Ο ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ Το μέλι είναι ένα από τα πάρα πολλά πράγματα που μας έχει προσφέρει η φύση. Έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες και χρήσεις στην μαγειρική. Άλλα βέβαια έχει και μια μεριά του την οποία εμείς δεν έχουμε δει ακόμα.
Η ιστορία του μελιού και της μέλισσας Η μέλισσα ζει στη Γη το λιγότερο 15 εκατομμύρια χρόνια και θεωρείται από τους πιο παλιούς κατοίκους της, που εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και σήμερα. Υπάρχει μια σπηλαιογραφία στην Μπικόρπ της Ισπανίας, ηλικίας τουλάχιστον 15.000 χρόνων, όπου εικονίζεται ένας άνθρωπος που προσπαθεί να πάρει μέλι από μελίσσι. Το μέλι θεωρείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η φυσική εκείνη τροφή, που έχει για τον ανθρώπινο οργανισμό μεγάλη θρεπτική αξία. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως οι Θεοί του Ολύμπου τρέφονταν με μέλι (Νέκταρ των Θεών). Στην Αίγυπτο μετά από ανασκαφές που έγιναν τα τελευταία χρόνια, βρέθηκαν πάπυροι 3.500 χρόνων π.χ. που αναφέρουν το μέλι ως θεραπευτικό μέσο για δεκάδες παθήσεις. Η μέλισσα και το περιβάλλον της Η μέλισσα είναι ένα κοινωνικό έντομο και υπάρχουν τρείς διαφορετικοί τύποι εντόμων σε μια κυψέλη (κοινωνία-αποικία). Η βασίλισσα, οι εργάτριες και οι κηφήνες. Κάθε τύπος (τάξη) έχει διαφορετική λειτουργία στην αποικία. Η βασίλισσα και οι εργάτριες είναι θηλυκά έντομα και οι κηφήνες αρσενικά. Η εργάτρια είναι πιο μικρή και από τον κηφήνα και από τη βασίλισσα, και πιο αδύνατη. Η βασίλισσα έχει μεγαλύτερο μήκος, ενώ ο κηφήνας είναι κοντός, χοντρός και πιο σκούρος. Ο κηφήνας δεν έχει κεντρί, σε αντίθεση με τις εργάτριες και τη βασίλισσα που έχουν. Οι βασίλισσες το χρησιμοποιούν μόνο ενάντια σε άλλες βασίλισσες και αυτό δεν αποκολλάται από το σώμα τους όπως συμβαίνει με τις εργάτριες. Οι εργάτριες και οι βασίλισσες προέρχονται από γονιμοποιημένα αυγά. Αντίθετα, οι κηφήνες προέρχονται από αυγά μη γονιμοποιημένα.
Οι μέλισσες έχουν την τάση να δημιουργούν φωλιές και να παραμένουν μέσα σε τρύπες, σε κουφάλες δέντρων κλπ. Αυτό οδήγησε τον άνθρωπο στη σκέψη ότι είναι δυνατό να τις συλλάβει και να τις βάλει να ζήσουν μέσα σε κάποιο κουτί, που να μοιάζει με κουφάλα δέντρου ή με τρύπα σε βράχο, προκειμένου να παράγουν μέλι για αυτόν. Έτσι άρχισε σιγά - σιγά ο άνθρωπος να ασχολείται με τη μελισσοκομία. Η μέλισσα, την άνοιξη και το καλοκαίρι τρέφεται από τη γύρη και το γλυκό νέκταρ των λουλουδιών. Το χειμώνα τρέφεται με μέλι, που έχει αποθηκέψει στις κηρήθρες της κυψέλης. Οι μελισσοκόμοι επίσης χρησιμοποιούν και περισσότερους τρόπους για την εκτροφή των μελισσών, αλλά αυτό γίνεται κυρίως όταν υπάρχει έλλειψη στην τροφή τους. Οι μελισσοκόμοι τροφοδοτούν τις μέλισσες με σιρόπι, κηρήθρες τις οποίες έχουν αποθηκεύσει οι ίδιοι, με ρευστό μέλι, ο οποίος τρόπος είναι αρκετά επικίνδυνος, διότι μπορεί να μεταφερθούν ασθένειες στο μελίσσι, με ζαχαροζύμαρο, το οποίο φτιάχνουν αναμειγνύοντας μέλι και άχνη ζάχαρη και τέλος με υποκατάστατα γύρης.
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΠΕΥΚΟΜΕΛΟ: Αποτελεί περίπου το 65% της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα και προέρχεται από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του εντόμου Marchalina hellenica (γνωστό ως "Βαμβακάδα","Εργάτης"),όταν παρασιτεί στη Χαλέπειο και Τραχεία πεύκη. Οι κυριότερες περιοχές παραγωγής πευκόμελου είναι η βόρεια Εύβοια, η Xαλκιδική, η Θάσος, η Σκόπελος, η Zάκυνθος και η Pόδος. ΜΕΛΙ ΕΛΑΤΗΣ: Υπολογίζεται ότι το 5% περίπου του μελιού που παράγεται στην Ελλάδα είναι ελατίσιο. Προέρχεται κυρίως από τις ορεινές περιοχές της Ευρυτανίας, της Πίνδου, του Ολύμπου, της Βοιωτίας από τα βουνά Μαίναλο, Πάρνωνα, Ελικώνα και Χελμό στην Πελοπόννησο και από την Πάρνηθα στην Αττική. ΜΕΛΙ ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ: Η παραγωγή του ανέρχεται περίπου στο 10% της συνολικής παραγωγής μελιού της Ελλάδος. Η άνθηση του θυμαριού διαρκεί 30 με 40 μέρες ανάλογα με τη διαμόρφωση του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες. Οι καλύτερες περιοχές παραγωγής θυμαρίσιου μελιού θεωρούνται τα ελληνικά νησιά και ιδιαίτερα η Κρήτη, τα Κύθηρα καθώς και τα Δωδεκάνησα. ΑΝΘΟΜΕΛΟ: Τα ανθόμελα παράγονται από το νέκταρ των λουλουδιών και περιέχουν γυρεόκοκκους από πολλά φυτά σε ποικίλες αναλογίες. Οι φυσικοχημικές, και θεραπευτικές τους ιδιότητές καθώς και το χρώμα τους διαφέρουν ανάλογα με το νέκταρ των φυτών που μεταφέρουν οι μέλισσες στην κυψέλη. Συνήθως κανένας τύπος γυρεόκοκκου δεν ξεπερνά το όριο πάνω από το οποίο θα μπορούσε να δώσει αμιγή χαρακτήρα στο εν λόγω μέλι.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ Μελετάμε την υπάρχουσα κατάσταση συνολικά στον κλάδο της μελισσοκομίας και ειδικά σε σχέση με το μέλι. Τα στοιχεία που πρέπει να βρούμε απαντούν στα εξής ερωτήματα: α. Πως εξελίσσεται ο κλάδος συνολικά; β. Ποια προϊόντα πωλούνται; γ. Σε ποιές τιμές; δ. Πως διανέμονται τα προϊόντα; ε. Πως προωθούνται(διαφήμιση κλπ); Μελετάμε τα εξής ερωτήματα: α. Σε ποιές υποομάδες μπορούμε να κατατάξουμε τους αγοραστές μελιού, β. Σε ποιές υποομάδες αξίζει περισσότερο να εστιάσουμε, γ. Τι θα πούμε σε αυτούς που θα εστιάσουμε, δηλαδή θα σκεφτούμε τι θα τους πούμε για να τους πείσουμε να προτιμήσουν το δικό μας προϊόν σε σχέση με τα ανταγωνιστικά Ειδικά για το ερώτημα γ, θα πρέπει να κάνουμε έρευνα μάρκετινγκ σε σχέση με τις συνήθειες κατανάλωσης και τον τρόπο ζωής των καταναλωτών μας. Με βάση όλα τα παραπάνω καθορίζουμε τους στόχους μας και τη στρατηγική μας σε σχέση: α. με την εικόνα που θα περάσουμε για το μέλι μας, της συσκευασία του κλπ. β. με την τιμή στην οποία θα το πουλήσουμε, γ. με το πως θα το διανείμουμε, δ. πως θα το προωθήσουμε στους καταναλωτές ώστε να τους πείσουμε να το προτιμήσουν. ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Το μέλι μπορεί να διατίθεται σε χύμα μορφή μόνο σε χώρους μαζικής εστίασης (π.χ. ξενοδοχεία, εστιατόρια) και μόνο εφόσον πρόκειται για επιτόπια κατανάλωση. Στις περιπτώσεις αυτές, θα αναγράφεται σε πινακίδα τοποθετημένη δίπλα στο σημείο που εκτίθεται προς κατανάλωση το προϊόν η ονομασία πώλησης του μελιού και η ένδειξη που αφορά στην χώρα ή στις χώρες όπου έγινε η συγκομιδή του μελιού.
ΛΙΑΝΙΚΗ: Ανάλογα με το είδος το μέλι κυμαίνεται στις παρακάτω τιμές: Από 8 μέχρι 20 ευρώ το κιλό (π.χ. μέλι Κυθήρων και το Ελάτης) ΧΟΝΔΡΙΚΗ: Η κατώτερη είναι 3,50 για τα ανθόμελα. Το πορτοκάλι π.χ. φέτος έχει 4. Το έλατο φτάνει και 5. Επίσης, το κόστος συσκευασίας σε τυποποιητή μελιού, είναι 0,35 το κιλό. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Η βασίλισσα, οι εργάτριες και οι κηφήνες. Κάθε τύπος (τάξη) έχει διαφορετική λειτουργία στην αποικία. Η βασίλισσα και οι εργάτριες είναι θηλυκά έντομα και οι κηφήνες αρσενικά. Κάθε τάξη έχει διαφορετικό χρόνο ανάπτυξης μέσα σε διαφορετικού τύπου κελιά. Ο χρόνος ανάπτυξης της βασίλισσας είναι 16 ημέρες και είναι ο συντομότερος. Αναπτύσσεται σε ένα πολύ ιδιαίτερης κατασκευής κελί, το βασιλικό κελί. Τα βασιλικά κελιά μοιάζουν με ανεστραμμένους κώνους και κρέμονται από την επιφάνεια της κηρήθρας. Βρίσκονται συνήθως περίπου στις άκρες της κηρήθρας αλλά μπορεί να υπάρχουν σε όλο το πλάτος της. Η αποικία κατασκευάζει βασιλικά κελιά όταν υπάρχει ανάγκη αντικατάστασης της βασίλισσας αλλά μερικές φορές αρχίζουν την κατασκευή και το εγκαταλείπουν. Όλες οι νεαρές κάμπιες οι οποίες έχουν ηλικία μικρότερη 2 ημερών τρέφονται με το ίδιο διατροφικό πρόγραμμα της μαζικής διατροφής. Μετά όμως την 2η ημέρα, οι κάμπιες των εργατριών στρέφονται βαθμιαία σε ένα διατροφικό σχήμα με ένα μίγμα από βασιλικό πολτό, μέλι και γύρη. Με αυτό το σχήμα τρέφονται περιοδικώς επειδή η επάρκεια τροφής δεν είναι πάντοτε προσβάσιμη. Οι τέσσερις βασικές ουσίες οι οποίες συλλέγονται από τις εργάτριες μεταφορείς είναι: Νέκταρ Γύρη Πρόπολις Νερό
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Ο καλός σχεδιασμός των χώρων διευκολύνει τις εργασίες και μεγιστοποιεί τη χωρητικότητα. Η καλή διευθέτηση των μηχανημάτων και εργαλείων κάνει πιο αποτελεσματική την κάθε εργασία. Η υλικο-τεχνική υποδομή κάθε μελισσοκομικής εκμετάλλευσης είναι βασικός μοχλός ανάπτυξης και ευημερίας της. Ανάλογα με την κατεύθυνση της παραγωγής, η μελισσοκομική μονάδα μπορεί να παράγει μόνο μέλι ή μόνο βασίλισσες ή όλη την ποικιλία των προϊόντων της κυψέλης. Κάθε είδος εκμετάλλευσης απαιτεί εκτός από τις κυψέλες και μια σειρά από ειδικά εργαλεία και εξοπλισμό. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΩΣΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ 1. Χώρος τρύγου και συσκευαστηρίου μελιού με δάπεδο και τοίχους από πλακάκια και καλό σύστημα αποστράγγισης. 2. Χωριστή βρύση για ζεστό και κρύο νερό με λάστιχο για το πλύσιμο του δαπέδου στο χώρο εξαγωγής του μελιού. 3. Ηλεκτρικό ρεύμα με καλό φωτισμό και πολλές πρίζες στους τοίχους. 4. Δυνατότητα θέρμανσης σε μερικούς χώρους όπως γραφείο, χώρο τρύγου και φύλαξης ατρύγητων κηρηθρών καθώς και χώρο διατήρησης συσκευασμένων βάζων μελιού. 5. Χώρος αποθήκευσης και πώλησης του προϊόντος 6. Γραφείο με παράθυρο. 7. Τουαλέτα με νιπτήρα και απλή ντουζιέρα με βόθρο. 8. Εναρμόνιση με τους κανονισμούς της πολεοδομίας και τους κανόνες υγιεινής. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ 1. Τσιμεντένιο δάπεδο με καλή αποστράγγιση για την αποθήκευση μελισσοκομικού υλικού. 2. Μεγάλες πόρτες για εύκολη είσοδο μεγάλων αντικειμένων. 3. Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος κατάλληλα γειωμένο. 4. Ζεστό και κρύο νερό.
5. Θερμαινόμενος χώρος με πάγκο για εργασία κατά τους χειμερινούς μήνες για την επισκευή μελισσοκομικού υλικού. 6. Πλατφόρμα φορτο-εκφόρτωσης. 7. Παράθυρα και πόρτες με σήτες (μελισσοστεγανό). 8. Παγίδα διαφυγής στην οροφή για την απομάκρυνση των μελισσών 9. Ύψος αρκετό για μεγάλη χωρητικότητα (τουλάχιστον 3 μέτρα). 10. Ασφάλιση από κλέφτες. 11. Πολλά ράφια, αρκετά φαρδιά και πολύ γερά για να αντέχουν μεγάλο βάρος. 12. Κατάλληλος χώρος για το καθάρισμα των εξαρτημάτων από την πρόπολη και το κερί καθώς και για το βάψιμό τους. 13. Πρόσβαση σε αυτοκίνητο όλο το χρόνο, ακόμη και με συνθήκες βροχής. ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ Η μεγαλύτερη απειλή για τις μέλισσες προέρχεται από τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα πολύ επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών, έχουν την ιδιότητα να κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στο θάνατο. Για κάποια χρόνια οι νευροτοξίνες απαγορεύτηκαν, όμως μετά από λίγο καιρό οι νευροτοξίνες γερμανικής παραγωγής άρχισαν να δηλώνονται ως «νεονικοτινοειδή» και κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα όπου σπέρνουν τον αργό θάνατο στις αποικίες. Η ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΙΚΙΑΣ(CCD) Η Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικίας (CCD) παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 2006 στις ΗΠΑ και στην συνέχεια σε παγκόσμιο επίπεδο με κλιμακούμενη ένταση. Πολλές μέλισσες καθώς εγκαταλείπουν το μελίσσι προς ανεύρεση γύρης δεν επιστρέφουν ποτέ. Στην πραγματικότητα, χάνουν τον δρόμο τους ή πεθαίνουν κατά την επιστροφή. Αυτό, φυσικά, έχει σαν αποτέλεσμα την κατάρρευση του
μελισσιού και την αναταραχή όλης της αποικίας. Ένας απο του πολλούς παράγοντες που έπαιξαν ρόλο για αυτήν την κατάρρευση ήταν και ακόμα είναι τα φυτοφάρμακα. ΟΙ ΜΟΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ Οι ολοένα περισσότερες μονοκαλλιέργειες που προωθεί η βιομηχανική γεωργία και που έχουν οδηγήσει στη μείωση της βιοποικιλότητας και την καταστροφή πλούσιων σε ποικιλία οικοσυστημάτων. Οι μονοκαλλιέργειες αποτελούν μεγάλο κίνδυνο γιατί οι μέλισσες για να επιβιώσουν θα πρέπει να τρέφονται από μία μεγάλη ποικιλία ανθοφόρων φυτών. Αυτό επηρεάζει τις μέλισσες που ζουν σε μελίσσια και ακόμα περισσότερο τις άγριες μέλισσες που χρειάζονται αδιατάρακτους βιότοπους για να χτίσουν τις φωλιές τους. ΟΙ ΚΕΡΑΙΕΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ Σύμφωνα με καινούργιες έρευνες, έχει πλέον αποδειχθεί ότι η ακτινοβολία που εκπέμπουν οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας, αλλά και τα κινητά μας, αποπροσανατολίζει τις μέλισσες, με αποτέλεσμα να μην γυρνούν ποτέ στην κυψέλη και αυτή να οδηγείται σε ολοκληρωτική αναταραχή. Το φαινόμενο, μια ωραία πρωία οι μέλισσες να εγκαταλείπουν τη κυψέλη τους, χωρίς κανένα προειδοποιητικό σημάδι και να μη γυρίζουν ποτέ, λένε οι μελισσοκόμοι, αρχίζει να γίνεται αισθητό και στην Ελλάδα.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Αν κάποτε οι μέλισσες αφανιστούν από προσώπου γης, δεν θα απομείνουν στον άνθρωπο παραπάνω από τέσσερα χρόνια ζωής. Σε αυτήν την εργασία παρατηρήσαμε αυτήν την τεράστια ωφέλεια και σημασία που έχουν οι μέλισσες στην ζωή του ανθρώπου. Αλλά, παρά όλα αυτά με την συμπεριφορά του ο άνθρωπος απειλεί την ύπαρξή τους και, κατά συνέπεια, τον ίδιο του τον εαυτό.