ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Εκπαιδευτήριο «ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ» Παιδιά, Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη σεισμική δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε περιοχή υπάρχει πιθανότητα να γίνει σεισμός. Από την αρχαιότητα ακόμα οι άνθρωποι υπέφεραν συχνά από τους σεισμούς. Στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο, το απέδωσαν σε έναν γίγαντα, τον Εγκέλαδο. Την εποχή της Γιγαντοµαχίας, η Αθηνά κυνήγησε τον γίγαντα Εγκέλαδο πάνω από τη Μεσόγειο. Πέταξε πάνω του ένα µεγάλο νησί, τη Σικελία, και τον έθαψε από κάτω. Ο Εγκέλαδος µούγκριζε κι έβγαζε από το στόµα του φωτιά. Τότε η γη κουνιόταν, γινόταν σεισµός και το µεγάλο ηφαίστειο της Σικελίας, η Αίτνα, έτρεµε κι έβγαζε λάβα και καπνούς που σκέπαζαν τον ήλιο. Και σήµερα ακόµα, όταν γίνεται κάποιος µεγάλος σεισµός, λέµε «χτύπησε ο Εγκέλαδος». Η Αθηνά µάχεται µε τον Εγκέλαδο. Από την παράσταση της Γιγαντοµαχίας στον αρχαίο ναό της Αθηνάς, στην Ακρόπολη. Σχολικό έτος 2013-2014 Το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια αλλά ούτε και να σταματήσουμε (όσο κι αν θέλουμε) τους σεισμούς, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τρόποι προστασίας απ αυτούς. Αντίθετα, όταν έχουμε πάρει κάποια προληπτικά μέτρα και ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε την ώρα του σεισμού, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τις συνέπειές του. Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουμε πώς να προστατευτούμε. 2
Βασικές σεισμολογικές γνώσεις Βασίλης Παπαζάχος Καθηγητής Γεωφυσικής Αριστοτελείου Παν. Θεσσαλονίκης α. Πού γεννιούνται οι σεισμοί; Η Γη περιβάλλεται ολόκληρη από ένα σκληρό επιφανειακό στρώμα, το οποίο έχει πάχος περίπου εκατό (100) χιλιομέτρων και λέγεται λιθόσφαιρα. Αμέσως κάτω από τη λιθόσφαιρα το υλικό δεν είναι σκληρό αλλά παχύρρευστο και σχηματίζει άλλο στρώμα, την ασθενόσφαιρα, και πάνω της «επιπλέει» η λιθόσφαιρα. Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά χωρίζεται σε διάφορα τμήματα, τα οποία λέγονται λιθοσφαιρικές πλάκες. Οι λιθοσφαιρικές πλάκες είναι σ όλα τα μέρη της Γης οριζόντιες, εκτός από ορισμένες περιοχές στα όρια των ηπείρων και ωκεανών, όπου βυθίζονται μέσα στην ασθενόσφαιρα σε διάφορα βάθη που μπορεί να φθάσουν τα επτακόσια (700) χιλιόμετρα. Οι σεισμοί γεννιούνται κυρίως, εκεί που συναντιούνται και συγκρούονται οι λιθοσφαιρικές πλάκες. β. Πώς γεννιούνται οι σεισμοί; Στη λιθόσφαιρα ασκούνται μεγάλες δυνάμεις που οφείλονται στο γεγονός ότι οι λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται συνεχώς, με αποτέλεσμα τη συνεχή παραμόρφωση των πετρωμάτων, κυρίως κοντά στις επιφάνειες επαφής των πλακών. Όταν η παραμόρφωση σε κάποιο σημείο ενός πετρώματος γίνει τόσο μεγάλη, ώστε να ξεπεράσει την αντοχή του, το πέτρωμα σπάει (σεισμικό ρήγμα) και δημιουργούνται ταλαντώσεις. 3 Οι ταλαντώσεις αυτές διαδίδονται από σημείο σε σημείο μέσα στη Γη και φθάνουν μέχρι την επιφάνειά της. Αυτές οι ταλαντώσεις αποτελούν τον σεισμό. Το σημείο του ρήγματος όπου αρχίζει το σπάσιμο λέγεται εστία του σεισμού, ενώ το σημείο που βρίσκεται στην επιφάνεια της Γης, ακριβώς πάνω από την εστία, λέγεται επίκεντρο του σεισμού. Οδηγίες προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των σεισμών Όπως κάνουμε στο σχολείο, καλό είναι να αφιερώσετε ένα απόγευμα, τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο, για να οργανώσετε όλη η οικογένεια μαζί ασκήσεις ετοιμότητας: «ΠΕΦΤΩ - ΚΑΛΥΠΤΟΜΑΙ - ΚΡΑΤΙΕΜΑΙ» 1)Εντοπίστε σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού σας ένα ασφαλές σημείο στο οποίο θα καταφύγετε σε περίπτωση σεισμού. Αυτό μπορεί να είναι ένα σταθερό τραπέζι ή γραφείο κάτω από το οποίο μπορείτε να καταφύγετε, ή ένας εσωτερικός τοίχος ο οποίος δεν μπορεί να πέσει και να σας χτυπήσει. 4
2) Καλυφθείτε κάτω από ένα σταθερό τραπέζι ή γραφείο, κρατηθείτε και προστατέψτε τα μάτια σας πιέζοντας το πρόσωπό σας πάνω στο μπράτσο του χεριού σας ή σταθείτε σε στάση εμβρύου, καλύπτοντας με τα χέρια το κεφάλι σας. 3) Αν δεν υπάρχει κάποιο τραπέζι ή γραφείο εκεί κοντά, καθίστε στο πάτωμα με την πλάτη ακουμπισμένη σ έναν εσωτερικό τοίχο μακριά από παράθυρα, βιβλιοθήκες ή ψηλά έπιπλα που μπορούν να πέσουν πάνω σας. Υπενθυμίστε στους γονείς σας να πάρουν τα παρακάτω μέτρα ασφαλείας: Να στερεώσουν στον τοίχο βιβλιοθήκες, σύνθετα με γυαλικά και άλλα ψηλά έπιπλα. Να απομακρύνουν βαριά αντικείμενα πάνω από κρεβάτια ή καναπέδες. Να αποκτήσουν βασικές γνώσεις Πρώτων Βοηθειών (π.χ. παρακολουθώντας σχετικά μαθήματα στον Ερυθρό Σταυρό). Να έχουν πυροσβεστήρα στο σπίτι και να γνωρίζουν πολύ καλά τη χρήση του. Βοηθήστε τους γονείς σας να ετοιμάσουν ένα κουτί έκτακτης ανάγκης για το σπίτι και για το αυτοκίνητο, το οποίο πρέπει να περιέχει: Αναγκαία υλικά και φάρμακα για τις Πρώτες Βοήθειες. (συμβουλευτείτε σχετικά τον φαρμακοποιό σας) Κονσέρβες και ξηρά τροφή. Τουλάχιστο 2 λίτρα νερό για κάθε άτομο. Προστατευτικά ρούχα: αδιάβροχο, κουβέρτα ή υπνόσακο. Να τοποθετήσουν σύρτες ή άλλες ασφάλειες στα ντουλάπια, για να μην ανοίγουν εύκολα. Ραδιόφωνο και φακό που να λειτουργούν με μπαταρίες. 5 6
Απαραίτητα αντικείμενα για κάθε μέλος της οικογένειάς σας, π.χ. για ένα μωρό, για άτομα τρίτης ηλικίας, καθώς και για άτομα με ειδικές ανάγκες ή για άτομα που δεν μπορούν να μετακινηθούν. Γραπτές οδηγίες για το πώς και από πού κλείνουν οι βάνες του νερού και η γενική ασφάλεια του ηλεκτρικού ρεύματος. Τι κάνουμε μόλις αρχίσουν οι δονήσεις... ΠΕΦΤΩ, ΚΑΛΥΠΤΟΜΑΙ, ΚΡΑΤΙΕΜΑΙ! Μετακινηθείτε μόνο μερικά βήματα στο πιο κοντινό ασφαλές σημείο. Παραμείνετε μέσα στο σπίτι μέχρι να σταματήσουν οι δονήσεις και βεβαιωθείτε ότι μπορείτε να βγείτε από το σπίτι με ασφάλεια. Παραμείνετε μακριά από τα παράθυρα. Μη βγαίνετε στο μπαλκόνι. Σε πολυκατάστημα ή σε σύγχρονο κτίριο με γραφεία είναι πιθανόν να ακούσετε τον συναγερμό φωτιάς και το σύστημα πυρόσβεσης μπορεί να τεθεί σε λειτουργία κατά τη διάρκεια των δονήσεων. Αν είστε στο κρεβάτι, κρατηθείτε και παραμείνετε ξαπλωμένοι προστατεύοντας το κεφάλι σας με το μαξιλάρι. Αν είστε εκτός σπιτιού, βρείτε ένα ανοιχτό μέρος μακριά από κτίρια, δέντρα και κολόνες ηλεκτρικού ρεύματος. Καθίστε στο έδαφος. Αν είστε στο αυτοκίνητο, πείτε στον οδηγό να μειώσει ταχύτητα και να οδηγήσει το αυτοκίνητο σε ένα ανοιχτό μέρος μακριά από κτίρια, δέντρα και κολόνες ηλεκτρικού ρεύματος. Παραμείνετε μέσα στο αυτοκίνητο, μέχρι να σταματήσουν οι δονήσεις. Μόλις σταματήσουν οι δονήσεις... Ελέγξτε τον εαυτό σας και τους άλλους για τυχόν τραύματα. Προσπαθήστε να προσφέρετε Πρώτες Βοήθειες σε αυτούς που είναι σοβαρά τραυματισμένοι. Ελέγξτε εάν υπάρχουν μικρές φωτιές και σβήστε τις. Κλείστε την παροχή του γκαζιού φυσικού αερίου για αποφυγή διαρροής. Κατεβάστε την ασφάλεια του ηλεκτρικού ρεύματος. Εάν διαπιστώσετε ότι ηλεκτρικές συσκευές, όπως τηλεόραση, στερεοφωνικό, επιτραπέζιο φωτιστικό, υπολογιστές, οθόνες υπολογιστών κ.λ.π., έχουν πέσει στο πάτωμα (σπασμένες ή άθικτες) ή εάν ηλεκτρικά καλώδια έχουν σπάσει σοβαρά και εξέχουν από τους τοίχους, αποσυνδέστε τις συσκευές από τις πρίζες τους. Στη συνέχεια ανεβάστε την ασφάλεια του ηλεκτρικού ρεύματος, σιγουρευτείτε ότι δεν υπάρχουν βλάβες στα ηλεκτρικά καλώδια των τοίχων και, αργότερα, ελέγξτε μία μία τις ηλεκτρικές συσκευές. 7 8
Βγείτε από το σπίτι ή το διαμέρισμα χρησιμοποιώντας μόνο τις ΣΚΑΛΕΣ, όσο ψηλά και αν είστε. Αν χρησιμοποιήσετε τον ανελκυστήρα, υπάρχει κίνδυνος να εγκλωβιστείτε σε μετασεισμική δόνηση. Παρακολουθήστε το φορητό ραδιόφωνο για οδηγίες. *** Οι προτεινόμενες οδηγίες προέρχονται από τους Εθελοντές Κοινωνικής Πρόνοιας, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, από το τμήμα Θεσσαλονίκης, http://www.magnet.gr/volsocwork Στο Σχολείο Καλυπτόμαστε κάτω από το θρανίο μας. Όταν τελειώσει ο σεισμός σηκωνόμαστε ήσυχα, περιμένοντας τις οδηγίες του δασκάλου. Δε δημιουργούμε φασαρία, ούτε πανικό για ν ακούμε τις οδηγίες που μας δίνουν. Όταν ακούσουμε το κουδούνι - διακεκομμένο 5-6 φορές ή χτύπημα χειροκίνητου κουδουνιού - ψύχραιμα και με σταθερό, γρήγορο βήμα (όχι τρέξιμο), αρχίζουμε να κατεβαίνουμε ή να ανεβαίνουμε στην αυλή (ανάλογα με την αίθουσα διδασκαλίας που βρισκόμαστε), σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του δασκάλου. Κάθε τμήμα βγαίνει στην αυλή από τη σκάλα που έχει ορίσει ο δάσκαλος της τάξης στην οποία βρισκόμαστε την ώρα του σεισμού. Κανένας δε μένει μέσα στην τάξη για οποιοδήποτε λόγο. Όλες οι τάξεις συμπτύσσονται και συγκεντρώνονται μέσα στο γήπεδο του ποδοσφαίρου όπως στο σχεδιάγραμμα. 9 10
ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΕΙΣΜΟΥ ΕΛΑΣΤΙΚΟΣ ΤΑΠΗΤΑΣ ΤΣΟΥΛΗΘΡΑ - ΚΟΥΝΙΕΣ Β Ε Δ Α Γ Στ Σ Κ Α Λ Ε Σ Η επιστροφή στις τάξεις θα εξαρτηθεί από το μέγεθος του σεισμού. (Θα περιμένουμε οδηγίες από τους Δασκάλους.) Οι ασκήσεις σεισμού που θα κάνουμε στο Σχολείο (προειδοποιημένες και απροειδοποίητες) θα μας βοηθήσουν να αντιδράσουμε γρήγορα, ψύχραιμα και σωστά σε περίπτωση σεισμού. Αφού διαβάσετε το έντυπο αυτό μαζί με την οικογένειά σας, να το φυλάξετε στο γραφείο σας και να θυμάστε ότι ο πανικός είναι πολύ πιο επικίνδυνος από το σεισμό. 11 12