Κρίση στην Ευρωζώνη. Συνέπειες για τη στρατηγική θέση της Ευρώπης στον παγκόσμιο χάρτη. Ιωάννης Τσαμουργκέλης Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών, Οικονομική Διάσκεψη 2013
Που βρισκόμαστε Η αποτελεσματικότητα κρίνεται από την παραγωγικότητα, τον πληθωρισμό, την ανεργία και την κατανομή των εισοδημάτων Μετά την κρίση υπεισέρχονται νέοι παράγοντες Δημοσιονομικό έλλειμμα, χρέος Ενεργητικό τραπεζών σε σχέση με το ΑΕΠ
Δύο υποδείγματα Χαμηλού πληθωρισμού, Γερμανία, Ευρωζώνη, ΕΕ Μειωμένης ανεργίας ΗΠΑ, ΟΟΣΑ πλην ΕΕ
Παραγωγικότητα εργασίας 4 3 2 1 0-1 -2-3 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη ΟΟΣΑ -4-5 -6
Πληθωρισμός 3,5 3 2,5 2 1,5 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη 1 0,5 0 2010 2011 2012 2013 2014
Ανεργία % 12 10 8 6 2010 2012 4 2 0 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη ΟΟΣΑ
Δομική ανεργία % 9 8 7 6 5 4 3 98-2007 2012 2014 2 1 0 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη ΟΟΣΑ
Gini coefficient of income inequality Κατανομή εισοδήματος Panel A. OECD G7 countries 0,54 CAN FRA DEU ITA JPN GBR USA 0,50 0,46 0,42 0,38 0,34 GBR USA 0,30 0,26 CAN DEU FRA 0,22 0,18 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Ανάπτυξη (%μεταβολής ΑΕΠ) 5 4 3 2 1 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη ΟΟΣΑ 0 2010 2011 2012 2013 2014-1
Έλλειμμα % ΑΕΠ 0-1 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη G7 ΟΟΣΑ Ελλαδα -2-3 -4-5 2012 2013 2014-6 -7-8 -9
Χρέος % ΑΕΠ 250 200 150 100 2012 2013 2014 50 0 Γερμανια ΗΠΑ Ευρωζώνη ΟΟΣΑ Ελλάδα
Αξία ως % του ΑΕΠ ενεργητικού τραπεζών, τραπεζικών δανείων προς επιχειρήσεις, εταιρικών ομολόγων και κεφαλαιοποίησης Ελλάδα ΕΕ Γερμανία ΗΠΑ 1999 Ενεργητικό τραπεζών 107 181 195 99 Δάνεια προς εταιρείες 31 45,2 39,8 12,6 Εταιρικά ομόλογα 0,02 3,6 0,7 25,7 Κεφαλαιοποίηση 85 90 72 193 2009 Ενεργητικό τραπεζών 185 313 262 102 Δάνεια προς εταιρείες 55 51,9 37,6 3,5 Εταιρικά ομόλογα 1,0 12,4 48,7 Κεφαλαιοποίηση 33 71 127 Πηγή: (1).Κεντρικές Τράπεζες και ECB, (2) Bank of International Settlement, (3) International Federation of Stock Exchanges. (4) OECD.
Ανταγωνιστικότητα Μακροχρόνια επιτόκια 6 5 4 3 2 2010 2011 2012 2013 2014 1 0 Γερμανία ΗΠΑ Ευρωζώνη Καναδάς Αυστραλία
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών % ΑΕΠ 8 6 4 2 0 2008 2000 2010 2011 Γερμανία ΗΠΑ ΟΟΣΑ -2-4 -6
Ειδικότερα για την ΕΕ 15 χώρες αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο 12 χώρες θετικό εμπορικό ισοζύγιο Γενική Τάση Αύξηση των εξαγωγών και εν γένει συναλλαγών κυρίως προς τρίτες χώρες
θετικότερες προοπτικές ανάπτυξης στις ΗΠΑ έναντι των χωρών του ΟΟΣΑ, της Ευρωζώνης και της Γερμανίας, των χωρών του ΟΟΣΑ έναντι της ευρωζώνης και της Γερμανίας, ΗΠΑ, αποδίδει σε ανάπτυξη και παραγωγικότητα αν και χάνει σταθερά σε ανεργία έναντι της Γερμανίας αλλά είναι καλύτερα από ΕΕ και ΟΟΣΑ. Πρόβλημα η κοινωνική ανισότητα. Γερμανία, καλύτερα αποτελέσματα ανάπτυξης, παραγωγικότητας και ανεργίας έναντι της ευρωζώνης.
Στην ανταγωνιστικότητα καλύτερη η Γερμανία. Πολύ κοντά οι ΗΠΑ. Ακολουθούν Ευρωζώνη, ΟΟΣΑ Η Ευρωζώνη παρουσιάζεται ασταθής δημοσιονομικά σε σχέση με τη Γερμανία Στο σύνολο της η Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφει ισχυρή εξάρτηση από τις τράπεζες
Στρατηγική θέση της Ευρώπης; Προβληματική η πορεία και η κατάληξη της Ευρώπης στην κρίση Σημαντικά αναβαθμισμένη η θέση της Γερμανίας και εν γένει των εξαγωγικών χωρών με περιορισμένα διαρθρωτικά προβλήματα Σημαντικά προβληματική για τις υπόλοιπες χώρες.
Η ΕΕ υπολείπεται Η ΕΕ αποκλίνει Οικονομικά και πολιτικά ασταθής παράγων παγκόσμιας ανάκαμψης
Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέκαθεν διέφεραν..τώρα ακόμα περισσότερο
Το νομικό καθεστώς στην Ευρώπη δεν είναι ενιαίο Σκανδιναβικό πρότυπο, Αγγλοσαξονικό Γερμανικό Γαλλικό. Μικτό (Ελλάδα)
το πλαίσιο επιχειρηματικής ανάπτυξης είναι διαφορετικό Στη Γαλλία το ποσοστό επιχειρηματικής ανανέωσης είναι 12,5% στην Αυστρία 6,5% Ο βαθμός συγκέντρωσης των αγορών και η ολιγοπωλιακή τους διάρθρωση διαφέρει. Στη Γερμανία την Ιταλία και την Ισπανία ο ολιγοπωλιακός έλεγχος της αγοράς ενέργειας περιορίζεται στο 25% περίπου, στην Ελλάδα το Βέλγιο και τη Γαλλία ξεπερνά το 80%.
Πλαίσιο επιχειρηματικής ανάπτυξης Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις είναι το 92% των επιχειρήσεων στην ΕΕ(27) το 93%.. στη Γαλλία το 82%.. στη Γερμανία το 90%.. Στο Βέλγιο
ΕΕ: αλλάζει τα παραγωγικό πρότυπο 9 στις 10 επιχειρήσεις διέκοψαν τα προγράμματα κατάρτισης Οι ΜΜΕ περιορίζονται στις χειμαζόμενες οικονομίες Αυξάνεται ζήτηση ανειδίκευτων Οι δαπάνες για έρευνα και καινοτομία διαφέρουν μεταξύ χωρών οι υπολειπόμενοι καθυστερούν
Κοινωνική ανισότητα 65% των χωρών βρίσκονται κάτω από το μέσο όρο του κατά κεφαλή ΑΕΠ στην ΕΕ Στο όριο της φτώχειας διακυμαίνεται από 9% έως 22% με μέσο όρο στην ευρωζώνη και στην ΕΕ 16-17% Η μακροχρόνια ανεργία στην ευρωζώνη ξεπερνά το 40%, στην Ελλάδα είναι στο 50% Οι ώρες εργασίας 2032 στην Ελλάδα, 1413 στη Γερμανία, 1776 στον ΟΟΣΑ, 1476 Γαλλία
Κυρίως Η Ευρώπη διαφέρει εκεί που υποτίθεται ότι είχε στηρίξει την σύγκλιση της.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα κάθε χώρας διαφέρει επιτόκια δανεισμού των επιχειρήσεων στην Ευρωζώνη ±1,8% σε σχέση με μέσο ΕΕ των 27 φθάνουν έως και ±2,2%. Διαφορά στον ανταγωνισμό, αριθμό τραπεζικών και πιστωτικών ιδρυμάτων ισχυρά εμπόδια εισόδου στην αγορά.
ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ (πηγή ΟΟΣΑ, 2008) ΕΛΛΑΔΑ 66 ΗΠΑ 16.345 ΝΟΡΒΗΓΙΑ 147 ΦΙΛΑΝΔΙΑ 333 ΑΥΣΤΡΙΑ 867 ΔΑΝΙΑ 101 ΓΑΛΛΙΑ 338 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1.816 ΙΤΑΛΙΑ 795 ΙΣΠΑΝΙΑ 286 ΙΡΛΑΝΔΙΑ 42
Οι διαφορές επιτείνονται εξαιτίας του καθεστώτος νομισματικής πολιτικής Monetarism without money Από την αρχή της κρίσης η νομισματική βάση Μ0 έχει αυξηθεί δραματικά λιγότερο στο ευρώ από ότι στο δολλάριο.
Η ΕΕ των «αποκλίσεων» υπό Καθεστώς πιστωτικών περιορισμών Περιορισμός ρευστότητας ΦΑΥΛΟ ΚΥΚΛΟ βαθαίνει και παρατείνει την ύφεση Κατάρρευση ρευστότητας θέτει σε κίνδυνο αυτές που θέλει να προστατέψει..τις τράπεζες Ιδιαίτερα σε χώρες με ολιγοπωλιακές δομές τραπεζικών αγορών, «πελατειακή» τραπεζική συμπεριφορά μεγαλύτερες «αγκυλώσεις»
Πολιτική δημοσιονομικού bail-out τραπεζών Πολύ λίγο Πολύ αργά..
Δαπάνες Ανακεφαλαιοποίησης, εγγυήσεων, διασφαλίσεων ενεργητικού % ΑΕΠ, 2008-2011 Βέλγιο 19,65 Κύπρος 15,91 Δανία 65,94 Λουξεμβ. 10,35 Γερμανία 10,08 Ολλανδία 15,8 Ιρλανδία 223,54 Αυστρία 9,01 Ελλάδα 32,31 Πορτογ. 6,66 Ισπανία 9,66 Σουηδία 5,35 Γαλλία 5,83 ΗΒ 17,15 Σύνολο ΕΕ 12,76% (εγκεκριμένα 40,3%) ΗΠΑ, 3 τρισ $ (23% ΑΕΠ)
Σύγκρουση με διαρθρωτικά προβλήματα στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα Ολιγοπωλιακή συγκρότηση τραπεζικών αγορών Συστημικές τράπεζες Μη επαρκής εποπτεία
Η Ευρώπη Υπολείπεται Η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα επηρεάζεται από, το πολιτικό σύστημα και τους πολιτικούς θεσμούς τη δημοσιονομική πολιτική και την ποιότητα τη κρατικής λειτουργίας το νομισματικό σύστημα και τη νομισματική πολιτική το μικροοικονομικό επιχειρηματικό περιβάλλον Delgado, M., Ketels, C., Porter, M. E., & Stern, S. (2012). The determinants of national competitiveness (No. w18249). National Bureau of Economic Research.
Η Ευρώπη χρειάζεται θεσμούς, κανονισμούς και «ηγεμονία» Όχι απλώς πολιτικές εκ των υστέρων Το παράδειγμα της Καλιφόρνιας
Χρειάζεται ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟ και ΣΥΓΚΛΙΣΗ Η ΕΕ αναζητά τη δημοσιονομική σύγκλιση ενώ το πρόβλημα είναι η γενικότερη σύγκλιση. Δημοσιονομική Χρηματοπιστωτικών συστημάτων Επιχειρηματικού περιβάλλοντος Θεσμών και διαδικασιών
Ιδιαίτερα νομισματικό χρηματοπιστωτικό Ανοικτά. Άλλο νομισματικό σύστημα Αλλαγή καταστατικού ΕΚΤ Στόχος «σταθερότητα» και «ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης», Εξίσου και χωρίς προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα Ευρωομόλογο- κοινή ευθύνη εθνικό ρίσκο
Πρέπει να γίνουμε ίδιοι; ΟΧΙ αλλά πρέπει να λειτουργούμε υπό τις ίδιες αρχές και κατευθύνσεις
Πως θα φθάσουμε εκεί; Με σχέδιο, Προγραμματισμό οικονομική και θεσμική συμβουλευτική στήριξη αυτών που καλούνται να προσαρμοστούν στον εκάστοτε τομέα..
Το πρότυπο δεν είναι μια χώρα Το πρότυπο είναι η Ευρώπη που θα οργανωθεί δημοκρατικά, διεκδικώντας το καλύτερο και πιο αποτελεσματικό, εκμεταλλευόμενη τις γνώσεις, την εμπειρία την πίστη των πολιτών της στο κοινό όραμα.
Την Ευρώπη των λαών Την Ευρώπη των πολιτών
Ευχαριστώ για την υπομονή σας