ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 3.8.2015 COM(2015) 387 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΧΕΤΙΚA ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΕΝΓΚΕΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΡΟΩΝ ΚΑΙ ΣΕΝΓΚΕΝ (2007-2009) ΓΙΑ ΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ {SWD(2015) 157 final} EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΧΕΤΙΚA ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΕΝΓΚΕΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΡΟΩΝ ΚΑΙ ΣΕΝΓΚΕΝ (2007-2009) ΓΙΑ ΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διευκόλυνση χρηματικών ροών και Σένγκεν θεσπίστηκε με το άρθρο 32 παράγραφος 1 της πράξης προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση 1 (εφεξής πράξη προσχώρησης) ως προσωρινό μέσο, με σκοπό να βοηθηθεί η Βουλγαρία και η Ρουμανία στη χρηματοδότηση δράσεων στα νέα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα και για να βοηθηθεί η βελτίωση των ταμειακών ροών στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Το άρθρο 32 παράγραφος 3 της πράξης προσχώρησης προβλέπει ότι τουλάχιστον το 50% της χρηματοδότησης που παρέχεται από το μέσο θα πρέπει να έχει χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας όσον αφορά την υποχρέωσή τους να χρηματοδοτήσουν δράσεις στα νέα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα. Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι: να παράσχει συνοπτικές πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του τμήματος Σένγκεν της προσωρινής διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν (εφεξής διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ) και να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της εκ των υστέρων αξιολόγησης του μέσου. 1 Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, και των προσαρμογών των Συνθηκών επί των οποίων βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. ΕΕ L 157 της 21.6.2005, σ. 203. 2

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΣΕΝΓΚΕΝ ΙΙ Σύμφωνα με το άρθρο 32 της πράξης προσχώρησης, η Επιτροπή κατέβαλε στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία κατά τη διάρκεια της περιόδου 2007-2009 τα ετήσια κατ αποκοπή ποσά στο πλαίσιο της διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν σε δώδεκα δόσεις (για τα συνολικά ποσά, βλ. πίνακα κατωτέρω). Πίνακας 1: Πληρωμές και επιλέξιμες δαπάνες διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ - επισκόπηση Βουλγαρία Ρουμανία Σύνολο ετήσιων πληρωμών διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν (εκατομμύρια ευρώ - τιμές 2004) 2 239,5 559,8 Σύνολο ετήσιων πληρωμών διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν (εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) 257,9 602,5 50% του συνόλου ετήσιων πληρωμών διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν (εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) 3 129,0 301,2 Συνολικά προγραμματισμένα ποσά (σε εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) Συνολικές δηλωθείσες και πιστοποιηθείσες δαπάνες (σε εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) 161,0 404,4 128,2 353,6 Μη επιλέξιμες δαπάνες (σε εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) 2,7 3,1 Συνολικές επιλέξιμες δαπάνες που αφορούν τη διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ (σε εκατομμύρια ευρώ - τρέχουσες τιμές) Ποσά που ανακτώνται από την Επιτροπή (εκατομμύρια ευρώτρέχουσες τιμές) 125,5 350,5 3,5 0,0 Η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση σχετικά με τη διαχείριση και τον έλεγχο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ. 4 Η απόφαση όριζε ότι τα ακόλουθα είδη δράσεων ήταν επιλέξιμα για ενίσχυση: Επενδύσεις σε υποδομές διέλευσης των συνόρων Επενδύσεις σε εξοπλισμό ελέγχου των συνόρων Εκπαίδευση συνοριοφυλάκων Υποστήριξη για τα λειτουργικά έξοδα. Η περίοδος επιλεξιμότητας ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2007 και έληξε την 31η Δεκεμβρίου 2010. 2 Το άρθρο 32 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης καθόρισε τις ετήσιες πληρωμές σε τιμές του 2004. 3 Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 3 της πράξης προσχώρησης, τουλάχιστον το 50% των κονδυλίων στο πλαίσιο της διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για δράσεις στα νέα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα. 4 Απόφαση της Επιτροπής C(2007)1417 της 4ης Απριλίου 2007, σχετικά με τη διαχείριση και τον έλεγχο του τμήματος Σένγκεν της διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν. 3

Τα δικαιούχα κράτη μέλη ήταν υπεύθυνα για την επιλογή και την εφαρμογή των επιμέρους ενεργειών στο πλαίσιο του μέσου. Οι βουλγαρικές και οι ρουμανικές αρχές κατάρτισαν πολυετή και ετήσια ενδεικτικά προγράμματα στα οποία περιγράφονταν ανάγκες που σχετίζονταν με την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και των ελέγχων στα σύνορα, μια στρατηγική για την αντιμετώπιση των αναγκών, οι στόχοι που έπρεπε να επιτευχθούν με την υποστήριξη της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ και τα ειδικά μέτρα που έπρεπε να υποστηριχθούν στο πλαίσιο του μέσου. Στο πλαίσιο των ενδεικτικών προγραμμάτων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ, η Βουλγαρία καθόρισε οκτώ στόχους. Η κατανομή των προγραμματισμένων κονδυλίων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ ανά στόχο (και των πράγματι δηλωθεισών δαπανών) παρουσιάζονται στον πίνακα 2: Πίνακας 2: Προγραμματισμένα χρηματοδοτικά κονδύλια και δηλωθείσες δαπάνες ανά στόχο Βουλγαρία Στόχος 1: Απόκτηση νέου τεχνικού εξοπλισμού για την επιτήρηση και τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων Στόχος 2: Ειδικός τεχνικός εξοπλισμός για κοινές αστυνομικές επιχειρήσεις στην παραμεθόρια περιοχή Στόχος 3: Εκσυγχρονισμός και ανάπτυξη εθνικών συστημάτων επικοινωνίας Στόχος 4: Πληροφοριακά συστήματα και δίκτυα υπολογιστών που σχετίζονται με την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν Στόχος 5: Ανακαινίσεις και εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων συνοριακών υποδομών Στόχος 6: Άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται άμεσα με τον συνοριακό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ Στόχος 7: Ενίσχυση των προσόντων του προσωπικού, μεταξύ άλλων γλωσσική κατάρτιση Στόχος 7: Ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Θεωρήσεων και σύνδεση με το Σύστημα Πληροφοριών της ΕΕ για τις Θεωρήσεις (VIS) και το δίκτυο VISION Προγραμματισμένες (σε ευρώ) Συνολικές δηλωθείσες και πιστοποιηθείσες δαπάνες (σε ευρώ) 97 324 000,00 80 393 650,78 7 454 000,00 4 509 320,63 21 279 000,00 20 688 213,42 12 650 000,00 8 458 239,17 4 400 000,00 4 077 125,06 2.808.000,00 654.711,43 1 510 000,00 521 649,45 13 575 000,00 8 891 301,83 Σύνολο 161 000 000,00 128 194 211,77 4

Ποσοστό μεγαλύτερο του 60% της χρηματοδότησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ για τη Βουλγαρία προγραμματίστηκε και δαπανήθηκε για τον στόχο 1. Οι περισσότεροι πόροι στο πλαίσιο του στόχου 1 προγραμματίστηκαν και δαπανήθηκαν για την αγορά τριών ελικοπτέρων και εννέα σκαφών και για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος για τον έλεγχο και την επιτήρηση των συνόρων του Ευξείνου Πόντου που αποτελείται από σταθερά και κινητά παρατηρητήρια εξοπλισμένα με ραντάρ, κάμερες και εξοπλισμό επικοινωνίας. Στο πλαίσιο των ενδεικτικών προγραμμάτων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ για τη Ρουμανία καθορίστηκαν τρεις στόχοι. Η κατανομή των προγραμματισμένων κονδυλίων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ ανά στόχο (και των πράγματι δηλωθεισών δαπανών) παρουσιάζονται στον πίνακα 3: Πίνακας 3: Προγραμματισμένα χρηματοδοτικά κονδύλια και δηλωθείσες δαπάνες ανά στόχο Ρουμανία Στόχος 1: Ενίσχυση του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και επιτήρηση της περιοχής εξωτερικών συνόρων και προστασία έναντι του διασυνοριακού εγκλήματος Στόχος 2: Βελτίωση της ικανότητας ελέγχου μέσω ενίσχυσης της ικανότητας διαβίβασης δεδομένων και πρόσβασης στα δεδομένα Στόχος 3: Στήριξη δαπανών υλικοτεχνικής υποστήριξης και επιχειρήσεων. Προγραμματισμένες (σε ευρώ) Συνολικές δηλωθείσες και πιστοποιηθείσες δαπάνες (σε ευρώ) 199 700 000,00 174 970 037,61 192 121 240,00 177 792 172,57 14 565 504,00 478 673,92 Σύνολο 404 383 744,00 353 593 864,85 Στο πλαίσιο του στόχου 1, η Ρουμανία αγόρασε 33 σκάφη, 1 278 οχήματα και εξοπλισμό για την επιτήρηση των συνόρων και τους συνοριακούς ελέγχους. Ο στόχος 1 κάλυπτε επίσης την αποκατάσταση 31 μεθοριακών σταθμών της αστυνομίας και σημείων διέλευσης των συνόρων. Στο πλαίσιο του στόχου 2, η Ρουμανία υποστήριξε διάφορα συστήματα πληροφοριών και επικοινωνιών, μεταξύ άλλων το εθνικό μέρος δεύτερης γενιάς του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν, το εθνικό μέρος του Συστήματος Πληροφοριών για τις θεωρήσεις και το ψηφιακό σύστημα ραδιοεπικοινωνιών TETRA. Επισημαίνεται ότι η Ρουμανία προγραμμάτισε στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ περισσότερο από το ελάχιστο ποσοστό 50% των κονδυλίων της διευκόλυνσης χρηματικών ροών και Σένγκεν (301 234 674 ευρώ) και ακόμη και οι συνολικές δηλωθείσες και πιστοποιηθείσες δαπάνες (353 593 864,85 ευρώ) υπερέβησαν το όριο αυτό. 5

3. ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΣΕΝΓΚΕΝ ΙΙ 3.1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Η εκ των υστέρων αξιολόγηση της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ διενεργήθηκε το 2014 από ανεξάρτητο εξωτερικό αξιολογητή, ο οποίος κλήθηκε να εκτιμήσει τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συμπληρωματικότητα και τη συνοχή, τη βιωσιμότητα και τις επιπτώσεις της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ. Η μεθοδολογία της αξιολόγησης περιλάμβανε τα ακόλουθα εργαλεία συλλογής δεδομένων: έρευνα τεκμηρίωσης ημιδιαρθρωμένες συνεντεύξεις άμεσες παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια επιτόπιων επισκέψεων έρευνες δικαιούχων. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν μέσω των ανωτέρω εργαλείων αναλύθηκαν μέσω 12 περιπτωσιολογικών μελετών (πέντε για τη Βουλγαρία και επτά για τη Ρουμανία) οι οποίες κάλυπταν το 79% των δαπανών της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ στη Βουλγαρία και το 76% των δαπανών στη Ρουμανία. Τα ευρήματα των περιπτωσιολογικών μελετών χρησίμευσαν ως βάση για απαντήσεις σε εννέα ερωτήσεις αξιολόγησης που καθορίστηκαν από την Επιτροπή. Η εκ των υστέρων αξιολόγηση της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ έγινε δεκτή από την Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2014. Η Επιτροπή θεωρεί αξιόπιστα τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της αξιολόγησης που παρουσιάζονται κατωτέρω, καθώς η αξιολόγηση κατέδειξε ότι βασίστηκαν σε στοιχεία που προέρχονται από αξιόπιστα στοιχεία και έγκυρη ανάλυση. 3.2. ΣΥΝΑΦΕΙΑ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ βάσει του κριτηρίου συνάφειας, αξιολογήθηκε σε ποιο βαθμό οι στόχοι του μέσου ήταν σχετικοί με τις ανάγκες. Επιπλέον, αξιολογήθηκε η συνάφεια των σημερινών επιπτώσεων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ (εκροές, αποτελέσματα και επιπτώσεις) με τις ανάγκες (χρησιμότητα). Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι στόχοι και οι πραγματικές επιπτώσεις της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ ήταν συναφείς με τις ανάγκες. Οι επενδύσεις σε σχέση με την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων της Βουλγαρίας ανταποκρίθηκαν σε σαφείς ανάγκες, καθώς οι ακτές του Εύξεινου Πόντου δεν καλύπτονταν επαρκώς από σκάφη περιπολίας των συνόρων τα οποία είχαν καταστεί σταδιακά παρωχημένα και ξεπερασμένα από το 1990 και δεν είχαν την ικανότητα να ασφαλίζουν τα θαλάσσια σύνορα υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες. Στο ίδιο πνεύμα, επενδύσεις που αφορούσαν την επιτήρηση του εναέριου χώρου επέλυσαν το θέμα ότι το Υπουργείο Εσωτερικών της Βουλγαρίας δεν είχε καμία ικανότητα εναέριας επιτήρησης. 6

Η επένδυση στη ναυτική και χερσαία κινητικότητα της αστυνομίας συνόρων της Ρουμανίας επέλυσε το θέμα ότι ο στόλος των υπαρχόντων σκαφών και οχημάτων δεν ήταν επαρκής για τους σκοπούς επιτήρησης των συνόρων. Η κατασκευή και ανακαίνιση των εγκαταστάσεων σημείων διέλευσης των συνόρων στη Ρουμανία ανταποκρίθηκαν σε μια σαφή ανάγκη, καθώς τα χερσαία συνοριακά σημεία διέλευσης είχαν παραμεληθεί και θεωρούνταν πολύ παλιά ή ακατάλληλα για τον συγκεκριμένο σκοπό, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του κώδικα συνόρων Σένγκεν. 3.3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ βάσει του κριτηρίου αποτελεσματικότητας, αξιολογήθηκε σε ποιο βαθμό επιτεύχθηκαν οι στόχοι του μέσου. Ειδικότερα, αξιολογήθηκε σε ποιο βαθμό η διευκόλυνση Σένγκεν II συνέβαλε στην ετοιμότητα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας για την προσχώρηση στον χώρο Σένγκεν με την αναβάθμιση της επιτήρησης και των συνοριακών ελέγχων στα μελλοντικά εξωτερικά σύνορα, ενισχύοντας την ικανότητα παροχής και πρόσβασης στα σχετικά με το χώρο Σένγκεν δεδομένα, καθώς και την αναβάθμιση των συστημάτων διαχείρισης των θεωρήσεων. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι συνολικά, η διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ ήταν αποτελεσματική όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της. Το επαρκές επίπεδο ετοιμότητας της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας για την προσχώρηση στον χώρο Σένγκεν επιβεβαιώθηκε από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου τον Ιούνιο του 2011 5. Η διευκόλυνση Σένγκεν II συνέβαλε στην ετοιμότητα αυτή μέσω της αναβάθμισης της επιτήρησης των συνόρων, των συνοριακών ελέγχων, των πληροφοριακών συστημάτων και των συστημάτων επικοινωνίας, καθώς και της διαχείρισης των θεωρήσεων. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος για τον έλεγχο και την επιτήρηση των συνόρων του Ευξείνου Πόντου στη Βουλγαρία ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς μετέβαλε τον τρόπο με τον οποίο ασκείται ο έλεγχος στα θαλάσσια σύνορα και εξασφάλισε τη συνεχή επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων. Χάρη στις επενδύσεις, ενισχύθηκε η επιτήρηση των συνόρων και η ικανότητα της καταπολέμησης του διασυνοριακού εγκλήματος από την αστυνομία. Η αγορά ελικοπτέρων αύξησε την ικανότητα επιτήρησης των συνόρων από τη βουλγαρική αστυνομία. Η χρήση ελικοπτέρων για την επιτήρηση των συνόρων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές, όπως αυτές που βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα, όπου τμήματα των πράσινων συνόρων δεν είναι προσβάσιμα από περιπολικά οχήματα. Ωστόσο, υπήρξαν προβλήματα με την αποτελεσματικότητα του εξοπλισμού εναέριας παρακολούθησης. Οι νομικοί περιορισμοί όσον αφορά τις νυχτερινές πτήσεις και η έλλειψη εξοπλισμού αντιπαγοποίησης που επιτρέπει την εκτέλεση πτήσεων κάτω από όλες τις καιρικές συνθήκες, σε συνδυασμό με την έλλειψη προσωπικού κατά τη 5 Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης της κατάστασης ετοιμότητας της Βουλγαρίας για την εφαρμογή του συνόλου των διατάξεων του κεκτημένου Σένγκεν (9167/4/11) συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης της κατάστασης ετοιμότητας της Ρουμανίας για την εφαρμογή του συνόλου των διατάξεων του κεκτημένου Σένγκεν (9166/4/11). 7

διάρκεια των δύο πρώτων ετών μετά την αγορά, περιόρισαν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων. Η αποτελεσματικότητα των επενδύσεων όσον αφορά την εναέρια επιτήρηση περιορίστηκε επίσης από την έλλειψη καυσίμων και τις καθυστερήσεις στην παράδοση των ανταλλακτικών. Η επένδυση στη θαλάσσια, ποτάμια και χερσαία κινητικότητα της ρουμανικής μεθοριακής αστυνομίας ενίσχυσε την ικανότητα της αστυνομίας όσον αφορά τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων επιτήρησης των θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων. Ο εξοπλισμός που αγοράστηκε επέκτεινε τη δυνατότητα παρέμβασης σε περιοχές στις οποίες η κάλυψη επιτήρησης ήταν έως τότε δύσκολη και δεν διεξαγόταν συχνά. Από το 2010, η θαλάσσια επιτήρηση επεκτάθηκε πέραν των 24 ναυτικών μιλίων της συνορεύουσας ζώνης στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Ρουμανίας, χάρη στην αυξημένη λειτουργική αυτονομία των νέων πλοίων. Στην περίπτωση της Ρουμανίας, οι συνοριακοί έλεγχοι ενισχύθηκαν μέσω της επένδυσης στον εκσυγχρονισμό των σημείων διέλευσης των συνόρων. Η ανακαίνιση των υφιστάμενων υποδομών και οι βελτιωμένες συνθήκες εργασίας στα σημεία διέλευσης των συνόρων αύξησαν τον αριθμό των υπαλλήλων που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, γεγονός το οποίο με τη σειρά του επέτρεψε την αύξηση του αριθμού των συνοριακών ελέγχων κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. 3.4. ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ βάσει του κριτηρίου αποδοτικότητας, αξιολογήθηκε σε ποιο βαθμό επιτεύχθηκαν τα επιθυμητά αποτελέσματα με λογικό κόστος. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αποδοτικότητα της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ μπορεί να αξιολογηθεί ως επαρκής, αν και οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων δεν ήταν πάντοτε οι βέλτιστες δυνατές. Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας βασίστηκε στη σύγκριση των δαπανών στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ με τις δαπάνες βάσει συγκρίσιμων μέσων και στην ανάλυση των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων που θεωρήθηκαν το κατάλληλο μέσο για την αποτελεσματικότητα, αν υποτεθεί ότι μια ανταγωνιστική διαδικασία σύναψης συμβάσεων εξασφαλίζει ότι καταβάλλονται οι τιμές της αγοράς για τα αποκτηθέντα αγαθά ή υπηρεσίες. Οι τιμές που καταβλήθηκαν για τα ελικόπτερα στο πλαίσιο της επένδυσης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ όσον αφορά την εναέρια επιτήρηση στη Βουλγαρία ήταν παρόμοιες ανά μονάδα αξίας με τις τιμές που καταβλήθηκαν στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν Ι 6. Στη Βουλγαρία, η διαδικασία του διαγωνισμού για την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων περιόρισε τον ανταγωνισμό όσον αφορά τον αριθμό των εταιρειών που συμμετέχουν στον διαγωνισμό, καθώς πέντε από τους έξι υποψηφίους αποκλείστηκαν για τεχνικούς λόγους. Οι προσφορές για τα σκάφη αντιμετωπίστηκαν κατά τον ίδιο τρόπο. Σε μία περίπτωση (πλοίο χωρητικότητας 200 GT και πλοία χωρητικότητας 60 GT), ο διαγωνισμός ακυρώθηκε, καθώς 6 Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν Ι, παρασχέθηκε υποστήριξη για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και για την αναβάθμιση των συνοριακών ελέγχων στα νέα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ σε επτά από τις δέκα χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004. 8

οι μοναδικοί δύο υποψήφιοι αποκλείστηκαν για τεχνικούς λόγους και χρησιμοποιήθηκε μια διαδικασία με διαπραγμάτευση με έναν από τους υποψηφίους. Στη δεύτερη περίπτωση (σκαφών χωρητικότητας 20 GT και 15 GT), δύο από τις τρεις υποβληθείσες προσφορές αποκλείστηκαν για τεχνικούς λόγους. Το ίδιο ισχύει και για την εναέρια επιτήρηση για την οποία ακυρώθηκαν δύο διαδικασίες διαγωνισμού πριν η τρίτη καταλήξει σε ανάθεση του διαγωνισμού. Και οι τρεις διαγωνισμοί περιορίστηκαν σε υποψηφίους από την ΕΕ και απορρίφθηκαν όλες εκτός από μία προσφορά (η ίδια και για τους τρεις διαγωνισμούς) για τεχνικούς λόγους πριν από την υποβολή οικονομικής προσφοράς. Συμπερασματικά, η διαδικασία του διαγωνισμού φαίνεται πως περιόρισε τον ανταγωνισμό, γεγονός το οποίο θέτει υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα του μέτρου. Στη Ρουμανία, υπήρχαν επίσης ζητήματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων, παρά το γεγονός ότι φαίνεται να επιλύθηκαν ταχύτερα, προκαλώντας λιγότερες καθυστερήσεις από ό,τι στη Βουλγαρία. Υπήρχε επίσης ένα ζήτημα σχετικά με τις ενδεικτικές τιμές των συμβάσεων οι οποίες συνήθως ήταν πολύ υψηλότερες από ό,τι οι προσφορές που ελήφθησαν. Η σύναψη συμβάσεων σχετικά με τη χερσαία και θαλάσσια κινητικότητα αποτελείτο από δύο τμήματα για τα οποία ο ανταγωνισμός διέφερε. Για τους θαλάσσιους διαγωνισμούς, υπήρχαν λιγότεροι υποψήφιοι ανά διαγωνισμό και πολλοί από αυτούς αποκλείστηκαν στο στάδιο της προεπιλογής. Για το στοιχείο της χερσαίας κινητικότητας, μόνο ένας υποψήφιος αποκλείστηκε (από συνολικά 15 υποψηφίους για τις πέντε συναφθείσες συμβάσεις) λόγω υπέρβασης του μέγιστου προϋπολογισμού. Η ηλεκτρονική διαδικασία υποβολής προσφορών αύξησε την απόδοση της σύναψης συμβάσεων. Το κριτήριο επιλογής για όλες τις προσφορές ήταν η χαμηλότερη τιμή και τα ποσά που προσφέρθηκαν από τις επιτυχείς προσφορές ήταν σημαντικά χαμηλότερα από τον διατιθέμενο προϋπολογισμό (έως και 50% για το τμήμα χερσαίας κινητικότητας). Στο πλαίσιο της σύναψης συμβάσεων για τον εκσυγχρονισμό και την εκ νέου διαμόρφωση των σημείων διέλευσης των συνόρων, μόνο 11 από τις 31 διαδικασίες υποβολής προσφορών θεωρήθηκαν αρκετά ανταγωνιστικές ώστε να εξασφαλιστεί η πλέον συμφέρουσα αξιοποίηση των πόρων. 3.5. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ με βάση τα κριτήρια συμπληρωματικότητας και συνεκτικότητας, αξιολογήθηκε κατά πόσον άλλες παρεμβάσεις συνέβαλαν στους στόχους της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ και σε ποιο βαθμό η διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ δεν ερχόταν σε αντίθεση με άλλες παρεμβάσεις με παρόμοιους στόχους. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ ήταν συνεπής και συμπληρωματική προς τα μέτρα ελέγχου των συνόρων που χρηματοδοτήθηκαν από άλλες πηγές στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, οι πόροι από διάφορα ταμεία διατέθηκαν για την επίτευξη στόχων παρόμοιων με εκείνους της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ. Το επίπεδο της συμπληρωματικότητας και των συνεργιών μεταξύ των εθνικών στρατηγικών για την προσχώρηση στο χώρο Σένγκεν και στη διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ ήταν καλό. 9

Στο πλαίσιο της επιτήρησης των θαλάσσιων συνόρων της Βουλγαρίας, η χρηματοδότηση της διευκόλυνσης Σένγκεν ήταν συμπληρωματική σε άλλες επενδύσεις που σχετίζονταν με την ικανότητα επιτήρησης των θαλάσσιων συνόρων. Ανακαινίστηκαν τρία περιπολικά πλοία και αγοράστηκαν έξι πλοία με την υποστήριξη του προενταξιακού μέσου βοήθειας Phare. Ομοίως, στον τομέα της εναέριας επιτήρησης, το Phare χρηματοδότησε την αγορά ενός ελικοπτέρου Agusta АW109Е το 2008. 3.6. ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ βάσει του κριτηρίου βιωσιμότητας, αξιολογήθηκε σε ποιο βαθμό διατηρήθηκαν τα θετικά αποτελέσματα του μέσου μετά το τέλος της παρέμβασης. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα περισσότερα μέτρα της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ δεν θα είχαν συνεχιζόμενες επιπτώσεις μετά τη λήξη τους, αν δεν είχαν υποστηριχτεί από περαιτέρω δαπάνες για τη συντήρηση και την εκπαίδευση. Υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες η έλλειψη επαρκούς προϋπολογισμού οδήγησε σε μια κατάσταση όπου ο εξοπλισμός που αγοράστηκε μέσω της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ δεν λειτουργούσε για κάποιο χρονικό διάστημα λόγω του υψηλού κόστους συντήρησης ή επισκευής, ιδιαίτερα στη Βουλγαρία. Όσον αφορά την επένδυση για την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων της Βουλγαρίας, τα στοιχεία δείχνουν ότι το ολοκληρωμένο σύστημα για τον έλεγχο και την επιτήρηση των συνόρων του Ευξείνου Πόντου παρουσίασε προβλήματα συντήρησης παρά το γεγονός ότι ήταν γενικά εξαιρετικά βιώσιμο. Από την έναρξη λειτουργίας του συστήματος, κατέστη σαφές ότι υπήρχαν ήδη δυσκολίες όσον αφορά τις δαπάνες που είχαν θεωρηθεί αναλώσιμα και δεν καλύπτονταν πάντα από την εγγύηση. Το πρόβλημα που αναφέρθηκε συχνότερα από τους ερωτώμενους ήταν η φθορά των μαγνητρονίων του ραντάρ στα 12 σταθερά σημεία επιτήρησης. Σε ό,τι αφορά την εναέρια επιτήρηση, το ετήσιο κόστος συντήρησης και το λειτουργικό κόστος συμπεριλάμβανε ασφάλιση, μίσθωση υπόστεγου και καύσιμα. Από τα στοιχεία πτήσεων προκύπτει ότι η χρήση διαφορετικών κατηγοριών ελικοπτέρων περιορίστηκε μετά το 2010. Συνολικά, μόνο ένα από τα ελαφρά ελικόπτερα (το A109-SN11790) χρησιμοποιήθηκε ενεργά, ενώ τα άλλα χρησιμοποιήθηκαν ελάχιστα ή καθόλου κατά τη διάρκεια κάποιων ετών. Τα ελαφρά ελικόπτερα χρησιμοποιούνται γενικά κατά προτεραιότητα καθώς είναι πιο αποδοτικά από πλευράς καυσίμων, ενώ έχουν τις ίδιες ικανότητες επιτήρησης με το βαρύτερο ελικόπτερο AW139. Η διαφορά στον αριθμό των πτήσεων εξηγείται επίσης από το χρόνο αδράνειας λόγω σοβαρού ατυχήματος εξαιτίας του οποίου ένα από τα ελικόπτερα A109 δεν είχε χρησιμοποιηθεί από το 2012. Η αυξημένη χρήση του βαρύτερου ελικοπτέρου AW139 μετά τον Ιούλιο του 2012 αντί της μικρότερης κατηγορίας Α109 (υπό επισκευή) αύξησε το κόστος των καυσίμων ανά ώρα πτήσης και, το 2013, παρά τη σημαντική μείωση του αριθμού των ωρών πτήσης, το συνολικό κόστος των καυσίμων αυξήθηκε. Άλλα αρχικά προβλήματα συνδέονταν με την έλλειψη επαρκών εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τα ελικόπτερα. Η αεροπορική βάση Bezmer για ελικόπτερα δεν παρείχε τις βέλτιστες συνθήκες, καθώς το υπόστεγο και οι αποθηκευτικοί χώροι δεν είχαν τη συνιστώμενη ελεγχόμενη θερμοκρασία και υγρασία. Το ελικόπτερο θα μετεγκατασταθεί σε νέα αεροπορική βάση στη Σόφια, η οποία χρηματοδοτείται από το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων (ΤΕΣ). Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η διαθεσιμότητα ενός κατάλληλου υπόστεγου και 10

λειτουργικών εγκαταστάσεων κοντά στον Εύξεινο Πόντο και στο νοτιοανατολικό τμήμα των συνόρων εξακολουθεί να αποτελεί ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τα προγράμματα ΤΕΣ επικεντρώθηκαν επίσης στη βασική εκπαίδευση πιλότων και ιπτάμενων μηχανικών. Οι υπάρχουσες δυσκολίες στελέχωσης οφείλονταν στην αποτυχία ορισμένων μελών του προσωπικού να περάσουν τις εξετάσεις κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εκπαίδευσης που παρασχέθηκε από τον κατασκευαστή, καθώς και στην έλλειψη διαθέσιμων πιλότων στο σύστημα του Υπουργείου Εσωτερικών. Η βιωσιμότητα του εξοπλισμού που αποκτήθηκε στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ ήταν μεγαλύτερη στη Ρουμανία, όπου χρησιμοποιήθηκαν εθνικά κεφάλαια για τη συντήρηση οχημάτων και σκαφών. 3.7. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Στο πλαίσιο της αξιολόγησης επιπτώσεων, αξιολογήθηκαν οι εκούσιες και ακούσιες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που προκλήθηκαν άμεσα ή έμμεσα από τη διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, συνολικά, η διευκόλυνση Σένγκεν II είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα, ιδίως όσον αφορά την ετοιμότητα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας για προσχώρηση στον χώρο Σένγκεν. Ωστόσο, αν και οι επενδύσεις της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ είχαν θετικές επιπτώσεις όσον αφορά την παράτυπη μετανάστευση στα μελλοντικά εξωτερικά σύνορα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και την ασφάλεια στις εν λόγω δύο χώρες, ο πλήρης αντίκτυπος των επενδύσεων στα μελλοντικά εξωτερικά σύνορα για την ασφάλεια των πολιτών εντός του χώρου Σένγκεν θα διαφανεί μόνο όταν η Βουλγαρία και η Ρουμανία προσχωρήσουν στον χώρο Σένγκεν. Κατά την αξιολόγηση δεν εντοπίστηκαν αρνητικές επιπτώσεις, αν και υπήρχε μια σειρά από ακούσιες θετικές επιπτώσεις που συνδέονταν με την ενίσχυση των ικανοτήτων που υποστηρίχθηκαν στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ. Η διευκόλυνση Σένγκεν II είχε θετικό αντίκτυπο στην ετοιμότητα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας για την προσχώρηση στον χώρο Σένγκεν, όπως αποδεικνύεται από την αναβαθμισμένη επιτήρηση των μελλοντικών εξωτερικών συνόρων, τους συνοριακούς ελέγχους, τα πληροφοριακά συστήματα και τα συστήματα επικοινωνίας, καθώς και τη διαχείριση των θεωρήσεων και τα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου τον Ιούνιο του 2011. Σε ό, τι αφορά τις ευρύτερες επιπτώσεις της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ, τα μέτρα που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο του μέσου είχαν θετικές συνέπειες όσον αφορά την παράτυπη μετανάστευση στα μελλοντικά εξωτερικά σύνορα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και όσον αφορά την ασφάλεια στις εν λόγω δύο χώρες, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση των εντοπισθεισών παράτυπων διελεύσεων των συνόρων και διασυνοριακών εγκλημάτων, αν και η αύξηση των εντοπισθεισών παράτυπων διελεύσεων των συνόρων θα μπορούσε επίσης να οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες (αυξημένη μεταναστευτική πίεση). Η επένδυση της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ (ιδίως οι επενδύσεις στο σύστημα επιτήρησης των συνόρων) είχε αποτρεπτικό αποτέλεσμα, τόσο για την παράτυπη μετανάστευση όσο και για το διασυνοριακό έγκλημα. Ωστόσο, ο αντίκτυπος των επενδύσεων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ όσον αφορά την ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν είναι 11

περιορισμένος έως ότου προσχωρήσουν η Βουλγαρία και η Ρουμανία, καθώς εξακολουθούν να εκτελούνται συνοριακοί έλεγχοι στα σύνορα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, αφενός, και στον χώρο Σένγκεν, αφετέρου. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε μεταβολή στην ποιότητα των συνοριακών ελέγχων στα σύνορα μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, αφενός, και σε χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ, αφετέρου, μπορεί να έχει απλώς οριακό αντίκτυπο στην ασφάλεια εντός της ζώνης Σένγκεν. Σε ό,τι αφορά τις ακούσιες θετικές επιπτώσεις, από την αξιολόγηση προέκυψε ότι οι επενδύσεις για την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων συνέβαλαν επίσης στον εντοπισμό του λαθρεμπορίου ή περιβαλλοντικών εγκλημάτων (απόρριψη αποβλήτων στη θάλασσα). 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ, ένα μέσο το οποίο προοριζόταν για «τη χρηματοδότηση δράσεων στα νέα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων» εφαρμόστηκε με ικανοποιητικό τρόπο. Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ χορηγήθηκαν συνολικά 476 εκατομμύρια ευρώ στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Συνολικά, το μέσο διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση ότι τόσο η Ρουμανία όσο και η Βουλγαρία θα μπορούσαν να θεωρηθούν τεχνικά έτοιμες να προσχωρήσουν στη ζώνη Σένγκεν το 2011. Η επένδυση που χρηματοδοτήθηκε από τη διευκόλυνση Σένγκεν ΙΙ αναβάθμισε την επιτήρηση των μελλοντικών εξωτερικών συνόρων, τους συνοριακούς ελέγχους, τα πληροφοριακά συστήματα και τα συστήματα επικοινωνίας, καθώς και τη διαχείριση των θεωρήσεων. Η παρέμβαση ήταν σχετική με τις προσδιορισθείσες ανάγκες, συνεπής με άλλες πηγές χρηματοδότησης και αποτελεσματική όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της. Η αποτελεσματικότητα με την οποία επιτεύχθηκαν αυτά θα μπορούσε να βελτιωθεί, καθώς και η βιωσιμότητα ορισμένων επενδύσεων για τις οποίες απαιτήθηκε μελλοντική χρηματοδότηση ώστε να εξακολουθήσουν να έχουν αντίκτυπο. Ενώ η επένδυση της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ συνέβαλε στην πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης στα μελλοντικά εξωτερικά σύνορα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και στην ασφάλεια στις εν λόγω δύο χώρες, ο αντίκτυπος των επενδύσεων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ όσον αφορά την ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν παραμένει περιορισμένος έως την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Αν και η μη προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στον χώρο Σένγκεν είχε έως τώρα περιορισμένο αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα των επενδύσεων της διευκόλυνσης Σένγκεν ΙΙ, η συνεχιζόμενη αναβολή της προσχώρησης των χωρών αυτών στον χώρο Σένγκεν θα οδηγήσει πιθανότατα σε μια κατάσταση όπου θα απαιτηθεί σημαντική αναβάθμιση τμημάτων της επένδυσης. 12