή τεχνική, την οποία μπορούν να εφαρμόσουν μόνο ερευνητικά εργαστήρια που διαθέτουν ειδικούς χώρους υψηλής ασφάλειας. Τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται λεμφοκύτταρα του αίματος που καλλιεργούνται σε ειδικό μέσο, μαζί με αυξητικούς παράγοντες απαραίτητους για τον πολλαπλασιασμό τους. Τα κύτταρα αυτά συν-καλλιεργούνται στη συνέχεια με λεμφοκύτταρα οροαρνητικών αιμοδοτών και διατηρούνται σε καλλιέργεια περίπου 6 εβδομάδες. Μια πρόσφατη τεχνική επιτρέπει να διαχωριστούν και να 39

καλλιεργηθούν μόνο τα Τ4 λεμφοκύτταρα τα οποία είναι κατ εξοχήν στόχος του ιού, διευκολύνοντας έτσι την απομόνωσή του. 3. Η ανίχνευση του DNA του ιού μέσω PCR (Polymerase chain reaction, αλυσιδωτή αντίδραση με πολυμεράση) επιτρέπει να πολλαπλασιάσουμε εκατομμύρια φορές ένα αντίγραφο DNA ή RNA του ιού, το οποίο τότε μπορεί να ανιχνευθεί. Έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στην τυποποίηση της PCR, ωστόσο η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται μόνο σε πολύ εξειδικευμένα εργαστήρια. 4. Οι μέθοδοι ταχείας διαγνώσεως, που διαρκούν μερικά λεπτά, είναι χρήσιμες ως συμπλήρωμα των κλασικών τεστ, στην περίπτωση που χρειάζεται να δοθεί μια απάντηση γρήγορα. 5. Τα τεστ ELISA έχουν προσαρμοσθεί με σκοπό την ανίχνευση αντισωμάτων στα ούρα. Τα αποτελέσματα είναι απολύτως ικανοποιητικά, αλλά τα ούρα πρέπει να διατηρηθούν στους +4 C. (Ρουάν, 1987) 40

3.1.1.Πότε πρέπει να γίνεται η εξέταση. Για να ανιχνευθεί ο ιός του AIDS η εξέταση πρέπει να γίνεται σε 6-8 εβδομάδες από την τελευταία «επικίνδυνη» συμπεριφορά. Αυτό σημαίνει ότι, η εξέταση για τον HIV/AIDS μπορεί να δώσει έγκυρα αποτελέσματα 2 μήνες μετά από την τελευταία φορά που υπήρξε μια «επικίνδυνη» σεξουαλική συμπεριφορά. Το διάστημα αυτό είναι απαραίτητο, ώστε να παραχθούν ανιχνεύσιμα αντισώματα HIV ιού από τον οργανισμό. (Johnson, 1992) 3.1.2.Πόσο είναι ο χρόνος ζωής των ατόμων που έχουν HIV/AIDS. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος χρόνος ζωής για όλους τους ανθρώπους που έχουν HIV/AIDS. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, οι συνθήκες ζωής του επίσης και η ανταπόκριση στη θεραπεία διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τρείς είναι βασικά οι παράγοντες που καθορίζουν τον χρόνο ζωής των ατόμων που έχουν HIV/AIDS: ο χρόνος διάγνωσης του ιού, γιατί όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση, τόσο πιο νωρίς αρχίζει κάποιος την θεραπεία η σωστή και τακτική λήψη φαρμάκων, ανάλογα με τις συμβουλές του γιατρού ένας καλός τρόπος ζωής. 41