ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ Κ.Δ. 1. Η φιλολογική ανάλυση Η θεματική διαίρεση του κειμένου Διαφορετικές διαιρέσεις Ο στρουκτουραλισμός 2. Η γλωσσολογική ανάλυση 3. Η ρητορική ανάλυση
Η φιλολογική ανάλυση Πρόκειται για τη μέθοδο που έχει σαν στόχο την εξέταση του κειμένου με βάση τα φιλολογικά χαρακτηριστικά με τα οποία ο συγγραφέας διαμορφώνει το κείμενο. Σε αυτά περιλαμβάνονται η δομή, η μορφή, η χρήση διαφορετικών φιλολογικών ειδών και το λεξιλόγιο. Η θεματική διαίρεση του κειμένου Η κλασική διαίρεση θέλει το κείμενο να συγκροτείται από δύο μεγάλα μέρη. Παράδειγμα: προς Εβραίους α) το δογματικό (1:1-10:18), όπου το 1:1-4 θεωρείται προοίμιο και β) το παραινετικό (10:19-13:25), στο οποίο το 13:22-25 αποτελεί τον επίλογο.
Διαφορετικές διαιρέσεις τετραμερές σχήμα: α) παρουσίαση της πρόθεσης (1-4), β) διήγηση προς πιθανότητα (5-6), γ) απόδειξη προς πειθώ (7:1-10:18) και δ) επίλογος (10:19-13:25). «προσέγγιση μέσω της συρραφής των διαφόρων τμημάτων»: Η επιστολή διαιρείται σε οκτώ μέρη και καθένα από αυτά έχει έναν τίτλο που θεωρείται κατάλληλος σύμφωνα με το περιεχόμενο του κάθε τμήματος.
Ο στρουκτουραλισμός Φιλοσοφική θεωρία γύρω από τον τρόπο με τον οποίο το νόημα γίνεται αντιληπτό μέσω των ανθρώπινων πολιτιστικών συστημάτων. Έχει εξαπλωθεί σε όλες τις επιστήμες, αλλά σε κάθε περίπτωση επιχειρεί να δείξει ότι το νόημα και η σημασία του είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο τα ανθρώπινα όντα διαμορφώνουν τα διανοητικά τους συστήματα. Η ιδέα της γλώσσας ως ένα δομικό σύστημα και ως βάση για την κατανόηση του νοήματος ενός κειμένου αποτελεί την κεντρική ιδέα της στρουκτουραλιστικής γλωσσολογίας. α) «συγχρονική» μελέτη της γλώσσας. β) «διαχρονική» μελέτη» της γλώσσας.
Η γαλλική σχολή Ο Vanhoye μη ικανοποιημένος από τις εργασίες των προηγούμενων επιστημόνων, αξιοποίησε όλες τις προγενέστερες προσεγγίσεις και το 1963 με μία μονογραφία ορόσημο στην ιστορία της δομής της προς Εβραίους έκανε μια σύνθεση των προτάσεων. Ανακάλυψε 6 φιλολογικές επινοήσεις που ο συγγραφέας της προς Εβραίους χρησιμοποιεί για να παρεμβάλει και να κλείνει τα διάφορα τμήματα μέσα στο κείμενο. Αυτές είναι οι παρακάτω: 1. Οι αναγγελίες του θέματος 2. Οι μεταβατικές συνδετικές λέξεις 3. Η εναλλαγή του φιλολογικού είδους 4. Οι χαρακτηριστικοί όροι 5. Το ομοιοτέλευτο 6. Το χιαστό σχήμα
Ο Vanhoye προτείνει το εξής σχήμα: 1:1-4 Εισαγωγή 1:5-14 Διδασκαλία 2:1-4 Παραίνεση 2:5-5:10 Διδασκαλία 5:11-6:20 Παραίνεση 7:1-10:18 Διδασκαλία 10:19-39 Παραίνεση 11:1-40 Διδασκαλία 12:1-13 Παραίνεση 12:14-13:19 Παραίνεση 13:20-25 Επίλογος 1η αναγγελία του θέματος 1:4-2:18 α μέρος (1:4-2:18) 2η αναγγελία του θέματος 2:17-18 β μέρος (3:1-5:10) 3η αναγγελία του θέματος 5:9-10 γ μέρος (5:11-10:39) 4η αναγγελία του θέματος 10:36-39 δ μέρος (11:1-12:13) 5η αναγγελία του θέματος 12:13 ε μέρος (12:14-13:21)
Η δομή της προς Εβραίους, τόσο στο σύνολο, όσο και στις επιμέρους ενότητες, έχει συνταχθεί με το χιαστό σχήμα. Στο 9:11-14 για παράδειγμα έχουμε: A. Cristo.j de. parageno,menoj avrciereu.j tw/n genome,nwn avgaqw/n dia. th/j mei,zonoj kai. teleiote,raj skhnh/j ouv ceiropoih,tou( tou/tv e;stin ouv tau,thj th/j kti,sewj( B. ouvde. div ai[matoj tra,gwn kai. mo,scwn dia. de. tou/ ivdi,ou ai[matoj eivsh/lqen evfa,pax eivj ta. a[gia aivwni,an lu,trwsin eu`ra,menoj. Β. eiv ga.r to. ai-ma tra,gwn kai. tau,rwn kai. spodo.j dama,lewj rànti,zousa tou.j kekoinwme,nouj a`gia,zei pro.j th.n th/j sarko.j kaqaro,thta( Α. po,sw ma/llon to. ai-ma tou/ Cristou/( o]j dia. pneu,matoj aivwni,ou e`auto.n prosh,negken a;mwmon tw/ qew/ ( kaqariei/ th.n sunei,dhsin h`mw/n avpo. nekrw/n e;rgwn eivj to. latreu,ein qew/ zw/nti.
Σχηματική διάταξη του χιασμού
Έχουν επίσης προταθεί άλλες έξι φιλολογικές επινοήσεις που ο συγγραφέας της επιστολής χρησιμοποιεί. Αυτές είναι: 1. Ένας μεγάλος αριθμός συγκριτικών. 2. Όροι που δηλώνουν το τέλος κάποιας κατάστασης. Για παράδειγμα οι όροι αυτοί εντοπίζονται στη σύγκριση της παλιάς λατρείας με την καινούργια (8:13). 3. Επιχειρήματα κατ αναλαγίαν και κατά δείνωσιν (a fortiori). Χρησιμοποιούνται για να αποδειχθεί η νέα αποκάλυψη. 4. Η μορφολογική αντίθεση. Χρησιμοποιούνται πολλά αντιθετικά μόρια προκειμένου να καταδειχθεί η ανωτερότητα της νέας πραγματικότητας. 5. Τα θέματα που επαναλαμβάνονται. Η ανάληψη, ο αρχιερέας, οι υποσχέσεις του Θεού κ.α. 6. Οι θεματικές προτάσεις. Κάθε ενότητα εισάγεται με μια θεματική πρόταση: 1:1-4, 8:1-2 και 10:19-25.
Η γλωσσολογική ανάλυση Αποτελεί μία σχετικά νέα μορφή ανάλυσης, η οποία χρησιμοποιείται στη βιβλική έρευνα και απορρέει και αυτή από το στρουκτουραλισμό. Μέχρι σήμερα όμως, δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή μορφή, μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, ούτε μια κοινή αποδεκτή ορολογία. Πρόκειται για τη μελέτη της ανθρώπινης γλώσσας και ειδικά της εσωτερικής δυναμικής μέσα σε ένα δίκτυο σχέσεων που συνυπάρχουν αρμονικά για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα της επικοινωνίας. Το ενδιαφέρον της μεθόδου εστιάζεται στην εννοιολογική συνοχή, στις συστατικές σχέσεις μέσα σε μια ενότητα του κειμένου και στην αναγνώριση ορίων μέσα σε μια ομιλία ή πραγματεία. Το κλειδί για την κατανόηση του όλου κειμένου αποτελεί η ενότητα και όχι οι στίχοι ή οι λέξεις.
Η Neeley προτείνει 4 κριτήρια για να απομονώσει τις ενότητες της προς Εβραίους: α) την εναλλαγή του φιλολογικού είδους, π.χ. διδασκαλία-παραίνεση, β) τις μεταβατικές εισαγωγές ή καταλήξεις, γ) τη χρήση σχετικά σπάνιων γλωσσολογικών τεχνασμάτων π.χ. ρητορικές ερωτήσεις και δ) τη μαρτυρία της λεξιλογικής και εννοιολογικής συνοχής της ενότητας που προηγούνταν, το χιαστό σχήμα και κάποιες χαρακτηριστικές λέξεις. Πιστεύει ότι μπορούμε να διακρίνουμε μία εισαγωγή, διάφορα σημεία που αναπτύσσεται η σκέψη του συγγραφέα, ένα σημείο όπου κορυφώνεται το ενδιαφέρον και έναν επίλογο. Έτσι έχουμε: εισαγωγή 1:1-4 σημείο 1 1:5-4:13 σημείο 2 4:14-10:18 σημείο κορυφή 10:19-13:19 επίλογος 13:20-21 κατάληξη 13:22-25
Ο Guthrie επινόησε εννέα μεταβατικές τεχνικές, τις οποίες κατατάσσει σε δύο ευρύτερες κατηγορίες. «συστατικές μεταβάσεις». Πρόκειται για φράσεις που τοποθετούνται σε ένα ή περισσότερα από τα συστατικά μέρη των δύο μερών του υλικού που ενώνονται με τη μετάβαση. Αυτές αποτελούν πάντα εισαγωγή ή κατάληξη. «ενδιάμεσες μεταβάσεις». Αυτές αποτελούνται από μια ενότητα κειμένου που τοποθετείται ανάμεσα σε δύο μεγαλύτερες ενότητες της ομιλίας.
Στις συστατικές μεταβάσεις ανήκουν οι παρακάτω τεχνικές: 1. Οι συνδετικές λέξεις 2. Οι μακρινές συνδετικές λέξεις 3. Οι συνδετικές λέξεις κλειδιά 4. Οι συμπλεκόμενες συνιστώσες 5. Οι παράλληλες εισαγωγές Στις ενδιάμεσες μεταβάσεις ανήκουν οι παρακάτω τεχνικές : 1. Η άμεση ενδιάμεση μετάβαση 2. Έμμεση ενδιάμεση μετάβαση
Η ρητορική ανάλυση Προσπαθεί να εντοπίσει τα ρητορικά και γλωσσολογικά φαινόμενα που χρησιμοποιούνται στο κείμενο. Η μεθοδολογία της περιλαμβάνει: α) τον καθορισμό των ορίων ή το σκοπό της φιλολογικής ενότητας και β) την αναγνώριση της δομής της σύνθεσης και της διάταξης των συστατικών της μερών. Η ρητορική ανάλυση στην πραγματικότητα δεν είναι μια νέα μέθοδος. Αυτό που είναι καινούργιο είναι η χρήση της με συστηματικό τρόπο για την ερμηνεία της Βίβλου και επίσης η αρχή και ανάπτυξη της «νέας ρητορικής»
Σκοπός της ρητορικής ανάλυσης είναι: να ανακαλύψει τη στρατηγική που ο συγγραφέας αναπτύσσει προκειμένου να πετύχει το στόχο του. Πρόκειται δηλαδή για μία ερμηνευτική κατανόηση του κειμένου μέσω της γλώσσας που αυτό χρησιμοποιεί. Στην αρχαιότητα ο ομιλητής προσπαθούσε να παρέχει στο ακροατήριο του κάποιες ενδείξεις για το που τελειώνει μία ενότητα και που αρχίζει μία άλλη. Τεχνικές, όπως επαναλήψεις, αναφορά, ομοιοτέλευτο, παραλληλισμοί, συνθηματική σύνδεση, ρητορική προστακτική, απευθείας αναφορά στους ακροατές, ρητορικά ερωτήματα, συνδετικές λέξεις, κ.α., εμφανίζονται με σκοπό να παρέχουν προφορική βοήθεια στους ακροατές.
Ο Von Soden με βάση τις αρχές της κλασικής δικανικής ρητορικής ανέλυσε τη δομή της προς Εβραίους ως εξής: προοίμιον 1:1-4 με πρόθεση 1:5-4:16 διήγηση προς πιθανότητα 5-6 απόδειξις προς πειθώ 7:1-10:18 επίλογος 10:19-13:25 ο συγγραφέας της προς Εβραίους είναι επηρεασμένος από δυο αρχές της ρητορικής: την ευπρέπεια και την πειθώ. Το «πρέπον» στη ρητορική επιτυγχάνεται με μια αρμονική ισορροπία ανάμεσα σε τρία πράγματα: τον ομιλητή, τους ακροατές και τον λόγο. Η «πειθώ» αποτελεί τον σκοπό της ρητορικής.
Ο Übelacker συνδυάζει τη ρητορική ανάλυση με τη γλωσσολογική και ταυτίζει την προς Εβραίους με ρητορική πραγματεία. Θεωρεί ότι ανήκει στο συμβουλευτικό είδος. Προτείνει την εξής δομή: proemium 1:1-4 narratio 1:5-2:18 με propositio 2:17-18 argumentatio με probatio και refutatio 3:1-12:29 peroratio 13:1-21 proscriptum 13:22-25
Στην κλασική ρητορική στρατηγική της αρχαιότητας. το exordium ή εισαγωγή προετοιμάζει τους ακροατές να δώσουν την κατάλληλη προσοχή στον ομιλητή. Το propositio καθορίζει το θέμα για το οποίο θα γίνει λόγος και ακολουθούν τα επιχειρήματα, τα οποία ενισχύουν τη θέση του ομιλητή. Το peroratio τέλος, κλείνει την ομιλία. Σύμφωνα με τη δομή του Koester έχουμε: exordium 1:1-2:4 propositio 2:5-9 argumentatio 2:10-12:27 1η σειρά επιχειρημάτων 2:10-6:20 2η σειρά επιχειρημάτων 7:1-10:39 3η σειρά επιχειρημάτων 11:1-12:27 peroratio 12:28-13:21 epilogus 13:22-25
Αναδρομή στα ρητορικά έργα του Αριστοτέλη και του Κοϊντιλιανού, αλλά και στα Προγυμνάσματα του Θέωνα, του Ερμογένη, του Λιβάνιου και του Αφθόνιου. Στο κείμενο της προς Εβραίους η τεχνική της σύγκρισης επαναλαμβάνεται αρκετές φορές ακολουθούμενη από παραίνεση, η οποία στηρίζεται στη σύγκριση που προηγήθηκε. Έτσι προτείνεται το εξής διάγραμμα: Σύγκριση του Υιού με τους αγγέλους (1:1-14) Παραίνεση (2:1-18) Σύγκριση του Μωυσή και του Χριστού (3:1-6) Παραίνεση (3:7-4:16) Σύγκριση του Ααρών και του Χριστού (5:1-10) Παραίνεση (5:11-6:20) Σύγκριση του Μελχισεδέκ/Χριστού και της λευιτικής ιεροσύνης (7:1-25) Παραίνεση (7:26-8:3) Σύγκριση μεταξύ της παλιάς και της νέας διαθήκης (8:4-10:18) Παραίνεση (10:19-12:29) Επίλογος (13:1-25)