ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ, ΕΝΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΛΑ ΡΥΘΜΙΣΜΕΝΟΣ

ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΑΣ ΤΟ ΑΚΟΥΜΕ 23 ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ, ΕΝΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΛΑ ΡΥΘΜΙΣΜΕΝΟΣ Το εσωτερικό του σώματός μας δεν μπορούμε να το δούμε. Εκτός από μια γενική ιδέα από ανατομία και ιατρική, δε γνωρίζουμε καθόλου τις λειτουργίες του και την αλληλεπίδραση των διάφορων συστημάτων του. Το μεγάλο μυστήριο του «έσω μας» βρίσκεται μέσα σε ένα περίβλημα, το δέρμα, που είναι, όπως τα αμυντικά τείχη μιας πόλης, ένας οχυρωματικός περίβολος που αποκρούει τις εξωτερικές επιθέσεις. Το δέρμα προστατεύει τη ζωή μας. Κάθε ρήγμα αυτού του οχυρού μάς βάζει σε κίνδυνο. Ένας σωματικός τραυματισμός, μια χειρουργική πράξη, μια πληγή, ένα κάταγμα είναι τόσο καταστροφικές επιθέσεις, που μας κάνουν πιο αδύναμους. Οι πληγές κλείνουν, αλλά το δέρμα παραμένει σημαδεμένο από μια ορατή ουλή, ενώ συγχρόνως το εσωτερικό του σώματος απομνημονεύει με μη ορατό τρόπο τις ουλές, τους πόνους και το στρες. Αυτές οι αόρατες εντάσεις μπορούν να αναδυθούν οποιαδήποτε στιγμή. Πιο ύπουλες, οι επιθέσεις στο ηθικό και οι ψυχικοί τραυματισμοί δημιουργούν μόνιμες ρωγμές στον οχυρωματικό μας περίβολο και καταλήγουν να τον διαρρηγνύουν χωρίς

24 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ να αφήνουν φανερά ίχνη. Δεν υπάρχει επιφανειακή ουλή, αλλά κάποια ανάμνηση που εντυπώνεται βαθιά μέσα στο σώμα μας. Πρώτος στόχος θα είναι ο «αδύναμος κρίκος» μας, το ευαίσθητο σημείο μας. Θα μπορούσε να είναι η πλάτη μας, το ήπαρ, το έντερο... Άλλωστε από το σώμα εκπηγάζουν τα ηλεκτρομαγνητικά ρευστά, που ορθώνουν ακόμα έναν περίβολο γύρω από αυτό, αόρατο και λεπτοφυή. Μπορείτε να το αισθανθείτε όταν κάποιος σας πλησιάζει σε πολύ μικρή απόσταση. Είναι το αίσθημα του δικού σας ορίου αποδοχής μιας παρουσίας, η απόσταση που έχετε ανάγκη να αφήσετε ανάμεσα σε εσάς και στο άτομο που σας πλησιάζει. Η ρωγμή, ορατή ή αόρατη, αποτελεί έκτοτε μια δίοδο για το νερό, όπως μια ρωγμή σε ένα πλοίο. Το πλήρωμα πασχίζει να την κλείσει. Αν είναι εύρωστο, η ζημιά επισκευάζεται γρήγορα, αλλά αν το πλήρωμα είναι εξαντλημένο από τις πολλές μέρες τρικυμίας ή από τις συνεχείς αβαρίες, η επισκευή θα μπορούσε να ξεπεράσει τις δυνάμεις του και θα υπήρχε ο κίνδυνος η ρωγμή να σημάνει τη βύθιση του πλοίου. Το πλήρωμα δεν είχε αρκετή ενέργεια! Οι συγκινήσεις μας αντηχούν στα όργανά μας Όταν δοκιμάζουμε μια συγκίνηση, δεν είναι το πόδι μας ή το σαγόνι μας που αντιδρά, αλλά τα όργανά μας. Πράγματι, είναι πολύ δεκτικά στις συγκινήσεις και στα συναισθήματά μας. Με αυτό τον τρόπο οι συγκινήσεις μας σωματοποιούνται. Υπάρχουν φράσεις της καθομιλουμένης που το εκφρά

ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΑΣ ΤΟ ΑΚΟΥΜΕ 25 ζουν αυτό αυθόρμητα: «Μου πρηξες το συκώτι», «Μου ραγίζεις την καρδιά», «Μου κόπηκαν τα ήπατα», «Μου κόπηκε η χολή», «Μου πιάστηκε η ανάσα», «Μου γυρίζει το στομάχι». Όπως επίσης λέμε: «Έχει μεγάλο στομάχι», «Έχει καρδιά»... Σε πολλές γλώσσες υπάρχει πλούτος εκφράσεων για το φάσμα των συγκινησιακών καταστάσεων που σωματοποιούνται. Υπάρχει ιεραρχία στο βαθμό ανταπόκρισης των οργάνων. Είναι συνάρτηση της έντασης, της σοβαρότητας και της διάρκειας του στρες. Είναι δύσκολο να συγκρίνουμε το στρες που αισθάνεται κάποιος όταν έχει χάσει τα κλειδιά του με αυτό που προκαλείται από μια ερωτική απιστία ή από τη ρήξη με ένα αγαπημένο πρόσωπο. Στη συνήθη κατάταξη της έντασης των συγκινήσεων, πρώτη θέση κατέχει ο θάνατος ενός οικείου προσώπου, κατόπιν το διαζύγιο, η απόλυση από τη δουλειά και η ανεπιθύμητη μετακόμιση. Μετά από αυτά ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Οι συγκινησιακές αντιδράσεις ξεκινούν από τους απλούς σπασμούς της χοληδόχου κύστης, τις καούρες, τον εμετό, την αδιαθεσία, τη λιποθυμία, το έλκος στομάχου και δωδεκαδακτύλου, τους διάφορους τύπους ηπατίτιδας, ως τις πιο σοβαρές ασθένειες. Γενικά μιλώντας, οι μικρές απογοητεύσεις επιδρούν στη χοληδόχο κύστη και στο ηλιακό πλέγμα (που εδρεύει χαμηλά στο στομάχι). Θα δούμε ότι κάθε όργανο συνδέεται συγκινησιακά και φυσιολογικά με τον εγκέφαλο. Η συγκινησιακή σχέση με αυτόν είναι ποιοτική. Δεν τον επηρεάζει οποιουδήποτε είδους στρες. Τα πρωτεία κατέχουν το έντερο και το ήπαρ, που είναι οι πιο σημαντικές αποθήκες συγκινήσεων.

26 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ Τα όργανά μας αντηχούν τη συμπεριφορά μας Δεν είναι απλώς ότι ένα όργανο αντιδρά σε μια συγκεκριμένη συγκινησιακή κατάσταση, αλλά η αντίδραση του οργάνου προδίδει κάποιες από τις συμπεριφορές μας. Ας πάρουμε για παράδειγμα το έντερο, που συνδέεται συχνά με την ψυχική ακαμψία και τη μανία καθαριότητας. Όταν ένα άτομο που παρουσιάζει ευαισθησία ή αδυναμία στο έντερο βρεθεί σε παροξυσμό, θα εμφανίσει ξαφνικά φρενίτιδα καθαριότητας ή θα συγκρουστεί με πρόσωπα του περιβάλλοντός του για ασήμαντες λεπτομέρειες. Ο «αδύναμος κρίκος» Στο θέμα της σπλαχνικής δυσλειτουργίας, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Στην πράξη κάθε άνθρωπος έχει το δικό του «αδύναμο κρίκο», ένα όργανο πιο τρωτό από τα άλλα, προτιμητέο στόχο του στρες. Το άτομο θα λέει: «Έχω ευαισθησία στα έντερα, στη χολή (ή αλλού...)». Συχνά ένα όργανο είναι ευάλωτο λόγω βεβαρυμένης κληρονομικότητας ή εξαιτίας ενός τρόπου ζωής επιβλαβούς για τον οργανισμό. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος με ευαίσθητο ήπαρ θα έχει δύσκολο ξύπνημα το πρωί μετά από ένα πολύ βαρύ δείπνο ή από μεγάλη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Θα συμπεριφέρεται γκρινιάρικα, οξύθυμα, επιθετικά, εριστικά. Όποιος βρεθεί μπροστά του, ας είναι προσεκτικός. Με την παραμικρή αφορμή θα αρχίσει καβγάς.

ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΑΣ ΤΟ ΑΚΟΥΜΕ 27 Προσθέτοντας ακόμα περισσότερο στην πολυπλοκότητα των λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος, χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι στον απέραντο κόσμο των συγκινήσεων κάθε σπλαχνικό όργανο έχει τις δικές του ιδιαίτερες προτιμήσεις. Θα τις αναλύσουμε παρακάτω, αλλά εδώ θα παρουσιάσουμε κάποια απλά παραδείγματα για να επεξηγήσουμε την πρότασή μας: το ήπαρ είναι ευαίσθητο σε καθετί που αγγίζει τη μοναδικότητα του όντος, το βαθύτερο εγώ ο σπλήνας και το πάγκρεας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει έντονες, ανυπόφορες ή αιφνίδιες συγκινησιακές καταστάσεις, όπως ο ξαφνικός θάνατος ενός οικείου προσώπου στις γυναίκες, οι μαστοί αντιδρούν στα οικογενειακά προβλήματα, στην έλλειψη σταθερότητας και τρυφερότητας. Μπορούν να υποστούν συμφόρηση, να πονούν, να παρουσιάσουν κύστεις και όγκους στους άντρες, το στομάχι επηρεάζεται από την κοινωνική ζωή. Είναι ο αποδέκτης εντάσεων που προκαλούνται από τις συγκρούσεις με τους άλλους όταν αντιμετωπίζουμε κάποιο στρες, ορισμένα όργανα όπως οι βρόγχοι, το στομάχι, η χοληδόχος κύστη και το έντερο υφίστανται σπασμούς. Σε άλλα όργανα όπως οι νεφροί, αυτό που συσπάται είναι το αγγειακό και το απεκκριτικό σύστημα, επιφέροντας δυσλειτουργία του ίδιου του οργάνου. Σαν ωστικό κύμα, το στρες μεταδίδει τις επιπτώσεις του σε διάφορα μέρη του σώματος. Ο άνθρωπος όμως διαθέτει μεγάλο οπλοστάσιο προληπτικών λύσεων ώστε το «έσω του»

28 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ να είναι καλοδιατηρημένο και σε καλή λειτουργική κατάσταση. Υγεία και κληρονομικότητα Αν παραμείνουμε στο πρότυπο σύγκρισης άνθρωπος αυτοκίνητο, περιορίζουμε το σώμα μας σε ένα αμάξωμα και έναν κινητήρα. Παραλείπουμε αυτά που διαφοροποιούν τον άνθρωπο από τη μηχανή: τη σκέψη, τον ψυχισμό, τα γενετικά και πολιτισμικά επίκτητα χαρακτηριστικά... Κάθε σταθερό και θετικό στοιχείο που έχει εισπράξει το άτομο συνεισφέρει στην καλή του υγεία. Τα λιγότερο καλά στοιχεία εντυπώνονται ως αρνητικά. Χωρίς να έχουμε επίγνωση, το σώμα και τα όργανά μας καταγράφουν συνεχώς νέα εντυπώματα. Μέσα μας φέρουμε επίσης τη μνήμη των προγόνων μας. Είναι η γενετική μας κληρονομιά. Θα μπορούσε να είναι η δύναμη ή η μακροζωία, αλλά επίσης κάποιες ασθένειες λιγότερο ή περισσότερο εμφανείς, όπως οι αλλεργίες, ο σακχαρώδης διαβήτης, το άσθμα, η ψωρίαση, το έκζεμα. Κάποιες κρυφές ασθένειες δεν περιμένουν παρά να ξαναγεννηθούν, όπως η λάβα κάτω από το ηφαίστειο. Ένα συγκινησιακό στρες θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αφυπνίσει μια κληρονομική ασθένεια που δεν την υποψιαζόμασταν. Μια νεαρή ασθενής 25 ετών με συμβουλεύεται για ένα γιγαντιαίο έκζεμα που εμφανίστηκε απότομα πριν από δύο μέρες. Γνώριζα τον ευαίσθητο χαρακτήρα της. Μήπως είχε υποστεί κάποιο συγκινησιακό σοκ; Ανησυχούσα για κάτι τέτοιο. Μετά από ένα μακρόσυρτο αναστεναγμό απελπισίας, σαν ο ουρανός να

ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΑΣ ΤΟ ΑΚΟΥΜΕ 29 της έπεφτε στο κεφάλι, μου είπε: «Όχι, δεν ήταν σοκ. Την περασμένη βδομάδα είχα μια συνέντευξη για δουλειά. Ήμουν απίστευτα στρεσαρισμένη». Συνέχισα να τη ρωτάω: «Μήπως στην οικογένειά σας είχατε άλλα άτομα που πάθαιναν έκζεμα;» «Τη γιαγιά μου», μου απάντησε. Κουβαλούσε μέσα της το σπόρο, και βλάστησε υπό την πίεση της συνέντευξης, το πρώτο μεγάλο στρες που βίωσε ως υπεύθυνη, ενήλικη γυναίκα. Όταν υιοθετούμε την ενδεδειγμένη διατροφή, αποφεύγουμε τις τοξίνες, έχουμε κάποια κατάλληλη σωματική δραστηριότητα και επιλέγουμε ήπιες μεθόδους χαλάρωσης ή γιόγκα αν είναι απαραίτητο, τότε η υγεία μας τείνει προς μια καλή ισορροπία. Ο εγκέφαλος αφουγκράζεται το σώμα Ο εγκέφαλος είναι ο αδιάσπαστος δεσμός μεταξύ του σώματος και του πνεύματος. Είναι ο εντολοδότης των πάντων. Υποδέχεται, μεταβιβάζει, απομνημονεύει. Μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε, να φανταζόμαστε, να δημιουργούμε, να μιλάμε, να περπατάμε. Ο εγκέφαλος αποφασίζει αν θα είμαστε ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι, αν θα γελάμε ή αν θα κλαίμε, αν θα είμαστε δραστήριοι ή αδρανείς: 1,3 χιλιόγραμμα εγκεφαλικής ύλης που δε μας έχει αποκαλύψει παρά μόνο λίγα από τα μυστικά της. Εργοστάσιο σκέψης, εργοστάσιο μεταβίβασης, εργοστάσιο παραγωγής, ο εγκέφαλος είναι ο

30 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ της σχέσης μας με το σύμπαν και της πραγματικότητας του σώματός μας. Ο βιολογικός ρυθμός, ο ημερονύκτιος ρυθμός (ηλιακός), ο μηνιαίος ρυθμός (σεληνιακός) και ο εποχικός ρυθμός, που κυβερνούν κάθε άτομο χωρίς αυτό να έχει επίγνωση, διαμετακομίζονται από τον εγκέφαλο πριν επιδράσουν στη λειτουργία του σώματος. Σε σύγκριση με το βάρος του, που είναι μόλις το 2% του συνολικού βάρους του σώματος, ο εγκέφαλος είναι μεγάλος καταναλωτής οξυγόνου. Χρησιμοποιεί το 20% του οξυγόνου του σώματος, δέκα φορές περισσότερο από ορισμένα άλλα μέρη του σώματος. Ο καλύτερος τρόπος για να παρέχουμε καλή οξυγόνωση στον εγκέφαλο είναι να έχουμε σωματική δραστηριότητα. Όταν γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος δίνει εντολή στους μυς, στα άκρα, στα νεύρα, στις ορμόνες, στην ανταποκριτικότητα, στη σκέψη, στη βούληση, συνειδητοποιούμε ότι το σώμα είναι ένα πολύ τελειοποιημένο μηχάνημα που λειτουργεί με αυτοδιαχείριση, χωρίς όμως να είναι τελείως αυτόνομο. Στην πράξη, για να λειτουργεί καλά, το μηχάνημα έχει ανάγκη από εξωτερικές εισροές και από πολλών ειδών ερεθίσματα. Καύσιμό του είναι η τροφή, αλλά σε αυτό είναι εντελώς απαραίτητο να προσθέσουμε επίσης τις ψυχικές εισροές. Η στοργή, η αναγνώριση, η εκτίμηση, η νοητική εργασία είναι κάποιοι από τους συντελεστές που μετέχουν στην ισορροπία του.

ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΑΣ ΤΟ ΑΚΟΥΜΕ 31 100.000 χιλιόμετρα νεύρα Ο εγκέφαλος χρειάζεται να επικοινωνεί αμφίδρομα με το σύνολο του οργανισμού. Η παραμικρή πληροφορία θέτει σε λειτουργία ένα ολόκληρο σύστημα νευρικής επικοινωνίας που λειτουργεί ως δίκτυο μικροκαλωδίων. Αυτά διατρέχουν το σώμα μας και καταλήγουν σε δύο κέντρα: στο νωτιαίο μυελό και στον εγκέφαλο. Αν ενώσουμε όλα τα νεύρα μας άκρη με άκρη, το συνολικό μήκος τους θα είναι 100.000 χιλιόμετρα ένας αριθμός που περιγράφει ακόμα περισσότερο την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου σώματος. Επιπλέον, σε κάθε νεύρο αντιστοιχεί ένα αρτηρίδιο. Να λοιπόν άλλα 100.000 χιλιόμετρα αρτηριδίων, που και αυτά διατρέχουν το σώμα μας. Ένα τέλειο σύνολο που την προέλευσή του μας είναι αδύνατον να συλλάβουμε και που μας προτρέπει να παραμένουμε ταπεινόφρονες απέναντι σε αυτό το εξαιρετικό δώρο που μας έχει χαρίσει η φύση. Ευτυχώς που σωματοποιούμε Ο εγκέφαλος είναι ο μεγάλος ρυθμιστής της σωματοποίησης, του αρκετά υγιούς τρόπου που διαθέτουμε για να απελευθερωνόμαστε από τις ψυχικές μας ενοχλήσεις. Ο εγκέφαλος είναι αποδέκτης τόσο πολλών πληροφοριών, που δεν μπορεί να τις αποθηκεύει χωρίς ζημία. Σε κανονικές συνθήκες, μέσα από τις πέντε αισθήσεις μαζί, λαμβάνει 10 δισε

32 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ κατομμύρια πληροφορίες κάθε δευτερόλεπτο. Σε συνθήκες κινδύνου, τον κατακλύζουν ακαριαία άλλα 100 εκατομμύρια συμπληρωματικές πληροφορίες. Ευτυχώς όλος αυτός ο όγκος πληροφοριών περνάει από επιλογή και διαλογή σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται «δικτυωτός σχηματισμός». Η σωματοποίηση συμβαίνει όταν συγκινήσεις μεγάλης έντασης εκκενώνονται στα όργανά μας. Σε τελική ανάλυση, και στο βαθμό που παραμένει αποδεκτή και δε βάζει σε κίνδυνο την επιβίωσή μας, η σωματοποίηση είναι ένα ωφέλιμο φαινόμενο που μας επιτρέπει να διατηρούμε καλή ψυχική και διανοητική υγεία. Ορισμένες φορές όμως, επειδή σκεφτόμαστε πολύ και μας απορροφούν οι έγνοιες μας, επειδή φανταζόμαστε και δραματοποιούμε, από μικρά αίτια δημιουργούμε μεγάλα αποτελέσματα. Όπως μια ασθενής μου που ήρθε να με συμβουλευτεί για έναν υποτροπιάζοντα πόνο στην πλάτη, που την ανησυχούσε όλο και περισσότερο. Οι τομογραφίες, αξονική και μαγνητική, δεν είχαν δείξει καμία ανωμαλία. Αυτό όμως αντί να την καθησυχάσει την έκανε να φοβάται τα χειρότερα. Έτσι, έγινε καταθλιπτική και υπέφερε από ενοχλήσεις του πεπτικού. Καθένας από εμάς έχει ακούσει κάποια στιγμή μια ύπουλη φωνή να του ψιθυρίζει: «Ίσως κινδυνεύει η ζωή σου. Έτσι θα μπορούσε να αρχίσει ένας καρκίνος». Ο πόνος που υποτροπιάζει αποκαλύπτει το έμφυτο άγχος του ανθρώπου για την ασθένεια και το θάνατο. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η κινητοποίηση του θώρακα και των πλευρών έδειξε ένα αριστερό πλευρό τελείως μπλοκαρισμένο, σε αρκετή απόσταση από τη σπονδυλική στήλη.