ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 004 Επιτροπή Αναφορών 009 9.0.007 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 077/007, του Dominique Voillemot, γαλλικής ιθαγένειας, επικεφαλής της αντιπροσωπείας των γαλλικών δικηγορικών συλλόγων, που υποστηρίζεται από τον πρόεδρο του Συμβουλίου των Δικηγορικών Συλλόγων και Ενώσεων της Ευρώπης, κατά της οδηγίας 005/60/ΕΚ της 6ης Οκτωβρίου 005 για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της τρομοκρατίας. Περίληψη της αναφοράς Παραπέμποντας στο προηγούμενο της οδηγίας 00/97/ΕΚ της 4ης Δεκεμβρίου 00, αντικείμενο της αναφοράς 693/003 που υποβλήθηκε ως διαμαρτυρία από τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου του Παρισιού και η οποία εξετάζεται ακόμη, ο αναφέρων αμφισβητεί τη νέα οδηγία 005/60/ΕΚ της 6ης Οκτωβρίου 005, η οποία, αν και αποτελεί συνδυασμό των δύο προηγούμενων οδηγιών (9/308/ΕΟΚ και 00/97/ΕΚ), εξυπηρετεί κατά την άποψή του μόνον τον σκοπό της ενίσχυσης της απαίτησης οι δικηγόροι, πέραν και εκτός των λοιπών καθηκόντων τους, να ενεργούν επίσης ως πηγές εμπιστευτικών οικονομικών πληροφοριών. Οι υπογράφοντες επισημαίνουν καταρχάς ότι το νέο νομοθετικό κείμενο αποτελεί εξαίρεση από την άποψη ότι τέθηκε υπόψη του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου παρόλο που η Επιτροπή δεν είχε υποβάλει την έκθεση εφαρμογής σχετικά με τη μεταχείριση των δικηγόρων και των ελεύθερων επαγγελματιών όπως προβλέπει το άρθρο 7 των προηγούμενων οδηγιών. Δεύτερον, οι εκπρόσωποι των δικηγόρων αντιτίθενται στο γεγονός ότι η νέα νομοθεσία, αν και επιδιώκει να εναρμονίσει τις νομοθεσίες των κρατών μελών, αναφέρεται σε έννοιες του ποινικού δικαίου όπως οι ποινές για αδικήματα (όπως προβλέπεται στο άρθρο 3, παράγραφος 5, στοιχείο στ) οι οποίες αναπόφευκτα διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών. Η νέα οδηγία, μεταξύ άλλων, ενισχύει τόσο τις υποχρεώσεις των δικηγόρων να παρακολουθούν υπόπτους που ενδέχεται να επιδίδονται σε νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες όσο και τις υποχρεώσεις αναφοράς που επιβάλλονται σε φορείς αυτορρύθμισης. Εν συντομία, οι δικηγορικοί σύλλογοι και οι δικηγορικές ενώσεις θεωρούν CM\69399.doc PE396.63v0-00
ότι η νέα οδηγία παραβλέπει πλήρως την ανεξαρτησία με την οποία πρέπει να ασκούν τα καθήκοντά τους οι δικηγόροι, η οποία αποτελεί τη βάση επί της οποίας οικοδομείται μια σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες τους. Βάσει του νέου νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου, το επαγγελματικό απόρρητο αντιμετωπίζεται ως εξαίρεση στην υποχρέωση ενημέρωσης των αρχών που είναι αρμόδιες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της τρομοκρατίας, σε τέτοιο βαθμό που θα ήταν ακριβέστερο να μιλήσει κανείς για μια δυνατότητα μεταχείρισης πληροφοριών ως εμπιστευτικών. Η αναφορά κάνει ειδική μνεία στο άρθρο 3 της οδηγίας. Για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, οι αναφέροντες ζητούν από το Κοινοβούλιο, ενεργώντας βάσει της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 9 της Συνθήκης, να ζητήσει από την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση τροποποίησης της οδηγίας της 6ης Οκτωβρίου 005 προκειμένου να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής της οι δικηγόροι.. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 3 Ιουνίου 007. Η Επιτροπή κλήθηκε να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 9, παράγραφος 4, του Κανονισμού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 9 Οκτωβρίου 007. Ιστορικό Η οδηγία 005/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Οκτωβρίου 005 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας εκσυγχρόνισε το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο όσον αφορά την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, μετά την έγκριση το 003 από την ομάδα χρηματοοικονομικής δράσης τη FATF, η οποία ορίζει διεθνώς τα πρότυπα σε αυτόν τον τομέα των αποκαλούμενων αναθεωρημένων σαράντα συστάσεών της για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Τον Ιούνιο του 003 η FATF συμφώνησε για την ουσιώδη αναθεώρηση των σαράντα συστάσεων προκειμένου να συνυπολογισθεί η αποκτηθείσα πείρα και να προβλεφθούν τα ενισχυμένα και αυξημένα μέτρα που απαιτούνται για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του φαινομένου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η FATF αύξησε το επίπεδο λεπτομερειών των συστάσεών της, ιδίως όσον αφορά την εξακρίβωση και τον έλεγχο της ταυτότητας του πελάτη, τις περιπτώσεις όπου ο υψηλότερος κίνδυνος νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μπορεί να δικαιολογεί αυξημένα μέτρα και επίσης τις περιπτώσεις όπου ο μειωμένος κίνδυνος μπορεί να δικαιολογεί λιγότερο αυστηρούς ελέγχους. Υπό το πρίσμα των διεθνών δεσμεύσεων, η έγκριση της οδηγίας 005/60/ΕΚ κατέστη πολιτική προτεραιότητα για το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή. Όχι μόνο εγκρίθηκε σε μία μόνο ανάγνωση, αλλά επρόκειτο για άμεση έγκριση: το Κοινοβούλιο ψήφισε το κείμενο μήνες μετά την παρουσίασή του από την Επιτροπή. ΕΕ L 309 της 5..005, σελ. 5. Πρόταση της Επιτροπής της 30.6.004, COM(004)448. PE396.63v0-00 /5 CM\69399.doc
Χάριν σαφήνειας, αποφασίστηκε να ανακληθεί η υφιστάμενη οδηγία 99/308/ΕΟΚ, ώστε η νέα οδηγία 005/60/ΕΚ να γίνει αυτόνομο κείμενο. Ωστόσο, η νέα οδηγία του 005 βασίστηκε στο κεκτημένο και τις διατάξεις που ήδη υπήρχαν. Αυτή η συνέχεια ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά την αντιμετώπιση ορισμένων επαγγελματιών, η οποία δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση κατά την προετοιμασία της νέας οδηγίας. Συνεπώς, στο πλαίσιο της οδηγίας 005/60/ΕΚ, το επάγγελμα του νομικού (παράλληλα με άλλα μη χρηματοοικονομικά επαγγέλματα) παραμένει στο πεδίο εφαρμογής του καθεστώτος της Κοινότητας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, κυρίως όσον αφορά την εξακρίβωση της ταυτότητας των πελατών, την αναφορά τυχόν υπονοιών για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες πελατών, καθώς και άλλες συμπληρωματικές υποχρεώσεις. Το επάγγελμα του νομικού υπόκειται σε αυτές τις υποχρεώσεις μετά τις τροποποιήσεις που έγιναν το 00 επί της οδηγίας του 99. Το τελικό κείμενο του 00 σχετικά με το πεδίο εφαρμογής των υποχρεώσεων της οδηγίας που αφορά τους δικηγόρους ήταν αποτέλεσμα μιας διαδικασίας συμβιβασμού μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και έγινε σεβαστό στο κείμενο του 005. Η καταγγελία Οι αναφέροντες επισημαίνουν ότι η οδηγία 005/60/ΕΚ παρουσιάστηκε από την Επιτροπή στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο χωρίς να έχει γίνει αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας 99/308/ΕΟΚ στο επάγγελμα του νομικού, η οποία προβλεπόταν στον άρθρο της οδηγίας 00/97/ΕΚ. Επιπλέον, οι αναφέροντες δηλώνουν ότι η οδηγία δεν παρέχει επαρκή εναρμόνιση όσον αφορά τον νέο ορισμό του σοβαρού εγκλήματος. Τέλος, οι αναφέροντες πιστεύουν ότι η οδηγία 005/60/ΕΚ παραβλέπει την ανεξαρτησία με την οποία οι δικηγόροι πρέπει να ασκούν το επάγγελμά τους και τους κανόνες της επαγγελματικής εχεμύθειας. Οι αναφέροντες ζητούν από την Επιτροπή να υποβάλει τροπολογία επί της οδηγίας, προκειμένου να αποκλεισθούν οι δικηγόροι από το πεδίο εφαρμογής της. Η εν λόγω αναφορά είναι συνέχεια της αναφοράς 693/003, η οποία επίσης παρουσιάστηκε από τους εκπροσώπους του Δικηγορικού Συλλόγου της Γαλλίας, σχετικά με την οδηγία 9/308 όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 00/97. Η Επιτροπή παρουσίασε παρατηρήσεις επί της συγκεκριμένης αναφοράς το 004 (έγγραφο PE 343.98 της 30ής Ιουνίου 004). Η αναφορά 693/003 αντικαταστάθηκε και κατέστη περιττή από τη νέα αναφορά. Οι παρατηρήσεις της Επιτροπής Όσον αφορά τον ρόλο των δικηγόρων, η οδηγία 005/60/ΕΚ προβλέπει ορισμένες εγγυήσεις σχετικά με τον παραδοσιακό ρόλο του επαγγέλματος του νομικού όσον αφορά την παροχή συμβουλών και την υπεράσπιση των πελατών κατά τις δικαστικές διαδικασίες. Καταρχάς, το επάγγελμα του νομικού (σε αντίθεση με άλλα μη χρηματοοικονομικά επαγγέλματα) εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας μόνο σε ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις, δηλαδή όταν βοηθά στον σχεδιασμό ή την υλοποίηση συναλλαγών για λογαριασμό των πελατών του Οδηγία 9/308/ΕΟΚ της 4ης Δεκεμβρίου 00 για την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ΕΕ L 66 της 8.6.99, σελ.77. Οδηγία 00/97/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 99/308/ΕΚ του Συμβουλίου ΕΕ L 344 της 8..00, σελ.76. CM\69399.doc 3/5 PE396.63v0-00
σχετικά με ορισμένες καταγεγραμμένες περιουσιακές, χρηματοπιστωτικές ή εταιρικές δραστηριότητες ή όταν ενεργεί εξ ονόματος και για λογαριασμό των πελατών του στο πλαίσιο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ή συναλλαγών επί ακινήτων. Δεύτερον, η οδηγία προβλέπει ρητά στο άρθρο 3, παράγραφος, ότι τα κράτη μέλη δεν είναι υποχρεωμένα να ζητούν από τους επαγγελματίες νομικούς να αναφέρουν τις υποψίες τους για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες όταν η υποψία προκύπτει από «πληροφορίες που λαμβάνουν από ή σχετικά με πελάτη τους, κατά τη διαπίστωση της νομικής θέσης του πελάτη ή όταν τον υπερασπίζονται ή τον εκπροσωπούν στο πλαίσιο ή σχετικά με δίκη». Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε μια πρόσφατη απόφαση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε ρητά ότι η υποχρέωση αναφοράς που περιλαμβάνει η οδηγία του 99 (το κείμενο είναι παρόμοιο με την οδηγία του 005) δεν παραβιάζει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη το οποίο κατοχυρώνεται από το άρθρο 6 της Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι: «Η υποχρέωση ενημερώσεως και συνεργασίας με τις αρμόδιες για την καταστολή της νομιμοποιήσεως εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αρχές, την οποία προβλέπει το άρθρο 6, παράγραφος, της οδηγίας 9/308/ΕΟΚ του Συμβουλίου για την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 00/97/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 4ης Δεκεμβρίου 00, και επιβάλλει στους δικηγόρους το άρθρο α, σημείο 5, της οδηγίας αυτής, σε συνδυασμό με το άρθρο 6, παράγραφος 3, δεν προσβάλλει το δικαίωμα για δίκαιη δίκη, όπως κατοχυρώνεται με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 6, παράγραφος, ΕΕ.» Κατά την άποψη της Επιτροπής, οι επαγγελματίες νομικοί, όπως και οι τράπεζες, άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και πολλά ακόμη επαγγέλματα και δραστηριότητες, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η Επιτροπή πιστεύει ότι η οδηγία επιτυγχάνει τη σωστή ισορροπία μεταξύ των διαφόρων διακυβευόμενων συμφερόντων. Όσον αφορά τον ορισμό του σοβαρού εγκλήματος στην οδηγία 005/60/EΚ, αυτός ο ορισμός έχει ευθυγραμμιστεί με τον ορισμό του σοβαρού εγκλήματος στην απόφαση πλαίσιο 00/500/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 6ης Ιουνίου 00, για το ξέπλυμα χρήματος, τον προσδιορισμό, τον εντοπισμό, τη δέσμευση, την κατάσχεση και τη δήμευση των οργάνων και των προϊόντων του εγκλήματος. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, απόφαση της 6ης Ιουνίου 007, υπόθεση C-305/05, Ordre des barreaux francophones et alii. ΕΕ L 8 της 5.7.00, σελ.. PE396.63v0-00 4/5 CM\69399.doc
Τέλος, όσον αφορά την εξέταση των επιπτώσεων της οδηγίας 99/308/EΟΚ, όπως τροποποιήθηκε το 00, σχετικά με το επάγγελμα του νομικού, αυτή η εξέταση πραγματοποιήθηκε το 005 και το 006, εφόσον πρώτα ένας επαρκώς υψηλός αριθμός κρατών μελών είχε μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο τις νέες υποχρεώσεις που εισήγαγαν οι τροποποιήσεις του 00. Συμπεράσματα Υπό το πρίσμα των παραπάνω επεξηγήσεων, η Επιτροπή δεν προτίθεται επί του παρόντος να προτείνει τυχόν τροποποίηση της οδηγίας 005/60/EΚ, εξαιρώντας τους δικηγόρους από το πεδίο εφαρμογής της. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής της 9..006, Η εφαρμογή στο επάγγελμα του νομικού της οδηγίας 9/308/EΟΚ για την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες SEC(006)793. CM\69399.doc 5/5 PE396.63v0-00