Σελίδα Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.. 1 II. Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΗΚΕ 2 III. Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ..

Περιεχόμενα Σελίδα Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.. 1 II. Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΗΚΕ 2 III. Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ.. 12 IV. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 16 0

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια του μαθήματος ΕΠΑ 238:Σχεδιασμός και Τεχνολογία, ανατέθηκε μια εργασία που είχε ως κεντρικό της άξονα το Πανηγύρι της Τεχνολογίας το οποίο διεξήχθηκε φέτος (2003) με επιτυχία. Συγκεκριμένα, κάθε φοιτητής/τρια συνεργάστηκε με ένα μαθητή/τρια της Ε ή της Στ τάξης του Δημοτικού με σκοπό το σχεδιασμό και τη δημιουργία μιας κατασκευής η οποία αποτελούσε τεχνολογική εφαρμογή μιας έννοιας από τις φυσικές επιστήμες. Το θέμα της κατασκευής επιλέγηκε από τον/την φοιτητή/τρια, ωστόσο η διαδικασία που ακολουθήθηκε (διαδικασία σχεδιασμού) άφηνε στον ίδιο το μαθητή περιθώριο για λήψη ποικίλων αποφάσεων. Ολες οι κατασκευές παρουσιάστηκαν στο Πανηγύρι, όπου και αξιολογήθηκαν. Κυριότεροι στόχοι με το πέρας της εργασίας ήταν η καλλιέργεια θετικών στάσεων όχι μόνο προς την τεχνολογία γενικότερα αλλά και προς το ίδιο το μάθημα του σχεδιασμού και τεχνολογίας και η ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της ορθολογιστικής σκέψης μέσα από τη πορεία του σχεδιασμού και της κατασκευής. Η παρούσα εργασία λοιπόν, παρουσιάζει την πορεία που ακολουθήθηκε (στάδια σχεδιασμού, δυσκολίες, εντυπώσεις κτλ.) αξιολογεί την προσπάθεια και τη βελτίωση του μαθητή, ενώ ταυτόχρονα καταγράφει τη σημασία της ορθολογιστικής σκέψης και των δεξιοτήτων σκέψης αλλά και τη συνεισφορά της διαδικασίας σχεδιασμού στην ανάπτυξή τους. 1

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΗΚΕ Προτού αρχίσουν οι συναντήσεις με το μαθητή έγινε η επιλογή του θέματος της κατασκευής από διάφορα θέματα που είχαν προταθεί. Το θέμα που επιλέγηκε ήταν ο παντογνώστης που αποτελεί τεχνολογική εφαρμογή της έννοιας του ηλεκτρικού κυκλώματος από τις φυσικές επιστήμες. Των συναντήσεων επίσης προηγήθηκε ένας προγραμματισμός εργασίας όπου αναγραφόταν ένας σχεδιασμός της πορείας που επρόκειτο να ακολουθηθεί (βλ. παράρτημα). Ο προγραμματισμός αυτός ήταν εντέλει ιδιαίτερα χρήσιμος για την προετοιμασία τόσο των διάφορων φύλλων εργασίας που δόθηκαν στο μαθητή όσο και των υλικών και εργαλείων κάθε συνάντησης. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί πως πολλές φορές κατά τη διάρκεια των συναντήσεων δεν ακολουθόταν με ακρίβεια ο προγραμματισμός λόγω της ρευστότητας των καταστάσεων (π.χ. όλες τις φορές το περιθώριο των δύο ωρών για κάθε συνάντηση ξεπεράστηκε κατά πολύ). Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνάντησης έγινε και η γνωριμία με το μαθητή και την οικογένειά του και οι γενικές εντυπώσεις ήταν ιδιαίτερα θετικές. Ο μαθητής ονομάζεται Παναγιώτης Φραντζέσκου και φοιτά στην Στ τάξη του Γ Δημοτικού Σχολείου Καϊμακλίου. Διαπιστώθηκαν αρχικά η θέληση του μαθητή για δουλειά και προσπάθεια, το ενδιαφέρον του και ο ενθουσιασμός του για το πανηγύρι της τεχνολογίας γενικότερα. Στη συνέχεια, με την ανακοίνωση του θέματος της κατασκευής (παντογνώστης) δεν παρατηρήθηκε καμιά απροθυμία ούτε δυσανασχέτηση από μέρους του μαθητή να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα, αλλά αντίθετα παρατηρήθηκε αυξημένο ενδιαφέρον. Θεωρώ λοιπόν πως, το γεγονός ότι το θέμα της κατασκευής ήταν αρεστό 2

και ενδιαφέρον για το μαθητή συντέλεσε σε κάποιο βαθμό και στην επιτυχία της όλης προσπάθειας. Ακολούθησε η διδασκαλία της διαδικασίας σχεδιασμού και τονίστηκε η σημαντικότητα και η χρησιμότητά της. Το σημείο αυτό ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί βοήθησε το μαθητή να καταλάβει πόσο σημαντικό είναι να προγραμματίζω και να σχεδιάζω κάτι προτού το πραγματοποιήσω ώστε να το κατορθώσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μέσα στο χρονικό περιθώριο που δίνεται και με όσο το δυνατό λιγότερα λάθη και παραλείψεις. Στη συνέχεια, δόθηκε έτοιμη η κατάσταση και ζητήθηκε από το μαθητή να καταγράψει το πρόβλημα σε φύλλο εργασίας. Στο σημείο αυτό, ο μαθητής εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για την εμφάνιση των φύλλων εργασίας που του δόθηκαν (χρωματιστό πλαίσιο, εικόνες) ενώ ταυτόχρονα επέδειξε ενδιαφέρον να μάθει με ποιο τρόπο δημιουργήθηκαν από τη φοιτήτρια (π.χ. από ποιο πρόγραμμα πάρθηκαν οι εικόνες, πως δημιουργήθηκε το φόντο κτλ.). Για ακόμη μια φορά οι πληροφορίες που δόθηκαν στο μαθητή (π.χ. για το clipart, τους χρωματισμούς κτλ) ήταν ιδιαίτερα χρήσιμες γι αυτόν. Οπότε, φαίνεται πως η όλη διαδικασία ωφέλεσε το μαθητή και σε άλλους γνωσιολογικούς τομείς. Επιπλέον, ο μαθητής πρότεινε όλα όσα θα καταγράφαμε να γραφούν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επιχειρηματολόγησε μάλιστα προκειμένου να υποστηρίξει την πρότασή του λέγοντας ότι τα φύλλα θα ήταν καλύτερα στην εμφάνισή τους. Η πρότασή του έγινε αποδεκτή αλλά με τον όρο ότι θα δακτυλογραφούσε ο ίδιος στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και μάλιστα όχι κατά την ώρα των συναντήσεων αλλά σε δικό του χρόνο. Οι 3

όροι έγιναν αποδεκτοί από το μαθητή. Έτσι, κατά τη διάρκεια των συναντήσεων ο μαθητής έγραφε όσα χρειάζονταν πρόχειρα και ακολούθως τα μετέφερε σε έντυπη μορφή (εκτός φυσικά ορισμένα σχεδιαγράμματα). Η παραπάνω ήταν μία μόνο από τις πολλές πρωτοβουλίες που ο ίδιος ο μαθητής αναλάμβανε κατά τη διάρκεια αυτής πορείας οι οποίες φυσικά καταδεικνύουν τη χρησιμότητα και την ωφέλεια της όλης διαδικασίας. Διαπιστώνεται ακόμη πως μαθητής και φοιτήτρια λειτουργούσαν ως δύο συνεργάτες που προσπαθούσαν για την καλύτερη δυνατή έκβαση της προσπάθειας και δεν υπήρχε σχέση αυθεντίας και αποδέκτη. Μετά την καταγραφή του προβλήματος συζητήθηκαν και αποφασίστηκαν οι προδιαγραφές. Ας σημειωθεί εδώ ότι ο όρος «προδιαγραφές» ήταν άγνωστος για το μαθητή και έτσι αφιερώθηκε χρόνος για την εξήγησή του (πέρα από το χρόνο που αφιερώθηκε για τη διδασκαλία της διαδικασίας σχεδιασμού γενικά). Αφού ολοκληρώθηκε και η καταγραφή των προδιαγραφών, ακολούθησε η διερεύνηση η οποία περιλάμβανε τη βασική κατανόηση του κυκλώματος, την κατανόηση της λειτουργίας του παντογνώστη καθώς και τη διερεύνηση θεμάτων που αφορούν την εμφάνιση, την αισθητική και τη θεματολογία του παντογνώστη (βλ. και προγραμματισμός εργασίας παράρτημα). Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η διερεύνηση που αφορούσε τη λειτουργία του κυκλώματος απετέλεσε μια ευκαιρία για το μαθητή να ελέγξει ο ίδιος τις γνώσεις του σχετικά με το θέμα, αφού η διδασκαλία του ηλεκτρικού κυκλώματος στο σχολείο είχε προηγηθεί (γίνεται στην Ε τάξη). Ακολουθήθηκε μια διαδικασία πειραματισμού με μπαταρία, λαμπτήρα και καλώδια μέσα από την οποία ο μαθητής κατέληξε σε 4

συμπεράσματα τα οποία καταγράφηκαν σε σχετικά φύλλα εργασίας μαζί με σχεδιαγράμματα του μαθητή. Παρόλο που ο μαθητής κατείχε αρκετές γνώσεις για το θέμα, ο τρόπος με τον οποίο εξέφραζε τις γνώσεις αυτές ήταν λίγο αδέξιος και ασαφής. Οπότε, αφού διαπιστώθηκε αυτή η μικρή του αδυναμία επιχειρήθηκε η διόρθωσή της. Επομένως, τονίστηκε στο μαθητή πως όταν έχουμε να κάνουμε με φυσική και επιστήμη πρέπει να προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο ακριβείς μπορούμε στον τρόπο που εκφραζόμαστε. Έτσι μετά από διάφορες προσπάθειες ο μαθητής κατόρθωσε να εκφράσει τις γνώσεις του με μεγάλη σαφήνεια. Κάτι τέτοιο φυσικά σημαίνει ότι πρώτα κατόρθωσε να οργανώσει τις μεμονωμένες του γνώσεις σε ένα στέρεο οικοδόμημα και ακολούθως να τις εκφράσει με επιτυχία. Για παράδειγμα ήταν τώρα σε θέση να δίνει ένα σαφή ορισμό για το τι είναι κλειστό ηλεκτρικό κύκλωμα(εκτός βέβαια από το να συναρμολογεί ένα κλειστό κύκλωμα, ικανότητα που είχε από πριν). Ενα ακόμη όφελος από τη διερεύνηση του κυκλώματος ήταν το ότι ο μαθητής εξασκήθηκε στη διατύπωση υποθέσεων, στον έλεγχό τους, στην αποδοχή ή απόρριψή τους και στην εξαγωγή συμπερασμάτων από αυτή τη διαδικασία. Κάτι τέτοιο έγινε όταν δόθηκαν στο μαθητή φύλλα εργασίας όπου παρουσιάζονταν διάφοροι τρόποι σύνδεσης και έπρεπε να κάνει υποθέσεις αν θα άναβε η λάμπα ή όχι, να τις ελέγξει πειραματικά, να τις αποδεχτεί ή όχι και να καταλήξει σε γενικεύσεις και συμπεράσματα (βλ. Φύλλα εργασίας για τη διερεύνηση). Στο επόμενο βήμα διερευνήθηκε η λειτουργία ενός παντογνώστη. Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκε στο μαθητή ένα μικρό, πρόχειρο δείγμα παντογνώστη (που είχε προετοιμαστεί από τη φοιτήτρια στο εργαστήριο του πανεπιστημίου). Με βάση αυτό 5

αλλά και τις γνώσεις του μαθητή για το ηλεκτρικό κύκλωμα, ο μαθητής μπόρεσε να κατανοήσει πώς ακριβώς λειτουργεί ένας παντογνώστης. Σημειώνεται εδώ ότι ήταν έκδηλη η ευχαρίστηση του μαθητή όταν χρησιμοποιώντας τα όσα ήξερε κατόρθωσε να κατανοήσει τη λειτουργία μιας συσκευής. Έγινε ακόμη σχεδιάγραμμα από το μαθητή όπου εξηγείται η λειτουργία ενός παντογνώστη (βλ. φύλλα εργασίας). Στη συνέχεια, διερευνήθηκε η εμφάνιση, η αισθητική και η θεματολογία του παντογνώστη. Στο σημείο αυτό, η επαφή του μαθητή με διάφορα υλικά ήταν χρήσιμη για να μπορέσει να επιλέξει το κατάλληλο για την κατασκευή. Ακόμη, διερευνήθηκαν διάφοροι σχηματισμοί της βάσης του παντογνώστη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία εξάλλου, ο μαθητής εξασκήθηκε στο να θέτει κριτήρια με βάση τα οποία να παίρνει αποφάσεις. Όταν έφτασε το τέλος και του σταδίου της διερεύνησης, έγινε εισήγηση στον μαθητή να σκεφτεί με βάση όσα είπαμε κάποιες ιδέες για τη επόμενη συνάντηση. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν έγινε δεκτό από το μαθητή!! Επέμενε να συνεχιστεί η συνάντηση γιατί όπως υποστήριξε απολάμβανε ιδιαίτερα τη διαδικασία και δεν είχε κουραστεί παρόλο που είχαμε πλησιάσει τις τρεις περίπου ώρες!! Εξάλλου, δήλωνε πως είχε ήδη σκεφτεί κάποιες ιδέες καθώς ήμασταν στο στάδιο της διερεύνησης! Η πρόταση του μαθητή να συνεχίσουμε έγινε δεκτή. Ετσι, προχωρήσαμε και στο στάδιο των αρχικών ιδεών. Με ιδιαίτερη φαντασία ο μαθητής ανέπτυξε τρεις πάρα πολύ ωραίες ιδέες και προσπάθησε να τις εξηγήσει με σαφήνεια χρησιμοποιώντας μάλιστα πρόχειρα σχεδιαγράμματα. Εξηγήθηκε ωστόσο στο 6

μαθητή πως θα έπρεπε να σχεδιάσει με προσοχή τις ιδέες του σε φύλλα που θα του δίνονταν στην επόμενη συνάντηση. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνάντησης πραγματοποιήθηκε η σχεδίαση των αρχικών ιδεών καθώς και η επιλογή της καλύτερης ιδέας. Ο μαθητής ωφελήθηκε ιδιαίτερα από τη σχεδίαση των ιδεών γιατί κλήθηκε επανειλημμένα να λάβει ποικίλες αποφάσεις. Οι αποφάσεις αυτές αφορούσαν προβλήματα όπως: «Πόσο μεγάλα πρέπει να είναι τα σχέδιά μου έτσι ώστε να φαίνονται από μακριά στην αφίσα του πανηγυριού; Ποιες εξηγήσεις θα πρέπει να περιλάβω στα σχέδιά μου ώστε να είναι κατανοητά από όλους; Με ποιο τρόπο θα δείξω σε κάθε ιδέα το σχήμα της βάσης; Πώς μπορώ να κάνω τα σχέδιά μου πιο ευπαρουσίαστα; κτλ.» Ακολούθως, έγινε η επιλογή της καλύτερης από τις ιδέες του μαθητή με βάση κριτηρίων. Για ακόμη μια φορά η διαδικασία ήταν όφελος για το μαθητή αφού και πάλι κλήθηκε να λύσει ένα πρόβλημα (ποια είναι η καλύτερη ιδέα) χρησιμοποιώντας ορισμένα κριτήρια (τα κριτήρια αυτά αναφέρονται στον Προγραμματισμό Εργασίας στο Παράρτημα). Εντέλει, επιλέγηκε η τρίτη ιδέα ως η καλύτερη και καταγράφηκαν οι λόγοι πάνω στους οποίους βασίστηκε η επιλογή της. Κατά τη συνάντηση αυτή (η διάρκεια της οποίας ξεπέρασε και πάλι κατά πολύ τον προγραμματισμένο χρόνο) δεν έγινε σχεδίαση της τελικής ιδέας. Εγινε ωστόσο εισήγηση στο μαθητή να σκεφτεί εκ των προτέρων το ζήτημα αυτό αλλά και το ποια σειρά θα είχαν οι ενέργειές μας κατά τη διάρκεια της κατασκευής για να είναι προετοιμασμένος για την επόμενη συνάντηση. Η τρίτη συνάντηση περιλάμβανε τη σχεδίαση της καλύτερης ιδέας, τη συγγραφή του κατασκευαστικού σχεδίου καθώς και ορισμένα πρώτα βήματα για την κατασκευή. Στο στάδιο του κατασκευαστικού σχεδίου, παρατηρήθηκε μια πολύ μικρή δυσκολία από 7

το μέρος του μαθητή να οργανώσει τα βήματα για την κατασκευή. Το εμπόδιο αυτό ξεπεράστηκε γρήγορα με ελάχιστη βοήθεια από τη φοιτήτρια. Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι ο μαθητής είχε επιλέξει ως υλικό για την κατασκευή το ξύλο και όχι το κόριφλουτ για λόγους στερεότητας και ανθεκτικότητας. Είχε απορρίψει το κόριφλουτ, παρόλο που το θεωρούσε αρκετά στερεό και ευκολότερο στην επεξεργασία γιατί δεν το έβρισκε όμορφο. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης προσκομίστηκε στο μαθητή κομμάτι από ξύλο αλλά και κομμάτι κόριφλουτ σε περίπτωση που άλλαζε γνώμη(η άποψη της φοιτήτριας ήταν πως το κόριφλουτ όχι μόνο ήταν όμορφο αλλά μάλιστα και περισσότερο ευπαρουσίαστο από το ξύλο, το οποίο ήταν μεν στερεό αλλά όχι τόσο εύκολο στην επεξεργασία). Εντέλει, ο μαθητής δήλωσε ικανοποιημένος με την εμφάνιση του κόριφλουτ (τόνισε μάλιστα ότι του άρεσε το χρώμα) και συνειδητοποίησε πως θα έπρεπε να λάβει σοβαρά υπόψη τον παράγοντα χρόνο, επομένως το ξύλο απορρίφθηκε ως χρονοβόρο. Στη συνέχεια, έγιναν τα πρώτα βήματα για την κατασκευή. Συγκεκριμένα, μετρήθηκε και κόπηκε το κόριφλουτ σε σχήμα οκτάγωνο. Ακολούθως, επιλέγηκαν τα σήματα οδικής ασφάλειας που θα χρησιμοποιούνταν στον παντογνώστη και έγινε η καταγραφή της αντίστοιχης εξήγησης για κάθε σήμα στον υπολογιστή. Στην τέταρτη συνάντηση, συνεχίστηκε η κατασκευή. Δηλαδή, κολλήθηκαν στο κόριφλουτ οι εικόνες των σημάτων και οι εξηγήσεις τους, τοποθετήθηκαν οι «πεταλούδες» και τα καλώδια ενώ έγινε πρόχειρη σύνδεση του κυκλώματος με σκοπό να διαπιστωθεί κατά πόσο λειτουργεί. Αξίζει εδώ να σημειωθεί η ευχαρίστηση και ο ενθουσιασμός του μαθητή αλλά και της οικογένειάς του με τη εμφάνιση και τη λειτουργία του παντογνώστη. Ιδιαίτερα ενθουσιασμένος και περήφανος ήταν ο μαθητής αναφορικά 8

με τη πρωτοτυπία της κατασκευής που ήταν αποκλειστικά δική του ιδέα. Η κατασκευή μεταφέρθηκε στο εργαστήριο του πανεπιστημίου όπου έγινε η συγκόλληση με καλάι. Εντωμεταξύ, ετοιμάστηκε και η βάση του παντογνώστη. Η ετοιμασία έγινε από τη φοιτήτρια λόγω κυρίως του περιορισμένου χρόνου. Ωστόσο διευκρινίστηκε στο μαθητή ότι δεν ανατέθηκε στον ίδιο η κατασκευή της βάσης λόγω χρόνου και όχι βέβαια γιατί δεν ήταν ο ίδιος ικανός να την κατασκευάσει. Ηταν νομίζω ξεκάθαρη για το μαθητή η εμπιστοσύνη της φοιτήτριας στο πρόσωπό του, αφού παρά το νεαρό της ηλικίας του ήταν ένα αρκετά ώριμο, συγκροτημένο και ικανό παιδί. Εξάλλου, στο μαθητή ανατέθηκε αποκλειστικά η διακόσμηση της βάσης η οποία ήταν ιδιαίτερα επιτυχής και προσεγμένη. Παρά τον προγραμματισμό, πραγματοποιήθηκε και πέμπτη συνάντηση η οποία ήταν και η τελευταία πριν από το πανηγύρι. Με την παρουσίαση του τελειωμένου παντογνώστη ήταν φανερή η ευτυχία, ο ενθουσιασμός και η ικανοποίηση του μαθητή από την απόδοση της δουλείας και των ιδεών του. Βέβαια, έκδηλη ήταν και η ικανοποίηση της φοιτήτριας. Στη συνέχεια, έγινε ο σχεδιασμός και η δημιουργία της αφίσας που επρόκειτο να παρουσιαστεί στο πανηγύρι. Ο μαθητής εξέφρασε μάλιστα την επιθυμία του να γίνει η αφίσα όσο το δυνατό πιο ευπαρουσίαστη και εντυπωσιακή για να ξεχωρίζει, όπως χαρακτηριστικά ανάφερε, από τις υπόλοιπες! Πριν το τέλος της συνάντησης και κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της αφίσας ο μαθητής θυμήθηκε όλα τα στάδια που προηγήθηκαν και αιτιολόγησε τη χρησιμότητα τους. Με το τέλος της συνάντησης μαθητής και φοιτήτρια δήλωσαν πολύ ικανοποιημένοι με την όλη εργασία ανεξάρτητα με το πώς θα τα πήγαιναν στο πανηγύρι, το οποίο θα γινόταν την επόμενη μέρα. Δήλωσαν ακόμη πολύ ευτυχισμένοι που είχαν ο ένας τον άλλο για συνεργάτη. Με τη συνειδητοποίηση από μέρους του μαθητή ότι μεγάλο μέρος 9

από τη βαθμολογία της φοιτήτριας εξαρτώνταν από το πώς θα απαντούσε στο πανηγύρι δημιουργήθηκε λίγη αγωνία στο μαθητή. Τονίστηκε ωστόσο, πως όπως και να τον προσέγγιζε ο αξιολογητής, εκείνος δεν θα έπρεπε να αγχωθεί αλλά να απαντήσει ψύχραιμα αφού μάλιστα δεν υστερούσε σε τίποτα. Εξάλλου, το σημαντικότερο δεν ήταν το πώς θα ήταν η αξιολόγηση αλλά το ότι μέσα από τη διαδικασία αυτή μάθαμε και οι δύο και ήμασταν και οι δύο κερδισμένοι! Πράγματι, από τη διαδικασία που προηγήθηκε του πανηγυριού όφελος δεν είχε μόνο ο μαθητής αλλά και η ίδια η φοιτήτρια. Η στενή της επαφή με ένα μαθητή του δημοτικού, θα είναι ιδιαίτερα διδακτική για την επαγγελματική πορεία της φοιτήτριας ενώ η γενικότερη προσπάθεια για την επιτυχή έκβαση της εργασίας απετέλεσε επίσης κέρδος(για παράδειγμα η εκμάθηση του πως κατασκευάζεται ένας παντογνώστης). Τελικά, η παρουσίαση της κατασκευής στο πανηγύρι ήταν επιτυχής αφού, πολλά ήταν τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι που δοκίμαζαν να αναμετρηθούν με τον παντογνώστη και να κερδίσουν ένα έπαθλο της επιλογής τους (μολύβια, ρίγες, σβηστήρια σε διάφορα χρώματα και σχέδια). Την ίδια τη στιγμή της αξιολόγησης, ο μαθητής απάντησε με παρρησία στον αξιολογητή ο οποίος ήταν ιδιαίτερα καλός στην προσέγγισή του. Οι απαντήσεις που δόθηκαν από τον μαθητή απεκάλυπταν τόσο τις γνώσεις που αποκόμισε αλλά και τον τρόπο σκέψης που ακολούθησε στην πορεία. Με το τέλος του πανηγυριού, ιδιαίτερα ευχαριστημένοι, ο μαθητής και η οικογένειά του προσκάλεσαν τη φοιτήτρια σε γεύμα στο σπίτι τους. Αξίζει να σημειωθεί πως ήταν μεγάλη και πολύ σημαντική η στήριξη από μέρους της οικογένειας του μαθητή κατά τη διάρκεια ολόκληρης της προσπάθειας. Οι γονείς του μαθητή είναι δύο νεαρά άτομα που 10

ενδιαφέρονται για την πρόοδο των παιδιών τους και δεν έφεραν καμία φορά εμπόδια στις συναντήσεις παρόλο που αυτές ξεκινούσαν αργά το απόγευμα και τελείωναν αργά το βράδυ. Προσπαθούσαν μάλιστα να διευκολύνουν τη φοιτήτρια όσο μπορούσαν αλλά και να προσφέρουν ηθική υποστήριξη κατά τη διάρκεια των πολύωρων συναντήσεων. Εν κατακλείδι, το πανηγύρι και η διαδικασία που προηγήθηκε, παρόλη την αγωνία, τα τρεχάματα και τις δυσκολίες που τα συνόδευαν, απετέλεσε μια χρήσιμη και εποικοδομητική εργασία η οποία οφέλεσε τόσο το μαθητή όσο και τη φοιτήτρια. 11

Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. Ενας από τους κυριότερους στόχους της εργασίας που ανατέθηκε ήταν η ανάπτυξη της ορθολογιστικής σκέψης στους μαθητές. Η προώθηση της ορθολογιστικής σκέψης, η οποία έχει ως κυριότερες εκφάνσεις της την ικανότητα λύσης προβλήματος, την κριτική σκέψη αλλά και γενικότερα τις δεξιότητες σκέψης, θα πρέπει να είναι μια από τις θεμελιώδεις επιδιώξεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Συγκεκριμένα, η Cotton (α.χ.) υποστηρίζει ότι η διδασκαλία δεξιοτήτων σκέψης είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αυτές οι δεξιότητες είναι απαραίτητες στη γρήγορα μεταβαλλόμενη και τεχνολογικά προσανατολισμένη κοινωνία μας. Σύμφωνη με αυτή την άποψη είναι και η Gough (1991) η οποία, όπως αναφέρεται στο άρθρο της Cotton (α.χ.), θεωρεί ότι η συγκεκριμένη γνώση δεν θα είναι τόσο μεγάλης σημασίας για τους εργαζόμενους και τους πολίτες του αύριο όσο η ικανότητα να μαθαίνουν και να κατανοούν την καινούργια πληροφορία. Κρίνεται επομένως ιδιαίτερης σημασίας η απόκτηση ικανοτήτων που εμπίπτουν στη σφαίρα της ορθολογιστικής σκέψης όπως η δημιουργική σκέψη, η κριτική σκέψη, η μεταγνώση, η μεταφορά της γνώσης από ένα θεματικό τομέα σε άλλο, η λήψη απόφασης και η λύση προβλήματος. Παρόλο που παλαιότερες θεωρίες υποστήριζαν ότι τέτοιες ικανότητες είναι έμφυτες στον άνθρωπο, σήμερα το σκηνικό ανατρέπεται και οι ικανότητες αυτές θεωρούνται διδακτές. Επομένως, οι καινούργιες θεωρίες, αποδίδουν μεγάλη ευθύνη στην εκπαίδευση για την ανάπτυξη και την καλλιέργεια της ορθολογιστικής σκέψης στους μαθητές. 12

Το μάθημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας, μπορεί, αν γίνεται σωστά, να προωθήσει την ορθολογιστική σκέψη γιατί ακριβώς αποτελεί μια διαδικασία λύσης προβλήματος. Ο Rusbult ( πηγή στο διαδίκτυο) στο άρθρο του «An overview of thinking skills» πολύ επιτυχημένα υποστηρίζει: «Ένας από τους κυριότερους στόχους της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν πώς να σκέφτονται αποτελεσματικότερα. Πολύτιμο διδακτικό εργαλείο για το σκοπό αυτό αποτελεί το σύστημα μεθόδων για τη λύση προβλήματος που χρησιμοποιείται στο μάθημα του Σχεδιασμού και της Τεχνολογίας Η διαδικασία σχεδιασμού είναι ένα μοντέλο επίλυσης προβλήματος. Είναι ένα λογικά οργανωμένο πλαίσιο σκέψης, ένα προηγμένο σύστημα το οποίο δείχνει πώς διαφορετικές πτυχές σκέψης σχετίζονται και πώς μπορούν να συντονιστούν με επιτυχία.» Όταν οι μαθητές εργαστούν και εξασκηθούν στη διαδικασία σχεδιασμού βρίσκονται αντιμέτωποι με όχι μόνο ένα πρόβλημα, που είναι το κύριο, αλλά με ποικίλα προβλήματα για την επίλυση των οποίων θα πρέπει να ακολουθήσουν συγκεκριμένα βήματα. Ο Rusbult ( πηγή στο διαδίκτυο) στο άρθρο του «An introduction to Design», αναφέρει ότι το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσει ο μαθητής ότι πράγματι υπάρχει ένα πρόβλημα το οποίο προκύπτει από μια κατάσταση όπως αυτή υφίσταται τώρα την οποία μπορεί να φανταστεί βελτιωμένη στο μέλλον. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν θέλεις να εκμεταλλευτείς την ευκαιρία που σου δίνεται για να κάνεις τη διαφορά, θα παραγάγεις και θα αξιολογήσεις ιδέες και πράξεις που θα σε βοηθήσουν να προχωρήσεις προς μια λύση.» Συμπερασματικά, θα μπορούσε να αναφερθεί ότι η διαδικασία σχεδιασμού, βοήθά τους μαθητές να οργανώσουν τη σκέψη τους, να τη χειριστούν και να παίρνουν αποφάσεις 13

στηριγμένοι σε κριτήρια και αξιολογήσεις, ακολουθώντας πάντα μια πορεία προκειμένου να αντιμετωπίσουν με επιτυχία ένα πρόβλημα. Ταυτόχρονα, αναπτύσσει την κριτική σκέψη (κάνω αξιολογήσεις, κρίνω), τη δημιουργική σκέψη (παράγω ιδέες), τη λήψη απόφασης, τη μεταφορά γνώσης από ένα θεματικό τομέα σε άλλο (σχέση φυσικής επιστήμης και τεχνολογίας) και τη μεταγνώση (ελέγχω και οργανώνω τη γνώση μου). Είναι επομένως βασικό να διδάσκεται και να εφαρμόζεται η διαδικασία σχεδιασμού και στα πλαίσια τη δημοτικής εκπαίδευσης. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Cotton, K. Teaching Thinking Skills. ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: http://www.asa3.org/asa/education/think/intro.htm#top http://www.asa3.org/asa/education/think/skills.htm#top 14

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 15

Προγραμματισμός Εργασίας ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 1 Η Στάδιο 1:Κατάσταση, πρόβλημα, προδιαγραφές!"κατάσταση: Δραστηριότητες φοιτήτριας: Εξηγεί στο μαθητή γιατί θα πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία σχεδιασμού πριν αρχίσει η κατασκευή. Παρουσιάζει την κατάσταση στο μαθητή. Αυτή έχει ως εξής: «Μια παρέα από παιδιά της Στ τάξης, έχουν κουραστεί να διαβάζουν συνέχεια. Αναζητούν ένα τρόπο να συνδυάζουν το διάβασμα με μια ευχάριστη δραστηριότητα. Συμφώνησαν να βρουν ένα παιχνίδι που να τους βοηθά να μάθουν καλύτερα κάτι ενώ παίζουν! Μπορείς να τους βοηθήσεις;» Δραστηριότητες μαθητή: Καταγράφει το πρόβλημα. «Θέλω να σχεδιάσω και να κατασκευάσω»!"πρόβλημα: Ένα ενδεικτικό πρόβλημα θα μπορούσε να είναι: «Θέλω να σχεδιάσω και να κατασκευάσω το παιχνίδι ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ το οποίο συνδυάζει τη μάθηση με το παιχνίδι.»!"προδιαγραφές: Δραστηριότητες φοιτήτριας και μαθητή: Συζητούνται και αποφασίζονται οι προδιαγραφές της κατασκευής που αφορούν: Διαστάσεις: 30 Χ 30 cm Υλικό: corriflute, χαρτόνι, ξύλο, πλαστικό Χρόνος αποπεράτωσης: 4 συναντήσεις από 2 ώρες η καθεμία Δυνατότητες: πρωτότυπος, ελκυστικός, να ειδοποιεί τον παίχτη με ήχο ή φως αν η απάντηση που έδωσε είναι ορθή ή όχι. Στάδιο 2:Διερεύνηση Δραστηριότητες φοιτήτριας και μαθητή: 1.ΒΑΣΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ: Δίνονται στο μαθητή καλώδια, μια μπαταρία και μια λάμπα και ζητείται από αυτόν να πειραματιστεί και να βρει διάφορους 16

τρόπους να ενώσει όσα του δόθηκαν προκειμένου να ανάψει η λάμπα. Καταγράφονται και σχεδιάζονται οι διάφοροι τρόποι. Δοκιμάζονται άλλοι τρόποι με σκοπό να ανακαλύψουμε αν είναι σωστοί ή όχι (ανάβει ή όχι η λάμπα). Καταλήγουμε σε συμπεράσματα μετά από πειραματισμό. Συζητούνται με το μαθητή βασικές έννοιες του κυκλώματος και συμπληρώνονται σχετικά φυλλάδια όπου γίνονται και σχεδιαγράμματα από το μαθητή. 2. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗ: Δραστηριότητες φοιτήτριας: Κατασκευάζει από πριν ένα πολύ πρόχειρο παντογνώστη (μικρό κομμάτι κόριφλουτ όπου ενώνονται πρόχειρα καλώδια, μπαταρία και μια λάμπα) για να παρουσιάσει στο μαθητή. Δραστηριότητες μαθητή: Ο μαθητής εξηγεί με βάση τα όσα έμαθε προηγουμένως για το κύκλωμα και παρατηρώντας τον πρόχειρο παντογνώστη που του παρουσιάζεται πώς δουλεύει ένας παντογνώστης. Καταγράφεται από το μαθητή ένα σχεδιάγραμμα που δείχνει πώς λειτουργεί ένας παντογνώστης. 3. ΕΜΦΑΝΙΣΗ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ-ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗ: Διευκρινίζεται στο μαθητή ότι ο παντογνώστης μπορεί να έχει όποια θεματολογία αποφασιστεί(δεν περιοριζόμαστε σε συγκεκριμένα θέματα) και ότι μπορεί να διακοσμηθεί με χρώμα, εικόνες και σχήματα. Παρουσιάζονται στο μαθητή διάφορα υλικά: κόριφλουτ, ξύλο, πλαστικό, χρωματιστό χαρτόνι, σκληρό χαρτόνι και συζητούνται τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του κάθε υλικού. Διευκρινίζεται ακόμη ότι η βάση του παντογνώστη μπορεί να έχει διάφορα σχήματα (τριγωνικό κουτάκι, ορθογώνιο κουτάκι κτλ). Διερευνώνται τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του κάθε σχήματος (π.χ. αν η βάση είναι τριγωνικό κουτί θα είναι ευκολότερο για τον παίχτη να αντικρίζει τις ερωτήσεις) Εργασία για το σπίτι:ο μαθητής να μελετήσει όσα έγιναν στην πρώτη συνάντηση και να σκεφτεί ιδέες για το θέμα και την εμφάνιση του παντογνώστη. Υλικά και εργαλεία 1 ης Συνάντησης: #"Καλώδια #"μπαταρία #"λάμπα(με βάση) #"κροκοδειλάκια #"πρόχειρος αυτοσχέδιος «παντογνώστης» #"κόριφλουτ #"ξύλο #"πλαστικό #"χρωματιστό χαρτόνι #"σκληρό χαρτόνι #"φύλλα εργασίας 17

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 2 Η ΣΤΑΔΙΟ 3: ΙΔΕΕΣ Δραστηριότητες φοιτήτριας: Παροτρύνει το μαθητή να σκεφτεί διάφορες ιδέες χωρίς να τον περιορίζει. Βοηθά τον μαθητή να σκεφτεί, αν αυτός δυσκολεύεται θυμίζοντάς του τι έκαναν στη διερεύνηση. Επίσης παρέχει βοήθεια στη σχεδίαση των ιδεών εξηγώντας στο μαθητή διάφορες τεχνικές σχεδίασης. Δραστηριότητες μαθητή: Καταγράφει τις αρχικές του ιδέες και τις σχεδιάζει. Στάδιο 4: Ανάπτυξη Καλύτερης Ιδέας Δραστηριότητες φοιτήτριας: Βοηθά το μαθητή να θέσει κριτήρια για να επιλέξει την καλύτερή του ιδέα (ελκυστική, πρωτότυπη, περιπλοκότητα, χρόνος, υλικά, λειτουργικότητα). Δραστηριότητες μαθητή: Επιλέγει την καλύτερη του ιδέα και τη σχεδιάζει με λεπτομέρεια (διαστάσεις, λειτουργία, υλικό και άλλες εξηγήσεις). Καταγράφει ακόμη τους λόγους για τους οποίους επέλεξε την ιδέα αυτή. Αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν στη συνάντηση αυτή: 1. θεματολογία παντογνώστη 2. σχήμα βάσης 3. υλικό Ο μαθητής καταγράφει όλα τα υλικά και εργαλεία που θα χρειαστεί για την κατασκευή. Φοιτήτρια και μαθητής προγραμματίζουν πως θα εξασφαλίσουν τα υλικά και τα εργαλεία αυτά. Εργασία για το σπίτι:ο μαθητής να προετοιμάσει το κατασκευαστικό σχέδιο. 18

Συνάντηση 3 η Στάδιο 5: Κατασκευή Δραστηριότητες φοιτήτριας: Φέρνει όλα τα υλικά και εργαλεία που χρειάζονται για την κατασκευή. Δραστηριότητες φοιτήτριας και μαθητή: Αποφασίζουν από κοινού ποια πορεία θα ακολουθήσουν για την κατασκευή. Κατασκευάζουν τον παντογνώστη(δεν γίνεται η σύνδεση με καλάι αλλά μια πρόχειρη σύνδεση για να διαπιστωθεί αν δουλεύει ή όχι). Εργασία για το σπίτι:ο μαθητής να καταγράψει πιθανές βελτιώσεις για την κατασκευή. Υλικά και εργαλεία 3 ης Συνάντησης: #"Κόριφλουτ #"Καλώδια #"Καλώδια με ακροδέκτες #"Μπαταρία #"Λάμπα #"Ρίγα #"Ψαλίδι #"Χαρτόνι με ερωτήσεις και απαντήσεις που θα κολληθούν στον παντογνώστη #"Εργαλείο για άνοιγμα τρυπών στο κόριφλουτ #"Μεταλλικά συνδετηράκια-πεταλούδες #"Γόμα #"Μολύβια 19

Συνάντηση 4 η Στάδιο 6: Δοκιμή Αξιολόγηση Δραστηριότητες φοιτήτριας και μαθητή: Δοκιμάζουν από κοινού την κατασκευή και συζητούν ώστε να μπορέσει ο μαθητής να αξιολογήσει την κατασκευή του και να εισηγηθεί βελτιώσεις. Ο μαθητής απαντά στις παρακάτω ερωτήσεις: #"Είναι ελκυστική η κατασκευή; #"Είναι πρωτότυπη η κατασκευή; #"Λειτουργεί σωστά; #"Ποιες δυνατότητες έχει; Είναι αυτές που ήθελες; #"Ποιες βελτιώσεις θα έκανες; #"Τι απόλαυσες περισσότερο στην κατασκευή; #"Ποια τα σχόλιά σου για το πανηγύρι; 20