ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΝΟΜΟΣ (INTRASOFT INTERNATIONAL)

Μέγεθος Γραμμάτων ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΝΟΜΟΣ (INTRASOFT INTERNATIONAL) 3267/2015 ΣΤΕ ( 666453) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δημόσια έργα. Ο ανάδοχος οφείλει να εκτελεί το έργο σύμφωνα με τη σύμβαση και τα λοιπά συμβατικά στοιχεία, χωρίς να δικαιούται ιδιαίτερης αμοιβής ή αποζημίωσης για εργασίες πέραν των συμβατικών, που έγιναν χωρίς έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας. Σε περίπτωση υπερημερίας του κυρίου του έργου, ως προς τις συμβατικές του υποχρεώσεις, δεν γεννάται δικαίωμα του αναδόχου να υποκαταστήσει τον κύριο στην εκτέλεση των οφειλομένων από αυτόν ενεργειών, εκτός εάν κάτι τέτοιο προβλέπεται ρητά από τη σύμβαση ή υπάρχει σχετική έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας. Η ανάδοχος δεν είχε δικαίωμα να προβεί η ίδια στη σύνταξη και υποβολή της επίδικης γεωτεχνικής μελέτης, χωρίς ρητή εντολή της Υπηρεσίας, η οποία επιθυμούσε να εκπονηθούν οι γεωτεχνικές έρευνες και να δοθούν οι απαραίτητες κατασκευαστικές οδηγίες για την κατασκευή των επιχωμάτων από το Σύμβουλο Διαχειρίσεως του έργου. Απορρίπτεται η αναίρεση (επικυρώνει την αριθμ. 1467/2007 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά). Αριθμός 3267/2015 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Στ Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 13 Μαΐου 2013, με την εξής σύνθεση: Μ. Καραμανώφ, Σύμβουλος της Επικρατείας Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και του αρχαιοτέρου της Συμβούλου, που είχαν κώλυμα, Π. Ευστρατίου, Β. Ραφτοπούλου, Σύμβουλοι, Φρ. Γιαννακού, Στ. Λαμπροπούλου, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Δ. Λαγός. Για να δικάσει την από 4 Ιουνίου 2008 αίτηση: της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «...» και ήδη ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «...» που εδρεύει στο Μαρούσι Αττικής (...), η οποία παρέστη με τη δικηγόρο Χαρίκλεια Βασιλείου (Α.Μ. 10260), που τη διόρισε με πληρεξούσιο, κατά των Υπουργών: 1) Οικονομίας και Οικονομικών και 2) Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων, οι οποίοι παρέστησαν με την Αννα Πρεβενά, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Με την αίτηση αυτή η αναιρεσείουσα εταιρεία επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ αριθμ. 1467/2007 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά. Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Β. Ραφτοπούλου. Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την πληρεξούσια της αναιρεσείουσας εταιρείας, η οποία ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και την αντιπρόσωπο των Υπουργών, η οποία ζήτησε την απόρριψή της. Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο 1. Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση, για την άσκηση της οποίας έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (υπ αριθ. 4338390-92 και 4338489-91/2008 ειδικά έντυπα παραβόλου), ζητείται η αναίρεση της 1467/2007 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της κοινοπραξίας με την επωνυμία «...», αναδόχου του έργου «Κατασκευή παράκαμψης Καμένων Βούρλων Ν. Φθιώτιδας: Τμήμα Α/Δ ΠΑΘΕ από έξοδο σήραγγας Κνημίδος (χ.θ.171+693) έως Σκάρφεια», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του ανωτέρω έργου και συγκεκριμένα, λόγω μη εγκρίσεως της υποβληθείσας από την ανάδοχο γεωτεχνικής μελέτης του επιχώματος στο τμήμα του έργου από τη χ.θ.17+300 έως τη χ.θ.20+240. Η ως άνω κοινοπραξία είχε, αρχικά, ως μέλη τις ανώνυμες εταιρείες «...» και «...». Όμως, μετά τη συγχώνευση, με απορρόφηση, της εταιρείας... από την..., λόγω της επελθούσας συγχύσεως των μελών της κοινοπραξίας, αυτή λύθηκε αυτοδικαίως. Η..., μετά την ως άνω συγχώνευση, υπεισήλθε σε όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της ανωτέρω κοινοπραξίας. Στη συνέχεια δε, ο κατασκευαστικός κλάδος της εταιρείας... αποσχίσθηκε και απορροφήθηκε από την ήδη αναιρεσείουσα εταιρεία «...», η οποία κατέστη καθολική διάδοχός της ως προς τον ως άνω κλάδο και υπεισήλθε σε όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της, μεταξύ των οποίων και του επιδίκου έργου. 2. Επειδή, στο άρθρο 7 του ν. 1418/1984 (Α 23) ορίζεται ότι: «1. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να κατασκευάσει το έργο κατά τους όρους της σύμβασης και τις σύμφωνες προς αυτή και το νόμο έγγραφες εντολές του φορέα κατασκευής του έργου 2. Αν ο κύριος του έργου καταστεί υπερήμερος ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεών του, ο ανάδοχος δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση μόνο για τις θετικές του ζημίες που προκαλούνται μετά την επίδοση από αυτόν σχετικής έγγραφης όχλησης». Κατά το άρθρο 8 παρ.1 του ίδιου νόμου, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από τις διατάξεις του άρθρου 15 του ν.3212/2003 (Α 308, 31.12.2003) και ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, ενόψει των προβλεπομένων στην παρ. 7 του άρθρου 23 του τελευταίου αυτού νόμου, «Το έργο εκτελείται σύμφωνα με τη σύμβαση και τα τεύχη και σχέδια που το συνοδεύουν. Αν προκύψει ανάγκη εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό ανατεθέν έργο ούτε στην πρώτη συναφθείσα σύμβαση και οι οποίες κατέστησαν, κατά την εκτέλεση του έργου, αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων με τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στην περίπτωση δ της παρ. 3 του άρθρου 8 του π.δ.334/2000 (Α 279), συνάπτεται σύμβαση με τον ανάδοχο του έργου. Για τον καθορισμό των νέων τιμών μονάδας των συμπληρωματικών εργασιών εφαρμόζονται οι διατάξεις των παρ. 3 και 4 του άρθρου 43 του π.δ. 609/1985 (Α 223), όπως κάθε φορά ισχύουν. Η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών είναι υποχρεωτική για τον ανάδοχο του έργου και προκειμένου να υπογραφεί η σύμβαση ανάθεσης των συμπληρωματικών εργασιών, απαιτείται γνώμη του οικείου τεχνικού συμβουλίου. Το συνολικό ποσό των συμβάσεων αυτών δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό πενήντα τοις εκατό (50%) του ποσού της αρχικής σύμβασης. Στο ως άνω ποσοστό του πενήντα τοις εκατό (50%) συμπεριλαμβάνεται και η αμοιβή συντάξεως τυχόν μελετών για τις συμπληρωματικές εργασίες του έργου. Οι συμπληρωματικές εργασίες παραλαμβάνονται μαζί με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης». Εξάλλου, κατά το άρθρο 34 του π.δ.609/1985 (Α 223) «1. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση να τηρεί με ακρίβεια τη διάταξη και τις διαστάσεις των διαφόρων μερών του έργου όπως προκύπτουν από τα εγκεκριμένα σχέδια ή άλλα στοιχεία της μελέτης. 2. Οι έγγραφες εντολές που δίνονται από το αρμόδιο όργανο για συμπλήρωση ή τροποποίηση των στοιχείων της μελέτης, σύμφωνα με τις παρ. 1 και 2 του άρθρου 8 του ν. 1418/1984, όπως αντικαταστάθηκαν τελικά με την παρ. 1 του άρθρου τέταρτου του ν. 2372/1996, είναι υποχρεωτικές για τον ανάδοχο. Ο ανάδοχος δεν δικαιούται σε αποζημίωση ή αύξηση τιμών για μεταβολές στα έργα που έγιναν χωρίς έγγραφη διαταγή έστω και αν αυτές βελτιώνουν το έργο Σε επείγουσες περιπτώσεις η διαταγή για τροποποιήσεις ή συμπληρώσεις δίνεται προφορικά στον τόπο των έργων και καταχωρείται στο ημερολόγιο», ενώ, κατά το άρθρο 43 του ίδιου ως άνω διατάγματος «1. Ο φορέας κατασκευής του έργου έχει το δικαίωμα, κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, να αναθέτει την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών μόνο σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 8 του ν. 1418/1984 (Α 23), όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 1 του άρθρου τέταρτου του ν. 2372/1996 (Α 29). Για την εκτέλεση των ανωτέρω συμπληρωματικών εργασιών απαιτείται η σύναψη σύμβασης. 2. Κάθε σύμβαση επόμενη της αρχικής συνοδεύεται από «Ανακεφαλαιωτικό

πίνακα εργασιών» που ιδίως περιλαμβάνει τις ενδείξεις των εργασιών, τις τιμές μονάδος των εργασιών, τα μεγέθη των ποσοτήτων, τις δαπάνες του προϋπολογισμού του αρχικά ανατεθέντος έργου, του προϋπολογισμού της αμέσως προηγούμενης σύμβασης και του προϋπολογισμού της προς κατάρτιση καινούργιας σύμβασης». Από τις προαναφερθείσες διατάξεις συνάγεται ότι ο ανάδοχος υποχρεώνεται να εκτελεί το έργο σύμφωνα με τη σύμβαση και τα λοιπά συμβατικά στοιχεία, χωρίς να δικαιούται ιδιαίτερης αμοιβής ή αποζημίωσης για εργασίες πέραν των συμβατικών, οι οποίες έγιναν χωρίς έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας. Εξάλλου, σε περίπτωση υπερημερίας του κυρίου του έργου, ως προς τις συμβατικές του υποχρεώσεις, γεννάται μόνο δικαίωμα του αναδόχου προς αποζημίωση για τις θετικές ζημίες που προκαλούνται ύστερα από επίδοση σχετικής έγγραφης όχλησης και δεν γεννάται δικαίωμα αυτού να υποκαταστήσει τον κύριο στην εκτέλεση των οφειλομένων από αυτόν ενεργειών, εκτός εάν κάτι τέτοιο προβλέπεται ρητά από τη σύμβαση ή υπάρχει σχετική έγγραφη εντολή της διευθύνουσας υπηρεσίας. 3. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, κατά τα εκτιθέμενα στην αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, με την από 21.4.2003 σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της κοινοπραξίας «...», στις έννομες σχέσεις της οποίας υπεισήλθε ακολούθως, δυνάμει της ΚΒ/ΦΚ/ΘΒ11/ΣΥ/104883/29.6.2004 αποφάσεως του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, η κοινοπραξία με την επωνυμία «...», ανατέθηκε σ αυτήν, έναντι ποσού 60.793.542,38 ευρώ πλέον Φ.Π.Α., η εκτέλεση του έργου «Κατασκευή παράκαμψης Καμένων Βούρλων Ν. Φθιώτιδας: Τμήμα Α/Δ ΠΑΘΕ από έξοδο σήραγγας Κνημίδος (χ.θ.171+693) έως Σκάρφεια», σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1418/1984, του π.δ.23/1993 και του π.δ.609/1985, όπως τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν και τα οριζόμενα στα τεύχη δημοπρατήσεως του έργου, με τη σειρά ισχύος που αναφέρεται στη σχετική διακήρυξη της δημοπρασίας. Με την έναρξη κατασκευής των εργασιών του έργου διαπιστώθηκε ότι στο τμήμα αυτού από τη χ.θ.15+300 έως τη χ.θ.20+200 έπρεπε να διενεργηθούν, για την κατασκευή των επιχωμάτων του έργου, συμπληρωματικές γεωτεχνικές έρευνες και βάσει αυτών, συμπληρωματική μελέτη ή όπου αυτό δεν απαιτούνταν, να δοθούν αναλυτικές κατασκευαστικές οδηγίες. Μετά από συνεννοήσεις με την Προϊσταμένη Αρχή αποφασίσθηκε η ανάδοχος να εκπονήσει τις συμπληρωματικές γεωτεχνικές έρευνες και στη συνέχεια, γεωτεχνική μελέτη με αμοιβή για το τμήμα του έργου από τη χ.θ.15+300 έως και τη χ.θ.17+300, ενώ για το εντεύθεν τμήμα του έργου μέχρι και τη χ.θ.20+200, η Υπηρεσία ανέλαβε να εκπονήσει, δια μέσου του Συμβούλου Διαχειρίσεως του έργου, τις απαιτούμενες συμπληρωματικές γεωτεχνικές έρευνες και να δώσει στην ανάδοχο κατασκευαστικές οδηγίες για την κατασκευή των επιχωμάτων. Ενόψει αυτού, η ανάδοχος, με το ΑΕ.67.03/42857/14.5.2004 έγγραφό της προς τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, ζήτησε από αυτήν να της χορηγήσει άμεσα πλήρη οριστική μελέτη (τεχνικές προδιαγραφές, προδιαγραφές υλικών, σχέδια, προμετρήσεις, χρόνους συντελέσεως καθιζήσεων κλπ.) για την κατασκευή του επιχώματος στο εν λόγω τμήμα του έργου, προκειμένου τα συνεργεία της να προβούν στον προγραμματισμό και την έναρξη των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, με την επισήμανση ότι, ενόψει της υφιστάμενης καθυστερήσεως, μέρος του προσωπικού και του χωματουργικού εξοπλισμού υποαπασχολούνταν και το υπόλοιπο προσωπικό και τα μηχανήματα αργούσαν. Ακολούθως, η ανάδοχος, με το ΑΕ.67.03/43045/27.5.2004 έγγραφό της, το οποίο συντάχθηκε κατόπιν της από 25.5.2004 προφορικής ενημερώσεώς της από το Σύμβουλο Διαχειρίσεως για τις σκέψεις, προτάσεις και κατευθύνσεις του επί της μεθόδου κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου στη συγκεκριμένη περιοχή, επισήμανε στη Διευθύνουσα Υπηρεσία ότι, μολονότι γινόταν από τον εν λόγω Σύμβουλο επίκληση λεπτομερειακής και επαρκούς γεωτεχνικής διερευνήσεως της περιοχής, τα δεδομένα που είχε λάβει υπόψη του ήσαν ελλιπή και δεν επαρκούσαν για να αρχίσουν οι εργασίες κατασκευής του έργου. Για το λόγο αυτό η ανάδοχος ανέθεσε στην εταιρεία «...» τη σύνταξη σχετικής γεωτεχνικής μελέτης. Όμως, η Διευθύνουσα Υπηρεσία, με το Α.Π.ΘΒ/ΦΚΘΒ11/ΜΕ1/1487/ 18.6.2004 έγγραφό της, διαβίβασε στην ανάδοχο το 775/9.6.2004 έγγραφο του Συμβούλου Διαχειρίσεως με το συνημμένο σ αυτό φύλλο ελέγχου, που αφορούσε τον τρόπο κατασκευής του τμήματος του αυτοκινητοδρόμου από τη χ.θ.17+300 έως και τη χ.θ.20+200 και ζήτησε, ενόψει αυτού, την άμεση υποβολή των σχετικών κατασκευαστικών σχεδίων, καθώς και των αναλυτικών στοιχείων κόστους του εν λόγω τμήματος. Αντ αυτών, η ανάδοχος υπέβαλε, με το ΑΕ.67.03/43469/ 29.6.2004 έγγραφό της, οριστική γεωτεχνική μελέτη του επιχώματος από τη χ.θ.17+300 έως τη χ.θ.20+240 με τα συνημμένα σ αυτήν τεύχη και σχέδια και ζήτησε την έγκρισή της. Επί της εν λόγω μελέτης διατυπώθηκαν αντιρρήσεις στο Α.Π.ΚΑ/ΦΚΘΒ11/ΜΕ1/105913/29.7.2004 έγγραφο του Τμήματος Μελετών της Ε.Υ.Δ.Ε.-Π.Α.Θ.Ε. του Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και στο συνημμένο σ αυτό 824/19.7.2004 φύλλο ελέγχου του Συμβούλου Διαχειρίσεως, που διαβιβάσθηκαν στην ανάδοχο με το ΑΠ.ΘΒ/ ΦΚΘΒ11.00/ΜΕ1/1917/30.7.2004 έγγραφο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, με το οποίο

επισημάνθηκε σ αυτήν ότι όφειλε να προβεί στην εκτέλεση του έργου, σύμφωνα με όσα αναφέρονταν στο εν λόγω φύλλο ελέγχου και ότι οποιαδήποτε κατασκευή, πριν από την έγκριση της υποβληθείσας γεωτεχνικής μελέτης, θα γινόταν με ευθύνη της και δεν θα εδέσμευε την Υπηρεσία για την αποδοχή ή μη αυτής. Τελικά, με το Α.Π.ΘΒ/ΦΚΘΒ11.00/ ΜΕ1/2264/11.10.2004 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διευθύνουσας Υπηρεσίας (Τμήματος Κατασκευής Έργων Θήβας της Ε.Υ.Δ.Ε.- Π.Α.Θ.Ε.) διατυπώθηκε άρνηση της Υπηρεσίας αυτής να εγκρίνει την εν λόγω μελέτη, με την αιτιολογία ότι είχε υποβληθεί χωρίς να έχει προηγηθεί σχετική εντολή της Υπηρεσίας και δόθηκε εντολή στην ανάδοχο να προβεί στις σχετικές εργασίες με βάση τις οδηγίες και τα σχόλια του 824/19.7.2004 φύλλου ελέγχου και τις πρόσθετες διευκρινήσεις του συνημμένου σ αυτό 151/2004 υπηρεσιακού σημειώματος του Συμβούλου Διαχειρίσεως. Κατά του ως άνω εγγράφου της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και ειδικότερα, κατά του μέρους αυτού, με το οποίο απορρίφθηκε το αίτημα της αναδόχου προς έγκριση της υποβληθείσας από αυτήν γεωτεχνικής μελέτης, η ανάδοχος άσκησε την από 26.10.2004 ένσταση ενώπιον της Προϊσταμένης Αρχής (Ε.Υ.Δ.Ε.-Π.Α.Θ.Ε. του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) και ακολούθως, κατά της σιωπηρής απορρίψεως αυτής την από 24.3.2005 αίτηση θεραπείας ενώπιον του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. που επίσης απορρίφθηκε σιωπηρά. Με την από 2.8.2005 προσφυγή της ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά η ανάδοχος ισχυρίσθηκε ότι παρανόμως δεν εγκρίθηκε η υποβληθείσα από αυτήν γεωτεχνική μελέτη, διότι η εκπόνησή της ήταν απολύτως αναγκαία για να καταστεί δυνατή η συνέχιση των χωματουργικών εργασιών στο συγκεκριμένο τμήμα του έργου και ότι ο κύριος αυτού όφειλε να την είχε εκπονήσει και παραδώσει στην ανάδοχο κατά την υπογραφή της συμβάσεως και σε κάθε περίπτωση εντός ευλόγου χρόνου από την ανάθεση του έργου, λόγω δε της ελλείψεώς της, εμποδιζόταν η εκτέλεση των χωματουργικών εργασιών στην περιοχή, καθώς και των επομένων, κατά σειρά, συμβατικών εργασιών, με συνέπεια τα προοριζόμενα γι αυτές μηχανήματα και προσωπικό να υποαπασχολούνται ή να μην απασχολούνται καθόλου. Περαιτέρω δε, η ανάδοχος ισχυρίσθηκε ότι η Διευθύνουσα Υπηρεσία είχε συμφωνήσει σιωπηρά στην εκπόνηση της μελέτης, καθόσον δεν είχε διατυπώσει καμιά αντίρρηση στο ΑΕ.67.03/43045/27.5.2004 έγγραφό της, με το οποίο ανακοινώθηκε στην Υπηρεσία η ανάθεση στη μελετητική εταιρεία της εκπονήσεως της μελέτης και ότι πάντως, η εν λόγω μελέτη είχε εγκριθεί από την Προϊσταμένη Αρχή, όπως προέκυπτε από τα Α.Π.ΚΑ/ΦΚΘΒ11/ ΜΕ1/105913/29.7.2004 και Α.Π.ΘΒ/ΦΚΘΒ11.00/ΜΕ1/1917/30.7.2004 υπηρεσιακά έγγραφα. Όμως, το δικάσαν δικαστήριο έκρινε ότι ούτε από τα έγγραφα αυτά ούτε από κανένα άλλο στοιχείο προέκυπτε ότι η Υπηρεσία είχε εγκρίνει καθ οιονδήποτε τρόπο την εν λόγω μελέτη, αλλά, αντιθέτως, τόσο από τα έγγραφα αυτά όσο και από τα λοιπά στοιχεία της δικογραφίας προέκυπτε ότι η επιλογή της Υπηρεσίας ήταν, ως προς το επίδικο τμήμα του έργου, να εκπονηθούν οι απαιτούμενες συμπληρωματικές γεωτεχνικές έρευνες και να δοθούν οι απαραίτητες κατασκευαστικές οδηγίες για την κατασκευή των επιχωμάτων από το Σύμβουλο Διαχειρίσεως του έργου, όπως και έγινε με τα προαναφερθέντα φύλλα ελέγχου του εν λόγω Συμβούλου. Εξάλλου, κατά την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, ακόμη και αν γινόταν δεκτό ότι οι περιεχόμενες στα φύλλα αυτά οδηγίες, προτάσεις και κατευθύνσεις ήσαν ελλιπείς ή ανεπαρκείς και ότι ο κύριος του έργου δεν είχε ανταποκριθεί στη συμβατική υποχρέωσή του να παράσχει την απαιτούμενη, για την εκτέλεση του έργου, μελέτη και πάλι η υπερημερία του αυτή, ανεξάρτητα από το κατά πόσο θα μπορούσε να θεμελιώσει για την ανάδοχο δικαίωμα αποζημιώσεως για τη ζημία που προέβαλλε ότι θα υφίστατο από τη σταλία των μηχανημάτων και του προσωπικού της, πάντως, δεν της παρείχε το δικαίωμα να προβεί η ίδια, αυτοβούλως, στη σύνταξη και υποβολή της επίδικης μελέτης, χωρίς ρητή περί αυτού εντολή της Υπηρεσίας, ενόψει και των διατάξεων του άρθρου 17.4.1 της περιλαμβανόμενης μεταξύ των συμβατικών τευχών της διακήρυξης ειδικής συγγραφής υποχρεώσεως, σύμφωνα με τις οποίες ο ανάδοχος υποχρεούται να προβαίνει σε σύνταξη μελετών μόνο αν και όπου απαιτηθεί, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι αυτές θα του ζητηθούν από την Υπηρεσία. Με τα δεδομένα αυτά, απορρίφθηκε η προσφυγή της αναιρεσείουσας. 4. Επειδή, σύμφωνα με τα ήδη εκτεθέντα, η ως άνω κρίση του δικάσαντος δικαστηρίου είναι ορθή, είναι δε απορριπτέα ως αβάσιμα τα προβαλλόμενα περί εσφαλμένης ερμηνείας των διατάξεων του άρθρου 7 παρ.1 και 2 του ν. 1418/1984, των άρθρων 200, 288 και 281 του Α.Κ., καθώς και των αρχών της χρηστής Διοικήσεως και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, από τις οποίες συνάγεται, κατά την άποψη της αναιρεσείουσας, ότι σε περίπτωση υπερημερίας του κυρίου του έργου, ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών του υποχρεώσεων, ο ανάδοχος μπορεί να τον υποκαταστήσει προβαίνοντας ο ίδιος στις απαραίτητες ενέργειες για την εκτέλεση του έργου, έστω και χωρίς σχετική προς τούτο έγγραφη εντολή, εφόσον ο κύριος του έργου έχει προηγουμένως ενημερωθεί εγγράφως και δεν έχει προβάλει αντιρρήσεις. Περαιτέρω, είναι, επίσης, απορριπτέα ως αβάσιμα τα προβαλλόμενα ότι από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται ότι η έγκριση για την εκπόνηση μελέτης από

τον ανάδοχο δεν απαιτείται να περιέχεται ρητά σε έγγραφο, αλλά αρκεί να συνάγεται από άλλα έγγραφα και τη συνολική συμπεριφορά του κυρίου του έργου, καθόσον, όπως έχει ήδη εκτεθεί, κατά το νόμο, απαιτείται έγγραφη εντολή του κυρίου του έργου προς τον ανάδοχο και δεν λαμβάνεται υπόψη οποιαδήποτε συμπεριφορά αυτού, η οποία, πάντως, εν προκειμένω, δεν συνέτρεξε. 5. Επειδή, ακόμη, με την υπό κρίση αίτηση προβάλλεται ότι το δικάσαν δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη ουσιώδεις ισχυρισμούς και αποδεικτικά έγγραφα της αναιρεσείουσας περί υπερημερίας της υπηρεσίας, αναγκαιότητας της μελέτης, ζημίας της ιδίας από την καθυστέρηση εκπονήσεώς της, καθώς και περί σιωπηράς εγκρίσεως τόσο της αναθέσεως εκπονήσεως όσο και της ίδιας της μελέτης, με την εφαρμογή της και την πληρωμή των εκτελεσθεισών εργασιών με τους σχετικούς λογαριασμούς. Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, διότι από την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση προκύπτει ότι οι ανωτέρω ισχυρισμοί ελήφθησαν υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας και απορρίφθηκαν με την αιτιολογία ότι, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις, η ανάδοχος δεν είχε δικαίωμα να προβεί η ίδια στη σύνταξη και υποβολή της επίδικης μελέτης, χωρίς ρητή περί αυτού εντολή της Υπηρεσίας, ενόψει μάλιστα και των οριζομένων στην παρ.17.4.1 της Ε.Σ.Υ., η ερμηνεία των οποίων δεν ελέγχεται αναιρετικά, ενώ, εξάλλου, από τα έγγραφα και λοιπά στοιχεία της δικογραφίας δεν προέκυπτε ότι η Υπηρεσία είχε εγκρίνει καθ οιονδήποτε τρόπο την εν λόγω μελέτη, αλλά ότι, αντιθέτως, ήταν επιλογή της να εκπονηθούν οι απαιτούμενες συμπληρωματικές γεωτεχνικές έρευνες και να δοθούν οι απαραίτητες οδηγίες κατασκευής των επιχωμάτων από το Σύμβουλο Διαχείρισης του έργου. 6. Επειδή, τέλος, με το δικόγραφο προσθέτων λόγων προβάλλεται ότι η κρίση της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης αντίκειται στις διατάξεις του άρθρου 8 του ν. 1418/1984 και των άρθρων 34 και 43 του π.δ.609/1985, σύμφωνα με τις οποίες δεν αποκλείεται εργασίες που παρεκκλίνουν από τη σύμβαση και εκτελέσθηκαν χωρίς έγγραφη εντολή να κριθούν στη συνέχεια, από τον κύριο του έργου και, σε περίπτωση διαφωνίας, από το διοικητικό εφετείο, ως αναγκαίες, οπότε νομιμοποιούνται εκ των υστέρων με τη σύναψη νέας σύμβασης και τη σύνταξη... Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος, προεχόντως, ως απαράδεκτος, διότι η επίκληση των ως άνω διατάξεων γίνεται το πρώτον κατ αναίρεση. 7. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω και εφόσον δεν προβάλλεται άλλος λόγος αναιρέσεως, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της. Δ ι ά τ α ύ τ α Απορρίπτει την υπό κρίση αίτηση. Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου και Επιβάλλει εις βάρος της αιτούσας τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου, η οποία ανέρχεται στο ποσό των τετρακοσίων εξήντα (460) ευρώ. Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 27 Μαΐου 2013 Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Ο Γραμματέας Μ. Καραμανώφ Δ. Λαγός και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 11ης Σεπτεμβρίου 2015. Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας του Στ` Τμήματος Μ. Καραμανώφ Ελ. Γκίκα Ρ.Κ.