Ο ρόλος των στερεών καυσίμων στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια αγορά ενέργειας τον 21 ο αιώνα

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 Ο ρόλος των στερεών καυσίμων στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια αγορά ενέργειας τον 21 ο αιώνα Κ. Β. ΚΑΒΟΥΡΙΔΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Γενικός Δ/ντής Ορυχείων ΔΕΗ Α.Ε. Φ. ΠΑΥΛΟΥΔΑΚΗΣ Δρ Μηχανικός Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης 1. ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η διαχείριση των ενεργειακών ζητημάτων και ιδιαίτερα αυτών της ηλεκτρικής παραγωγής αποτελούν μείζονα θέματα των σύγχρονων βιομηχανικών και αναπτυγμένων κοινωνιών. Καθώς προχωρούμε στον 21ο αιώνα είμαστε αντιμέτωποι με ένα σοβαρό θέμα στρατηγικής: πώς θα καταστεί δυνατός ο συμβιβασμός της αύξησης του πληθυσμού του πλανήτη και της ενεργειακής κατανάλωσης με τις απαιτήσεις μιας βιώσιμης, αειφόρου οικονομικής ανάπτυξης, η οποία θα συμβάλλει στη σύγκλιση των οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων. Ένα πρώτο ερώτημα που εύλογα προκύπτει κατά την αντιμετώπιση αυτού του θέματος είναι αν τα διαθέσιμα σήμερα αποθέματα ενεργειακών πρώτων υλών επαρκούν για να καλύψουν τις μελλοντικές ανάγκες της ανθρωπότητας. Υπάρχουν διάφορα σενάρια όσον αφορά στις εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα και στις προοπτικές για τον 21 ο αιώνα. Ανεξάρτητα από ποιο σενάριο κανείς πιστεύει ότι τελικά θα επαληθευθεί υπάρχουν ορισμένα κρίσιμα και ασφαλή δεδομένα, που επηρεάζουν καθοριστικά την εξέλιξη της ενεργειακής κατανάλωσης και τη συμβολή των ενεργειακών πρώτων υλών στην εξέλιξη αυτή. Το 1980 ο πληθυσμός της γης ήταν περίπου 4,5 δις και η παγκόσμια κατανάλωση

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2 ενέργειας ανερχόταν σε 10,4 δις TCE (Διάγραμμα 1). Το ίδιο έτος η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανερχόταν σε 8300 TWh. To 2000 οι κάτοικοι της γης ανέρχονταν σε 6 δις περίπου και η κατανάλωση ενέργειας ήταν της τάξης των 14,0 δις TCE, αυξημένη κατά 34,6% σε σχέση με την αντίστοιχη του 1980 (μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης 1,73%). Η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν 15200 TWh, αυξημένη κατά 83.1% σε σχέση με το 1980 (μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης 4.16%). Το έτος 2020 ο πληθυσμός του πλανήτη αναμένεται να αυξηθεί σε 8 δις, ενώ η κατανάλωση ενέργειας εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 19 δις TCE, αυξημένη κατά 82,61% και 36% σε σχέση με το 1980 και 2000, αντίστοιχα. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας 2,1% και 1,6%, αντίστοιχα. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας την ίδια περίοδο εκτιμάται ότι θα έχει φτάσει στις 25000 TWh, αυξημένη κατά 201,2% σε σχέση με το 1980 και 64,5% με το 2000. Τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν σε μέσο ρυθμό αύξησης 10,1% και 3.2%, αντίστοιχα. Η μεγαλύτερη αύξηση θα σημειωθεί στις εκτός ΟΟΣΑ χώρες, λόγω των αναμενόμενων υψηλών ρυθμών ανάπτυξης των οικονομιών τους. Στο Διάγραμμα 2 δίνεται η συμμετοχή των διαφόρων πηγών στην παγκόσμια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, για τα έτη 1980 και 1998. Στο ίδιο διάγραμμα δίνεται επίσης η πρόβλεψη, σύμφωνα με έγκυρες αναλύσεις, της συμμετοχής των διαφόρων πηγών στην παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας μέχρι το 2050. Αντίστοιχα στοιχεία και προβλέψεις για τη συμμετοχή των διαφόρων πηγών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δίνονται στο Διάγραμμα 3. Η ποσοστιαία συμμετοχή των διαφόρων καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, για τα έτη 1980/2000 και η προβλεπόμενη διαμόρφωση της συμμετοχής των καυσίμων αυτών μέχρι το 2020 δίνεται στο Διάγραμμα 3. Η συμμετοχή των διαφόρων πηγών ενέργειας στην κάλυψη των συνολικών ενεργειακών αναγκών και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο για το 1999 δίνεται στο Διάγραμμα 4.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 Διάγραμμα 1: Αναμενόμενη εξέλιξη της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας σε σχέση με τον πληθυσμό της γης Διάγραμμα 2: Πρόβλεψη για τη συμμετοχή των διαφόρων πηγών ενέργειας στην παγκόσμια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας Διάγραμμα 3: Πρόβλεψη για τη ποσοστιαία συμμετοχή των διαφόρων καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4 Διάγραμμα 4: Συμμετοχή των διαφόρων πηγών ενέργειας στην κάλυψη των συνολικών ενεργειακών αναγκών και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο για το 1999 Από τα προαναφερθέντα στοιχεία προκύπτει ξεκάθαρα ότι η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά κατά τα επόμενα χρόνια. Η αύξηση ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να είναι ταχύτερη από όλες τις άλλες μορφές ενέργειας. Παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις, οι ενεργειακές πρώτες ύλες που σήμερα υπάρχουν στην αγορά, ο άνθρακας, το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο, η πυρηνική ενέργεια και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι αυτές που θα καλύψουν τις επιπλέον ανάγκες που θα δημιουργηθούν. Οι έντονοι ρυθμοί αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας, για τα επόμενα χρόνια και οι ανησυχητικές συνέπειες από τη σημαντική ενεργειακή εξάρτηση, για τις χώρες εκείνες που δεν διαθέτουν επαρκείς εγχώριες πηγές ενέργειας, καθώς επίσης και οι νέες προκλήσεις που συνοδεύονται με τις κλιματικές αλλαγές, καθιστούν αναγκαία τη χάραξη μιας Ενεργειακής Στρατηγικής, για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση για το σκοπό αυτό έχει εκδώσει την Πράσινη Βίβλο. Οι θεμελιώδεις άξονες της Στρατηγικής που προτείνεται στην Πράσινη Βίβλο είναι οι εξής : ü ü ü Ανταγωνιστικότητα Ασφάλεια εφοδιασμού Προστασία του περιβάλλοντος

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5 2. ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Ο άνθρακας αποτελεί την πιο σημαντική ενεργειακή πρώτη ύλη. Το εμπόριο του άνθρακα χρονολογείται από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ενώ η Βιομηχανική Επανάσταση του 19 ου αιώνα στηρίχθηκε στην αξιοποίηση του άνθρακα. Είναι επίσης γνωστό ότι η ανάπτυξη της βιομηχανίας παραγωγής σιδήρου και ενέργειας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον άνθρακα. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι μέχρι το 1960 ο άνθρακας αποτελούσε την πιο σημαντική πρωτογενή ενεργειακή πρώτη ύλη. Στην 10ετία του 1960 το πετρέλαιο πήρε το προβάδισμα σε σχέση με τον άνθρακα. Εκτιμάται ότι από τα μέσα του 21 ου αιώνα και κατά τον 22 ο αιώνα η κατανάλωση άνθρακα θα φθάσει στα μέγιστα επίπεδα παίζοντας πρωτεύοντα ρόλο στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Η πρόβλεψη αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι τα άλλα καύσιμα (φυσικό αέριο και πετρέλαιο) μακροπρόθεσμα δεν αποτελούν μια ρεαλιστική και οικονομική λύση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Άνθρακα, το 1999 το 37% της παγκόσμιας ηλεκτροπαραγωγής προερχόταν από τον άνθρακα, ενώ η συμμετοχή του στις συνολικές ενεργειακές ανάγκες ανερχόταν στο 24% περίπου (Διάγραμμα 4). Το ποσοστό αυτό κυμαινόταν από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ η συμμετοχή του άνθρακα (συμπεριλαμβανομένου του λιγνίτη) στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν της τάξης του 56%. Στην Κίνα, Ινδία, Πολωνία, Ν. Αφρική και στα Βαλκάνια το αντίστοιχο ποσοστό κατά μέσο όρο ξεπερνούσε το 70%, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ποσοστό αυτό ήταν κατά μέσο όρο περίπου 27%. Στη Γερμανία η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιθάνθρακα και λιγνίτη το 2000 διαμορφώθηκε σε 52% περίπου. Τα συνολικά αποθέματα άνθρακα ανέρχονται σε 984,2 δις τον. ή 547 δις ΤΟΕ (509,5 δις τον. λιθάνθρακας και 474,7 δις τον λιγνίτης). Με το σημερινό ρυθμό κατανάλωσης (κατανάλωση λιθάνθρακα 1893 εκ. ΤΟΕ/έτος, κατανάλωση λιγνιτών 298 εκ. ΤΟΕ/έτος) τα αποθέματα αυτά επαρκούν για περισσότερα από 200 χρόνια. Στον Πίνακα 1 δίνονται τα παγκόσμια εκμεταλλεύσιμα αποθέματα των στερεών καυσίμων, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Στα στερεά καύσιμα περιλαμβάνονται τα κοιτάσματα άνθρακα υψηλής ποιότητας (λιθάνθρακες, ανθρακίτες και βιτουμενιούχοι

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6 Πίνακας 1: άνθρακες) και τα κοιτάσματα άνθρακα χαμηλής ποιότητας (υποβιτουμενιούχοι άνθρακες και λιγνίτες). Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει η ποσοστιαία κατανομή των συνολικά εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων στους τρεις βασικούς τύπους καυσίμων. Σύμφωνα με αυτά, οι γαιάνθρακες κυριαρχούν με ποσοστό 68%, ενώ το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ακολουθούν με ποσοστά 17% και 15%, αντίστοιχα. Στο Διάγραμμα 5 δίνεται η κατανομή των αποθεμάτων άνθρακα, φυσικού αερίου και πετρελαίου σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα άνθρακα, αποτελούν τα πιο σημαντικά ενεργειακά αποθέματα, παρουσιάζουν έντονη γεωγραφική εξάπλωση με ομαλή κατανομή σχεδόν σ όλες τις ηπείρους. Αποθέματα άνθρακα απαντούν σε πάνω από 100 χώρες. Αντίθετα τα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου είναι συγκεντρωμένα σε μικρό αριθμό χωρών και κυρίως σε περιοχές που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από αστάθεια και συγκρούσεις. Το γεγονός αυτό καθιστά τον άνθρακα την ασφαλέστερη πηγή τροφοδοσίας.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 7 Διάγραμμα 5: Κατανομή των αποθεμάτων άνθρακα, φυσικού αερίου και πετρελαίου σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 8 Στο Διάγραμμα 6 δίνεται η παραγωγή λιθάνθρακα στις διάφορες περιοχές του κόσμου κατά το 2000. Ο λόγος των αποθεμάτων άνθρακα προς τον σημερινό ρυθμό παραγωγής και κατανάλωσης αποτελεί ασφαλή ένδειξη για τη διάρκεια των αποθεμάτων. Η πρώην Σοβιετική Ένωση παρουσιάζει τον υψηλότερο λόγο αποθεμάτων / κατανάλωση (500 έτη) και ακολουθεί η Αφρική και η Μέση Ανατολή (260 έτη) και η Β. Αμερική (235 έτη). Διάγραμμα 6: Παραγωγή λιθάνθρακα στις διάφορες περιοχές του κόσμου κατά το 2000 3. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μια από τις πλέον αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου. Για τη συνέχιση της ανάπτυξής της βασική προϋπόθεση αποτελεί ο ομαλός εφοδιασμός της με ενέργεια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει αξιόλογα ενεργειακά αποθέματα συμβατικών καυσίμων. Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές ενεργειακών πρώτων υλών σήμερα είναι περίπου 50% (Διάγραμμα 7). Αν συνεχισθούν οι αυξητικές τάσεις και δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα το 2020 η εξάρτηση αυτή θα αυξηθεί στο 70% περίπου (70% για φυσικό αέριο και 90% για πετρέλαιο). Με βάση επίσημες εκτιμήσεις η συνολική κατανάλωση ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να αυξηθεί το 2020 σε ποσοστό 16% περίπου σε σχέση με το 2000

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9 (Διάγραμμα 8). Η αύξηση αυτή θα καλυφθεί κυρίως από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Η συμμετοχή της πυρηνικής ενέργειας και του άνθρακα θα παρουσιάσει μικρή πτώση. Για τον άνθρακα η πτώση αυτή αποδίδεται στη μείωση της χρήσης του στη βιομηχανία χάλυβα και στην οικιακή θέρμανση. Διάγραμμα 7: Εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές ενεργειακών πρώτων υλών Διάγραμμα 8: Αύξηση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ 2000 και 2020

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10 Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπεται το 2020 να αυξηθεί κατά ποσοστό 37% σε σχέση με το 2000. Ο άνθρακας, κυρίως εισαγόμενος, θα διατηρήσει τη σημερινή του θέση ενώ σημαντική αναμένεται να είναι η αύξηση του φυσικού αερίου. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο άνθρακας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα και στην βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), που υπογράφηκε στις 18.04.1951 αποσκοπούσε στην προώθηση των θεμάτων άνθρακα (παραγωγή, καύση κλπ) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνθήκη αυτή λήγει στις 23.07.02. Αρχικά οι ανάγκες σε άνθρακα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλύφθηκαν κυρίως από εγχώρια κοιτάσματα. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη του εμπορίου του άνθρακα και το υψηλό κόστος παραγωγής του λιθάνθρακα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω των δύσκολων τεχνικών και γεωλογικών συνθηκών, οδήγησαν σε σημαντική μείωση Διάγραμμα 9: Η εξέλιξη της παραγωγής και κατανάλωσης λιθάνθρακα (hard coal) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τη χρονική περίοδο 1980-2000 της παραγωγής άνθρακα με παράλληλη αύξηση των εισαγωγών. Στο Διάγραμμα 9 δίνεται η εξέλιξη της παραγωγής και κατανάλωσης λιθάνθρακα (hard coal) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την χρονική περίοδο 1980-2000. Είναι εμφανής η αύξηση των εισαγωγών και η μείωση της παραγωγής. Παρά τη σημαντική μείωση της παραγωγής στερεών καυσίμων, που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η συμβολή του άνθρακα στην κάλυψη των συνολικών ενεργειακών αναγκών και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει σήμερα ιδιαίτερα σημαντική όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Διαγράμματος 10.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 11 Διάγραμμα 10: Συμβολή του άνθρακα στην κάλυψη των συνολικών ενεργειακών αναγκών και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση Ο σημαντικός και εξισορροπητικός ρόλος του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα στην Ελλάδα και τη Γερμανία κατά τα τελευταία χρόνια φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα 2: Ενεργειακή Πρώτη Ύλη Ευρωπαϊκή Ενωση (%) Ελλάδα (%) Γερμανία (%) Πυρηνική Ενέργεια 35-31 Υδροηλεκτρικά 13 8 4 Πετρέλαιο 7 17 - Φυσικό Αέριο 14 10 10 Ανανεώσιμες Πηγές 3 0,5 4 Λιγνίτης 11 65 25 Λιθάνθρακας 17-26 Αντίθετα με το λιθάνθρακα, ο λιγνίτης που εξορύσσεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μια αποδοτική και βιώσιμη δραστηριότητα και η KWh που παράγεται είναι ανταγωνιστική σε σύγκριση με τα άλλα καύσιμα. Το 2000 η παραγωγή λιγνίτη από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήλθε σε 241 εκ. τον. με πρώτη τη Γερμανία και δεύτερη την Ελλάδα. Στην Κεντρική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, η παραγωγή λιγνίτη

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 12 έφθασε στα 544 εκ. τον. (Διάγραμμα 11). Παγκοσμίως η παραγωγή αυτή ανήλθε σε 810 εκ. τόνους. Διάγραμμα 11: Παραγωγή λιγνίτη στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης κατά το έτος 2000 Διαγράμμα 12: Παραγωγή λιγνίτη από τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και συμμετοχή του λιγνίτη στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στις συνολικές ενεργειακές ανάγκες Στα Διαγράμματα 12 δίνεται το ποσοστό συμμετοχής του λιγνίτη στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στις συνολικές ενεργειακές ανάγκες. Η προγραμματισμένη διεύ-

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13 ρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ένταξη της Πολωνίας, Τσεχίας, Ουγγαρίας κλπ. αυξάνει σημαντικά τη σημασία του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιό της. Σχεδόν όλος ο λιγνίτης που παράγεται χρησιμοποιείται για εγχώρια κατανάλωση. Το διασυνοριακό εμπόριο λιγνίτη, λόγω της χαμηλής θερμογόνου δυνάμεώς του, περιορίζεται σε 1%, ενώ για το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και το λιθάνθρακα το ποσοστό αυτό ανέρχεται αντίστοιχα σε 58%, 22% και 17%. Διάγραμμα 13: Διακυμάνσεις τιμών άνθρακα, φυσικού αερίου και πετρελαίου κατά την περίοδο 1994-2001 Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ασφάλεια εφοδιασμού έχει την ίδια βαρύτητα με την ανταγωνιστικότητα και την περιβαλλοντική προστασία είναι βέβαιο ότι ο λιθάνθρακας και ο λιγνίτης θα συνεχίσουν και στο μέλλον να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στις ενεργειακές ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ειδικότεροι λόγοι που συνηγορούν με την άποψη αυτή είναι συνοπτικά οι ακόλουθοι: - Η προμήθεια στερεών καυσίμων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αξιόπιστη. Εισαγωγή άνθρακα γίνεται από μεγάλες κυρίως χώρες (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Νότια Αφρική, Κολομβία, Βενεζουέλα κλπ.). - Οι τιμές του άνθρακα είναι και θα παραμείνουν ανταγωνιστικές. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τιμές του άνθρακα παγκοσμίως παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη σταθερότητα. Για περισσότερο από 20 έτη οι τιμές άνθρακα για ηλεκτρική παραγωγή κυμάνθηκαν από $38-$40 ανά τόνο (τιμή πώλησης σε ευρωπαϊκό λιμάνι). Αντίθετα οι τιμές φυσικού αερίου και πετρελαίου παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις και είναι απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες (Διάγραμμα 13). - Οι καθαρές τεχνολογίες καύσης και υψηλού βαθμού απόδοσης που αναπτύσσουν οι Ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ θα περιορίσουν τις αυξημένες εκπομπές και τα περιβαλλοντικά προβλήματα των ανθρακικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 14 Διάγραμμα 14: Δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι διάφορες χώρες, όσον αφορά τις εκπομπές CΟ 2, με βάση τη διάσκεψη του Κιότο 4. ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η χρησιμοποίηση των στερεών καυσίμων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας συνδέεται και με αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Είναι γνωστό ότι όλα τα συμβατικά ενεργειακά καύσιμα (fossil fuels), που χρησιμοποιούνται στην ηλεκτροπαραγωγή, εκπέμπουν κατά την καύση τους οξείδια του άνθρακα, του θείου, του αζώτου κ.λ.π., ενώ η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνικά συνδέεται με τα προβλήματα της ασφάλειας και της διάθεσης των αποβλήτων. Για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει σειρά περιοριστικών μέτρων. Η υιοθέτηση των αποφάσεων της Διάσκεψης του Κιότο (ΔΕΚ. 1997) αυξάνει τους περιοριστικούς παράγοντες. Στο Διάγραμμα 14 φαίνονται οι δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι διάφορες χώρες, όσον αφορά τις εκπομπές CΟ 2, με βάση τη διάσκεψη του Κιότο. Αν ληφθούν υπόψη μόνο οι εκπομπές CΟ 2, τότε τα στερεά καύσιμα και οι λιγνίτες ειδικότερα, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση έναντι των υπολοίπων υγρών ή αερίων συμβατικών καυσίμων. Αν όμως ληφθούν υπόψη όλα τα εκπεμπόμενα αέρια του θερμοκηπίου, τότε η διαφορά μεταξύ των τριών τούτων συμβατικών καυσίμων (άνθρακα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) γίνεται σημαντικά μικρότερη.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 15 Τα τελευταία χρόνια οι βιομηχανίες άνθρακα των ανεπτυγμένων χωρών έχουν αναπτύξει νέες τεχνολογίες αξιοποίησης/καύσης του άνθρακα, που είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον και με υψηλό βαθμό απόδοσης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα σύγχρονα ηλεκτροστατικά φίλτρα συγκράτησης της τέφρας και οι εγκαταστάσεις αποθείωσης και μείωσης του ΝΟ χ αποτελούν βασικό εξοπλισμό των ανθρακικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Οι ανθρακικοί σταθμοί με την αύξηση του βαθμού απόδοσης και με τη βελτίωση των χαρακτηριστικών αυτών, μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στη μείωση της εκπομπής του CΟ 2. Στο Διάγραμμα 18 δίνεται η συσχέτιση της εκπομπής CΟ 2 με το βαθμό απόδοσης, ενώ στο Διάγραμμα 19 δίνεται ο βαθμός απόδοσης των λειτουργούντων μονάδων στις διάφορες χώρες, καθώς επίσης και οι τεχνολογικές δυνατότητες αύξησης του βαθμού απόδοσης για τα επόμενα χρόνια. Ήδη σήμερα η συμβατική τεχνολογία της καύσης του κονιοποιημένου άνθρακα με υπερκρίσιμους παραμέτρους ατμού, είναι και δοκιμασμένη και αξιόπιστη τεχνολογία, εφαρμόζεται στη Γερμανία και επιτυγχάνει βαθμό απόδοσης ~ 43%, με προοπτική αύξησης στο 50% τα επόμενα χρόνια. Οι τεχνολογικές αυτές εξελίξεις σε συνδυασμό και με τα άλλα πλεονεκτήματα του άνθρακα ως καύσιμο δημιουργούν θετικές προοπτικές για μια αξιόπιστη, οικονομική και περιβαλλοντικά συμβατή αξιοποίηση του άνθρακα και για το μέλλον. Διάγραμμα 18: Συσχέτιση της εκπομπής CΟ 2 με το βαθμό απόδοσης των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 16 Διάγραμμα 19: Βαθμός απόδοσης των λειτουργούντων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις διάφορες χώρες πρόβλεψη του βαθμού απόδοσης μελλοντικών μονάδων λόγω βελτίωσης της τεχνολογίας 5. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΛΙΓΝΙΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 5.1 Αποθέματα λιγνιτών στην Ελλάδα Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα φτωχών στερεών καυσίμων, όπως είναι ο λιγνίτης και η τύρφη. Η μέχρι σήμερα αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων έχει συμβάλλει αποφασιστικά στην ενεργειακή ανάπτυξη της χώρας μας. Η Ελλάδα εισάγει ενέργεια ίση με το 70% των συνολικών ενεργειακών αναγκών. Το υπόλοιπο 30% που αντιστοιχεί στην εγχώρια παραγωγή βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στους λιγνίτες. Η κατανομή των λιγνιτικών αποθεμάτων στη χώρα μας δίνεται στο χάρτη του Διαγράμματος 23. Στο χάρτη αυτό δεν δίνονται τα αποθέματα των μικρών και μεγάλων κοιτασμάτων τύρφης, στα οποία περιλαμβάνεται και το τεράστιο κοίτασμα τύρφης και τυρφολιγνίτη των Φιλίππων με αποθέματα 4,3 δις κυβικών μέτρων. Με τα σημερινά τεχνολογικά και οικονομικά δεδομένα και με βάση τις μέχρι σήμερα κοιτασματολογικές έρευνες τα εναπομείναντα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη ανέρχονται σε 3.485 εκ. τον. (01.01.2002), οι οποίοι ισοδυναμούν με 500 εκ. τον. πετρελαίου και έχουν σημερινή αξία πάνω από $ 85 δις. Μέχρι σήμερα από τα Ορυχεία της ΔΕΗ έχουν εξορυχθεί 1.235 εκ. τον. λιγνίτη (954 εκ. τον. από τα ορυχεία Δυτικής Μακεδονίας και 259 από τα ορυχεία Μεγαλόπολης και

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 17 Διάγραμμα 23: Κατανομή των λιγνιτικών αποθεμάτων 18,6 εκ. τον. από τα ορυχεία Αλιβερίου). Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί στο 25% των αρχικών εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων. Όπως προκύπτει και από τα στοιχεία του χάρτη, στη Δυτική Μακεδονία, συγκεκριμένα στην τεκτονική τάφρο που αναπτύσσεται στον άξονα Φλώρινα - Πτολεμαΐδα - Κοζάνη Ελασσόνα, είναι συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο λιγνιτικό δυναμικό της χώρας μας, το οποίο αποτελεί το 64% του συνολικού αποθέματος. Άλλες περιοχές που διαθέτουν αξιόλογα λιγνιτικά κοιτάσματα είναι οι εξής: Η λεκάνη Μεγαλόπολης, στην οποία έχουν εντοπισθεί αξιόλογα κοιτάσματα φτωχού λιγνίτη της τάξεως των 500 εκ. τον. Τα εναπομείναντα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα ανέρχονται σε 280 εκ. τον. (01.01.2002). Η ευρύτερη περιοχή της Δράμας στην Ανατολική Μακεδονία, με εκμεταλλεύσιμο απόθεμα 900 εκ., σχέση εκμετάλλευσης 6,9:1 m3 : τον. και θερμογόνο δύναμη 1.030 Kcal/ Kg. Η περιοχή Ελασσόνας στη Θεσσαλία, με εκμεταλλεύσιμο απόθεμα 150 εκ. τον., σχέση εκμετάλλευσης 4,3:1 m3 : τον. και θερμογόνο δύναμη 2.050 Kcal/Kg. Τα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα της χώρας μας ανήκουν στην κατηγορία των φτωχών στερεών καυσίμων. Η κατώτερη θερμογόνος δύναμη του εξορυσσόμενου λιγνίτη κυμαίνεται από 900 Kcal/Kg ( Μεγαλόπολη) μέχρι 2.300 Kcal/Kg (Φλώρινα).

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 18 5.2 Η Λιγνιτική δραστηριότητα διαχρονικά και σήμερα Η συστηματική εκμετάλλευση του λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας άρχισε από το υπόγειο λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου το 1951. Η προσπάθεια, σε μεγάλη κλίμακα, συνεχίσθηκε με το επιφανειακό λιγνιτωρυχείο της ΛΙΠΤΟΛ στη λεκάνη Πτολεμαΐδας το 1955. Λόγω της σπουδαιότητας που διαφάνηκε ότι θα έχει ο λιγνίτης Πτολεμαΐδας για την ενεργειακή ανάπτυξη της χώρας μας οι μετοχές της ΛΙΠΤΟΛ που ανήκαν στο συγκρότημα ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ περιήλθαν το 1959 στη ΔΕΗ (90%) και στην Εθνική Τράπεζα (10%). Το 1975 αποφασίσθηκε, με νομοθετική ρύθμιση, η πλήρης ενσωμάτωση της ΛΙΠΤΟΛ στη ΔΕΗ. Το 1969 η ΔΕΗ ολοκλήρωσε την ενεργειακή αξιοποίηση πολύ φτωχού λιγνίτη με τη δημιουργία ενεργειακού κέντρου στη Μεγαλόπολη (ΛΚΜ). Το κοίτασμα Μεγαλόπολης αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού σε αυτό εξορύσσεται ο φτωχότερος λιγνίτης που χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2002 τα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ έφτασαν ετήσιο ρυθμό παραγωγής 68 εκ. τον. Λιγνίτη και συνολικές εκσκαφές 314 εκ. m 3. Η παραγωγή αυτή κατατάσσει την Ελλάδα 2 η λιγνιτοπαραγωγό χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 5 η σ όλο τον κόσμο. Η παραγωγή λιγνίτη από τα Ορυχεία της Δυτικής Μακεδονίας καλύπτει πάνω από το 79% της συνολικής παραγωγής λιγνίτη της ΔΕΗ. Η ραγδαία ανάπτυξη των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ, και ειδικότερα αυτών της Δυτικής Μακεδονίας, και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν διαχρονικά, φαίνονται παραστατικά στα διαγράμματα 24 και 25, που δίνουν την απαρχής εξέλιξη των συνολικών εκσκαφών και της παραγωγής λιγνίτη. Τα εναπομείναντα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη επαρκούν να τροφοδοτήσουν τις εγκατεστημένες μονάδες για 45 ακόμη χρόνια στη Δυτική Μακεδονία και για 25 ακόμη χρόνια στη Μεγαλόπολη. Το 2002 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των λιγνιτικών μονάδων (συμπεριλαμβανομένου και του ΑΗΣ της Φλώρινας) ανέρχεται σε 5.228 MW και αντιστοιχεί σε 52% περίπου της εγκατεστημένης ισχύος του διασυνδεδεμένου συστήματος. Στο Ενεργειακό

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 19 Διάγραμμα 24: Εξέλιξη των συνολικών εκσκαφών από την έναρξη της εκμετάλλευσης των ορυχείων μέχρι σήμερα Διάγραμμα 25: Εξέλιξη της παραγωγής λιγνίτη από την έναρξη της εκμετάλλευσης των ορυχείων μέχρι σήμερα Κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας η ισχύς αυτή ανέρχεται σε 4.378 MW και το αντίστοιχο ποσοστό σε 44% περίπου. Η συμμετοχή των λιγνιτικών μονάδων στην παραχθείσα ενέργεια από το διασυνδεδεμένο δίκτυο της ΔΕΗ κυμάνθηκε μεταξύ 70% - 77% κατά την τελευταία 5ετία, με μέγιστη τιμή της παραγωγής 32.100 GWH, η οποία σημειώθηκε το έτος 2001. Από την παραγωγή αυτή, που αποτελεί και το ρεκόρ παραγωγής από συστάσεως των μονάδων, 26.790 GWH παρήχθησαν από τις λιγνιτικές μονάδες του Ενεργειακού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 20 Διάγραμμα 26: Εξέλιξη της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανά τύπο καυσίμου, για τ ην χρονική περίοδο 1970-2001 Η εξέλιξη της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανά τύπο καυσίμου, για την χρονική περίοδο 1970-2001 δίνεται στο διάγραμμα 26. Από τα διαγράμματα που προηγήθηκαν προκύπτει ξεκάθαρα ότι κατά τις τελευταίες τρεις 10ετίες ο κύριος άξονας των ενεργειακών προγραμμάτων της ΔΕΗ υπήρξε η αξιοποίηση των βασικών εγχώριων ενεργειακών πόρων της χώρας μας, που είναι ο λιγνίτης. Στην πράξη, συνεχώς επιβεβαιώνονται οι ευνοϊκές επιπτώσεις που είχε η επιλογή αυτή στην ενεργειακή και οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. 5.3 Προοπτικές λιγνιτικής δραστηριότητας στην απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Μέχρι σήμερα ο λιγνίτης κυριάρχησε στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε συνθήκες μονοπωλίου. Οι σημαντικές ανακατατάξεις και οι αλλαγές που έχει επιφέρει η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο θέτει τα Ορυχεία μπροστά στην επιτακτική ανάγκη να γίνει το προϊόν τους περισσότερο ανταγωνιστικό, δεδομένου ότι η ανταγωνιστικότητα των καυσίμων έχει γίνει πλέον σημαντικός παράγοντας για την επιλογή των νέων μονάδων που εντάσσονται στο σύστημα, αλλά και για τη συνέχιση της

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 21 λειτουργίας των παλιών. Η λιγνιτική δραστηριότητα στις καινούργιες συνθήκες της απελευθερωμένης αγοράς καλείται να αντιμετωπίζει κινδύνους και να εκμεταλλευτεί ευκαιρίες που παρουσιάζονται ξεκινώντας από μια θέση που χαρακτηρίζεται από πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας των Ορυχείων στις καινούργιες αυτές συνθήκες μπορούν να συνοψισθούν στα εξής : ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Σημαντική παραγωγική και τεχνική υποδομή Μεγάλα αποθέματα λιγνίτη Τεχνική γνώση σε βάθος σε θέματα λειτουργίας/ συντήρησης Ασφάλεια εφοδιασμού Λιγνιτική kwh Προβλέψιμο κόστος λιγνίτη Αποδοχή δραστηριοτήτων στις περιοχές που αναπτύσσονται τα ορυχεία ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Εστίαση ενδιαφέροντος σε παραγωγικά/τεχνικά θέματα, λιγότερο κόστος και αποτελέσματα Ανταγωνιστική διαφορά από βέλτιστες πρακτικές Έλλειψη αίσθησης κινδύνου/ κουλτούρα βεβαιότητας Μειωμένη δυνατότητα προσαρμογής σε μεταβαλλόμενες συνθήκες ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Ενδυνάμωση ανταγωνιστικής κατάστασης ΔΕΗ λόγω λιγνιτικού χαρτοφυλακίου Σημαντική δυνατότητα βελτίωσης κόστους και παραγωγικότητας σε σχέση με βέλτιστες πρακτικές ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ / ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Επερχόμενος ανταγωνισμός, πίεση για μειωμένο κόστος παραγωγής Φόρος διοξειδίου του άνθρακα (φαινόμενο θερμοκηπίου) Οι βασικές προτεραιότητες των Ορυχείων στις καινούργιες επιχειρηματικές στρατηγικές, για τα επερχόμενα έτη είναι οι ακόλουθες :

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 22 1. Διασφάλιση λιγνιτικού ισοζυγίου. 2. Δραστική μείωση λειτουργικών δαπανών. 3. Εκλογίκευση επενδύσεων. 4. Ενίσχυση της οργάνωσης και αξιοποίησης ανθρώπινου δυναμικού. 5. Συμμόρφωση σε ρυθμιστικό πλαίσιο και περιβαλλοντικές υποχρεώσεις. Για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του λιγνίτη η Επιχείρηση έχει καταρτίσει και εφαρμόζει ειδικό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης των λιγνιτοπαραγωγικών μονάδων τριετούς διάρκειας 2001-2003 (ΑΛΜΑ 2003), που αποτελεί μέρος του γενικότερου 5ετούς Επιχειρησιακού Σχεδίου της ΔΕΗ 2001-2005. Στο πλαίσιο του προγράμματος αναδιάρθρωσης των Ορυχείων, το 2001 καταρτίσθηκε, με ευρεία συμμετοχή των στελεχών των Ορυχείων και τη βοήθεια Συμβούλου, το 3ετές (2001-2003) Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης ΑΛΜΑ 2003. Βασικός στόχος αυτού του σχεδίου είναι η μείωση των ταμειακών εκροών κατά 16 δις δρχ. κατά την 3ετία 2001-2003 και η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του λιγνίτη. Σημαντικός επίσης στόχος του προγράμματος ΑΛΜΑ 2003 είναι η ανάπτυξη της αντίληψης σ όλο το προσωπικό για αύξηση του αποτελέσματος με έμφαση στη μείωση του κόστους και την αύξηση του κέρδους. Η βελτίωση των αποτελεσμάτων που προσδοκώνται από την υλοποίηση του προγράμματος ΑΛΜΑ 2003 αναλύονται στο Διάγραμμα 27. Στο Διάγραμμα 28 δίνεται η μείωση των λειτουργικών δαπανών των Ορυχείων για τη χρονική περίοδο 2001-2005 σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο της Επιχείρησης (business plan). Το 2001, πρώτο έτος εφαρμογής του ως άνω προγράμματος, ξεπεράσθηκαν οι στόχοι του Επιχειρησιακού Σχεδίου.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 23 Διάγραμμα 27: Στόχοι του προγράμματος ALMA 2003 και μέχρι σήμερα απολογισμός αποτελεσμάτων Διάγραμμα 28: Μείωση των λειτουργικών δαπανών των Ορυχείων για τη χρονική περίοδο 2001-2005 σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο της Επιχείρησης Στα διαγράμματα 29 και 30 δίνονται τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν στα βασικά παραγωγικά και οικονομικά μεγέθη σε σχέση με τους στόχους του προγράμματος και τα αντίστοιχα αποτελέσματα του προηγούμενου έτους.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 24 Διάγραμμα 29: Αποτελέσματα προγράμματος ALMA 2003 σε ότι αφορά τα βασικά παραγωγικά μεγέθη Διάγραμμα 30: Αποτελέσματα προγράμματος ALMA 2003 σε ότι αφορά τα βασικά οικονομικά μεγέθη Από τα στοιχεία αυτά προκύπτουν τα εξής : Παραγωγικά μεγέθη Η παραγωγή λιγνίτη από τα δύο Λιγνιτικά Κέντρα έφθασε τα 66,2 εκ. τον., έναντι 63,3 εκ. τον. που ήταν το 2000 (αύξηση 4,6%). Οι συνολικές εκσκαφές ανήλθαν σε 280 εκ. m 3 στ. Οι δαπάνες για υλικά ανταλλακτικά μειώθηκαν κατά 3,8 δις δρχ., ποσοστιαία μείωση 24% σε σχέση με την περασμένη χρονιά. Οι παραπάνω μειώσεις στις λειτουργικές δαπάνες των Ορυχείων βελτίωσαν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα του λιγνίτη και ισχυροποιούν τη θέση του στις καινούργιες συν-

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 25 θήκες της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 5.4 Τα πλεονεκτήματα του λιγνίτη Τα πλεονεκτήματα του λιγνιτικού προσανατολισμού των μέχρι σήμερα αναπτυξιακών προγραμμάτων της ΔΕΗ, για τις περιοχές των λιγνιτωρυχείων και της χώρα μας γενικότερα, μπορεί να συνοψισθούν στα εξής: Οικονομικότητα Λιγνίτη Η ΔΕΗ στηρίζοντας τις τελευταίες 10ετίες την ηλεκτροπαραγωγή στο λιγνίτη εξασφάλισε, χάρις σ ένα εκτεταμένο επενδυτικό πρόγραμμα, τις χαμηλότερες τιμές ρεύματος στην Ευρώπη. Επίσης, από τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία, προκύπτει ότι το μέσο κόστος της λιγνιτικής KWh κατά την τελευταία 3ετία διαμορφώθηκε, κατά Διάγραμμα 31: Σύγκριση κόστους λιγνίτη με το κόστος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου με βάση τις τιμές του 2001 μέσο όρο, για το σύνολο των λιγνιτικών σταθμών κάτω από 10,5 δρχ./ KWh στην έξοδο των σταθμών παραγωγής, που είναι το χαμηλότερο σε σύγκριση με το αντίστοιχο κόστος όλων των άλλων ανταγωνιστικών καυσίμων. Το χαμηλό κόστος του λιγνίτη δικαιολογείται από τους παρακάτω λόγους: Η ΔΕΗ είναι ιδιόκτητης της γης όπου διανοίγονται τα ορυχεία Το κράτος επιβάλει χαμηλή φορολόγηση στην ηλεκτροπαραγωγή που βασίζεται στον λιγνίτη. Το κόστος μεταφοράς του λιγνίτη είναι αμελητέο. Το κόστος εξόρυξης του λιγνίτη είναι επίσης χαμηλό μια και στο σύνολό της πραγματοποιείται σε επιφανειακά ορυχεία. Οι τιμές λιγνίτη είναι σταθερές και προβλέψιμες. Στο Διάγραμμα 31 δίνεται το κόστος των καυσίμων που χρησιμοποιεί η χώρα μας ανά