ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΠΡΑΙΝΗ ΒΙΒΛΟ ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ: πξφηππα πξντφλησλ, απαηηήζεηο γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή θαη ζπζηήκαηα πνηφηεηαο 1
ΔΙΑΓΩΓΗ Πνηφηεηα ζεκαίλεη θάιπςε ησλ πξνζδνθηψλ ησλ θαηαλαισηψλ. Ωο πνηφηεηα ηνπ γεσξγηθνχ πξντφληνο ζηελ παξνχζα Πξάζηλε Βίβιν λννχληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο, φπσο νη ρξεζηκνπνηνχκελεο κέζνδνη γεσξγηθήο παξαγσγήο, ν ηφπνο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, θιπ, ηα νπνία ν γεσξγφο επηζπκεί λα είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηά θαη ηα νπνία ν θαηαλαισηήο ζέιεη λα γλσξίδεη. Οη απαηηήζεηο ηεο αγνξάο είλαη πνηθίιεο θαη πνιιαπιαζηάδνληαη. Τα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα ζηελ ΔΔ είλαη ε ςγιεινή και η αζθάλεια ηων ηποθίμων (πξφθεηηαη γηα κηα "κε δηαπξαγκαηεχζηκε απαίηεζε"), ε δπλακσηηθή θαη ζξεπηηθή ηνπο αμία θαη νη απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο. Δπηπιένλ, νη θαηαλαισηέο δίδνπλ φιν θαη κεγαιχηεξε πξνζνρή ζηε ζπκβνιή ηεο γεσξγίαο ζηε βησζηκφηεηα, ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ζηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη ζηελ αλάπηπμε, ζηε βηνπνηθηιφηεηα, ζηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ θαη ζηε ιεηςπδξία. Η γεσξγηθή παξαγσγή, δεδνκέλνπ φηη είλαη θαη' εμνρήλ ρξήζηεο γεο, απνηειεί παξάγνληα θιεηδί γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηψλ. Οη θαηαλαισηέο απαηηνχλ σο πξνο ηελ ηξνθή ηνπο, ηξφθηκα πνηνηηθά, ζε πξνζηηή ηηκή αιιά θαη κε γεχζε, παξαδνζηαθφ ραξαθηήξα θαη απζεληηθφηεηα, θαζψο θαη ηελ εθαξκνγή πςειφηεξσλ πξνηχπσλ γηα ηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ. Τν λα αληαπνθξηζνχλ νη γεσξγνί ζηηο απαηηήζεηο απηέο απνηειεί κεγάιε πξφθιεζε. Οη γεσξγνί ηεο ΔΔ αληί λα ζεσξήζνπλ ηηο απαηηήζεηο απηέο σο επηβαξπληηθέο, κπνξνχλ λα ηηο εθκεηαιιεπηνχλ πξνζθέξνληαο ζηνπο θαηαλαισηέο αθξηβψο απηφ πνπ επηζπκνχλ, θαζηζηψληαο επδηάθξηηα ηα πξντφληα ηνπο ζηελ αγνξά θαη λα βγνπλ έηζη θεξδηζκέλνη. Γηα ην ιφγν απηφ ππάξρεη κηα δηαξθήο αλαδήηεζε πξσηφηππσλ θαη κνλαδηθψλ ηξφπσλ δεκηνπξγίαο λέσλ εκπνξηθψλ δηεμφδσλ θαη αχμεζεο ησλ θεξδψλ ηνπο. Απηφ είλαη κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε: παξαγσγή ανώηεπων ("premium") πποϊόνηων ηα νπνία πξνζθέξνπλ ζηνλ θαηαλαισηή θάηη πεξηζζφηεξν απφ ηηο βαζηθέο απαηηήζεηο ελίζρπζε ηεο εκπηζηνζχλε ησλ θαηαλαισηψλ ζηα ζπζηήκαηα πνηφηεηαο. πξνζηαζία ηεο νλνκαζίαο ησλ πξντφλησλ ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηνλ ηφπν παξαγσγήο ηνπο θαη ηελ ηερλνγλσζία ησλ ηνπηθψλ παξαγσγψλ (πξντφληα γεωγπαθικών ενδείξεων, ονομαζίαρ πποέλεςζηρ). επηβνιή νπζηαζηηθψλ ξπζκίζεσλ ζηνλ ηνκέα ησλ βιολογικών πποϊόνηων κε απζηεξφηεξεο απαηηήζεηο. θαηαρψξεζε παπαδοζιακών πξντφλησλ ζε ζχζηεκα ηεο ΔΔ. ζέζπηζε κανόνων εμποπίαρ ηεο ΔΔ ζε πνιινχο ηνκείο γηα ηνλ θαζνξηζκφ εηδηθψλ ηδηνηήησλ ηνπ πξντφληνο (φπσο "εμαηξεηηθφ παξζέλν ειαηφιαδν") ελζάξξπλζε ησλ ζςζηημάηων πιζηοποίηζηρ πνπ ζεζπίδνπλ νη δεκφζηνη θαη ηδησηηθνί θνξείο γηα ηελ θαιχηεξε ελεκέξσζε ησλ θαηαλαισηψλ ζηελ ΔΔ ζρεηηθά κε ηηο κεζφδνπο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ. 2
Ππάζινη Βίβλορ ΜΔΡΟ I: ΑΠΑΙΣΗΔΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΠΑ ΔΜΠΟΡΙΑ 1. ΑΠΑΙΣΗΔΙ ΣΗ ΔΔ ΓΙΑ ΣΗ ΓΔΩΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Οη γεσξγνί ζηελ ΔΔ ζπκκνξθψλνληαη πξνο ζεηξά απαηηήζεσλ πνπ αθνξνχλ ηε γεσξγηθή παξαγσγή θαη ην ζχλνιν ησλ παξαγφκελσλ ζηελ ΔΔ ηξνθίκσλ έρεη παξαρζεί ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο απηνχο. Οη θαλφλεο δελ απνβιέπνπλ απιά ζηε δηαζθάιηζε ηεο ηήξεζεο ησλ πξνηχπσλ πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο γηα ηα ηειηθά πξντφληα δηαηξνθήο ηα νπνία δηαηίζεληαη ζηελ αγνξά, αιιά αθνξνχλ θαη ζέκαηα θνηλσληθνχ ραξαθηήξα, ζηα νπνία νη γεσξγνί πξέπεη λα είλαη ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί φπσο γηα παξάδεηγκα θαηά ηελ ρξήζε εληνκνθηφλσλ θαη θπηνθαξκάθσλ, ζηελ ηήξεζε ησλ θαλφλσλ πγηεηλήο, ηελ πξφιεςε θπηηθψλ θαη δσηθψλ αζζελεηψλ, δεκηνπξγία απνδεθηψλ ζπλζεθψλ γηα ηα δψα ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Απηέο νη απαηηήζεηο παξαγσγήο εμειίζζνληαη δηαξθψο παξάιιεια κε ηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο. Δίλαη ζεκαληηθέο γηα ηελ πνηφηεηα ησλ πσινχκελσλ ηξνθίκσλ, θαη είλαη έλα ζηνηρείν πνπ νη γεσξγνί κπνξνχλ λα πξνσζήζνπλ. Ωζηφζν, είλαη εκθαλέο φηη ππάξρεη έιιεηςε πιεξνθφξεζεο ησλ θαηαλαισηψλ ζρεηηθά κε ηελ χπαξμε απηψλ ησλ απαηηήζεσλ γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή θαη ζρεηηθά κε ην φηη απηέο έρνπλ ηεξεζεί θαηά ηελ παξαγσγή ησλ ηξνθίκσλ. Ωζηφζν, πνιιέο απφ απηέο ηηο απαηηήζεηο γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή απηέο πνπ δελ αθνξνχλ ηελ πγηεηλή θαη ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ φπσο νη θαλφλεο γηα ην πεξηβάιινλ θαη γηα ηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ, δελ ηζρχνπλ θαη' αλάγθε γηα ηα εηζαγφκελα είδε δηαηξνθήο. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη είλαη ζέκαηα ηα νπνία ππάγνληαη ζηελ θαλνληζηηθή αξκνδηφηεηα ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ ρσξψλ φπνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε γεσξγηθή παξαγσγή. Έηζη, κνινλφηη ε ΔΔ κπνξεί θαη πξάγκαηη επηκέλεη ψζηε ηα εηζαγφκελα ηξφθηκα λα πιεξνχλ ηα ειάρηζηα πξφηππα πξντφλησλ (πγηεηλή, αζθάιεηα) ε λνκνζεζία ηεο ρψξαο παξαγσγήο είλαη εθείλε πνπ εθαξκφδεηαη ζηηο ρξεζηκνπνηνχκελεο κεζφδνπο γεσξγηθήο παξαγσγήο εηζαγφκελσλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη ηξνθίκσλ. Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα ππάξμεη ζηελφηεξνο ζχλδεζκνο κεηαμχ ησλ απαηηήζεσλ γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή πέξα απφ ηα ζέκαηα πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο. Αλ πεξηζζφηεξνη θαηαλαισηέο γλψξηδαλ θαη αλαγλψξηδαλ απηέο ηηο απαηηήζεηο γηα ηε γεσξγηθή παξαγσγή, απηφ πηζαλψο ζα ήηαλ επσθειέο γηα ηελ εκπνξία. Ωζηφζν, νη απαηηήζεηο απηέο πξέπεη λα ηεξνχληαη ρσξίο λα δεκηνπξγνχλ εκπφδηα ζηε ιεηηνπξγία ηεο εληαίαο αγνξάο ή ζηξεβιψζεηο ηνπ αληαγσληζκνχ. 3
2. ΚΑΝΟΝΔ ΔΜΠΟΡΙΑ Οη θαλφλεο εκπνξίαο ηεο ΔΔ είλαη ξπζκίζεηο νη νπνίεο πξνβιέπνπλ νξηζκνχο ησλ πξντφλησλ, ειάρηζηα πξφηππα πξντφλησλ, θαηεγνξίεο πξντφλησλ θαη απαηηήζεηο ζε φ,ηη αθνξά ηε ζήκαλζε γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ θαηαλαισηψλ ζρεηηθά κε ζεηξά γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη κε νξηζκέλα κεηαπνηεκέλα ηξφθηκα. Οη ξπζκίζεηο απηέο ζα ζπκβάινπλ ψζηε νη γεσξγνί λα παξαδίδνπλ ζηνπο θαηαλαισηέο πξντφληα κε ηελ αλακελφκελε πνηφηεηα, λα κελ απνγνεηεχνληαη νη θαηαλαισηέο θαη λα δηεπθνιχλεηαη ε ζχγθξηζε ηηκψλ πξντφλησλ δηαθνξεηηθήο πνηφηεηαο. Οη θαλφλεο εκπνξίαο ζεζπίζηεθαλ γηα λα αληηθαηαζηήζνπλ ηα δηάθνξα εζληθά πξφηππα θαη, ζπλεπψο, γηα λα δηεπθνιπλζνχλ νη ζπλαιιαγέο ζηελ εληαία αγνξά. Με ηελ Πξάζηλε Βίβιν, ε Δπηηξνπή επηδηψθεη δηαβνχιεπζε επί ηξηψλ γεληθψλ δεηεκάησλ πνπ αθνξνχλ θαλφλεο εκπνξίαο: πψο πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ ηα ππνρξεσηηθά κέξε ησλ θαλφλσλ εκπνξίαο ηεο ΔΔ αλ πξέπεη λα επεθηαζεί ε ρξήζε ησλ πξναηξεηηθψλ φξσλ (πνπ θαινχληαη επίζεο "απνθιεηζηηθνί" φξνη) θαη πνηεο είλαη νη ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο γηα ηελ απινχζηεπζε ηεο ίδηαο ηεο δηαδηθαζίαο ζέζπηζεο θαλφλσλ. 2.1. Τποσπεωηικά ζηοισεία ηων κανόνων εμποπίαρ Ταςτότητα πποϊόντων: Οη πεξηζζφηεξνη θαλφλεο εκπνξίαο ηεο ΔΔ θαζνξίδνπλ ηα γεσξγηθά πξντφληα ή ηξφθηκα πνπ θαιχπηνπλ, ζέηνληαο ζαθείο, θνηλνχο θαλφλεο γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ πξντφλησλ. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα κε ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο "ρπκφο" εάλ έρεη πξνζηεζεί λεξφ ζηνλ ρπκφ θξνχησλ. Απαιτήσειρ για τη γεωπγική παπαγωγή: Σε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, φπσο γηα ηα λσπά θξνχηα θαη ιαραληθά ή ην θξέαο πνπιεξηθψλ, νη θαλφλεο εκπνξίαο θαζνξίδνπλ επίζεο απφιπηα απζηεξέο απαηηήζεηο γηα "πγηή, δίθαηε θαη εκπνξεχζηκε" πνηφηεηα, πνπ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ πψιεζε ζηνπο θαηαλαισηέο. Τα λσπά θξνχηα θαη ιαραληθά δελ πσινχληαη ζηνπο θαηαλαισηέο αλ έρνπλ αιινησζεί ή θέξνπλ ειαηηψκαηα, αλ είλαη βξψκηθα, αλ έρνπλ ππνζηεί θζνξά απφ έληνκα, δελ είλαη επαξθψο ψξηκα ή, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα θξνχηα, αλ είλαη άσξα ή αθφκα αλ δελ έρνπλ ην ειάρηζην κέγεζνο (ρξεζηκνπνηνχληαη γηα κεηαπνίεζε είηε γηα θαηαζηξνθή) Κατατάξειρ βάσει ποιότηταρ και μεγέθοςρ: Σε πνιινχο θαλφλεο εκπνξίαο πεξηιακβάλνληαη ζπζηήκαηα ππνρξεσηηθήο θαηάηαμεο. Απηά αξρηθά θαζηεξψζεθαλ γηα ιφγνπο δηαθάλεηαο ηεο αγνξάο, ψζηε λα κπνξνχλ νη αγνξαζηέο λα ζπγθξίλνπλ ηηο ηηκέο γλσζηψλ θαηεγνξηψλ πξντφλησλ. Γηα παξάδεηγκα ηα απγά θαηαηάζζνληαη ζε κία απφ ηηο ηέζζεξηο ηάμεηο κεγέζνπο - 'XL', 'L', 'M' θαη 'S' θαη θαηαηάζζνληαη ζχκθσλα κε ηελ κέζνδν γεσξγηθήο παξαγσγήο: "απγά θισβνχ", "απγά ειεχζεξεο βνζθήο" ή "βηνινγηθά". Τνχην ζεκαίλεη φηη φια ηα πξντφληα πξέπεη λα ηαμηλνκεζνχλ πξηλ δηαηεζνχλ ζην εκπφξην. 4
2.2. Αποκλειζηικοί όποι ζηο πλαίζιο ηων κανόνων εμποπίαρ Οη πξναηξεηηθνί απνθιεηζηηθνί φξνη ρξεζηκνπνηνχληαη θαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαηεγνξηψλ ή πνηνηήησλ ηνπ πξντφληνο. Με ηνπο απνθιεηζηηθνχο φξνπο ζηνπο θαλφλεο εκπνξίαο παξέρνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο ρξήζηκεο, αθξηβείο ηερληθέο πιεξνθνξίεο. Ωζηφζν, ην πξντφλ κπνξεί λα πσιείηαη ρσξίο λα ρξεζηκνπνηείηαη θαλέλαο απφ απηνχο ηνπο πξναηξεηηθνχο φξνπο, γηα παξάδεηγκα: ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο εκπνξίαο γηα ην θξέαο πνπιεξηθψλ, ε ρξήζε ησλ πξναηξεηηθψλ φξσλ "εθηαηηθή εθηξνθή", "ειεχζεξε βνζθή", ή "παξαδνζηαθή ειεχζεξε βνζθή", πεξηνξίδεηαη ζην πξντφλ ην νπνίν έρεη παξαρζεί κε θαζνξηζκέλεο κεζφδνπο Δπίζεο νη γεσξγνί θαη νη παξαγσγνί ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ κεηαπνίεζεο ηξνθίκσλ πνπ επηζπκνχλ λα ελεκεξψλνπλ ηνπο θαηαλαισηέο ζρεηηθά κε ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπο γεσξγηθήο παξαγσγήο, ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά ιέμεηο φπσο "αγξφθηεκα", "νξεηλφ", "θπζηθφ", θιπ. Απηνί νη πεξηγξαθηθνί φξνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη εθφζνλ ζπκθσλνχλ κε ηζρχνληα εζληθφ νξηζκφ θαζψο θαη κε ην γεληθφ πξφηππν πεξί κε παξαπιαλήζεσο ηνπ θαηαλαισηή. Δπνκέλσο, είλαη αλαγθαίν λα θαζνξηζηνχλ παξφκνην φξνη γεσξγηθήο παξαγσγήο ζε επίπεδν ΔΔ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. 2.3. Απλούζηεςζη κανόνων εμποπίαρ Γηα ηελ ελ γέλεη αλάπηπμε θαλφλσλ εκπνξίαο ηεο ΔΔ πξέπεη λα εμεηαζηεί πψο κπνξεί λα απινπζηεπζεί ε ζέζπηζε θαλφλσλ, είηε ζε επίπεδν Δπηηξνπήο ή απφ άιινπο θνξείο ή κε αλαθνξά ζε δηεζλή πξφηππα ππνινγίδνληαο φκσο θαη ηε δηνηθεηηθή επηβάξπλζε ησλ δεκνζίσλ αξρψλ θαη ησλ ελδηαθεξνκέλσλ παξαγσγψλ. Πνιινί θαλφλεο εκπνξίαο ηεο ΔΔ βαζίδνληαη ζε δηεζλψο αλαγλσξηζκέλα πξφηππα ηνπ Codex Alimentarius ή ηεο Οικονομικής Επιηροπής ηων Ηνωμένων Εθνών για ηην Εσρώπη (ΗΕ/ΟΕΕ). Δθφζνλ είλαη ζθφπηκν, ηα δηεζλή απηά πξφηππα ρξεζηκνπνηνχληαη σο βάζε γηα ηνπο θαλφλεο εκπνξίαο ηεο ΔΔ. Η ΔΔ ζπκβάιιεη επίζεο ζηελ δεκηνπξγία δηεζλψλ πξνηχπσλ θαη κεξηθέο θνξέο ηα πξφηππα ηεο ΔΔ ρξεζηκνπνηνχληαη σο βάζε γηα ηε δεκηνπξγία δηεζλψλ πξνηχπσλ. Γεδνκέλνπ φηη νη απαηηήζεηο κεηαβάιινληαη θαη ε ηερλνινγία πξννδεχεη, νη θαλφλεο εκπνξίαο κπνξεί λα θαηαζηνχλ παξσρεκέλνη θαη λα είλαη αλαγθαία ε πξνζαξκνγή θαη επηθαηξνπνίεζε ηνπο. Γεληθά, ππάξρνπλ δχν ηξφπνη αληηκεηψπηζεο. Ασηορρύθμιζη Μπνξεί λα αλαηεζεί ζηνπο εκπνξεπφκελνπο ζηνλ ζρεηηθφ ηνκέα ε ζέζπηζε θαη παξαθνινχζεζε ησλ θαλφλσλ εκπνξίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ πξντφληνο, ηεο ηαμηλφκεζεο ηνπ πξντφληνο θαη ησλ απνθιεηζηηθψλ φξσλ. Αλ ππάξρνπλ δηεζλή πξφηππα, απηά κπνξνχλ απιά λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνπο παξαγσγνχο θαη ηνπο εκπνξεπφκελνπο ζηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο. Οη εκπνξεπφκελνη θαη νη επηρεηξεκαηίεο ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα κπνξνχλ νη ίδηνη λα αλαπηχμνπλ 5
πξσηνβνπιία γηα ηε δεκηνπξγία πξνηχπσλ αλαθνξάο ή θσδίθσλ πξαθηηθήο. Η δηαδηθαζία απηή είλαη γλσζηή σο απηνξξχζκηζε θαη ην θφζηνο ηεο είλαη αξθεηά ρακειφηεξν ζε ζρέζε κε ηελ επηβνιή πξνηχπσλ απφ δεκνζηέο αξρέο. Απλοσζηεσμένη κανονιζηική ρύθμιζη ηης ΕΕ Έλαο άιινο ηξφπνο γηα ηελ επηθαηξνπνίεζε ησλ θαλφλσλ εκπνξίαο είλαη ε απινχζηεπζε ηεο έγθξηζεο θαη αλαζεψξεζεο ησλ θαλφλσλ εκπνξίαο ηεο ΔΔ, κέζσ ηεο απφ θνηλνχ ξχζκηζεο, ηεο άκεζεο παξαπνκπήο ζε δηεζλή πξφηππα θαη ηεο εθαξκνγήο πξναηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ, εθφζνλ ρξεηάδεηαη. ΜΔΡΟ II: ΔΙΓΙΚΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΣΗ Δ.Δ Έρνπλ ζεζπηζηεί νξηζκέλα ζπζηήκαηα πνηφηεηαο ηεο ΔΔ φπσο γηα ηε δεκηνπξγία γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ, βηνινγηθήο γεσξγηθήο παξαγσγήο, παξαδνζηαθψλ ηδηφηππσλ πξντφλησλ θ.α. Με ηα ζπζηήκαηα απηά νη θαηαλαισηέο κπνξνχλ λα αλαγλσξίδνπλ πξντφληα κε ηδηαίηεξεο ηδηφηεηεο πνπ νθείινληαη ζηελ πξνέιεπζή ηνπο ή/θαη ζε κέζνδν γεσξγηθήο παξαγσγήο. Γηα λα έρνπλ νη θαηαλαισηέο ηε βεβαηφηεηα φηη ε ζήκαλζε είλαη δηθαηνινγεκέλε, νη δεκφζηεο αξρέο ή ν πηζηνπνηεκέλνο ηδησηηθφο θνξέαο παξαθνινπζνχλ θαηά πφζν ππάξρεη ζπκκφξθσζε πξνο ηελ πξνδηαγξαθή. Οη γεσξγνί πνπ παξάγνπλ απζεληηθά πξντφληα πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ πψιεζε πξντφλησλ απνκίκεζεο ζε ρακειφηεξε ηηκή, ηα νπνία θέξνπλ ηελ πξνζηαηεπφκελε νλνκαζία. Δπνκέλσο, ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα δηαζθαιίζνπλ κηα πςειφηεξε ηηκή γηα ηελ επηπξφζζεηε θξνληίδα θαη πξνζπάζεηά ηνπο. Σηφρνο ηεο παξνχζαο Πξάζηλεο Βίβινπ είλαη ε ζε βάζνο κειέηε ησλ δηαθφξσλ πηπρψλ ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ θαζψο θαη ε πηζαλφηεηα ζέζπηζεο επηπξφζζεηνπ ζπζηήκαηνο ηεο ΔΔ. 3. ΓΔΩΓΡΑΦΙΚΔ ΔΝΓΔΙΞΔΙ "Γεσγξαθηθή έλδεημε" είλαη κηα νλνκαζία πνπ πεξηγξάθεη έλα γεσξγηθφ πξντφλ ή ηξφθηκν ηνπ νπνίνπ ηα ραξαθηεξηζηηθά ή ε θήκε νθείινληαη ζηε γεσγξαθηθή πεξηνρή απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη. Πνιινί θαηαλαισηέο ζέινπλ πξντφληα πνηφηεηαο, ζα ηα αλαδεηήζνπλ θαη ζα θαηαβάινπλ πςειφηεξε ηηκή γηα απζεληηθά πξντφληα απφ ζπγθεθξηκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή. Γηα ηνπο γεσξγνχο θαη ηνπο παξαγσγνχο, νη γεσγξαθηθέο ελδείμεηο κπνξεί λα απνηειέζνπλ ζεκαληηθή πεγή εηζνδήκαηνο θαη αζθάιεηαο, ελψ ζπγρξφλσο ηνπο πξνζθέξνπλ ηθαλνπνίεζε θαη ππεξεθάλεηα δηφηη παξάγνπλ πξντφληα πνηφηεηαο ηα νπνία απνηεινχλ κέξνο ηεο θιεξνλνκηάο ηεο Δπξψπεο. Η "γεσγξαθηθή έλδεημε" πεξηιακβάλεη ηελ "πξνζηαηεπφκελε νλνκαζία πξνέιεπζεο" (ΠΟΠ) θαζψο θαη ηηο "πξνζηαηεπφκελεο γεσγξαθηθέο ελδείμεηο" (ΠΓΔ). Πξνθεηκέλνπ κηα νλνκαζία λα ραξαθηεξηζηεί σο ΠΟΠ, πξέπεη θαηαξρήλ φια ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο πξέπεη λα νθείινληαη απνθιεηζηηθά ή θπξίσο ζηελ γεσγξαθηθή 6
θαηαγσγή ηνπ. Γηα λα ιάβεη έλα πξντφλ ηελ ΠΓΔ, πξέπεη ηνπιάρηζηνλ έλα ζηάδην ηεο παξαγσγήο ηνπ λα έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ πεξηνρή θαη ν ζχλδεζκνο κε ηελ ελ ιφγσ πεξηνρή λα νθείιεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε πνηφηεηα, ζηε θήκε ή άιιν ζε ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή. Σην ζχζηεκα ΓΔ ηεο ΔΔ κπνξνχλ βεβαίσο λα ζπκκεηέρνπλ ειεχζεξα νη παξαγσγνί ηξίησλ ρσξψλ. 3.1. Πποζηαζία και επιβολή ηων γεωγπαθικών ενδείξεων Πποστασία Η θαηαρψξηζε ηεο γεσγξαθηθήο έλδεημεο εμαζθαιίδεη ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη παξέρεη ην δηθαίσκα ζηνπο παξαγσγνχο θαη άιινπο εκπνξεπφκελνπο, νη νπνίνη αγνξάδνπλ ή πσινχλ ην πξσηφηππν πξντφλ, λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ θαηαρσξεζείζα νλνκαζία. Η θαηαρψξηζε θαη πξνζηαζία κηαο γεσγξαθηθήο έλδεημεο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζπγθξνχζεηο κε ηπρφλ πθηζηάκελνπο (ή πηζαλνχο) ρξήζηεο ηεο νλνκαζίαο. Γηα ην ιφγν απηφ πθίζηαληαη λνκνζεηηθνί θαλφλεο γηα ηελ επίιπζε ησλ δεηεκάησλ απηψλ θαη ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην έρεη δψζεη ζεκαληηθέο δηεπθξηλίζεηο γηα ην ζέκα ηνπ θαζεζηψηνο ηεο "γεληθήο νλνκαζίαο". Γηα ηελ επθνιφηεξε αλαγλψξηζε ησλ πξντφλησλ κε πξνζηαηεπφκελε ΓΔ, ε ΔΔ έρεη δεκηνπξγήζεη ζχκβνια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα πξντφληα ηα νπνία δηαηίζεληαη ζην εκπφξην κε θαηαρσξεζείζα νλνκαζία. Επιβολή Οη έιεγρνη ζηνπο νπνίνπο έρνπλ ζπκθσλήζεη λα ππνβάιινληαη νη γεσξγνί ζε φ, ηη αθνξά ηηο πξνδηαγξαθέο ησλ πξντφλησλ δηελεξγνχληαη απφ δεκφζηεο αξρέο ή ηδησηηθνχο θνξείο πηζηνπνίεζεο. Δπηπιένλ, ηα θξάηε κέιε δηελεξγνχλ δηνηθεηηθνχο ειέγρνπο γηα ηε ρξήζε ησλ θαηαρσξηζεηζψλ νλνκαζηψλ επί πξντφλησλ ηα νπνία δηαηίζεληαη γηα δηαλνκή θαη ζην ιηαληθφ εκπφξην δπλάκεη ζπγθεθξηκέλεο λνκνζεζίαο ε νπνία αθνξά ηνπο νίλνπο θαη ηα νηλνπλεπκαηψδε, θαη νη νπνίνη απνηεινχλ κέξνο ηνπ επίζεκνπ ειέγρνπ βάζεη ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ γηα ηα ηξφθηκα ζε φ, ηη αθνξά άιια πξντφληα. Οη ελ ιφγσ έιεγρνη πνπ δηελεξγνχλ νη δεκφζηεο αξρέο γηα ηηο γεσγξαθηθέο ελδείμεηο δηαθξίλνπλ ην κέζν απφ ηελ πξνζηαζία ηνπ θαηαηεζέληνο ζήκαηνο. Τν εκπνξηθφ ζήκα είλαη κέζν ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Ο θάηνρφο ηνπ νθείιεη λα ην δηεθδηθήζεη κε αγσγή, εθφζνλ ρξεηάδεηαη. 3.2. Κπιηήπια για ηην καηασώπιζη ηων γεωγπαθικών ενδείξεων Δίλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ νη θαηαρσξίζεηο λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνζδνθίεο ησλ θαηαλαισηψλ γηα πξντφληα πνηφηεηαο έηζη ψζηε λα δηαηεξείηαη ε εκπηζηνζχλε ηνπο ζην ζχζηεκα ησλ γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ. Έρνπλ θαηαρσξηζηεί ή εμεηάδεηαη ε θαηαρψξηζε πεξίπνπ 3000 γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ ζπλνιηθά, γηα νίλνπο, νηλνπλεπκαηψδε θαη γηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ηξφθηκα. Πνιιέο απφ ηηο αηηήζεηο νη νπνίεο έρνπλ ππνβιεζεί αθνξνχλ πξντφληα ηα νπνία θαηά θχξην ιφγν πσινχληαη ζε 7
ηνπηθέο ή πεξηθεξεηαθέο αγνξέο. Γηα νξηζκέλεο νλνκαζίεο κεηαπνηεκέλσλ ηξνθψλ, ν ζχλδεζκνο κεηαμχ ηνπ ηφπνπ θαη ηεο παξαγσγήο ζπλίζηαηαη κάιινλ ζηελ κεηαπνίεζε παξά ζηελ γεσξγηθή παξαγσγή ησλ ζπζηαηηθψλ θαη ζηε θήκε πνπ έρεη ην πξντφλ. Δπνκέλσο, νη πξψηεο χιεο κπνξεί λα κελ πξνέξρνληαη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή θαη απηφ αθξηβψο δελ ζέιεη ν θαηαλαισηήο. Τα θξηηήξηα βησζηκφηεηαο γηα έλα ηέηνην πξντφλ πεξά απφ ηελ πνηφηεηα θαη αζθάιεηα είλαη: ε ζπκβνιή ηνπ πξντφληνο ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία, ε πεξηβαιινληηθή αεηθνξία ησλ κεζφδσλ γεσξγηθήο παξαγσγήο, νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα ηνπ πξντφληνο θαη δπλαηφηεηεο εμαγσγήο ηνπ, φπσο θαη φιεο νη πξψηεο χιεο λα πξνέξρνληαη επίζεο απφ πεξηνρή πέξημ ηεο δψλεο κεηαπνίεζεο ηνπ πξντφληνο. 3.3. Πποζηαζία ηων γεωγπαθικών ενδείξεων ηηρ ΔΔ ζε ηπίηερ σώπερ Οη επηηπρείο γεσγξαθηθέο ελδείμεηο απνηεινχλ θαη έλαλ ειθπζηηθφ ζηφρν γηα αληηγξαθή θαη παξάλνκε ηδηνπνίεζε. Γηα λα ελζαξξπλζνχλ νη εμαγσγείο ηεο ΔΔ λα εκπνξεχνληαη πξντφληα πνηφηεηαο εθηφο ηεο ΔΔ θαη λα πξνζηαηεχνληαη νη επελδχζεηο ηνπο, είλαη νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο ε παξνρή λνκηθήο πξνζηαζίαο ησλ γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ ηεο ΔΔ. Οξηζκέλεο ρψξεο εθηφο ηεο ΔΔ δηαζέηνπλ εηδηθά ζπζηήκαηα πξνζηαζίαο ησλ γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ, ελψ άιιεο ρψξεο βαζίδνληαη ζηε λνκνζεζία πεξί εκπνξηθψλ ζεκάησλ, ζηε λνκνζεζία πεξί ζήκαλζεο ή ζε ζπλδπαζκφ λνκηθψλ κέζσλ πξνο ην ζθνπφ απηφ. Η ΔΔ επηδηψθεη βειηησκέλε πξνζηαζία θαη θαηαρψξηζε ζε πνιπκεξέο επίπεδν (ΠΟΔ) θαη κέζσ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα δηκεξείο ζπκθσλίεο γηα φια ηα γεσξγηθά πξντφληα. Ωζηφζν, επεηδή επί ηνπ παξφληνο πξνζηαηεχνληαη 3000 γεσγξαθηθέο ελδείμεηο ζηελ ΔΔ, εγείξεηαη ην δήηεκα ηεο επηδίσμεο δηεζλνχο πξνζηαζίαο φισλ απηψλ ησλ νλνκαζηψλ. 3.4. Οι γεωγπαθικέρ ενδείξειρ ωρ ζςζηαηικά ηων μεηαποιημένων πποϊόνηων Σηηο εηηθέηεο κεηαπνηεκέλσλ θαη έηνηκσλ πξντφλησλ αλαγξάθνληαη ζπρλά ζεκαληηθά ζπζηαηηθά ηνπο. Σηελ πεξίπησζε πνπ έλα ζπζηαηηθφ θαιχπηεηαη απφ "πξνζηαηεπφκελε νλνκαζία πξνέιεπζεο" (ΠΟΠ) ή απφ "πξνζηαηεπφκελε γεσγξαθηθή έλδεημε" (ΠΓΔ), ν παξαγσγφο ηνπ κεηαπνηεκέλνπ πξντφληνο κπνξεί λα ζέιεη λα δηαθεκίζεη ηελ παξνπζία ηνπ ζπζηαηηθνχ απηνχ θάλνληαο ρξήζε ηεο θαηαρσξηζζείζαο νλνκαζίαο. Ωζηφζν, ελδέρεηαη νη παξαγσγνί ηνπ ζπζηαηηθνχ λα θέξνπλ αληίξξεζε ζε φ, ηη αθνξά ζηε ρξήζε ηεο θαηαρσξηζζείζαο νλνκαζίαο γηα ηελ εκπνξία κεηαπνηεκέλνπ πξντφληνο. Έηζη πξνο απνθπγή ηεο παξαπιάλεζεο ησλ θαηαλαισηψλ αλ γηα παξάδεηγκα έλα ζπζηαηηθφ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ νλνκαζία γηα ηελ πψιεζε, ε αλαινγία ηνπ ζπζηαηηθνχ πξέπεη λα αλαθέξεηαη ζηνλ θαηάινγν ησλ ζπζηαηηθψλ. 8
3.5. Πποέλεςζη ππώηων ςλών ζε πποζηαηεςόμενη γεωγπαθική ένδειξη Γηα λα ηεξείηαη ν νξηζκφο ηεο ΠΓΔ έλα κφλν βήκα ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο πξέπεη λα έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ πεξηνρή ζηελ νπνία νθείιεηαη θαη ε νλνκαζία. Γηα πνιιέο ΠΓΔ (θαη γηα νξηζκέλεο ΠΟΠ) κεηαπνηεκέλσλ πξντφλησλ, νη πξψηεο χιεο πξνέξρνληαη εθηφο ηεο ελ ιφγσ πεξηνρήο. Υπάξρνπλ θαηαλαισηέο νη νπνίνη κπνξεί λα ζεσξνχλ φηη νη πξψηεο χιεο πξνέξρνληαη απφ ηελ πεξηνρή ελψ άιινη κπνξεί λα ζεσξνχλ φηη νη εηδηθεπκέλνη παξαγσγνί εληφο ηεο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο επηιέγνπλ ηελ θαιχηεξεο πνηφηεηαο πξψηε χιε αλεμαξηήησο πξνέιεπζεο. Καη νη πξνζδνθίεο ησλ θαηαλαισηψλ κπνξεί λα δηαθέξνπλ αλαιφγσο ηνπ ηχπνπ ηνπ πξντφληνο. 3.6. ςνοσή και απλούζηεςζη ηων ζςζηημάηων γεωγπαθικήρ ένδειξηρ Σήκεξα ππάξρνπλ ηξία ζπζηήκαηα θαηαρψξηζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ γεσξγηθψλ γεσγξαθηθψλ ελδείμεσλ ζηελ ΔΔ: έλα γηα ηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ηα ηξφθηκα, έλα γηα ηα αιθννινχρα θαη έλα γηα ηνλ νίλν. Απηφ νθείιεηαη ελ κέξεη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξντφλησλ θαη ζηελ πξννδεπηηθή πινπνίεζε ζπζηήκαηνο πξνζηαζίαο γηα θάζε ηχπν πξντφληνο. Γηα παξάδεηγκα, ακθφηεξα ηα κέζα ΠΟΠ θαη ΠΓΔ είλαη δηαζέζηκα γηα ηνπο νίλνπο θαη ηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ηξφθηκα, φκσο κφλν ΠΓΔ κπνξνχλ λα θαηαρσξηζζνχλ γηα ηα νηλνπλεπκαηψδε. 4. ΔΓΓΤΗΜΔΝΑ ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΑ ΙΓΙΟΣΤΠΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ Δγγπεκέλα παξαδνζηαθά πξντφληα (ΔΠΠ) είλαη νη νλνκαζίεο γεσξγηθψλ πξντφλησλ ή ηξνθίκσλ πνπ παξάγνληαη κε ηε ρξήζε παξαδνζηαθψλ πξψησλ πιψλ ή παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ παξαγσγήο, ή πνπ έρνπλ παξαδνζηαθή ζχλζεζε. Τν ζχζηεκα θαιχπηεη γεσξγηθά πξντφληα πνπ πξννξίδνληαη γηα αλζξψπηλε θαηαλάισζε θαη πνηθηιία ηξνθίκσλ φπσο ε κπχξα, ηα είδε δαραξνπιαζηηθήο, ηα δπκαξηθά, ηα πξνκαγεηξεπκέλα γεχκαηα, νη ζνχπεο, ηα παγσηά θαη νη γξαλίηεο. Απφ ην 1992, έηνο θαηά ην νπνίν θαζηεξψζεθε, θαηαρσξίζηεθαλ κφλν 20 ΔΠΠ. Αλακέλεηαη ε θαηαρψξηζε πεξίπνπ 30 πξντφλησλ. Αθφκε θαη αλ θαηαρσξηζηνχλ θαη ηα 20 πξντφληα, ν αξηζκφο παξακέλεη πνιχ ρακειφο. Λίγεο απφ ηηο θαηαρσξεζείζεο νλνκαζίεο έρνπλ ζεκαζία απφ νηθνλνκηθήο πιεπξάο. Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ε θαηαρψξηζε ρξεζηκεχεη κφλν γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο παξαδνζηαθήο κνξθήο ηνπ πξντφληνο: ηα κε παξαδνζηαθά πξντφληα κπνξνχλ λα εμαθνινπζήζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ίδηα νλνκαζία. Πεξηζζφηεξν απφ ηα δχν ηξίηα ησλ αηηνχλησλ επέιεμαλ θαηαρψξηζε απηήο ηεο κνξθήο, τωρίς επηθχιαμε ηεο ρξήζεο ηεο νλνκαζίαο. Δλαιιαθηηθή ιχζε απνηειεί ε απνθιεηζηηθή θαηαρψξηζε ηεο νλνκαζίαο θαη ζηε πεξίπησζε απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κφλν γηα ηελ πεξηγξαθή πξντφληνο πνπ είλαη ζχκθσλν κε ηελ πξνδηαγξαθή, αλεμάξηεηα απφ ην αλ θέξεηαη επ απηνχ ε έλδεημε 'εγγπεκέλν παξαδνζηαθφ πξντφλ, ε ζπληνκνγξαθία 9
ΔΠΠ ή ν ινγφηππνο ηεο ΔΔ. Απηφ δείρλεη φηη νη πεξηζζφηεξεο θαηαρσξίζεηο ΔΠΠ ρξεζηκεχνπλ κφλν γηα ηελ αλαγλψξηζε ηνπ παξαδνζηαθνχ πξντφληνο θαη φρη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο νλνκαζίαο. 5. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΔΩΡΓΙΑ Τα ηειεπηαία ρξφληα, ζεκεηψλεηαη ζηαζεξή αχμεζε ηεο δήηεζεο πξντφλησλ βηνινγηθήο παξαγσγήο. Οη γεσξγνί θαη νη θαηαλαισηέο βαζίδνληαη ζηελ αθεξαηφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο γηα λα δηαζθαιίζνπλ φηη έλα πξντφλ έρεη παξαρζεί ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο. Οη έιεγρνη ηνπο νπνίνπο δηελεξγνχλ νη δεκφζηεο αξρέο ή νη νξγαληζκνί πηζηνπνίεζεο, είλαη νπζηψδεηο πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξείηαη ε εκπηζηνζχλε ζην ζχζηεκα θαη λα δηθαηνινγνχληαη νη πςειφηεξεο ηηκέο Η αγνξά ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηελ ΔΔ εμαθνινπζεί λα είλαη θαηαθεξκαηηζκέλε αλά ρψξα. Τα ζνππεξκάξθεη ησλ έρνπλ ηε ηάζε λα απνζεθεχνπλ πξντφληα πνπ έρνπλ πηζηνπνηεζεί απφ εζληθνχο νξγαληζκνχο πηζηνπνίεζεο, παξά ην γεγνλφο φηη φια ηα ζνππεξκάξθεη ιεηηνπξγνχλ βάζεη ηνπ θνηλνχ πξνηχπνπ ηεο ΔΔ γηα ηε βηνινγηθή γεσξγία. Δπνκέλσο, ε πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδεη ηψξα ε ΔΔ είλαη ε δεκηνπξγία κηαο ιεηηνπξγνχζαο εζσηεξηθήο αγνξάο γηα ηα βηνινγηθά πξντφληα ρσξίο λα απνιεζζεί ή λα δηαβξσζεί ε θήκε θαη αμηνπηζηία ηεο βηνινγηθήο ζήκαλζεο. Απφ ην 1991, ε ΔΔ εθαξκφδεη πξφηππν ην νπνίν εηζάγεη θαλφλεο πνπ αθνξνχλ ηε βηνινγηθή παξαγσγή γηα ηνπο επξσπαίνπο παξαγσγνχο θαη κεηαπνηεηέο, θαη γηα ηνπο εμαγσγείο ηξίησλ ρσξψλ νη νπνίνη επηζπκνχλ λα δηαζέζνπλ βηνινγηθά πξντφληα ζηελ αγνξά ηεο ΔΔ. Τν πξφηππν ηεο ΔΔ αθνινπζεί πηζηά ηνπο θαλφλεο βηνινγηθήο γεσξγηθήο παξαγσγήο νη νπνίνη πξνβιέπνληαη ζε δηεζλέο πξφηππν πνπ έρεη πηνζεηεζεί απφ ηνλ Codex Alimentarius, πνπ δηεπθνιχλεη ηελ αλαγλψξηζε βηνινγηθνχ πξντφληνο ηεο ΔΔ ην νπνίν εμάγεηαη ζε άιιεο ρψξεο. Οη ζηξαηεγηθνί θαη πνιηηηθνί ζηφρνη γηα ηνλ ηνκέα ηεο βηνινγηθήο γεσξγηθήο παξαγσγήο ζπκθσλήζεθαλ ην 2004 θαη παξαηίζεληαη ζην ζτέδιο δράζης ηης ΕΕ για ηα βιολογικά προϊόνηα και ηη βιολογική γεωργία. Τν ζεκαληηθφηεξν απνηέιεζκα ζε ήηαλ ε ζέζπηζε λένπ θαλνληζκνχ γηα ηε βηνινγηθή γεσξγηθή παξαγσγή, ηνλ Ινχλην 2007. Λφγσ ηεο πνιχ πξφζθαηεο πηνζέηεζεο ηνπ λένπ θαλνληζκνχ, ε Δπηηξνπή επηζπκεί λα εζηηάζεη ηε δηαβνχιεπζε ζην πσο ιεηηνπξγεί ε αγνξά ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ θαη φρη ζηηο ιεπηνκέξεηεο πνιηηηθήο ηεο λνκνζεζίαο. 6. ΑΛΛΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΣΗ ΔΔ Υπάξρνπλ θαη άιια πξντφληα ππνςήθηα γηα ππαγσγή ζε ζπζηήκαηα ηεο ΔΔ, κεηαμχ άιισλ ηα πξντφληα πςειήο θπζηθήο αμίαο ή νξεηλψλ πεξηνρψλ, πνηφηεηαο ζε φηη αθνξά ηελ θαιή κεηαρείξηζε, γηα ζήκαλζε πξνέιεπζεο ΔΔ θαη γηα επέθηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ οικολογικού ζήμαηος ζε κεηαπνηεκέλα γεσξγηθά πξντφληα. Πξέπεη επίζεο λα ελζαξξπλζεί ε θαηλνηνκία. 10
Τα λέα ζπζηήκαηα πνηφηεηαο ζε επίπεδν ΔΔ πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ ζηηο αλάγθεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν ΔΔ νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα ηθαλνπνηεζνχλ ζην πιαίζην ζπζηήκαηνο ηνπ εζληθνχ ή ηδησηηθνχ ηνκέα ή κε άιιν κέζν. Σην πιαίζην ηνπ ελέγτοσ σγείας ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο, ππνγξακκίζηεθαλ σο απφιπηεο πξνηεξαηφηεηεο νη εμήο πξνθιήζεηο: επηπηψζεηο ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο, δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ρξήζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, ζπλππνινγίδνληαο φκσο θαη ηε δηνηθεηηθή επηβάξπλζε γηα ηνπο εκπιεθφκελνπο ( γεσξγνί, παξαγσγνί) ΜΔΡΟ III: ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ 8. ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΣΩΝ ΣΡΟΦΙΜΩΝ Πξφζθαηα παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αλάπηπμε ησλ ηδησηηθψλ θαη εζληθψλ ζπζηεκάησλ πηζηνπνίεζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ ηξνθίκσλ. Γηα ηνπο θαηαλαισηέο, ην γεγνλφο φηη ηα ζπζηήκαηα απηά βαζίδνληαη ζηελ πηζηνπνίεζε απνηειεί κηα επηπιένλ εγγχεζε εκπηζηνζχλεο ζηε ζήκαλζε. Γηα ηνπο αγξφηεο, απηφ ζεκαίλεη θφζηνο αιιά θαη επθαηξία λα πξνζζέζνπλ αμία ζην παξαγφκελν πξντφλ ηνπο. Τα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ζηελ ΔΔ πνηθίιινπλ, απφ ηε ζπκκφξθσζε πξνο ππνρξεσηηθά πξφηππα παξαγσγήο κέρξη επηπξφζζεηεο απαηηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ, ηηο νξγαλνιεπηηθέο ηδηφηεηεο, ηηο θαιέο ζπλζήθεο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο, ην δίθαην εκπφξην, ηηο αλεζπρίεο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, δεηήκαηα εζηθήο, κεζφδνπο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ηελ θαηαγσγή. Η βηνκεραλία ηξνθίκσλ θαη νη έκπνξνη ιηαληθήο κπνξνχλ λα βαζίδνληαη ζηελ πηζηνπνίεζε ηεο πνηφηεηαο πνπ ηνπο παξέρεη πεξαηηέξσ βεβαηφηεηα γηα ηα πξνζθεξφκελα πξντφληα. Απηφ πξνζθέξεη λνκηθή αζθάιεηα ζρεηηθά κε ζπκκφξθσζε ησλ γεσξγψλ πξνο ηα ζσζηά πξφηππα θαη επνκέλσο, εληζρχεη ηελ θαιή θήκε ησλ εκπφξσλ ιηαληθήο. Ωζηφζν, ε πξφζθαηε εκθάληζε ζπζηεκάησλ θαη ζεκάλζεσλ πξνθάιεζε αλεζπρίεο ζε φ, ηη αθνξά ηε δηαθάλεηα ησλ απαηηήζεσλ ησλ ζπζηεκάησλ, ηελ αμηνπηζηία ησλ ππνβαιιφκελσλ αηηήζεσλ θαη ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο ηνπο ζηηο δίθαηεο εκπνξηθέο ζρέζεηο. Γηα ην ιφγν απηφ ε Δπηηξνπή, κε ηε δηαβνχιεπζε απηή επηδηψθεη λα ζπγθεληξψζεη απφςεηο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία απηψλ ησλ θπξίσο ηδησηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηνλ αληίθηππφ ηνπο ζηνπο γεσξγνχο ηεο ΔΔ θαη εθηφο απηήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ γεσξγψλ ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ρσξψλ. 11
8.1. Αποηελεζμαηικόηηηα ηων ζςζηημάηων πιζηοποίηζηρ ζε ό, ηι αθοπά ηην επίηεςξη ζηόσων πολιηικήρ Τα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ κέζν δηαζθάιηζεο ή επηβνιήο ηεο ζπκκφξθσζεο πξνο νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγσγή θαη ηελ παξάδνζε. Η αχμεζε ησλ ζπζηεκάησλ κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ είλαη απνηέιεζκα ησλ αμηνινγήζεσλ ησλ εκπφξσλ ιηαληθήο ζρεηηθά κε ηελ επηζπκία ησλ θαηαλαισηψλ λα είλαη θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλνη γηα ηα ηξφθηκα πνπ αγνξάδνπλ. Οη θαηαλαισηέο ελδηαθέξνληαη θπξίσο γηα ηελ πγηεηλή θαη αζθάιεηα θαη ηελ ηηκή. Μεηαμχ ησλ θχξησλ θηλήηξσλ ησλ θαηαλαισηψλ λα θαηλνηνκήζνπλ ζηελ αλαδήηεζε πξντφλησλ πνηφηεηαο κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά, πεξηιακβάλεηαη ε πξνηίκεζε ζε επνρηαθά θαη ηνπηθά πξντφληα πνπ παξάγνληαη κε κεζφδνπο παξαγσγήο, βηψζηκεο γηα ηελ θχζε θαη γηα ηελ θνηλσλία, ε πεξηβαιινληηθή κέξηκλα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ε απνδνηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ (λεξφ θαη έδαθνο), ε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ε πξνψζεζε ησλ ζξεπηηθψλ ηδηνηήησλ ησλ ηξνθίκσλ, ην δίθαην εκπφξην, θαη ζπζηήκαηα θαιήο κεηαρείξηζεο ησλ δψσλ. Η δεκηνπξγία θαη ρξήζε ελφο ζπζηήκαηνο πηζηνπνίεζεο εμαξηάηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο απφ ηελ χπαξμε δήηεζεο ηεο αγνξάο. Τα ζπζηήκαηα πνπ δηαζθαιίδνπλ ηε ζπκκφξθσζε κε ηζρχνπζεο λνκηθέο απαηηήζεηο αλαθέξνληαη σο ζπζηήκαηα βάζεο. Τα ζπζηήκαηα απηά αληί λα πξνζζέηνπλ ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο πνηφηεηαο, μεθηλνχλ κε βαζηθέο ξπζκηζηηθέο απαηηήζεηο, ηηο αλαπηχζζνπλ ψζηε λα γίλνπλ ιεπηνκεξείο θαλφλεο γηα ηνπο εκπνξεπφκελνπο (γηα παξάδεηγκα, απαίηεζε γηα επηπξφζζεηε ηήξεζε αξρείσλ) θαη επηβάιινπλ ειέγρνπο γηα λα δηαζθαιηζηεί ε ηήξεζή ηνπο. Τν ζχζηεκα απηνχ ηνπ ηχπνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ζπλέρεηα γηα λα δεισζεί φηη ε πηζηνπνηεκέλε ή βεβαησκέλε παξαγσγή ζπκκνξθψλεηαη κε ην ζρεηηθφ πξφηππν, φπσο ε πγηεηλή θιπ. 8.2. Δποπηεία ηηρ ΔΔ Λφγσ ηεο κεγάιεο πνηθηιίαο ησλ ζπζηεκάησλ πηζηνπνίεζεο, ην λνκηθφ πιαίζην ην νπνίν δηέπεη ηε ρξήζε ηνπο είλαη πεξίπινθν θαη επεθηείλεηαη ζε πνιινχο ηνκείο πνιηηηθήο. Τα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ππφθεηληαη ζε πεξηνξηζκνχο, θπξίσο ζηνπο εμήο: θαλφλεο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο Οη ππεξεζίεο πηζηνπνίεζεο πξέπεη λα είλαη ειεχζεξα δηαζέζηκεο ζηα ζχλνξα. Τα ζπζηήκαηα δελ πξέπεη λα νδεγνχλ ζε εκπφδηα de facto ζηηο ζπλαιιαγέο ζηελ εζσηεξηθή αγνξά θαλφλεο αληαγσληζκνχ ελεκέξσζε ηνπ θαηαλαισηή θαη απαηηήζεηο ζήκαλζεο. Δηδηθή λνκνζεζία γηα ην ζέκα ην νπνίν θαιχπηεη ην ζχζηεκα πηζηνπνίεζεο. 12
Η αλάγθε γηα πεξαηηέξσ λνκνζεζία εηδηθά γηα ηα ηα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο δελ είλαη αλαγθαία αιιά ζα κπνξνχζε λα εμεηαζηεί ην ελδερφκελν ζχληαμεο γεληθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ. Απηνί νη πξνζαλαηνιηζκνί ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ηνπο θαηφρνπο ζπζηεκάησλ λα ηα αλαπηχμνπλ θαη λα ηα βειηηψζνπλ. 8.3. Πεπιοπιζμόρ ηων επιβαπύνζεων και ηος κόζηοςρ Τν θχξην θφζηνο πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζπκκεηνρή ζε ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο εκπίπηεη ζε δχν θαηεγνξίεο: άκεζν θαη έκκεζν. Τν άκεζν θφζηνο αθνξά ζπλδξνκή κέινπο, έιεγρν απφ ηξίηνπο θαη πηζηνπνίεζε. Τν έκκεζν θφζηνο αθνξά ηε ζπκκφξθσζε πξνο ηα πξφηππα ηνπ ζπζηήκαηνο πηζηνπνίεζεο (θφζηνο επέλδπζεο γηα ηελ αλαβάζκηζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ) θαη ηηο ηαθηηθέο δαπάλεο παξαγσγήο. Η αλάγθε ζπκκεηνρήο ζε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο ζπζηήκαηα θαίλεηαη φηη ζπλεπάγεηαη ζεκαληηθή (νηθνλνκηθή θαη δηνηθεηηθή) επηβάξπλζε, ηδίσο γηα ηνπο κηθξνχο παξαγσγνχο. Σηελ πεξίπησζε πνπ έλαο παξαγσγφο δελ ζπκκεηέρεη ζε θάπνην ζχζηεκα, ελδέρεηαη ην πξντφλ ηνπ λα απνθιεηζηεί απφ νξηζκέλεο δηεμφδνπο ζηελ αγνξά. 8.4. Γιεθνήρ διάζηαζη Σηηο δηεζλείο ζπλαιιαγέο, ηα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο κπνξεί λα ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ πξνψζεζε θαη εκπνξία πξντφλησλ πνπ δηαζέηνπλ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνηφηεηαο. Η Δ.Δ. ειάρηζηα εκπιέθεηαη, επεηδή ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ζεκεξηλά ζπζηήκαηα αλήθνπλ ζε ηδηψηεο, είηε απηνί είλαη γεσξγνί/παξαγσγνί ή βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ ή έκπνξνη ιηαληθήο. Γηα ηνπο γεσξγνχο ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ρσξψλ πνπ πξνκεζεχνπλ ηελ αγνξά ηεο ΔΔ, ηα ηδησηηθά ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο ζπλεπάγνληαη θφζηνο αιιά απνηεινχλ θαη επθαηξία. Οη γεσξγνί κπνξεί λα δπζθνιεχνληαη λα ζπκκνξθσζνχλ πξνο ηηο επηβαιιφκελεο απαηηήζεηο. Ωζηφζν, αλ κπνξέζνπλ λα ιάβνπλ πηζηνπνίεζε δπλάκεη ζπζηήκαηνο ην νπνίν ρξεζηκνπνηεί έλαο έκπνξνο ιηαληθήο ηεο ΔΔ, ηφηε κπνξεί λα απνθηήζνπλ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο πψιεζεο ζηελ ΔΔ. Σε φηη αθνξά ηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ, ε χπαξμε ζπλζεθψλ εθηαηηθήο εθηξνθήο ηδίσο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη ζεκαληηθή επθαηξία γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ πξντφλησλ θηιηθψλ πξνο ηελ θαιή κεηαρείξηζε, επεηδή ε πηζηνπνίεζε ηεο κεζφδνπ παξαγσγήο ζα κπνξνχζε λα πξνζθέξεη ζηνπο θαηαλαισηέο ηεο ΔΔ ηηο θαηάιιειεο εγγπήζεηο ζε φ, ηη αθνξά ηηο ζπλζήθεο γεσξγηθήο παξαγσγήο. 13