ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ.

ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ. 6 ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΝΔΟΔΟΝΤΙΑΣ 5 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Είναι να αποκτήσουν οι φοιτητές του 5 ου εξαμήνου την θεωρητική γνώση και επιδεξιότητα ώστε να προβούν σε χημικομηχανική επεξεργασία ριζικών σωλήνων σε μονόρριζα και πολύρριζα δόντια.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Μετά το τέλος του σεμιναρίου ο φοιτητής θα πρέπει να είναι ικανός να: Περιγράφει τις αρχές μορφοποίησης των ρ.σ. Αναφέρει τις κύριες τεχνικές χημικομηχανικής επεξεργασίας των ρ.σ. Κατανοεί, περιγράφει και προβεί σε χημικομηχανική επεξεργασία ευθέων και κεκαμμένων ρ.σ. με την τεχνική που διδάσκεται στο εργαστήριο της Ενδοδοντίας της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στάδια της Ενδοδοντικής Θεραπείας Μετά την κλινική εξέταση και διάγνωση, τα επιμέρους στάδια της Ενδοδοντικής Θεραπείας είναι τα ακόλουθα:? Προετοιμασία του δοντιού για Ε. Θ.? Διάνοιξη μυλικού θαλάμου? Μέτρηση μήκους εργασίας? Χημικομηχανική επεξεργασία και? Έμφραξη των ριζικών σωλήνων

Α Β ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΡΙΖΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ ΑΡΧΕΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ Μετά το τέλος της Χ.Μ.Ε. Ο ρ.σ. πρέπει να έχει συνεχές κωνικό σχήμα από το ακρορρίζιο προς τη μύλη. Κατά συνέπεια η διάμετρός του πρέπει να αυξάνεται από το ακρορρίζιο προς τη μύλη και να είναι ευρύτερη, σε όλες τις διαστάσεις, από την αρχική. Το τελικό σχήμα της παρασκευής πρέπει να ακολουθεί το αρχικό σχήμα του ρ.σ. Το ακρορριζικό τρήμα πρέπει να διατηρείται κατά το δυνατόν μικρότερο Το ακρορριζικό τρήμα πρέπει να παραμένει στην αρχική του θέση και σχήμα. Shilder 1974 Β Α Α- πριν την Χ.Μ.Ε. Β- μετά την Χ.Μ.Ε Οι αρχές της μορφοποίησης τηρούνται Α- πριν την Χ.Μ.Ε. Β- μετά την Χ.Μ.Ε Οι αρχές της μορφοποίησης ΔΕΝ τηρούνται

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Ρ.Σ. Για την επίτευξη των στόχων της Χ.Μ.Ε. των ρ.σ. υπάρχουν τρεις κύριες τεχνικές. Α- Η διαδοχική από το ακρορρίζιο προς τον αυχένα κωνική διεύρυνση ή ανιούσα κωνική ή Step-back. Γίνεται χρήση των εργαλείων από τα μικρά μεγέθη προς τα μεγαλύτερα με βαθμιαία οπισθοχώρηση. Β- Η διεύρυνση του αυχενικού και μέσου τριτημόριου αρχικά μέχρι το #25 ή 30 και ακολουθεί η διεύρυνση του ακρορριζικού βάσει της ανιούσας ή Step-back τεχνικής. Η τεχνική αυτή ονομάζεται Step-down και Γ- Η διαδοχική από τον αυχένα προς το ακρορρίζιο κωνική διεύρυνση ή κατιούσα κωνική ή Crown-down όπου η ακολουθία των εργαλείων είναι από τα μεγαλύτερα μεγέθη προς τα μικρότερα με βαθμιαία προώθηση προς το ακρορρίζιο.

Για την επίτευξη των στόχων της Χ.Μ.Ε. των ρ.σ. υπάρχουν τρεις κύριες τεχνικές. Α- Η διαδοχική από το ακρορρίζιο προς τον αυχένα κωνική διεύρυνση ή ανιούσα κωνική ή Step-back. Γίνεται χρήση των εργαλείων από τα μικρά μεγέθη προς τα μεγαλύτερα με βαθμιαία οπισθοχώρηση. Β- Η διεύρυνση του αυχενικού και μέσου τριτημόριου αρχικά μέχρι το #25 ή 30 και ακολουθεί η διεύρυνση του ακρορριζικού βάσει της ανιούσας ή Step-back τεχνικής. Η τεχνική αυτή ονομάζεται Step-down και Γ- Η διαδοχική από τον αυχένα προς το ακρορρίζιο κωνική διεύρυνση ή κατιούσα κωνική ή Crown-down όπου η ακολουθία των εργαλείων είναι από τα μεγαλύτερα μεγέθη προς τα μικρότερα με βαθμιαία προώθηση προς το ακρορρίζιο.

Για την επίτευξη των στόχων της Χ.Μ.Ε. των ρ.σ. υπάρχουν τρεις κύριες τεχνικές. Α- Η διαδοχική από το ακρορρίζιο προς τον αυχένα κωνική διεύρυνση ή ανιούσα κωνική ή Step-back. Γίνεται χρήση των εργαλείων από τα μικρά μεγέθη προς τα μεγαλύτερα με βαθμιαία οπισθοχώρηση. Β- Η διεύρυνση του αυχενικού και μέσου τριτημόριου αρχικά μέχρι το #25 ή 30 και ακολουθεί η διεύρυνση του ακρορριζικού βάσει της ανιούσας ή Step-back τεχνικής. Η τεχνική αυτή ονομάζεται Step-down και Γ- Η διαδοχική από τον αυχένα προς το ακρορρίζιο κωνική διεύρυνση ή κατιούσα κωνική ή Crown-down όπου η ακολουθία των εργαλείων είναι από τα μεγαλύτερα μεγέθη προς τα μικρότερα με βαθμιαία προώθηση προς το ακρορρίζιο.

Για την επίτευξη των στόχων της Χ.Μ.Ε. των ρ.σ. υπάρχουν τρεις κύριες τεχνικές. Α- Η διαδοχική από το ακρορρίζιο προς τον αυχένα κωνική διεύρυνση ή ανιούσα κωνική ή Step-back. Γίνεται χρήση των εργαλείων από τα μικρά μεγέθη προς τα μεγαλύτερα με βαθμιαία οπισθοχώρηση. Β- Η διεύρυνση του αυχενικού και μέσου τριτημόριου αρχικά και ακολουθεί η διεύρυνση του ακρορριζικού βάσει της ανιούσας ή Step-back τεχνικής. Η τεχνική αυτή ονομάζεται Step-down και Γ- Η διαδοχική από τον αυχένα προς το ακρορρίζιο κωνική διεύρυνση ή κατιούσα κωνική ή Crown-down όπου η ακολουθία των εργαλείων είναι από τα μεγαλύτερα μεγέθη προς τα μικρότερα με βαθμιαία προώθηση προς το ακρορρίζιο.

ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ Ρ.Σ. ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. Για κάθε τεχνική υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Στο εργαστήριο της Ενδοδοντίας της Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών διδάσκεται η τροποποιημένη ανιούσα κωνική (Step-back) που συνδυάζει όλα τα πλεονεκτήματα των προαναφερθέντων τεχνικών. Η τεχνική αυτή αρχίζει με την παρασκευή του αυχενικού και μέσου τριτημορίου. Ακολουθεί ο καθορισμός του μήκους εργασίας και του πρώτου ή αρχικού εργαλείου που σφηνώνει στο ακρορρίζιο, η παρασκευή του ακρορριζικού τριτημορίου, η κωνική παρασκευή και η λείανση όλων των τοιχωμάτων του ρ.σ. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται σε ευθείς αλλά και σε κεκαμμένους ρ.σ.

ΧΗΜΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ Ρ.Σ. ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. Στάδια εργασίας Fαπό την αρχική ακτινογραφία γίνεται κατά προσέγγιση εκτίμηση του μήκους του δοντιού και του μήκους κάθε τριτημορίου F γίνεται διάνοιξη του μυλικού θαλάμου, εντοπισμός και έλεγχος διαβατότητας των ρ.σ. F διαδοχικά εισάγονται οι ρίνες #30, 25 και 20 για την παρασκευή του αυχενικού και μέσου τριτημορίου. Η επεξεργασία γίνεται παθητικά και χωρίς πίεση. Μεταξύ των εργαλείων γίνεται έλεγχος διαβατότητας και διακλυσμός. Fυπολογίζεται το ακριβές μήκος εργασίας του ρ.σ. F εντοπίζεται το πρώτο ή το αρχικό εργαλείο που σφηνώνει στο μήκος εργασίας F παρασκευάζεται ο ρ.σ. σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Step-back. F εξομαλύνονται όλες οι ανωμαλίες του ρ.σ. με το κύριο ακρορριζικό εργαλείο F γίνεται τελικός διακλυσμός και στέγνωμα του ρ.σ. Τοποθετείται αντισηπτικό φάρμακο και προσωρινή έμφραξη της μύλης.

F Από την αρχική ακτινογραφία γίνεται κατά προσέγγιση εκτίμηση του μήκους του δοντιού και του μήκους κάθε τριτημορίου 5 χιλ 5 χιλ 22 χιλ. 5 χιλ 7 χιλ

F Γίνεται διάνοιξη του μυλικού θαλάμου

F Γίνεται διάνοιξη του μυλικού θαλάμου, εντοπισμός των ρ.σ. και έλεγχος διαβατότητας με ρίνη #10. Ακολουθεί διακλυσμός. Ο έλεγχος της διαβατότητας πραγματοποιείται μετά από την χρήση κάθε εργαλείου.

1 η φάση: Παρασκευή του αυχενικού και μέσου 3μορίου Δείτε το βίντεο «κίνηση εργαλείου.mpg» από τον φάκελο «Video» στο CD 1α- Τοποθετείται ρίνη #30 εντός του ρ.σ. σε βάθος 3-5 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας.

1 η φάση: Παρασκευή του αυχενικού και μέσου 3μορίου 1β-Τοποθετείται ρίνη #25 εντός του ρ.σ. σε βάθος 5-7 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας. 1α- Τοποθετείται ρίνη #30 εντός του ρ.σ. σε βάθος 3-5 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας.

1 η φάση: Παρασκευή του αυχενικού και μέσου 3μορίου ΠΡΟΣΟΧΗ Η παρασκευή του αυχενικού και μέσου τριτημορίου σε ευθείς και ευρείς ρ.σ. πιθανόν να μην είναι αναγκαία. Επιπλέον είναι δυνατόν να αρχίσει με μεγαλύτερο ή μικρότερο εργαλείο από το #30 ανάλογα με το αρχικό εύρος του στομίου. 1γ-Τοποθετείται ρίνη #20 εντός του ρ.σ. σε βάθος 7-10 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας. 1β-Τοποθετείται ρίνη #25 εντός του ρ.σ. σε βάθος 5-7 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας. 1α- Τοποθετείται ρίνη #30 εντός του ρ.σ. σε βάθος 3-5 χιλ χωρίς πίεση και μέχρι να συναντήσει μικρή αντίσταση. Οι κινήσεις είναι ημιπεριστροφικές και ακολουθεί ελαφρά ρίνιση. Διενεργείται διακλυσμός και έλεγχος διαβατότητας.

F υπολογίζεται το ακριβές μήκος εργασίας του ρ.σ. Η κατά προσέγγιση μέτρηση του μήκους του ρ.σ. είναι 22 χιλ. Αφαιρούνται 2 χιλ. για λόγους ασφάλειας. Το μήκος αυτό δηλ. (20 χιλ.) μεταφέρεται σε μια ρίνη η οποία τοποθετείται στον ρ.σ. και λαμβάνεται ακτινογραφία Η ενδιάμεση ακτινογραφία όπου το μήκος θα πρέπει να αυξηθεί κατά 1 χιλ. Δηλαδή το μήκος εργασίας είναι 21 χιλ.

F εντοπίζεται το πρώτο ή το αρχικό εργαλείο που σφηνώνει στο μήκος εργασίας Το πρώτο ή αρχικό εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή του ρ.σ. είναι εκείνο που φθάνει στο καθορισμένο μήκος εργασίας και παρουσιάζει ελαφρά αντίσταση κατά την προσπάθεια αφαίρεσής του. Δείτε το βίντεο «πρώτο εργαλείο.mpg» από το φάκελο Video στο CD Αυτό το μέγεθος εργαλείου έχει μεγάλη σημασία για τη σωστή τέλεση της Χ.Μ.Ε, επειδή καθορίζει το τελικό μέγεθος της παρασκευής που είναι, τουλάχιστον, κατά τρία μεγέθη μεγαλύτερο

2η φάση: παρασκευάζεται το ακρορριζικό τριτημόριο σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Step-back. Αν το 1 ο εργαλείο είναι το #20 τότε: Ο ρ.σ. παρασκευάζεται με το#20 στα 21 χιλ., ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

2η φάση: παρασκευάζεται το ακρορριζικό τριτημόριο σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Stepback. Αν το 1 ο εργαλείο είναι το #20 τότε: Ο ρ.σ. παρασκευάζεται με το#20 στα 21 χιλ., 25, 30, 35 και 40 στα 21 χιλ. Το #40 είναι το Κύριο Ακρορριζικό Εργαλείο (ΚΑΕ). ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

2η φάση: παρασκευάζεται το ακρορριζικό τριτημόριο σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Stepback. Αν το 1 ο εργαλείο είναι το #20 τότε: Ο ρ.σ. παρασκευάζεται με το#20 στα 21 χιλ., 25, 30, 35 και 40 στα 21 χιλ. Το #40 είναι το Κύριο Ακρορριζικό Εργαλείο (ΚΑΕ). ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

2η φάση: παρασκευάζεται το ακρορριζικό τριτημόριο σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Stepback. Αν το 1 ο εργαλείο είναι το #20 τότε: Ο ρ.σ. παρασκευάζεται με το#20 στα 21 χιλ., 25, 30, 35 και 40 στα 21 χιλ. Το #40 είναι το Κύριο Ακρορριζικό Εργαλείο (ΚΑΕ). ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

2η φάση: παρασκευάζεται το ακρορριζικό τριτημόριο σύμφωνα με τις αρχές της ανιούσας κωνικής ή Stepback. 21 χιλ. Αν το 1 ο εργαλείο είναι το #20 τότε: Ο ρ.σ. παρασκευάζεται με το#20 στα 21 χιλ., 25, 30, 35 και 40 στα 21 χιλ. Το #40 είναι το Κύριο Ακρορριζικό Εργαλείο (ΚΑΕ). ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

3η φάση: Ακολουθεί η κωνική παρασκευή του ρ.σ. # 45 στα 20 χιλ. 21 χιλ. 20 χιλ. ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕIΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕIΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

3η φάση: Ακολουθεί η κωνική παρασκευή του ρ.σ. # 45 στα 20 χιλ. # 50 στα 19 χιλ. 21 χιλ. 20 χιλ. 19 χιλ. ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕIΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕIΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

3η φάση: Ακολουθεί η κωνική παρασκευή του ρ.σ. # 45 στα 20 χιλ. # 50 στα 19 χιλ. 21 χιλ. 20 χιλ. 19 χιλ. 18 χιλ # 55 στα 18 χιλ., ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕIΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕIΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

3η φάση: Ακολουθεί η κωνική παρασκευή του ρ.σ. # 45 στα 20 χιλ. # 50 στα 19 χιλ. 21 χιλ. 20 χιλ. 19 χιλ. 18 χιλ 17 χιλ. # 55 στα 18 χιλ., # 60 στα 17 χιλ.και ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑΛΕIΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕIΤΑΙ ΔΙΑΚΛΥΣΜΟΣ (2ml ΥΠΟΧΛΩΡΙΩΔΕΣ ΝΑΤΡΙΟ) ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΒΑΤΟΤΗΤΑΣ.

3η φάση: Ακολουθεί η κωνική παρασκευή του ρ.σ. # 45 στα 20 χιλ. # 50 στα 19 χιλ. # 55 στα 18 χιλ., # 60 στα 17 χιλ.και Τέλος, εξομαλύνονται όλες οι εσοχές και ανωμαλίες των τοιχωμάτων του ρ.σ. με το Κύριο Ακρορριζικό Εργαλείο #40 το οποίο χρησιμοποιείται με κινήσεις ρίνισης στα 21 χιλ. Ακολουθεί ο τελικός διακλυσμός με 10 ml διαλύματος διακλυσμού.

Προσωρινή έμφραξη της μύλης του δοντιού

Προσωρινή έμφραξη της μύλης του δοντιού Στέγνωμα του ριζικού σωλήνα με κώνο χάρτου

Προσωρινή έμφραξη της μύλης του δοντιού Στέγνωμα του ριζικού σωλήνα με κώνο χάρτου Ca(OH) 2 Τοποθέτηση ενδορριζικού φαρμάκου και προσωρινής έμφραξης της μύλης του δοντιού

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ u u u u u Μόρφης Α., Γεωργοπούλου Μ., Κερεζούδης Ν. σημειώσεις για την Ενδοδοντία Ι, Αθήνα 2006 Schilder H: Cleaning and shaping the root canal. Dent Clin North Am 1974;18:269-96 Συκαράς Σ. Ενδοδοντία. 3 η έκδοση, ιατρικές εκδόσεις «Ζήτα». Αθήνα 2007. Τσάτσας Β. Σύγχρονη Ενδοδοντία, εκδόσεις Παρισιάνου. Αθήνα 1988. Τσάτσας Β., Νιαμονητός Κ. εργαστηριακός οδηγός ενδοδοντίας. Αθήνα 1999

Για το Σεμινάριο αυτό συνεργάσθηκαν οι: Χαμπάζ Μ. Αναπλ. Καθηγητής & Καλογερόπουλος Κ. Μεταπτυχιακός φοιτητής