ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΕΕ-ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΨΗΦΙΣΜΑ: Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Λατινική Αμερική με βάση την έκθεση της Επιτροπής Πολιτικών Υποθέσεων, Ασφάλειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Συνεισηγητές: Ángel Rozas (Κοινοβούλιο της Λατινικής Αμερικής) Beatriz Becerra Basterrechea (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) Πέμπτη, 22 Σεπτεμβρίου 2016 - Μοντεβιδέο AT\1104369.doc
EUROLAT Ψήφισμα της 22ας Σεπτεμβρίου 2016 - Μοντεβιδέο [με βάση την έκθεση της Επιτροπής Πολιτικών Υποθέσεων, Ασφάλειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων] Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Λατινική Αμερική Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση ΕΕ - Λατινικής Αμερικής, έχοντας υπόψη τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς, έχοντας υπόψη τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, έχοντας υπόψη τον Διαμερικανικό Δημοκρατικό Χάρτη, έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα της συνάντησης του Κοινοβουλίου της Λατινικής Αμερικής με τίτλο «Η δημοκρατία, η διακυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα στη Λατινική Αμερική», που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2004, έχοντας υπόψη το ψήφισμα με τίτλο «Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών: διαφάνεια και ευθύνη», που εγκρίθηκε από την 124η Συνέλευση της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης στις 20 Απριλίου 2011 στην πόλη του Παναμά (Δημοκρατία του Παναμά), έχοντας υπόψη το ψήφισμα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης ΕΕ-Λατινικής Αμερικής με τίτλο «Συμμετοχή των πολιτών και δημοκρατία στη Λατινική Αμερική και στην Ευρωπαϊκή Ένωση», που εγκρίθηκε στις 29 Μαρτίου 2014 στην Αθήνα (Ελληνική Δημοκρατία), Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα πολιτικά κόμματα αποτελούν βασικό θεσμό της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και επιτελούν ουσιαστικό δημόσιο καθήκον ως μέσα πολιτικής εκπροσώπησης και συμμετοχής Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ενίσχυση των πολιτικών κομμάτων ως μέσων συμμετοχής και εκπροσώπησης απαιτεί την εφαρμογή διαφανών, αναλογικών και βιώσιμων μηχανισμών χρηματοδότησης προς όφελος των πολιτών, και ότι οι οικονομικοί πόροι συνιστούν απαραίτητο στοιχείο για την ανεξάρτητη και αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων τους, μολονότι χωρίς επαρκείς ρυθμίσεις μπορούν να οδηγήσουν και σε στρέβλωση της δημοκρατικής διαδικασίας Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα πολιτικά κόμματα μεταφέρουν τα αιτήματα των πολιτών στα θεσμικά όργανα και ότι η διαφάνεια στη χρηματοδότησή τους είναι αναγκαία για τη λογοδοσία τους, η οποία αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο των δημοκρατικών θεσμών Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η δημοκρατία συνεπάγεται και επιτάσσει τη συνεκτίμηση των αναγκών όλων των πολιτών σε συνθήκες ισότητας, γεγονός που καθιστά απαραίτητη τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης στους πόρους, τη διαφάνεια όσον αφορά την 2/7 AT\1104369.doc
προέλευση της οικονομικής στήριξης και την αποφυγή κάθε σύγκρουσης συμφερόντων, πίεσης και παρέμβασης σε σχέση κυρίως με την απόκτηση χρημάτων αμφίβολης ή παράνομης προέλευσης Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι επειδή η ανεπαρκής ρύθμιση της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ποιότητα της δημοκρατίας, να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού στα όργανα διακυβέρνησης και να προσφέρει την ευκαιρία στο οργανωμένο έγκλημα να επηρεάσει τη διακυβέρνηση, η ρύθμιση της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων έχει θεμελιώδη σημασία για τη διατήρηση της δημοκρατίας ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η άνιση κατανομή των πόρων επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο τις δυνατότητες των κομμάτων και των υποψηφίων να παρουσιάσουν τις προτάσεις τους στους πολίτες, να συμμετάσχουν στις εκλογές και να εκλεγούν Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι πιθανό να ανακύψουν συγκρούσεις συμφερόντων στις διαδικασίες συγκέντρωσης κεφαλαίων και ότι ενδέχεται ιδιωτικοί χορηγοί, εφόσον δεν υπάρχει διαφανές σύστημα που να περιορίζει τη δυνατότητα συνεισφοράς στην πολιτική δράση των κομμάτων, να χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση πολιτικού κόμματος ως μέσο επιρροής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε βάρος της αρχής της δημοκρατικής ισότητας Η. λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της ελευθερίας του Τύπου, την πολυφωνία, την ποιότητα και την προστασία των πληροφοριών και την πρόσβαση σε αυτές, καθώς και το δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται σωστά λαμβάνοντας υπόψη ότι η αντικειμενικότητα των μέσων επικοινωνίας εξασφαλίζει το δικαίωμα στην ορθή, επαρκή και αμερόληπτη πληροφόρηση λαμβάνοντας υπόψη τον καίριο ρόλο που διαδραματίζει ο Τύπος στη διάδοση των πολιτικών απόψεων καθώς και την ανάγκη εξασφάλισης της ισότιμης πρόσβασης των πολιτικών κομμάτων στα μέσα ενημέρωσης προκειμένου να μπορούν να παρουσιάζουν τις υποψηφιότητες και τις πολιτικές απόψεις τους Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η έλλειψη διαφάνειας και ελέγχου των ιδιωτικών πόρων που λαμβάνουν τα πολιτικά κόμματα και τα ιδρύματα δυσχεραίνει σοβαρά την εξάλειψη των συγκρούσεων συμφερόντων, της πρακτικής της μεταπήδησης στον ιδιωτικό τομέα και της παράνομης χρηματοδότησης των προεκλογικών εκστρατειών Ι. λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικό δίκαιο όσον αφορά τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων στις χώρες της διπεριφερειακής εταιρικής σχέσης, που περιλαμβάνει ρυθμίσεις σχετικά με την ιδιωτική και δημόσια χρηματοδότηση, τις δαπάνες, τη λογοδοσία, τον έλεγχο και τις κυρώσεις ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η δυσκολία πρόσβασης στους πόρους που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ άλλων και σε παράγοντες πολιτιστικού χαρακτήρα, περιορίζει ουσιαστικά τη συμμετοχή και την πρόσβαση γυναικών, νέων, αυτόχθονων λαών, εθνοτικών μειονοτήτων, ατόμων ΛΟΑΔΜ και ατόμων με αναπηρία, μεταξύ άλλων μειονοτήτων και αποκλεισμένων ομάδων, σε θέσεις εκπροσώπησης ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα πολιτικά κόμματα συμβάλλουν καθοριστικά στη συμμετοχή AT\1104369.doc 3/7
των φύλων υπό συνθήκες ισότητας και ίσων ευκαιριών στην πολιτική ζωή, καθώς και ότι τόσο η ισότητα των φύλων όσο και η χειραφέτηση των γυναικών αποτελούν καίρια στοιχεία κάθε δημοκρατικού συστήματος, γεγονός που σημαίνει ότι κανένα μέτρο για την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών δεν πρέπει να εισάγει διακρίσεις ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, βάσει της αρχής της δημοκρατικής ισότητας, πρέπει να ληφθούν υπόψη πρόσθετοι μηχανισμοί έμμεσης χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων επιτρέπει την αναδιαμόρφωση των παραδοσιακών διαδικασιών χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων, ιδίως μέσω της μικροχρηματοδότησης και της αναζήτησης εθελοντών, γεγονός που καθιστά αναγκαία την προσαρμογή των προεκλογικών εκστρατειών και την προώθηση κανονιστικών πλαισίων που θα καλύπτουν αυτά τα νέα εργαλεία 1. ζητεί την ενδυνάμωση των πολιτικών κομμάτων ως μηχανισμών δημοκρατικής εκπροσώπησης και πολιτικής συμμετοχής, μέσω της διασφάλισης της αποδοτικής χρήσης των χορηγηθέντων πόρων (τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων πόρων), ώστε να μπορούν έτσι τα κόμματα να λειτουργούν αποτελεσματικά και δεοντολογικά σε μόνιμη βάση, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτόν αποτελεσματικές και ισότιμες συνθήκες ανταγωνισμού 2. θεωρεί ότι η κατάλληλη ρύθμιση της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων βάσει αυστηρών κριτηρίων διαφάνειας, ελέγχου και λογοδοσίας αποτελεί πάντα επιτακτική ανάγκη για τις δημοκρατίες της Λατινικής Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι η ρύθμιση της χρηματοδότησης των κομμάτων και ο εκδημοκρατισμός της εσωτερικής λειτουργίας τους ενισχύει τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τη χρηστή διακυβέρνηση και την εμπιστοσύνη των πολιτών στους εκπροσώπους τους και στα θεσμικά όργανα 3. αναγνωρίζει τη σημασία της θέσπισης μηχανισμών ελέγχου μέσω των οποίων οι πολίτες θα μπορούν να γνωρίζουν την προέλευση και τη χρήση των χρηματοδοτικών πόρων που λαμβάνουν τα πολιτικά κόμματα 4. θεωρεί απαραίτητη τη θέσπιση ισορροπημένου συστήματος μεικτής χρηματοδότησης (δημόσια-ιδιωτική), το οποίο θα ρυθμίζεται δεόντως από τις εθνικές νομοθεσίες, καθώς και ενός συστήματος ελέγχου της χρηματοδότησης που θα προβλέπει τον ορισμό της παράνομης χρηματοδότησης, την επιβολή κυρώσεων και την άσκηση διώξεων σε τέτοιες περιπτώσεις και θα διαθέτει εποπτικά όργανα ελέγχου που θα δρουν χωριστά από τα ίδια τα κόμματα που ελέγχουν 5. θεωρεί σκόπιμο να θεσπιστεί στις χώρες ένα σύστημα που να περιλαμβάνει αντιστρόφως προοδευτικά φορολογικά κίνητρα όσον αφορά την ιδιωτική χρηματοδότηση των κομμάτων 6. υπογραμμίζει ότι τα πολιτικά κόμματα πρέπει να χρησιμοποιούν τους πόρους τους κατά τρόπο αποδοτικό και υπεύθυνο, όχι μόνο για την υλοποίηση των προεκλογικών εκστρατειών, αλλά και για τη διάθεση ειδικών πόρων σε δραστηριότητες δημιουργίας ικανοτήτων, πολιτικής κατάρτισης, προώθησης της πολιτικής συμμετοχής και θεσμικής 4/7 AT\1104369.doc
ανάπτυξης, αποφεύγοντας παράλληλα τη δημιουργία προνομιούχων δικτύων και τη χρησιμοποίησή τους για κάλυψη ιδιωτικών δαπανών πάσης φύσεως, και ακολουθώντας πάντα τις προδιαγραφές που πρέπει να προβλέπονται από τις εθνικές νομοθεσίες και τους κανονισμούς των κομμάτων 7. τονίζει την ανάγκη εξασφάλισης της διαφάνειας του δημοκρατικού καθεστώτος μέσω της προώθησης υποχρεωτικών κατευθυντήριων γραμμών για την ετήσια υποβολή οικονομικών εκθέσεων, στις οποίες η δημόσια πρόσβαση πρέπει να εξασφαλίζεται με κατάλληλο και αξιόπιστο τρόπο και οι οποίες πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων στοιχείων, ανάλυση της προέλευσης και του προορισμού των ληφθέντων πόρων, τις δαπάνες των κομμάτων και την ταυτότητα των χορηγών, και η μη συμμόρφωση ή η καθυστέρηση της υποβολής των εν λόγω εκθέσεων συνεπάγεται κυρώσεις. Όσον αφορά τους πόρους που χρησιμοποιούνται στις εκλογικές διαδικασίες, ο αρμόδιος για τον έλεγχο των εκλογικών δαπανών εθνικός φορέας δημοσιεύει εγκαίρως και καταλλήλως όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοδότηση και τις δαπάνες των πολιτικών κομμάτων στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας τους 8. προτείνει τη δημιουργία οργάνων εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου των πολιτικών κομμάτων για να προωθηθεί η διοργανική συνεργασία, να βελτιωθεί η εναρμόνιση της κατάρτισης και της εμπειρίας σε θέματα ελέγχου της χρηματοδότησης των κομμάτων, και συνεπώς να ενισχυθεί η διαφάνεια, δεδομένου ότι η διαφάνεια στη χρηματοδότηση των κομμάτων είναι θεμελιώδης για την τόνωση της εμπιστοσύνης στο σύστημα 9. συνιστά τη δημιουργία ενός συστήματος δημοσίευσης στο διαδίκτυο που να καθιστά υποχρεωτική και εύκολα προσβάσιμη τη δημοσίευση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των υποψηφίων, των δημόσιων και εκλεγμένων αντιπροσώπων και των κομμάτων, θέτοντας στη διάθεση του κοινού λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις πηγές χρηματοδότησης, τις οικονομικές εκθέσεις και τους ελέγχους των κομμάτων και των ιδρυμάτων τους που διενεργούνται από τις αρμόδιες αρχές 10. ζητεί να διασφαλίζεται ότι οι πόροι που απαιτούνται για την κομματική και εκλογική διαδικασία δεν προέρχονται από αμφίβολες πηγές ούτε αποκτώνται με παράνομο τρόπο και ζητεί την υποχρεωτική κοινοποίηση της ταυτότητας των χορηγών και τον καθορισμό όρων για τη ρητή απαγόρευση συγκεκριμένων πηγών 11. προτείνει την εισαγωγή ορίων για τα ποσά που λαμβάνονται από φυσικά και νομικά πρόσωπα με στόχο τον περιορισμό κάθε πιθανής στρέβλωσης της αρχής της δημοκρατικής ισότητας 12. ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κανονιστικό πλαίσιο για τη δράση των ομάδων πίεσης (lobbies) στο σύνολο των πολιτικών συστημάτων τους, εξασφαλίζοντας ότι οι ομάδες αυτές δραστηριοποιούνται πάντα κατά τρόπο διαφανή και έντιμο και σύμφωνα με τον νόμο 13. επισημαίνει την ανάγκη προώθησης όλων των απαιτούμενων μέτρων για την εξάλειψη των αποκαλούμενων φορολογικών παραδείσων και του τραπεζικού απορρήτου 14. τονίζει ότι τα πολιτικά κόμματα πρέπει να ορίζουν με σαφήνεια, ενώπιον του εκλογικού σώματος και των αρμόδιων αρχών, τους υπεύθυνους για οικονομικά και AT\1104369.doc 5/7
χρηματοοικονομικά θέματα, καθώς και να τηρούν λογαριασμούς τους οποίους θα παρουσιάζουν ετησίως στις δημόσιες αρχές 15. ζητεί να ενώσουν τις προσπάθειές τους οι κρατικές εξουσίες σε κυβερνητικό, κοινοβουλευτικό και δικαστικό επίπεδο για να είναι ορθή, γρήγορη και ανεξάρτητη η απονομή της δικαιοσύνης και για να συσταθούν επίσημες αρχές ελέγχου που δρουν ανεξάρτητα και αποτελεσματικά και διαθέτουν τους αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη συμμόρφωση με τους ισχύοντες κανόνες 16. προωθεί τη θέσπιση κινήτρων που θα ωθήσουν τα πολιτικά κόμματα να διαθέσουν ειδικούς πόρους στην ενίσχυση της συμμετοχής και της εσωτερικής δημοκρατίας, μέσω της προώθησης των καταλόγων ίσης εκπροσώπησης και της ισότητας συνθηκών και ευκαιριών κατά τη συμμετοχή στα πολιτικά όργανα και την υποβολή υποψηφιότητας από γυναίκες, άτομα ΛΟΑΔΜ, μέλη αυτοχθόνων πληθυσμών, άτομα με αναπηρία και νέους, μεταξύ άλλων μειονοτήτων και αποκλεισμένων ομάδων 17. συνιστά τη θέσπιση περιορισμών στους κανόνες που διέπουν τον έλεγχο της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και τα συστήματα δημόσιων συμβάσεων, ώστε να αποφεύγονται συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ δωρητών και αποδεκτών των εισφορών, και η χορήγηση ή η λήψη της εισφοράς να μην εξαρτάται από την απόσπαση παράνομων δεσμεύσεων ως ανταπόδοση ή αποζημίωση για την εισφορά 18. ζητεί να ρυθμιστεί, μέσω των εθνικών νομοθεσιών, ο τρόπος χρήσης των πόρων που λαμβάνουν τα πολιτικά κόμματα μέσω δημόσιας ή ιδιωτικής χρηματοδότησης, ώστε να απαγορεύεται η διάθεσή τους υπό μορφή δωρεών, δωροδοκιών ή δώρων προς τους πολίτες 19. ζητεί την ανάπτυξη νέων προτύπων όσον αφορά την καθολική πρόσβαση στο δικαίωμα πληροφόρησης και παροτρύνει τα μέσα επικοινωνίας να πραγματοποιήσουν αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε μια δεοντολογική, πλουραλιστική, αμερόληπτη και επαγγελματική συμπεριφορά, στο πλαίσιο νομοθεσίας που εξασφαλίζει το θεμελιώδες δικαίωμα στην πολυμορφία των πηγών πληροφοριών και την ποιοτική δημοσιογραφία 20. καλεί τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν τον πολιτικό πλουραλισμό, καθώς και το ότι η νομοθεσία περί χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων δεν εμποδίζει την ανάδυση νέων πολιτικών παραγόντων, πάντα εντός των ορίων που καθορίζονται από τα εθνικά συντάγματα και τις οικουμενικές ηθικές αξίες 21. ζητεί να περιοριστούν οι δαπάνες των προεκλογικών εκστρατειών και, παράλληλα, να ρυθμιστεί και να επισπευσθεί η διάρκειά τους, καθώς και να προωθηθούν καινοτόμοι και εναλλακτικοί μηχανισμοί χρηματοδότησης 22. ζητεί την έγκριση σαφούς και ειδικής νομοθεσίας σχετικά με τη χρηματοδότηση κάθε είδους εκλογικών συμμαχιών 23. ενθαρρύνει τις χώρες που δεν το έχουν πράξει ακόμη να επικυρώσουν τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς 6/7 AT\1104369.doc
24. προτείνει τη δημιουργία μητρώων εταιρειών έρευνας και δημοσκοπήσεων και την υποχρεωτική κοινοποίηση τεχνικών πληροφοριών από τις εταιρείες αυτές σχετικά με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιούν, το είδος της έρευνας ή της δημοσκόπησης, το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά των δειγμάτων, τη διαδικασία επιλογής των ερωτηθέντων, το στατιστικό σφάλμα, την ημερομηνία και τον τόπο διεξαγωγής της έρευνας προτείνει επίσης να απαγορεύεται η δημοσίευση, η διάδοση ή η αναπαραγωγή των εκλογικών δημοσκοπήσεων από οποιοδήποτε μέσο επικοινωνίας λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές 25. αναθέτει στους συμπροέδρους της να διαβιβάσουν το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα κοινοβούλια των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, στο Κοινοβούλιο της Λατινικής Αμερικής, στο Κοινοβούλιο της Κεντρικής Αμερικής, στο Κοινοβούλιο των Άνδεων, στο Κοινοβούλιο της Mercosur, στη Γραμματεία της Κοινότητας των Άνδεων, στην Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων της Mercosur, στη Μόνιμη Γραμματεία του Οικονομικού Συστήματος Λατινικής Αμερικής και στους Γενικούς Γραμματείς του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, της UNASUR και των Ηνωμένων Εθνών. AT\1104369.doc 7/7