Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2014 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Το κύριο χαρακτηριστικό του οικονομικού περιβάλλοντος είναι η σταθεροποίηση της πορείας ταχείας βελτίωσης της πραγματικής οικονομίας, όπως προκύπτει από την βελτίωση των δεικτών οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα από την σταδιακή αλλά σταθερή αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας, σε ένα οικονομικό περιβάλλον στο οποίο καταγράφονται ήδη σημαντικά πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας. Το πιο ενθαρρυντικό, ωστόσο, είναι ότι η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη συνοδεύεται από, υψηλότερο του προσδοκώμενου, πρωτογενές πλεόνασμα στο δημοσιονομικό ισοζύγιο το 2014, επίτευγμα που σημειώνεται για 2 ο κατά σειρά έτος. Η διαφυγή της Ελληνικής οικονομίας από την παγίδα της παρατεταμένης ύφεσης, ιδιαίτερα στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, φαίνεται πως έχει θετική επίδραση στην αγορά εργασίας δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε σημαντικά στο 25,7% τον Σεπτ.2014, από 28,0% τον Σεπτ.2013. Στο 3 ο 3μηνο 2014 το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 25,5%, έναντι 27,2% στο 3 ο 3μηνο 2013. Αυτό συνέβη με αύξηση της απασχόλησης κατά 1,5% σε ετήσια βάση. Σημειώθηκε επίσης μείωση της ανεργίας των νέων 15-24 ετών στο 49,5% στο 3 ο 3μηνο 2014 από 57,1% στο 3 ο 3μηνο 2013 και της ανεργίας των νέων 25-29 ετών στο 39,7% στο 3 ο 3μηνο 2014 από 43,5% στο 3 ο 3μηνο 2013. 28% 27% 26% 25% 24% 23% 22% 21% 20% 19% 18% Σεπ 11 Ποσοστό ανεργίας και % ετήσια μεταβολή αριθμού ανέργων (ΕΛΣΤΑΤ: στοιχεία διορθωμένα για την εποχικότητα) Δεκ 11 Μαρ 12 ποσοστό ανεργίας Ιουν 12 Σεπ 12 Δεκ 12 Μαρ 13 25,7% 30% 10% Οι ανωτέρω εξαιρετικά ενθαρρυντικές εξελίξεις στην οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στη θεαματική ανάπτυξη του Ελληνικού τουρισμού το 2013-2014 που απηχεί τόσο τη σημαντική άνοδο των επισκεπτών όσο και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου έως και τον Νοέμβριο. Ιουν 13 28% % ετήσια μεταβολή αριθμού ανέργων Σεπ 13 Δεκ 13 Μαρ 14 Ιουν 14 Σεπ 14 50% 40% 20% 10% 0% Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), ο αριθμός των αφίξεων ξένων τουριστών στα κυριότερα αεροδρόμια της χώρας (με απευθείας αεροπορικές πτήσεις από το εξωτερικό) σημείωσε τον Νοέμ.2014 θεαματική άνοδο κατά +24,9%, σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά +18,0% τον Νοέμ.2013. Παράλληλα, στο 11μηνο 2014 οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις παρουσίασαν αύξηση κατά +15,2%, σε ετήσια βάση, έναντι +10,6% στο 11μηνο 2013. Τα ανωτέρω συνδυάζονται με την εντυπωσιακή βελτίωση του εξωτερικού ισοζυγίου πληρωμών της χώρας, στο οποίο κατέγραψε σημαντικό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις) ύψους 5,33 δις (2,97% του ΑΕΠ) στο 10μηνο 2014, έναντι πλεονάσματος 3,36 δις (1,84% του ΑΕΠ) στο 10μηνο 2013 και έναντι ελλείμματος 17,53 δις (7,75% του ΑΕΠ) στο 10μηνο 2010. Η σημαντική αυτή βελτίωση του ισοζυγίου το 2014 οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των εξαγωγών αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία κατά 4,99% και στην αύξηση των εισπράξεων από εξαγωγές υπηρεσιών κατά 11,42%. Τέλος, οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις από ξένους κατοίκους στην Ελλάδα ανήλθαν στα 1,34 δις στο 10μηνο 2014, από 0,98 δις στο 10μηνο 2013, 1,03 δις στο 10μηνο 2012 και από εκροή κεφαλαίων ύψους 0,88 δις στο 10μηνο 2011. Οι ροές απασχόλησης οδηγούν σε σταδιακή κάμψη της ανεργίας Με στοιχεία διορθωμένα για την εποχικότητα, το ποσοστό ανεργίας έχει εισέλθει σε ταχεία πτωτική πορεία από τον Σεπτ.2013, όπως απεικονίζεται στο παραπάνω Διάγραμμα. Νέες προσλήψεις μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα στο 11μηνο (Ιαν. Νοέμ.) κάθε έτους (ΕΡΓΑΝΗ) 1.100,9 1.086,4 934,3 Νέες Προσλήψεις 896,2 794,4 800,0 1.039,4 1.450,7 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Με αυτές τις τάσεις εκτιμάται ότι το ποσοστό ανεργίας, με βάση τα στοιχεία της ΕΕΔ της ΕΛΣΤΑΤ, θα υποχωρήσει στο 26,6% το 2014 από 27,4% το 2013, με αύξηση της απασχόλησης κατά 0,6% το 2014, μετά την αύξησή της κατά 1,63% στο 3 ο 3μηνο 2013 και την πτώση της κατά -4,87% το 2013 ως

σύνολο. Μεγαλύτερη πτώση του μέσου ποσοστού ανεργίας αναμένεται το 2015, στο 25,0% με βάση τα στοιχεία της ΕΕΔ της ΕΛΣΤΑΤ. Η τάση βελτίωσης στην αγορά εργασίας συμβαδίζει με τα στοιχεία των ροών απασχόλησης του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, τα οποία δείχνουν καθαρή αύξηση των προσλήψεων (προσλήψεις-απολύσεις) κατά 100 χιλ. άτομα στο 11μηνο 2014. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των προσλήψεων, οι οποίες ανήλθαν σε 1.450,7 χιλ. στο 11μηνο 2014 από 1.039,4 στο αντίστοιχο διάστημα του 2013. Επίσης, σημαντική πτώση σε ετήσια βάση σημειώνεται το 2014 και στον αριθμό των εγγεγραμμένων ανέργων στον ΟΑΕΔ που συνεχίζουν να αναζητούν εργασία (βλ. Πίνακα). Επιπλέον, σημαντική πτώση σε ετήσια βάση σημειώνεται και στον αριθμό των ανέργων που είναι μεν εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ αλλά έχουν δηλώσει ότι δεν αναζητούν πια εργασία. Σημειώνεται ότι η ανωτέρω σαφής βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας προέρχεται αποκλειστικά από παραγωγικούς τομείς που είναι εκτεθειμένοι στον ανταγωνισμό από το εξωτερικό (τουρισμός και άλλες εξαγωγικές δραστηριότητες και δραστηριότητες υποκατάστασης εισαγωγών), αφού η απασχόληση στους τομείς που παράγουν μη διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες) συνεχίζει να μειώνεται. Ειδικότερα, εξακολουθεί η ταχεία πτώση της απασχόλησης στον τομέα των επενδύσεων σε κατοικίες που σημείωσαν πτώση άνω του -45% στο 9μηνο.2014, καθώς επίσης η μείωση της απασχόλησης σε τομείς της γενικής κυβέρνησης και στα προσωπικά (έως πρόσφατα προστατευμένα από κάθε ανταγωνισμό) επαγγέλματα. Η αύξηση της απασχόλησης μπορεί να είναι χαμηλόμισθη, ή να στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, αλλά είναι παραγωγική και διεθνώς ανταγωνιστική απασχόληση, είναι πραγματική πάντως και όχι πλασματική απασχόληση. Είναι απασχόληση που πληρώνεται από το προϊόν που η ίδια παράγει και όχι με δανεικά από το εξωτερικό, όπως συνέβαινε σε μεγάλο βαθμό μέχρι το 2009. Στο βαθμό που δημιουργεί και πραγματικά κέρδη, δημιουργεί και την ελπίδα για αύξηση των επενδύσεων και για περαιτέρω αύξηση της απασχόλησης στο μέλλον. Η μη παραγωγική απασχόληση έχει σήμερα περιοριστεί δραστικά στην Ελλάδα και στον ιδιωτικό και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ειδικότερα, η απασχόληση σε φορείς της γενικής κυβέρνησης έχει μειωθεί κατά 160 χιλ. άτομα ή περισσότερο το 2014 (περίπου 700 χιλ), έναντι του 2009 (περίπου 869 χιλ). δεν παραγνωρίζεται ότι οι υπηρεσίες που προσφέρονται από τη γενική κυβέρνηση (υγεία, εκπαίδευση, ασφάλεια, δικαιοσύνη, υποδομές, κοινωνική προστασία, κ.ά.) συμβάλλουν ουσιαστικά στη λειτουργία και την ανταγωνιστικότητα των κλάδων της οικονομίας που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα. Αυτό που απαιτείται, όμως, είναι η περαιτέρω βελτίωση της λειτουργίας των δομών της γενικής κυβέρνησης για περαιτέρω βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας και σε κάθε περίπτωση είναι λανθασμένη η μηδενιστική κατάταξη αυτών των τομέων στους μη παραγωγικούς κλάδους που ζουν τάχα από το πλεόνασμα που παράγουν οι κλάδοι που είναι εκτεθειμένοι στο διεθνή ανταγωνισμό. Εξέλιξη εγγεγραμμένων ανέργων που αναζητούν εργασία 2012 %Δ 2012 2013 %Δ 2013 2014 %Δ 2014 Ιαν. 761,77 10,5% 829,79 8,9% 854,66 3,0% Φεβρ. 770,37 11,2% 855,29 11,0% 857,45 0,3% Μάρτ. 785,20 9,9% 870,15 10,8% 853,75 1,9% Απρ. 778,39 10,4% 885,31 13,7% 828,30 6,4% Μάι 776,30 13,3% 876,36 12,9% 814,69 7,0% Ιούν. 782,49 13,9% 868,56 11,0% 820,16 5,6% Ιούλ. 794,00 13,5% 869,19 9,5% 835,28 3,9% Αύγ. 787,00 13,5% 865,00 9,9% 835,84 3,4% Σεπτ. 772,60 11,4% 853,90 10,5% 832,00 2,6% Οκτ. 777,77 11,9% 851,60 9,5% 847,00 0,5% ΠΗΓΗ: ΟΑΕΔ Ταχύτερη του αναμενομένου η Δημοσιονομική Προσαρμογή Η δημοσίευση των στοιχείων για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Κεντρικής Κυβέρνησης στο 11μηνο Ιαν.-Νοεμ.2014 και των στοιχείων για την εκτέλεση του Προϋπολογισμού της Γενικής Κυβέρνησης στο 10μηνο Ιαν.-Οκτ.2014 επιβεβαιώνουν την πολύ καλύτερη του αναμενομένου εκτέλεση του Π2014 και σηματοδοτούν το κλείσιμο αυτού του προϋπολογισμού με πρωτογενές πλεόνασμα στη Γενική Κυβέρνηση υψηλότερο των 4,2 δισ., ή του 2,4% του ΑΕΠ, έναντι πλεονάσματος 2,9 δισ., ή 1,6% του ΑΕΠ, που προβλέπει η Τρόικα και έναντι πλεονάσματος 3,3 δισ., ή 1,8% του ΑΕΠ, που προβλέπεται στην Εισηγητική Έκθεση του Π2015 που μόλις ψηφίστηκε από τη Βουλή. Πιο αναλυτικά: Όπως προκύπτει από τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού της Γενικής Κυβέρνησης στο 10μηνο 2014, ο Προϋπολογισμός έκλεισε στο διάστημα αυτό με Πρωτογενές Πλεόνασμα 3,46 δισ., έναντι πρωτογενούς πλεονάσματος 1,43 δις στο 10μηνο.2013. Μάλιστα, αν στο 10μηνο.2013 δεν συμπεριληφθούν τα έσοδα ύψους 1,5 δις που είχαν εισπραχθεί τότε από τις επιστροφές των κερδών των Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών και της ΕΚΤ από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν στην κατοχή τους (εισροές από ANFA και SMP), τότε το πρωτογενές ισοζύγιο της ΓΚ στο 10μηνο 2013 ήταν ελλειμματικό στα 67 εκατ. Εκτέλεση του Επικαιροποιημένου Προϋπολογισμού 2014 Ιαν. Οκτώβριος (Εκατ. ) %Δ Προϋπολογισμός Π2014 Εκτιμήσεις ΔΝΤ Εκτιμήσεις Πραγματ. Π2014 2013 2014 7μήνου 2013 Εκατ. %Δ Εκατ. %Δ Έσοδα Γενικής Κυβέρνησης 63.076,0 61.432,0 2,6% 80.200 81.100 1,1% 80.601 0,5% Πρωτογενείς Δαπάνες ΓΚ 61.643,0 57.970,0 6,0% 78.700 78.200 0,6% 76.339 3,0% Πρωτογενές ισοζύγιο ΓΚ 1.433,0 3.462,0 1.500 2.900 4.262 ΑΕΠ τρέχουσες τιμές 182.054 182.054 0,0% 179.100 1,6% Πρωτογενές Ισοζύγιο ΓΚ % ΑΕΠ 0,8% 1,6% 2,4% Το ανωτέρω αποτέλεσμα επετεύχθη με πτώση των εσόδων της ΓΚ στο 10μηνο 2014 κατά -2,6% σε ετήσια βάση, ή με πτώση κατά -0,2% χωρίς τα έσοδα 2

από ANFA και SMP στο 10μηνο 2013. Από την άλλη πλευρά πολύ μεγαλύτερη του αναμενομένου ήταν η πτώση των πρωτογενών δαπανών της γενικής κυβέρνησης κατά -6,0% στο 10μηνο 2014, έναντι πτώσης τους κατά -0,8% που αναμένει η Τρόικα για το 2014 ως σύνολο. Μετά από αυτές τις εξελίξεις, για το έτος 2014 ως σύνολο τα έσοδα της ΓΚ (χωρίς τα έσοδα από το ANFA και το SNP) αναμένεται τώρα να αυξηθούν περί το 0,5% (από -0,2% στο 10μηνο.2014). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και με σημαντικό περιορισμό της μείωσης των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ στο -3,0% το 2014 (από -6,0% στο 10μηνο.2014), τότε το πρωτογενές πλεόνασμα της ΓΚ θα ανέλθει σε επίπεδα άνω των 4,2 δις το 2014, ή άνω του 2,4% του ΑΕΠ, όπως προαναφέρθηκε. Αυτό το αποτέλεσμα θα επιτευχθεί με πτώση των πρωτογενών δαπανών της γενικής κυβέρνησης κατά 35,3 δις, στο 42,6% του ΑΕΠ το 2014, από το 47,1% του (υπερδιογκωμένου με τον δανεισμό από το εξωτερικό) ΑΕΠ το 2009. Το πρωτογενές πλεόνασμα στη ΓΚ επιτυγχάνεται με τα έσοδα της ΓΚ να διαμορφώνονται στο 45,1% του ΑΕΠ το 2014 από το 36,9% του ΑΕΠ το 2009, παρά την πτώση τους κατά 6,8 δισ. το 2014 έναντι του 2009. Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία εκτέλεσης του Προϋπολογισμού της Κεντρικής Κυβέρνησης στο 11μηνο Ιαν.-Νοεμ.2014, το πρωτογενές πλεόνασμα στην Κεντρική Κυβέρνηση ανήλθε στα 3,53 δισ., έναντι πρωτογενούς πλεονάσματος 1,28 δισ. στο 11μηνο 2013 και έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2,29 δισ. στο ίδιο 11μηνο. Μάλιστα, αυτό το πολύ μεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασμα στην ΚΚ στο 11μηνο 2014 επιτεύχθηκε παρά το ότι ο Προϋπολογισμός Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) καταγράφει μεγάλο έλλειμμα ύψους 394 εκατ. στο 11μηνο 2014, από πλεόνασμα 474 εκατ. στο 11μηνο.2013 και παρά το ότι συνεχίστηκε και τον Νοέμ.2014 η μεγάλη αύξηση των επιστροφών φόρων που ήδη ανέρχονται στα 3,07 δισ. στο 11μηνο.2014 (κατά 205 εκατ. πάνω από τον στόχο για το 11μηνο αυτό), από 2,47 δισ. στο 11μηνο 2013. Τέλος, το ανωτέρω σημαντικά αυξημένο πρωτογενές πλεόνασμα στην ΚΚ επιτεύχθηκε παρά το ότι σημειώθηκε υστέρηση εσόδων του Τ.Π. τον Οκτ.-Νοέμ.2014 αφενός λόγω των μειωμένων δόσεων του ΕΝΦΙΑ και, αφετέρου, της καθυστέρησης της πληρωμής του φόρου εισοδήματος, εξαιτίας και της νέας αβεβαιότητας που προκλήθηκε για το εύρος εφαρμογής του νέου πλαισίου ρύθμισης ληξιπρόθεσμων οφειλών. Παγκόσμια Οικονομία Η συνεχής υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου από το περασμένο καλοκαίρι συνεπικουρούμενη από την απόφαση των χωρών-μελών του ΟΠΕΚ τον περασμένο μήνα για διατήρηση της μέγιστης ημερήσιας παραγωγής στα 30 εκατ. βαρέλια, οδήγησαν την τιμή του στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας πενταετίας. Παράλληλα, το πετρέλαιο ανεδείχθη ως παράγοντας προσδιορισμού γεωπολιτικών εξελίξεων. Οι χώρες-μέλη του ΟΠΕΚ δεν είναι διατεθειμένες τουλάχιστον για τους επόμενους έξι μήνες να προσπαθήσουν να επηρεάσουν την παραγωγή σε μια περίοδο που η ζήτηση είναι σχετικά χαμηλή. Άλλωστε, η επιστροφή στην αγορά χωρών όπως η Λιβύη και το Ιράν αλλά και η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου δημιουργούν προϋποθέσεις υπερπροσφοράς στη διεθνή αγορά. Το 2015 αναμένεται ότι η διατήρηση της τιμής του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα να δημιουργήσει τριγμούς στο εσωτερικό των χωρών οι οποίες εξαρτώνται εισοδηματικά. Ο οίκος αξιολόγησης Moody's, ανακοίνωσε τη διατήρηση της άριστης αξιολόγησης για το αξιόχρεο της Αυστραλίας σε ΑΑΑ ενώ παράλληλα χαρακτήρισε σταθερή την προοπτική του. Σύμφωνα με τον οίκο οι προοπτικές της οικονομίας είναι θετικές παρά το γεγονός ότι στην παρούσα στιγμή ο προϋπολογισμός είναι ελλειμματικός. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch, διατήρησε αμετάβλητη την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας του Η. Βασιλείου στο ΑΑ+ με σταθερές προοπτικές. Η απόφαση του οίκου αξιολόγησης αποδίδεται στο γεγονός ότι η οικονομία αναπτύσσεται με σχετικά υψηλούς ρυθμούς και στηρίζεται στην καταναλωτική ζήτηση και στις επενδύσεις. Αντίθετα ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε το αξιόχρεο της Γαλλίας από AA+ σε AA και αναθεώρησε την προοπτική του σε σταθερή από αρνητική. Στην περίπτωση της Γαλλίας ο οίκος θεωρεί ότι η οικονομία εμφανίζεται αδύναμη, καθώς επιβαρύνεται από τις προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής που στόχο έχουν τη σταθεροποίηση του δημόσιου χρέους. Ο οίκος δεν συμμερίζεται την άποψη της κυβέρνησης της Γαλλίας για την πορεία του δημόσιου χρέους το οποίο σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2015 θα διατηρηθεί περί το 98% του ΑΕΠ στη διετία 2015-16 και θα υποχωρήσει στο 93,7%, το 2017. Αντιθέτως, ο Fitch θεωρεί ότι θα προσεγγίσει το 100% του ΑΕΠ πριν μειωθεί στο 94,9% περί τα τέλη της δεκαετίας. Ο οίκος Fitch εκτιμά ότι η αύξηση του ΑΕΠ της Γαλλίας θα είναι +0,4% το 2014 και +0,8% το 2015, ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα θα διαμορφωθεί στο -4,1% του ΑΕΠ το 2015 από -4,4% (εκτίμηση κυβέρνησης) το 2014. Υπενθυμίζεται ότι στις 10.10.2014 ο οίκος αξιολόγησης S&P είχε υποβαθμίσει την προοπτική του αξιόχρεου της Γαλλίας σε «αρνητική» από «σταθερή», διατηρώντας την πιστοληπτική διαβάθμιση στο ΑΑ. Στην Κίνα, ο πληθωρισμός υποχώρησε στο 1,4% τον Νοέμ.2014 (χαμηλό από Νοέμ.2009) από 1,6% που ήταν τον Οκτ.2014 και τον Σεπτ.2014. Το 11μηνο του 2014 ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 2,0% και ήταν πολύ χαμηλότερος από τον στόχο της κυβέρνησης για το 2014 (3,5%). Τον Νοέμ.2014, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 2,3% σε ετήσια 3

βάση, έναντι 2,5% τον Οκτ.2014. Αντίθετα, τον Νοέμ.2014, υποχώρηση σημείωσαν οι τιμές των φρέσκων λαχανικών (-5,2% ετήσια βάση) και του χοιρινού κρέατος (-3,8% ετήσια βάση), λόγω μείωσης της διεθνούς τιμής της σόγιας. Σύμφωνα με την αγορά, ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω, λόγω και της μείωσης της τιμής του πετρελαίου και της εσωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, εντείνονται οι ανησυχίες των αναλυτών για εμφάνιση αποπληθωρισμού με αποτέλεσμα να αναμένεται η συνέχιση της λήψης περαιτέρω μέτρων από την κυβέρνηση για στήριξη των επιχειρήσεων και τόνωση της ανάπτυξης, μέσω μείωσης του ποσοστού των υποχρεωτικών δεσμεύσεων των τραπεζικών ιδρυμάτων. Επιβραδύνθηκε ο ρυθμός αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής καθώς υποχώρησε, για δεύτερο συνεχή μήνα, στο +7,2% σε ετήσια βάση τον Νοέμ.2014 (δεύτερο χαμηλό επίπεδο από Απρ.2009), έναντι +7,7% τον Οκτ.2014. Σε αυτή την επιβράδυνση συνέβαλε η διακοπή της λειτουργίας πολλών εργοστασίων στη Βόρεια Κίνα προκειμένου να περιορισθεί η ατμοσφαιρική μόλυνση κατά τη διεξαγωγή της Συνόδου των χωρών του APEC (Asia- Pacific Economic Cooperation) τον Νοέμ.2014. Ειδικότερα, τον Οκτ.2014, τη μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν οι επιχειρήσεις joint venture κατά +8,7% σε ετήσια βάση, ενώ οι κρατικές επιχειρήσεις παρουσίασαν αύξηση κατά +2,8%. Επίσης, με υψηλό ρυθμό αυξήθηκε η παραγωγή ηλεκτρονικού και τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού κατά +12,6% σε ετήσια βάση. Σε μηνιαία βάση, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά +0,52% τον Νοέμ.2014, έναντι +0,50% τον Οκτ.2014. Ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων (σε ονομαστικούς όρους) συνέχισε να επιβραδύνεται, για πέμπτη συνεχή περίοδο, σε +15,8% σε ετήσια βάση την περίοδο Ιαν.-Νοέμ.2014, έναντι +15,9% την περίοδο Ιαν.- Οκτ.2014. Οι επενδύσεις στη βιομηχανία (40,9% των συνολικών επενδύσεων) αυξήθηκαν κατά +13,0% σε ετήσια βάση την περίοδο Ιαν.-Νοέμ.2014, έναντι +13,1% την περίοδο Ιαν.-Οκτ.2014. Σε μηνιαία βάση, οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά +1,02% τον Νοέμ.2014, έναντι +1,66% τον Οκτ.2014. Επιβράδυνση σημείωσε και ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων σε ακίνητα, για δέκατη συνεχή περίοδο, σε +11,9% σε ετήσια βάση την περίοδο Ιαν.-Νοέμ.2014 από +12,4% την περίοδο Ιαν.- Οκτ.2014. Ειδικότερα, οι επενδύσεις σε οικιστικά ακίνητα (67,8% των συνολικών επενδύσεων σε ακίνητα) αυξήθηκαν κατά +10,5% σε ετήσια βάση την περίοδο Ιαν.-Νοέμ.2014, έναντι +11,3% σε ετήσια βάση την περίοδο Ιαν.-Οκτ.2014. Ο ρυθμός αύξησης των λιανικών πωλήσεων σημείωσε μικρή επιτάχυνση, μετά από 5 συνεχείς μήνες επιβράδυνσης, σε +11,7% σε ετήσια βάση τον Νοέμ.2014 από +11,5% τον Οκτ.2014 (χαμηλό από αρχές 2006). Η άνοδος του ρυθμού μεταβολής των λιανικών πωλήσεων ήταν αποτέλεσμα της αύξησης των πωλήσεων ειδών ένδυσης και υπόδησης, καθώς και των τροφίμων και ποτών. Σε μηνιαία βάση, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν κατά +0,89% τον Νοέμ.2014, έναντι +0,98% τον Οκτ.2014. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των λιανικών πωλήσεων, στην οποία επέδρασε θετικά ο χαμηλότερος πληθωρισμός που αύξησε την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, αποτελεί θετική ένδειξη για την πορεία της εσωτερικής ζήτησης. Ο δείκτης PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από την HSBC/Markit (σύμφωνα με την πρώτη μέτρηση) σημείωσε υποχώρηση, για δεύτερο συνεχή μήνα, σε 49,5 τον Δεκ.2014 (χαμηλό 7 μηνών) για πρώτη φορά σε επτά μήνες κάτω από το όριο του 50, από 50, τον Νοέμ.2014. Ο υποδείκτης της παραγωγής αυξήθηκε οριακά σε 49,7 τον Δεκ.2014 (υψηλό 2 μηνών) από 49,6 τον Νοέμ.2014. 55 53 51 49 47 45 51,0 50,5 50,5 49,5 50,2 50,3 50,4 48,5 48,0 48,1 Δείκτης PMI στη μεταποίηση (Δεκ.2013 - Δεκ.2014) 50,8 49,4 Αντίθετα, ο υποδείκτης των νέων παραγγελιών υποχώρησε έντονα, για πρώτη φορά από τον Απρ.2014, σε 49,6 τον Δεκ.2014 από 51,3 τον Νοέμ.2014, αποτελώντας ένδειξη της αδύναμης εσωτερικής ζήτησης, ενώ ο υποδείκτης των νέων παραγγελιών εξωτερικού αυξήθηκε σε 51,7 τον Δεκ.2014 από 51,1 τον Νοέμ.2014. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να λαμβάνει μέτρα για την τόνωση της ανάπτυξης, όπως περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και μείωση του ποσοστού υποχρεωτικών δεσμεύσεων των τραπεζών. Εκτιμάται, ωστόσο, ότι η μείωση των επιτοκίων τον Νοέμ.2014 δεν είναι αρκετή για την ανάκαμψη της οικονομίας καθώς η ρευστότητα από την αυξημένη τραπεζική χρηματοδότηση είναι πιθανό να κατευθυνθεί σε μη άμεσα παραγωγικούς κλάδους όπως τα έργα υποδομής, τα ακίνητα και το χρηματιστήριο. Σύμφωνα με πρόσφατες προβλέψεις της ΤτΚίνας, η ανάπτυξη θα υποχωρήσει σε 7,1% το 2015 από 7,4% το 2014 και ο πληθωρισμός θα αυξηθεί σε 2,2% το 2015 από 2,0% το 2014. Στην Ιαπωνία, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε, για δεύτερο συνεχή μήνα, κατά +0,4% σε μηνιαία βάση τον Οκτ.2014, έναντι +2,9% τον Σεπτ.2014, με την μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στην παραγωγή μηχανημάτων και ηλεκτρονικών συσκευών. Αντίθετα, σε ετήσια βάση, η βιομηχανική παραγωγή υποχώρησε κατά -0,8% τον Οκτ.2014, έναντι αύξησης +0,8% τον Σεπτ.2014. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις προβλέπουν ότι η βιομηχανική παραγωγή θα αυξηθεί σε μηνιαία βάση κατά +2,3% τον Νοέμ.2014 και κατά +0,4% τον Δεκ.2014. Σύμφωνα με την αγορά, η συνεχιζόμενη αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής αποδεικνύει ότι η αρνητική επίδραση του αυξημένου φόρου 51,0 50,7 51,7 51,1 51,1 50,8 51,7 50,3 50,2 50,2 50,4 50,0 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 09/14 10/14 11/14 12/14 PMI Πηγές: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Κίνας, Markit HSBC/ Markit PMI 49,5 4

κατανάλωσης στην οικονομία έχει αρχίσει να απομακρύνεται. Κατά την έρευνα Tankan της ΤτΙαπωνίας, ο δείκτης για τις μεγάλες επιχειρήσεις του μεταποιητικού τομέα υποχώρησε οριακά στο +12 το 4 ο 3μηνο 2014 από +13 το 3 ο 3μηνο 2014. Αντίθετα, ο δείκτης για τις μεγάλες επιχειρήσεις του μη μεταποιητικού τομέα ανήλθε στο +16 το 4 ο 3μηνο 2014 από +13 το 3 ο 3μηνο 2014. Όσον αφορά το 1 ο 3μηνο 2015 οι μεγάλες επιχειρήσεις τόσο του μεταποιητικού όσο και του μη μεταποιητικού τομέα προβλέπουν ότι ο δείκτης θα υποχωρήσει περαιτέρω. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν την επιφυλακτικότητα των επιχειρήσεων σχετικά την ακολουθουμένη κυβερνητική πολιτική στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης. Το εμπορικό ισοζύγιο συνέχισε να παρουσιάζει έλλειμμα τον Νοέμ.2014 (για 29 ο συνεχή μήνα), το οποίο, με βάση μη εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία, υποχώρησε σημαντικά κατά -31,5% σε ετήσια βάση στα -891,9 δισ., έναντι -1.301,1 δισ. τον Νοέμ.2013, αλλά αυξήθηκε έναντι -710,0 δισ. τον Οκτ.2014. Η υποχώρηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου ήταν αποτέλεσμα της αύξησης των εξαγωγών, αφού οι εισαγωγές υποχώρησαν. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 4,9% σε ετήσια βάση τον Νοέμ.2014, έναντι 9,6% τον Οκτ.2014 κυρίως λόγω της αύξησης των εξαγωγών οχημάτων, μηχανημάτων και ηλεκτρονικών. Οι εξαγωγές στην Ασία (55% των συνολικών εξαγωγών) αυξήθηκαν κατά 5,8% σε ετήσια βάση, με τις εξαγωγές στην Κίνα (19% συνολικών εξαγωγών) να έχουν αυξηθεί κατά 0,9% και τις εξαγωγές στις ΗΠΑ (19% συνολικών εξαγωγών) να έχουν αυξηθεί κατά 6,8%. Αντίθετα, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά -1,7% τον Νοέμ.2014, για πρώτη φορά σε τρεις μήνες, έναντι αύξησης κατά 2,7% τον Οκτ.2014, καθώς οι εισαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά -22% λόγω της υποχώρησης της τιμής του. Οι εισαγωγές από την Ασία (48% συνολικών εισαγωγών) αυξήθηκαν κατά 3,4%, με τις εισαγωγές από την Κίνα (25% συνολικών εισαγωγών) να έχουν αυξηθεί κατά 3,9%. Σύμφωνα με τους αναλυτές, τους επόμενους μήνες αναμένεται περαιτέρω μείωση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο, καθώς εκτιμάται ότι οι εισαγωγές θα συνεχίσουν να υποχωρούν εξαιτίας της πτώσης της τιμής του πετρελαίου και οι εξαγωγές θα επηρεαστούν τόσο από την ανάκαμψη στις ΗΠΑ όσο και από τη χαμηλότερη ανάπτυξη στην Κίνα και στην Ευρωζώνη. Οι παραγγελίες μηχανημάτων του ιδιωτικού τομέα, εξαιρουμένων των πλοίων και των παραγγελιών από εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας, σημείωσαν αύξηση (για 4 ο συνεχή μήνα) κατά +2,9% σε μηνιαία βάση τον Σεπτ.2014, έναντι +4,7% τον Αύγ.2014. Σε ετήσια βάση, οι παραγγελίες μηχανημάτων αυξήθηκαν κατά +7,3% τον Σεπτ.2014, έναντι μείωσης κατά -3,3% τον Αύγ.2014. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η συνεχιζόμενη αύξηση των παραγγελιών μηχανημάτων δείχνει ότι θα υπάρξει ανάκαμψη των επενδύσεων, καθώς οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν υψηλά κέρδη και υπάρχουν προσδοκίες ότι η ανάκαμψη αυτή θα μεταφραστεί σε αύξηση των μισθών ώστε να αυξηθεί η ιδιωτική κατανάλωση και κατά συνέπεια να υπάρξει θετική επίδραση στην ανάπτυξη. Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης υποχώρησε (για 3 ο συνεχή μήνα) τις 38,9 μον. τον Οκτ.2014 (χαμηλό 6 μηνών) από 39,9 τον Σεπτ.2014. Τον Οκτ.2014, όλοι οι υποδείκτες υποχώρησαν, με τη μεγαλύτερη υποχώρηση να έχει σημειώσει ο υποδείκτης της απασχόλησης σε 44,7 (χαμηλό από Ιαν.2013) από 46,6. Οι άλλοι τρεις υποδείκτες υποχώρησαν αλλά διατηρήθηκαν σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό πριν την αύξηση του φόρου κατανάλωσης τον Απρ.2014. Συγκεκριμένα, ο υποδείκτης της συνολικής διαβίωσης μειώθηκε σε 36,4 μον. από 37,1, ο υποδείκτης της αύξησης των εισοδημάτων σε 38,0 από 38,2 και ο υποδείκτης της προθυμίας των καταναλωτών να προβούν σε αγορές διαρκών αγαθών σε 36,5 από 37,8. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η συνέχιση της υποχώρησης του δείκτη αντανακλά την εκτίμηση των καταναλωτών για αύξηση των τιμών τους επόμενους μήνες και την ανησυχία τους για τη δεύτερη αύξηση του φόρου κατανάλωσης. Ο δείκτης PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από την Markit (σύμφωνα με την πρώτη μέτρηση) αυξήθηκε οριακά το 52,1 τον Δεκ.2014 από 52,0 τον Νοέμ.2014. Αύξηση σημείωσαν οι υποδείκτες παραγωγής σε 53,3 τον Δεκ.2014 (υψηλό από Σεπτ.2014) από 52,7 τον Νοέμ.2014 και απασχόλησης σε 51,9 τον Δεκ.2014 (υψηλό από Απρ.2014) από 50,2 τον Νοέμ.2014. Αντίθετα, οι υποδείκτες νέων παραγγελιών και νέων παραγγελιών εξωτερικού παρουσίασαν υποχώρηση τον Δεκ.2014. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η αύξηση του δείκτη δείχνει ότι η βιομηχανική παραγωγή σημειώνει ανάκαμψη καθώς αναμένεται να επηρεαστεί θετικά από την αναβολή της δεύτερης αύξησης του φόρου κατανάλωσης. Στις ΗΠΑ, ο πληθωρισμός με βάση τον ΔΤΚ υποχώρησε στο 1,3% τον Νοέμ.2014 από 1,7% τους δύο προηγούμενους μήνες, ενώ ο δομικός πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 1,7% τον Νοέμ.2014 από 1,8% τον Οκτ.2014. Ο πληθωρισμός υποχώρησε κατά -0,3% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2014 από 0,0% τον Οκτ.2014 και αυτή η μείωση οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην μηνιαία πτώση της τιμής της βενζίνης κατά -6,6%. Εάν συνεχισθεί η έντονα πτωτική πορεία της τιμής της βενζίνης, τότε αναμένεται ο πληθωρισμός να υποχωρήσει στο 1,0% τον Δεκ.2014 και πιθανόν να φθάσει το 0,5% στο επόμενο καλοκαίρι. Θετική είναι η εικόνα στο πεδίο της παραγωγής, καθώς η εύρωστη εγχώρια ζήτηση υπερέβη την υποχώρηση της εξωτερικής ζήτησης και την ανατίμηση του δολαρίου και οδήγησε στην αύξηση 5

της βιομηχανικής παραγωγής κατά 1,3% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2014 (εκτίμηση αγοράς: +0,7%) από +0,1% τον Οκτ.2014 και +0,9% τον Σεπτ.2014. Σε ετήσια βάση, η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε αύξηση κατά +5,2% τον Νοέμ.2014 από +4,5% τον Οκτ.2014. Ο κλάδος της μεταποίησης σημείωσε μηνιαία αύξηση κατά +1,1% τον Νοέμ.2014, έναντι +0,4% τον προηγούμενο μήνα. Ωστόσο, ο δείκτης Markit ΡΜΙ στην μεταποίηση υποχώρησε στο 53,7 τον Δεκ.2014, από 54,8 τον Νοέμ.2014, ενώ η αγορά προσδοκούσε βελτίωση του δείκτη στο 55,3. 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4 ΗΠΑ - Βιομηχανική παραγωγή (μηνιαίες μεταβολές) Λιανικές Πωλήσεις - ΗΠΑ 2 1,5 1 0,5 0 0,5 1 1,5 μηνιαία μτβ ετήσια μτβ Πηγή: Bloomberg Πλεόνασμα / Έλλειμμα Ομοσπονδιακού Προϋπολογισμού ΗΠΑ 150 100 50 0-50 -100-150 7 6 5 4 3 2 1 0 Πηγή: Bloomberg Όσον αφορά τις προσδοκίες των νοικοκυριών, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan, διαμορφώθηκε τον Δεκ.2014 στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 7 ετών και συγκεκριμένα στις 93,8 μον. (δημοσκόπηση Bloomberg: 89,5) από 88,8 τον Νοέμ.2014 και 86,9 τον Οκτ.2014. Ο δείκτης αντανακλά τις θετικές εκτιμήσεις των καταναλωτών για τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες και τις προοπτικές της οικονομίας. Η ανοδική πορεία του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, συμβαδίζει με τη θετική πορεία των λιανικών πωλήσεων, ιδιαίτερα ενόψει της περιόδου των Χριστουγέννων και του νέου έτους. Συγκεκριμένα, οι πωλήσεις ενισχύθηκαν κατά +0,7% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2014 από +0,5% τον Οκτ.2014 και -0,1% τον Σεπτ.2014, ενώ σε ετήσια βάση σημείωσαν αύξηση κατά 5,1%. Η αύξηση των λιανικών πωλήσεων συμφωνεί με την αύξηση της πραγματικής κατανάλωσης στο 4 ο 3μηνο 2014 κατά 3,0% σε ετήσια βάση, ενώ η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ σύμφωνα με το Capital Economics, εκτιμάται στο 4 ο 3μηνο, σε 2,5%-3,0%. Στην αγορά ακινήτων, η ανάκαμψη του κλάδου φαίνεται ότι διακόπηκε, καθώς ο αριθμός των κατοικιών που εισήλθε στο στάδιο της κατασκευής (ενάρξεις κατοικιών) μειώθηκε, κατά -1,6% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2014, για πρώτη φορά από τον Αύγ.2014. Παράλληλα, οι άδειες οικοδομών επίσης μειώθηκαν κατά -5,2% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2014, έναντι αύξησης +5,9% τον Οκτ.2014. Παρ όλα αυτά, η μείωση τόσο στις άδειες οικοδομών όσο και στις ενάρξεις κατοικιών τον Νοέμ.2014 αποδίδεται κυρίως στις άσχημες καιρικές συνθήκες. Γενικά το 2015, αναμένεται ενίσχυση των επενδύσεων σε κατοικίες που θα ευνοηθεί σε μεγάλο βαθμό και από την περαιτέρω βελτίωση της αγοράς εργασίας. -200-250 Πηγή: Bloomberg Σχετικά με τις δημοσιονομικές εξελίξεις, το έλλειμμα του Ομοσπονδιακού Προϋπολογισμού υποχώρησε στα $56,8 δισ. τον Νοέμ.2014 από $121,7 δισ. τον Οκτ.2014, έναντι πλεονάσματος $105,8 δισ. τον Σεπτ.2014. Στην αγορά εργασίας, οι εβδομαδιαίες αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας μειώθηκαν κατά 6.000 την εβδομάδα έως 12.12.2014 με αποτέλεσμα να διαμορφωθούν στις 289.000 από 295.000 που ήταν την περασμένη εβδομάδα. Πορεία εβδομαδιαίων αιτήσεων ανεργίας (2009-2014) Εν τω μεταξύ, ο τεσσάρων εβδομάδων κινητός μέσος όρος ο οποίος θεωρείται ως πιο αξιόπιστο μέτρο αξιολόγησης της αγοράς εργασίας, δεδομένου ότι απομακρύνει την εβδομαδιαία μεταβλητότητα μειώθηκε κατά 750 στις 298.750 και κάτω από το όριο των 300.000. Εκτιμάται ότι η μείωση των επιδομάτων ανεργίας θα συνεχισθεί, και την επόμενη εβδομάδα, καθώς η άνοδος τους στις 314.000 6

χαρακτηρίζεται προσωρινή και αποδίδεται στην αργία των Ευχαριστιών. Σε μέσα επίπεδα για την περίοδο 1967-2014, οι αιτήσεις των επιδομάτων ανεργίας διαμορφώνονται στις 362.016 με ιστορικά υψηλό τις 695.000 (Οκτ.1982) και ιστορικά χαμηλό τις 162.000. Σημειώνεται ότι η μείωση των εγγραφών στα ταμεία ανεργίας, ήταν μεγαλύτερη των προσδοκιών της αγοράς, η οποία προέβλεπε υποχώρηση των επιδομάτων στις 295.000. Στην Ευρωζώνη, η πολύ περιορισμένη ανάπτυξη της οικονομίας σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο 2014 κατά +0,2%, και κατά +0,8% σε ετήσια βάση, είχε ως αποτέλεσμα την πολύ μικρή άνοδο της απασχόλησης κατά +0,2% σε 3μηνιαία βάση το ίδιο διάστημα. Σε ετήσια βάση, η απασχόληση μειώθηκε κατά -0,4%. Ο αριθμός των απασχολούμενων στη ΖτΕ ανέρχεται στα 146,79 εκατ. άτομα. Η παραπάνω εξέλιξη, σε συνδυασμό με την ανεργία, η οποία διατηρείται στο 11,5% για τρίτο συνεχή μήνα τον Οκτ.2014, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ιδιωτική κατανάλωση δε θα ενισχυθεί περαιτέρω το 4 ο 3μηνο 2014. Σημειώνεται ότι η ιδιωτική κατανάλωση στήριξε την ανάπτυξη το 3 ο 3μηνο 2014, αφού αυξήθηκε κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση. Απασχόληση στην ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες % 3μηνιαία μεταβολή % ετήσια μεταβολή 3ο 3μηνο 2014 2ο 3μηνο 2014 1ο 3μηνο 2014 3ο 3μηνο 2014 2ο 3μηνο 2014 1ο 3μηνο 2014 ΖτΕ 0,2 0,3 0,1 0,6 0,4 0,0 Γερμανία 0,2 0,3 0,2 0,9 0,9 0,7 Γαλλία 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1 Ιταλία 0,4 0,1-0,1 0,1-0,3-0,9 Ισπανία 0,3 0,9 0,3 1,5 1,1-0,4 Ελλάδα 1,7-0,1 0,5 1,6-0,5-0,5 Πορτογαλία 1,4 0,9-0,3 1,9 1,6 1,4 Όσον αφορά στις επιμέρους οικονομίες της ΖτΕ, σημειώνεται και στην απασχόληση, όπως και στον ρυθμό ανάπτυξης, υπάρχει σαφής τάση σύγκλισης των οικονομιών της περιφέρειας με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Συγκεκριμένα, όπως διακρίνεται στον παραπάνω πίνακα, οι μεγαλύτεροι ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης σε ετήσια βάση παρατηρήθηκαν στην Ισπανία (+1,5%), την Πορτογαλία (+1,9%), αλλά και την Ελλάδα (+1,6%). Εξαίρεση αποτέλεσε η Ιταλία, όπου η αύξηση της απασχόλησης ήταν πολύ περιορισμένη (+0,1% σε ετήσια βάση). Στη Γερμανία, η αύξηση της απασχόλησης αυξήθηκε κατά +0,9% σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο 2014, ενώ στη Γαλλία η απασχόληση παρέμεινε στάσιμη, παρά την αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,4%. Όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, ο ρυθμός ανόδου του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά ώρα εργασίας στη Ζώνη του Ευρώ περιορίσθηκε ελαφρά στο +1,3% σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο 2014, από 1,4% το 2 ο 3μηνο 2014 και 0,9% το 3 ο 3μηνο 2013. Αναφορικά με τους κλάδους της οικονομίας, το κόστος εργασίας στον κλάδο της παραγωγής αυξήθηκε κατά 1,7%, στον κατασκευαστικό κάδο κατά 1% και στις υπηρεσίες κατά 1%. 130 120 110 100 90 80 70 Ονομαστικό κόστος εργασίας ανά ώρα εργασίας 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 Ιταλία Ελλάδα Ισπανία ΖτΕ Πορτογαλία Στις επιμέρους οικονομίες της ΖτΕ, στο ωριαίο κόστος εργασίας σε ονομαστικούς όρους παρατηρούνται μεγάλες διαφορές. Συγκεκριμένα, στις χώρες της περιφέρειας και κυρίως στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία σημειώθηκε πολύ περιορισμένη αύξηση του κόστους εργασίας, παρά την ενίσχυση του ΑΕΠ που σημειώθηκε σε αυτές τις οικονομίες (εκτός της Ιταλίας). Αντίθετα στη Ελλάδα, η αύξηση στο κόστος εργασίας επιταχύνθηκε, και αυξήθηκε κατά 5,2% σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο 0214, από πτώση -1,2% το 2 ο 3μηνο 2014. Τέλος, στη Γερμανία το ωριαίο κόστος εργασίας αυξήθηκε κατά 2,3% το 3 ο 3μηνο 2014, από 1,9% το 2 ο 3μηνο 2014. Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ε. Επιτροπής, η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να μείνει πολύ περιορισμένη στο 0,4% το 2014, από μείωση -0,8% το 2013, ενώ θα καταγράψει μικρή αύξηση και το 2015 (+0,5%). Επίσης, σταδιακά προβλέπεται να βελτιώνεται και η παραγωγικότητα της εργασίας κατά 0,4% το 2014, 0,6% το 2015, και 0,9% το 2016. Εν τω μεταξύ, ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit αν και βελτιώθηκε ελαφρά τον Δεκ.2014, στο 51,7 από 51,1 τον Νοέμ.2014, στο 4 ο 3μηνο 2014 ο δείκτης διαμορφώθηκε στο 51,6 (αρκετά χαμηλό επίπεδο), έναντι 52,8 το 3 ο 3μηνο 2014, ενισχύοντας εκ νέου τις ανησυχίες ότι η ανάπτυξη θα είναι ισχνή στο 4 ο 3μηνο 2014. Η βελτίωση του δείκτη προήλθε κυρίως από την άνοδο του δείκτη στις υπηρεσίες στο 51,9 τον Δεκ.2014, από 51,5 τον Νοέμ.2014, αλλά και του δείκτη ΡΜΙ στην μεταποίηση στο 50,9 από 50,4 τον Νοέμ.2014. Στη Γαλλία, ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit αν και βελτιώθηκε σημαντικά στο 49,1 τον Δεκ.2014, από 47,9 τον Οκτ.2014, παραμένει σε επίπεδο που συμβαδίζει με ύφεση στην οικονομία. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι και στο 3 ο 3μηνο 2014, ο δείκτης διαμορφωνόταν κάτω του 50, η αύξηση του ΑΕΠ ήταν ικανοποιητική στο 0,3% σε 3μηνιαία βάση. Η ενίσχυση του δείκτη προήλθε από τις υπηρεσίες, καθώς ο ΡΜΙ στις υπηρεσίες βελτιώθηκε στο 49,8, από 47,9 τον Νοέμ.2014, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης στη μεταποίηση υποχώρησε στο 47,9, από 48,4 τον Νοέμ.2014. 7

Στις αγορές κεφαλαίου, επικρατούν μικτές τάσεις. Η αποτροπή ανάληψης πολιτικού κινδύνου με αφορμή την διενέργεια των προεδρικών εκλογών στην Ελλάδα έστρεψε το επενδυτικό ενδιαφέρον στις χώρες του Βορρά της Ευρωζώνης που αποτελούν ασφαλείς επιλογές. Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) της ελληνικής 10ετίας λήξης 2024 στις 19.12.2014 διαμορφωνόταν μεταξύ 67,06-68,88 ή απόδοση 8,22%-8,72%. Σημειώνεται ότι στις 10.6.2014 το 10-ετές ομόλογο είχε καταγράψει χαμηλό 5,475%. Η διαφορά απόδοσης μεταξύ ελληνικών 10ετών και γερμανικών ομολόγων (spread) ανήλθε στις 800 μονάδες βάσης (19.12.2014) από 652 μονάδες βάσης (12.12.2014). Η νέα ελληνική 5ετία διαπραγματεύεται σε χαμηλότερα επίπεδα έναντι της τιμής έκδοσης. Ειδικότερα, το 5ετές ομόλογο λήξης 2019 εκδόθηκε στις 99,13 μονάδες βάσης και διαπραγματεύεται (19.12.2014) στις 85,82 μονάδες βάσης ή απόδοση 8,83% από 4,95% που ήταν στην έκδοση του. Η απόδοση του 10ετούς γερμανικού ομολόγου, το σημείο αναφοράς για το κόστος δανεισμού της ζώνης του ευρώ, διαμορφώνονταν στο 0,59% (19.12.2014). Αποδόσεις 10 ετών ομολόγων (%) Διαφορά απόδοσης με 10 ετές ομόλογο Γερμανίας 19/12/2014 12/12/2014 Μονάδες βάσης 19/12/2014 12/12/2014 Μονάδες βάσης Ελλάδα 8,63 9,15 52 800 852 52 Ισπανία 1,74 1,88 14 111 126 15 Ιταλία 1,97 2,06 9 135 144 9 Πορτογαλία 2,77 2,97 20 215 235 20 Γαλλία 0,92 0,90 2 29 27 2 Ολλανδία 0,78 0,76 2 15 14 2 Γερμανία 0,63 0,62 0 5Y CDS 19/12/2014 12/12/2014 Μονάδες βάσης Ελλάδα 1050 1001 49 Ισπανία 96 101 5 Ιταλία 137 139 2 Πορτογαλία 186 199 13 Γαλλία 44 44 0 Ολλανδία 18 19 0 Γερμανία 16 15 1 Πηγή: Bloomberg Η Ιρλανδική 10-ετία εμφανίζει απόδοση 1,29%, η 10- ετία της Πορτογαλίας διαμορφώνεται στο 2,77%, της Ισπανίας στο 1,74% και της Ιταλίας στο 1,97%. Η διαφορά απόδοσης του 10-ετούς πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του 10-ετούς γερμανικού, ανήλθε σε εβδομαδιαία βάση στις 215 μ.β. από 235 μ.β. και του 10-ετούς ιταλικού ομολόγου έναντι του 10-ετούς γερμανικού στις 135 μ.β. από 144 μ.β. Η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου των ΗΠΑ διαμορφωνόταν στο 2,16% στις 19.12.2014. Η αρνητική πορεία της οικονομίας της Ευρωζώνης αλλά και οι ανησυχίες για τις πολιτικές εξελίξεις αποτελούν τη βασική αιτία ενίσχυσης του επενδυτικού ενδιαφέροντος για την ομολογιακή αγορά των ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ, το δημόσιο άντλησε (15.12.2014) το συνολικό ποσό των $50 δισ. μέσω δημοπρασίας 3-μηνων και 6-μηνων έντοκων γραμματίων (ΕΓΔ). Σημειώνεται, ότι η δημοπρασία των 3-μηνων ΕΓΔ το μέσο επιτόκιο δανεισμού διαμορφώθηκε στο 0,035%, ενώ ο συντελεστής κάλυψης στο 3,98. Στη δημοπρασία των 6-μηνων ΕΓΔ το μέσο επιτόκιο δανεισμού διαμορφώθηκε στο 0,110%, ενώ ο συντελεστής κάλυψης στο 3,81. Από την άλλη πλευρά, οι αγορές εξέλαβαν θετικά τις ενδείξεις που έδωσε η FED σχετικά με την μελλοντική ακολουθούμενη νομισματική πολιτική. Συγκεκριμένα, η πρόεδρος της FED άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων πριν τον Μάρτ.2015, αφού απέκλεισε οποιαδήποτε αύξηση στις επόμενες δύο συνεδριάσεις τον Ιαν.2014 και τον Μάρτ.2014. Ωστόσο, τόνισε ότι καθώς βελτιώνονται εμφανώς οι συνθήκες στην αγορά εργασίας, και συνεχίζεται η πρόοδος προς την επίτευξη πλήρους απασχόλησης αλλά και του στόχου για 2% πληθωρισμό, είναι προφανές ότι η νομισματική πολιτική θα σταματήσει να είναι υποστηρικτική για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σημαντική η απόφαση της ΤτΕλβετίας (SNB) στις 18.12.2014 να ορίσει αρνητικό επιτόκιο -0,25% στα υπόλοιπα των λογαριασμών καταθέσεων όψεως με στόχο να οδηγήσει το επιτόκιο Libor 3-μηνών σε αρνητικό πρόσημο. Με την κίνηση αυτή το εύρος διακύμανσης για το Libor 3-μηνών καθορίστηκε μεταξύ -0.75% και 0,25%. Παράλληλα, η ΤτΕλβετίας επιβεβαίωσε τη δέσμευσή της για την ελάχιστη ισοτιμία του ελβετικού φράγκου με το ευρώ να διατηρηθεί στο 1,20 τονίζοντας ότι θα συνεχίσει να την επιβάλει με αποφασιστικότητα. Ωστόσο, η SNB δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην πρόσφατη ενίσχυση του φράγκου η οποία προήλθε από μια σειρά παραγόντων που στόχο είχαν την αναζήτηση ασφαλών επενδυτικών κινήσεων. Η υιοθέτηση των αρνητικών επιτοκίων καθιστά λιγότερο ελκυστικό το ελβετικό φράγκο και ως εκ τούτου υποστηρίζει την ελάχιστη συναλλαγματική ισοτιμία. Αγορές συναλλάγματος: Ο σταθμισμένος δείκτης δολαρίου ο οποίος μετρά την επίδοση του δολαρίου έναντι 6 βασικών νομισμάτων ενισχύεται σε εβδομαδιαία βάση με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται στο 88,31 (16.12.2014) από 89,41 (8.12.2014). Σύμφωνα με τα στοιχεία του χρηματιστηρίου του Σικάγο, οι τοποθετήσεις στο δολάριο ΗΠΑ, για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) την εβδομάδα που έληξε στις 9.12.2014 μειώθηκαν κατά $ 4,86 δισ. με τις συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφώνονται σε θετικό επίπεδο για 31η εβδομάδα και συγκεκριμένα στα $47,38 δισ. Οι τοποθετήσεις κατά του ευρώ για μη εμπορικές συναλλαγές (specs), την εβδομάδα που έληξε την 9.12.2014 μειώθηκαν κατά $3,45 δισ. με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφωθούν στα $-21,21 δισ. από $- 24,66 δισ. την προηγούμενη εβδομάδα. Το δολάριο ΗΠΑ διαπραγματευόταν στα 1,2442 USD/EUR στις 16.12.2014. Οι πιέσεις που δέχονται τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών ιδίως μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη Ρωσία και την μεγάλη διολίσθηση του εθνικού της νομίσματος, προκαλούν νευρικότητα στους επενδυτές και τους στρέφουν στο γιέν Ιαπωνίας, το φράγκο Ελβετίας και το ευρώ. Το τελευταίο έχει αρχίσει να προσεγγίζει την περιοχή των $1,25. Το αγοραστικό ενδιαφέρον για το ευρώ δικαιολογούνται από την ικανοποιητική πορεία των δεικτών PMI σε Γερμανία και Ευρωζώνη αλλά και του δείκτη ZEW στη Γερμανία. Το ενδιαφέρον της 8

αγοράς επικεντρώνεται στην ανακοίνωση της FOMC μετά το πέρας της διήμερης σύσκεψης της, από την οποία η αγορά θα προσπαθήσει να διακρίνει εάν υπάρξει αλλαγή ρητορικής η οποία θα σηματοδοτήσει χρονικά την μελλοντική πορεία των επιτοκίων. Το γουάν Κίνας, στην αγορά συναλλάγματος, εμφανίζει τάσεις εξασθένισης, ωστόσο η ΤτΚίνας στην αγορά fixing προσπαθεί να το διατηρήσει σε σχετικά σταθερά επίπεδα εν μέσω των πιέσεων που δέχονται τα νομίσματα των χωρών των αναδυόμενων οικονομιών. Η εξασθένιση του γουάν τις τελευταίες ημέρες είχε ως αποτέλεσμα να ενισχύσει τις απώλειες από τις αρχές του έτους έναντι του δολαρίου ΗΠΑ στο 2,32% (17.12.2014). Η ΤτΚίνας καθόρισε τη μέση τιμή fixing στις 15.12.2014 στα 6,1152 CNY/USD. Υπενθυμίζεται ότι από τη μέση τιμή fixing η ΤτΚίνας επιτρέπει μια μέγιστη ημερήσια διακύμανση ±2%. Μικτές τάσεις για τη στερλίνα, σε εβδομαδιαία βάση, καθώς καταγράφει κέρδη έναντι του δολαρίου-ηπα και απώλειες έναντι του ευρώ. Η στερλίνα διαπραγματευόταν στις 9.12.2014 στα $1,5740 και στα 1,2557 έναντι $1,5641 και 1,2668 στις 9.12.2014. Οι απώλειες της στερλίνας με το ευρώ αποδίδονται στην ανακοίνωση ότι ο πληθωρισμός τον Νοεμ.2014 υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δώδεκα ετών με αποτέλεσμα να απομακρύνονται οι πιέσεις στην Αγγλίας για αύξηση των επιτοκίων. Υπό καθεστώς πίεσης το ρούβλι λόγω πτωτικής πορείας της τιμής του πετρελαίου και παρά την αύξηση του βασικού επιτοκίου της ΤτΡωσίας στο 17,0% από 10,5% προκειμένου να περιορισθούν η διολίσθηση και οι πληθωριστικές πιέσεις. Σημειώνεται ότι τη Δευτέρα 15 Δεκ.2014 το ρούβλι είχε εξασθενήσει μέσα στη διάρκεια της ημέρας 12% έναντι του δολαρίου-ηπα. Η ισοτιμία του ρωσικού νομίσματος άγγιξε το ιστορικά υψηλό επίπεδο των 79,91 RUB/USD στις 16.12.2014 για να υποχωρήσει στη συνέχεια στα 73,30 RUB/USD. Σημειώνεται ότι από την αρχή του 2014 το ρούβλι έχει υποτιμηθεί έναντι του δολαρίου-ηπα 56%. Εκτιμάται ότι από την αρχή του έτους η ΤτΡωσίας έχει δαπανήσει περί τα $100 δισ. για τη στήριξη του εθνικού νομίσματος. Αγορά ενέργειας: Η τιμή του πετρελαίου Brent συνεχίζει την πτωτική του πορεία με αποτέλεσμα να καταγράφει νέο χαμηλό πενταετίας. Οι χώρες-μέλη του ΟΠΕΚ δεν φαίνονται στην παρούσα φάση διατεθειμένες να αυξήσουν την παραγωγή τους προκειμένου να διακόψουν την πτωτική πορεία της τιμής. Η αγορά διαπιστώνει πλέον ως σημείο αφετηρίας για την μελλοντική πορεία της τιμής του πετρελαίου το επίπεδο των $60/βαρέλι. Εκτιμάται ότι για την σταθεροποίηση της τιμής θα απαιτηθεί ένα διάστημα έξι μηνών. Σημειώνεται ότι στις 16.12.2014 η τιμή του πετρελαίου Brent διαμορφωνόταν στα $59,01/βαρέλ (χαμηλό από Μάιο.2009) από το υψηλό των $115,71/βαρέλι που ήταν στις 19.6.2014. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Εκτέλεση του Προϋπολογισμού: Συνεχίζεται η πολύ ικανοποιητική εκτέλεση του Προϋπολογισμού της κεντρικής κυβέρνησης (ΚΚ) στο 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2014, όταν επιτεύχθηκε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,532 δις στην ΚΚ, έναντι πλεονάσματος 1,28 δισ. το αντίστοιχο 11μηνο πέρυσι. Το αποτέλεσμα αυτό υπερκάλυψε και τον στόχο που είχε τεθεί στο 11μηνο για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2,875 δισ. Σημειώνεται ότι από το πρωτογενές πλεόνασμα στο 11μηνο 2013 δεν έχουν συμπεριληφθεί τα έσοδα ύψους 1,5 δισ. που είχαν εισπραχθεί από τις επιστροφές των κερδών των Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών και της ΕΚΤ από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν στην κατοχή τους (εισροές από ANFA και SMP). Έτσι, τα καθαρά έσοδα του ΚΚ εμφανίζονται αυξημένα κατά 1% το 11μηνο 2014 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, ενώ τα έσοδα μαζί με τις επιστροφές, οι οποίες ανέρχονται στα 3,07 δισ. το 11μηνο 2014, είναι αυξημένα κατά 1,6%. Ωστόσο, τα καθαρά έσοδα το 11μηνο 2014 διαμορφώνονται στα 41,7 δισ., και υπολείπονται του στόχου που είχε τεθεί για το διάστημα αυτό κατά 975 εκατ. Η απόκλιση αυτή, οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους: α) στην νέα μεγάλη αύξηση των επιστροφών φόρων κατά 205 εκατ. έναντι του στόχου και β) στην υστέρηση περίπου κατά 650 εκατ. των εισπράξεων από τον ΦΕΦΠ, καθώς οι φορολογούμενοι περίμεναν την εφαρμογή του νέου πλαισίου ρύθμισης ληξιπρόθεσμων οφειλών. Από την άλλη πλευρά, όπως ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών, ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία τόσο από την είσπραξη φόρων στην περιουσία, που ανήλθαν περίπου στα 1,5 δισ., παρά το γεγονός ότι μέχρι τον Οκτ.2014 δεν είχαν εισπραχθεί 2 προγραμματισμένες δόσεις του ΕΝΦΙΑ, αλλά και την είσπραξη έμμεσων φόρων και κυρίως του ΦΠΑ και ΕΦΚ καυσίμων, τα οποία, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία, υπερέβησαν τον στόχο και ανήλθαν στα 730 εκατ. περίπου τον Νοέμ.2014. σε δις 4 3 2 1 0 1 2 Πρωτογενές Ισοζύγιο Κεντρικής Κυβέρνησης (σωρευτικά στοιχεία) 2013 Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάιος Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοέμ Δεκ Όσον αφορά τις πρωτογενείς δαπάνες του Τ.Π. ήταν και πάλι σημαντικά μειωμένες κατά -5,7% σε ετήσια βάση στο 11μηνο (πολύ περισσότερο 9

μειωμένες, κατά 1,144 δις από τον στόχο που είχε τεθεί σε αυτό το 11μηνο), έναντι τις εξίσου μεγάλης πτώσης κατά -7,3% το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013. Επομένως, συνολικά το 2014 οι πρωτογενείς δαπάνες προβλέπεται να μειωθούν πολύ περισσότερο από την μείωση κατά -4,0% που προβλέπεται στον Π2015. Τέλος, από τα πληροφοριακά στοιχεία προκύπτει ότι η τακτοποίηση υποχρεώσεων παρελθόντων ετών φορέων Γενικής Κυβέρνησης από την ειδική πίστωση ανήλθε σε 1,0 δισ. το 11μηνο Ιαν.- Νοέμ.2014 έναντι 336 εκατ. το 10μηνο Ιαν.- Οκτ.2014, συνεπώς τον Νοέμ.2014 η τακτοποίηση υποχρεώσεων παρελθόντων ετών ανήλθε σε 676 εκατ. ΕΡΓΑΝΗ: Από τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ προκύπτει ότι οι ροές μισθωτής απασχόλησης ενισχύθηκαν στο 11μηνο Ιαν-Noέμ.2014, καθώς οι προσλήψεις μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα υπερέβησαν τις αναχωρήσεις κατά 99.956 χιλ. άτομα, έναντι 113.489 χιλ. στο αντίστοιχο 11μηνο 2013 (βλ. Διάγραμμα 1). Μάλιστα η αύξηση της καθαρής απασχόλησης στο 11μηνο 2014 εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερη από την αύξηση της απασχόλησης των 11μήνων της χρονικής περιόδου 2001-2013. Ωστόσο, ο Νοέμβριος ήταν ο τρίτος κατά σειρά μήνας του 2014 που παρουσίασε αρνητικό ισοζύγιο προσλήψεων απολύσεων κατά 20,3 χιλ. άτομα, ύστερα από οκτώ κατά σειρά μήνες θετικού πλεονάσματος εντός του 2014. Τα συνεχή θετικά, κατά πλειονότητα, ισοζύγια ροών μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα το 2014, έχουν περιορίσει το ποσοστό ανεργίας, στο 25,7% του εργατικού δυναμικού τον Σεπτ.2014 από 28,0% τον Σεπτ.2013, ενώ από την αρχή του 2014 το ποσοστό ανεργίας παρουσιάζει μικρή αλλά συνεχή υποχώρηση (Ιαν.2014: 27,2%, Σεπτ.2014: 25,7%). Σημειώνεται ότι η πλειονότητα των θετικών ισοζυγίων ροών μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και ειδικότερα η ανάκαμψη των προσλήψεων που άρχισε να εμφανίζεται από το 2 ο 3μηνο του 2013 έχουν και ευεργετική επίδραση στη διαχείριση του ασφαλιστικού συστήματος και ιδίως των εσόδων του ΙΚΑ τα μηνιαία έσοδα του οποίου παρουσιάζουν αύξηση το 2014 για πρώτη φορά από το 2009. Ένα άλλο θετικό στοιχείο που προκύπτει από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ είναι ότι η αύξηση της απασχόλησης στο 11μηνο 2014 συνδυάζεται με μεγάλη άνοδο των προσλήψεων εργαζομένων που ανήλθαν στις 1.450,7 χιλ. στο 11μηνο 2014, έναντι 1.039,4 χιλ. στο 11μηνο 2013 (βλ. Διάγραμμα). Εντούτοις και οι αποχωρήσεις διαμορφώθηκαν σε υψηλό επίπεδο, καθώς ανήλθαν στις 1.350 χιλ. στο 11μηνο 2014, έναντι 925,9 χιλ. στο αντίστοιχο διάστημα του 2013, εξέλιξη που οφείλεται περισσότερο στην αύξηση των οικειοθελών αποχωρήσεων, (+79,7.1%) το 11μηνο 2014 σε σχέση με το 11μηνο 2013 και κατά πολύ λιγότερο στην αύξηση (+29,7%) των καταγγελιών συμβάσεων αορίστου χρόνου (βλ. παρακάτω Πίνακα). Ροές Προσλήψεων Αποχωρήσεων Ιαν. Νοέμ.2014 Ιαν. Νοέμ.2013% μεταβολή Προσλήψεις 1.450.703 1.039.397 39,6% Αποχωρήσεις 1.350.747 925.908 45,9% Καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου 811.575 625.805 29,7% Οικειοθελείς Αποχωρήσεις 539.172 300.103 79,7% Ισοζύγιο 99.956 113.489 11,9% Πηγή: ΕΡΓΑΝΗ Σχετικά με την κατανομή των απασχολουμένων κατά είδος απασχόλησης, το 2014 συνεχίσθηκε η μείωση του ποσοστού πλήρους απασχόλησης με παράλληλη αύξηση του ποσοστού μερικής απασχόλησης, ως αποτέλεσμα της άρσης θεσμικών περιορισμών στην αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, σημαντική συμβολή στην αύξηση των προσλήψεων στο 11μηνο 2014 είχαν οι συμβάσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, όπως και οι συμβάσεις εκ περιτροπής απασχόλησης, γεγονός αναμενόμενο σε χρονική περίοδο που η οικονομία εξέρχεται σταδιακά από την ύφεση. Έτσι, το ποσοστό των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης υποχώρησε στο 49,8% του συνόλου στο 11μηνο 2014, από 79,0% ανήρχοντο το 2009, ενώ οι συμβάσεις μερικής απασχόλησης ανήλθαν σε 36,2% από 16,7% το 2009 και οι συμβάσεις της εκ περιτροπής απασχόλησης υψώθηκαν στο 14,0% από μόλις 4,3% το 2009. Με την ανάκαμψη της οικονομίας το 2014 και την αναμενόμενη μετεξέλιξή της σε ανάπτυξη της τάξης του 3,0%-3,5% ετησίως από το 2015 και στα επόμενα έτη (όπως υπολογίζεται και από την Τρόικα), το ποσοστό των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης θα αρχίζει να αυξάνεται σταδιακά, αν και το ποσοστό των συμβάσεων μερικής απασχόλησης εκτιμάται ότι θα παραμένει υψηλό σε σύγκριση με την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα πριν από την οικονομική κρίση. 17,40 Καθαρή Αύξηση της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα στο 11μηνο (Ιαν. Νοέμ.), σε χιλ., σύμφωνα με το Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ 27,52 56,35 62,70 100,10 50,97 113,49 99,96 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Τέλος, η υψηλότερη καθαρή αύξηση της απασχόλησης τον Νοέμ.2014 καταγράφεται στα επαγγέλματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση, τις δραστηριότητες απασχόλησης, της βιομηχανίας 10

τροφίμων, των δημιουργικών δραστηριοτήτων, τεχνών και διασκέδασης καθώς και των αθλητικών δραστηριοτήτων, ενώ αρνητική ροή απασχόλησης εντοπίζεται κυρίως στην τουριστική δραστηριότητα. Η θετική εξέλιξη της απασχόλησης προκύπτει και από τις έρευνες οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ (Νοέμ.2014). Συγκεκριμένα, οι προβλέψεις για την απασχόληση ενισχύθηκαν σημαντικά: (α) Στο Λιανικό Εμπόριο, που ο σχετικός δείκτης κινείται σε θετικό επίπεδο και κατά πολύ ευνοϊκότερο συγκριτικά με πέρυσι (Νοέμ.2014: +21 μον. Οκτ.2014: +30, Νοέμ.2013: -10), (β) Στις Υπηρεσίες, όπου το 14% των επιχειρήσεων του τομέα αναμένει άνοδο των θέσεων εργασίας, έναντι 7% τον Νοέμ.2013. (γ) Στις Κατασκευές, στις οποίες ο δείκτης των εκτιμήσεων για την τρέχουσα πορεία των εργασιών των επιχειρήσεων κινείται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με πέρυσι (Νοέμ.2014: -9 μον. Νοέμ.2013: -61). Στη Βιομηχανία, στην οποία ο δείκτης πρόβλεψης για την απασχόληση κινήθηκε θετικά και κατά πολύ ευνοϊκότερα από ό,τι πέρυσι (Νοέμ.2014: +1 μον. Οκτ.2014: -5,0 μον. Νοέμ.2013: -17). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός των απασχολουμένων (15-74 ετών) αυξήθηκε σε 3.586,9 χιλ. άτομα στο 3 ο 3μηνο 2014 από 3.539,1 χιλ. άτομα στο 2 ο 3μηνο 2014 και έναντι των 3.533,7 χιλ. του 3 ο 3μηνου 2013. Επομένως, η απασχόληση αυξήθηκε κατά 1,4% σε τριμηνιαία βάση και κατά 1,5% σε ετήσια βάση. Το 2014 η απασχόληση εισήλθε σε φάση ήπιας σταθεροποίησης μετά τη μεγάλη πτώση που κατέγραψε κυρίως τη χρονική περίοδο 2011-2013. Σύμφωνα με την πρόσφατη ενδιάμεση έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος, οι βασικοί παράγοντες που οδήγησαν στη σταδιακή σταθεροποίηση της απασχόλησης είναι: 1) Ο περιορισμός του κόστους εργασίας των επιχειρήσεων (μείωση του κατώτατου μισθού, αποκέντρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και μείωση του χρόνου μετενέργειας των συλλογικών συμβάσεων). 2) Η εφαρμογή πιο ευέλικτων μορφών απασχόλησης (μερική απασχόληση, εκ περιτροπής απασχόληση. 3) Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Η αύξηση της απασχόλησης στο 3 ο 3μηνο 2014 επέφερε σημαντική κάμψη του αριθμού των ανέργων σε 1.229,4 χιλ. στο 3 ο 3μηνο 2014 από 1.280,1 χιλ. στο 2 ο 3μηνο 2013 και 1.320,3 χιλ. στο 3 ο 3μηνο 2013, με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να υποχωρήσει στο 25,5% του εργατικού δυναμικού στο 3 ο 3μηνο 2014 από 26,6% στο 2 ο 3μηνο 2013 και 27,2% το 3 ο 3μηνο του 2013. Παρά την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας, εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο. Η μείωση του ποσοστού ανεργίας συνοδεύεται από μεταβολές στη σύνθεση των ανέργων, ως προς το φύλο και την ηλικία. Συγκεκριμένα, μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό ανεργίας των νέων στο κλιμάκιο ηλικιών 15-24 έτη στο 49,5% στο 3 ο 3μηνο 2013 από 57,1% στο 3 ο 3μηνο 2013, αλλά εξακολουθεί να διατηρείται σε πολύ υψηλό επίπεδο. Στο κλιμάκιο ηλικιών 25-29 ετών, η ανεργία υποχώρησε στο 39,7% στο 3 ο 3μηνο 2014 από 43,5% στο 2 ο 3μηνο 2013. Αντίθετα, στο κλιμάκιο ηλικιών 30-44 ετών η ανεργία αυξήθηκε στο 24,7%, έναντι 25,9% στο 3 ο 3μηνο 2013. Στην κλίμακα 45-64 ετών παρουσίασε μικρή μείωση στο 18,5% στο 3 ο 3μηνο.2014 από 18,9% στο 3 ο 3μηνο του 2013. Η αποκλιμάκωση του υψηλού ποσοστού ανεργίας και ιδιαίτερα των νέων εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί με αργό ρυθμό. Προς αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλουν τα προγράμματα απασχόλησης και κατάρτισης του ΟΑΕΔ καθώς και τα σχετικά προγράμματα και οι δράσεις που χρηματοδοτούνται από τους πόρους οι οποίοι είναι διαθέσιμοι από το ΕΣΠΑ 2014-2020. Η εξέλιξη της απασχόλησης κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα. Από τα στοιχεία του Πίνακα προκύπτει η σημαντική άνοδος της απασχόλησης στον κλάδο παροχής υπηρεσιών καταλύματος και εστίασης (+51,0 χιλ.), η οποία προήλθε από την έντονη άνοδο της τουριστικής κίνησης του τρέχοντος έτους. Σημαντική ήταν επίσης η αύξηση της απασχόλησης και στον κλάδο της Εκπαίδευσης κατά 12,1 χιλ. άτομα. Γενικά κατά το 2014 το 13,4% εργαζομένων απασχολείται στον Πρωτογενή Τομέα, το 15,0% των εργαζομένων στο Δευτερογενή Τομέα και το 71,5% των εργαζομένων απασχολείται στον Τριτογενή. Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας εντοπίζονται στην Κεντρική Μακεδονία (3 ο 3μηνο 2014: 27,8%, 3 ο 3μηνο 2013: 30,2%) και τη Δυτική Μακεδονία (3 ο 3μηνο 2014: 27,5%, 3 ο 3μηνο 2013: 28,9%), ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας εντοπίζονται στο Νότιο Αιγαίο (3 ο 3μηνο 2014: 15,2%, 3 ο 3μηνο 2013: 17,3%) και στα Ιόνια Νησιά (3 ο 3μηνο 2014: 16,1%, 3 ο 3μηνο 2013: 12,8%). Εξέλιξη της απασχόλησης κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (σε χιλ.) Γ' Γ' % Αριθμητική ΚΛΑΔΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΡΙΜΗΝΟ ΤΡΙΜΗΝΟ μεταβολή διαφορά 2014 2013 ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία Ορυχεία και λατομεία Μεταποίηση Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού Παροχή νερού, επεξ. λυμάτων, διαχ. αποβλήτων Κατασκευές Χονδρικό & λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων Μεταφορά και αποθήκευση Δραστ. υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης Ενημέρωση και επικοινωνία Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Δημόσια διοίκηση και άμυνα. Κοινωνική ασφάλιση Εκπαίδευση Δραστ. ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών Δραστηριότητες ετερόδικων οργανισμών & φορέων ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. 3.586,9 3.533,7 1,5% 53,2 483,6 488,8-1,1% -5,2 11,4 8,9 28,1% 2,5 314,2 324,3-3,1% -10,1 27,2 26,4 3,0% 0,8 23,3 23,0 1,3% 0,3 156,9 159,7-1,8% -2,8 630,3 631,7-0,2% -1,4 169,3 169,9-0,4% -0,6 336,6 285,6 17,9% 51,0 76,4 75,5 1,2% 0,9 88,6 109,3-18,9% -20,7 5,3 3,7 43,2% 1,6 200,4 202,4-1,0% -2,0 89,3 64,0 39,5% 25,3 309,5 322,7-4,1% -13,2 282,1 270,0 4,5% 12,1 209,0 205,2 1,9% 3,8 47,2 42,3 11,6% 4,9 75,0 71,8 4,5% 3,2 49,4 47,4 4,2% 2,0 1,8 1,2 50,0% 0,6 483,6 488,8-1,1% -5,2 533,0 542,3-1,7% -9,3 2.570,2 2.502,7 2,7% 67,5 Εξελίξεις στον Τουρισμό: Εξακολουθεί με εντονότερο ρυθμό η βελτίωση της εικόνας της τουριστικής κίνησης το 2014. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών 11

Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), ο αριθμός των αφίξεων ξένων τουριστών στα κυριότερα αεροδρόμια της χώρας (με απευθείας αεροπορικές πτήσεις από το εξωτερικό) σημείωσε τον Νοέμ.2014 θεαματική άνοδο κατά +24,9%, σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά +18,0% τον Νοέμ.2013. Παράλληλα, στο 11μηνο 2014 οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις παρουσίασαν αύξηση κατά +15,2%, σε ετήσια βάση, έναντι +10,6% στο 11μηνο 2013. Η εμφατική αύξηση της τουριστικής κίνησης τον Νοέμβριο και Οκτώβριο 2014 αντικατοπτρίζει τη σαφή επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου ιδίως το τρέχον έτος (βλ. Πίνακα). Πίνακας: Αριθμός Αεροπορικών Αφίξεων (σε κύρια αεροδρόμια) 2012 2013 2014 2013/2012 2014/2013 Ιαν. 191.416 166.780 207.518-12,87% 24,43% Φεβρ. 149.828 140.107 179.020-6,49% 27,77% Μάρτ. 215.424 215.215 243.050-0,10% 12,93% Απρ. 538.256 484.983 661.423-9,90% 36,38% Μάιος 1.207.183 1.424.918 1.621.228 18,04% 13,78% Ιούνιος 1.779.473 2.038.993 2.297.211 14,58% 12,66% Ιούλιος 2.289.568 2.480.274 2.852.095 8,33% 14,99% Αύγουστος 2.260.704 2.487.524 2.833.826 10,03% 13,92% Σεπτέμβριος 1.730.816 1.942.698 2.120.615 12,24% 9,16% Οκτώβριος 697.227 839.776 1.035.271 20,45% 23,28% Νοέμβριος 182.528 215.389 269.036 18,00% 24,91% Σύνολο 11.242.423 12.436.657 14.320.293 10,62% 15,15% Πηγή: ΣΕΤΕ. Ειδικότερα, βάσει των στοιχείων του ΣΕΤΕ (του 11μήνου 2014), η μεγαλύτερη αύξηση των διεθνών αφίξεων εντοπίσθηκε στα αεροδρόμια: Της Πελοποννήσου +42,2% (Καλαμών:+86,5%, Αράξου: +5,4%), των Κυκλάδων +32,0% (Μύκονος: +39,0%, Σαντορίνη: +27,0%), των Αθηνών με ισχυρή αύξηση κατά +28,9% και της Θεσσαλονίκης με άνοδο κατά +16,2%. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τουριστικές αφίξεις στην Αθήνα μόνο από πτήσεις charters υπερέβησαν στο 10μηνο 2014 για πρώτη φορά τα 3 εκατ. (3,049,5 χιλ.) και στο 11μηνο 2014 αυξήθηκαν περαιτέρω σε 3.224 εκατ. Ακολουθούν σε άνοδο οι αερολιμένες του Ιονίου +14,0% (Κεφαλονιά:+6,0%-η τουριστική κίνηση της οποίας επλήγη από τους σεισμούς του 1 ου 2μηνου 2014-Άκτιο:+14,0%), της Κρήτης +7,1% (Χανίων:+11,9%, Ηρακλείου:+5,4%) και της Δωδεκανήσου +8,5% (Ρόδος: +8,2%, Κως: +9,2%), ενώ αξιοσημείωτη ήταν και η κίνηση τουριστών στα αεροδρόμια της Σάμου: +18,3%, Σκιάθου (+18,9%) και Καβάλας (+4,7%). Αξιοσημείωτη είναι τα τελευταία δύο χρόνια και η αυξημένη προσπάθεια αξιοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων και των Μουσείων της χώρας-στο πλαίσιο του στόχου της αξιοποίησης του πολιτιστικού τουρισμού-με αποτέλεσμα να γίνουν πιο γνωστοί και ελκυστικοί στους επισκέπτες, ενδυναμώνοντας έτσι το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι επισκέπτες στα Μουσεία και τους Αρχαιολογικούς Χώρους ανήλθαν σε 9,8 εκατ. στο 8μηνο 2014 (Μουσεία: 2,8 εκατ., Αρχαιολογικοί Χώροι: 6,9 εκατ.), έναντι 8,0 εκατ. στο 8μηνο 2013 (Μουσεία: 2,4 εκατ., Αρχαιολογικοί Χώροι: 5,6 εκατ.). Με βάση τα ανωτέρω η αύξηση της τουριστικής κίνησης το αναμένεται να υπερβεί το +15,0%, συνολικά το 2014, παρά τη στασιμότητα των αφίξεων από τη Ρωσία,εξαιτίας των επιπτώσεων από την ουκρανική κρίση και την πτώχευση ρωσικών ταξιδιωτικών πρακτορείων. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία συνόρων της Τ.τ.Ελλάδος η μικρή κάμψη της τουριστικής προσέλευσης από τη Ρωσία (-4,0%) υπερκαλύπτεται από την αύξηση των τουριστών από την ΕΕ-28 (9μηνο 2014:+23,8%, 9μηνο 2013: +6,5%) και την ανάκαμψη των επισκεπτών από τις ΗΠΑ (9μηνο 2014: +29,4%, 9μηνο 2013: +26,2,1%). Σημειωτέον ότι ο αριθμός των ρώσων τουριστών δεν ήταν το 2014 αμελητέος καθώς στο 9μηνο 2014 επεσκέφθησαν την Ελλάδα 1.163,7 χιλ. από 1.212,6 χιλ. στο 9μηνο 2013. Επιπρόσθετα, οι τουριστικές συνθήκες για την Ελλάδα εξακολουθούν να ενισχύονται, από την παρατεταμένη αναταραχή στη Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή. Ο αριθμός του εισερχόμενου τουρισμού εκτιμάται πλέον ότι θα προσεγγίσει τα 21,5 εκατ. το 2014 (χωρίς την κρουαζιέρα, οι ταξιδιώτες της οποίας υπολογίζονται σε 2,5 εκατ. περίπου στο τρέχον έτος), έναντι 17,8 εκατ. το 2013. Επομένως, οι συνολικές τουριστικές αφίξεις του 2014 (συμπεριλαμβανομένης και της κρουαζιέρας) εκτιμώνται ότι θα πλησιάσουν τα 24,0 εκατ. εκατ. τουρίστες, έναντι αντίστοιχης συνολικής ροής 19,9 εκατ. επισκεπτών το 2013 (βλ. Διάγραμμα). Η λίαν ευνοϊκή εξέλιξη της τουριστικής ροής το 2014 και τα θετικά προμηνύματα για το 2015 τεκμαίρονται και από τους δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών του ΙΟΒΕ στους κύριους κλάδους του τουρισμού, οι οποίοι εξακολουθούν να σημειώνουν το 2014 διακριτή άνοδο. Πιο συγκεκριμένα, στον κλάδο ο σύνθετος δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στα «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια και Τουριστικά- Πρακτορεία» κατέγραψε στο 11μηνο 2014 σημαντική αύξηση κατά +38,0%, σε ετήσια βάση, έναντι αύξησης κατά +27,8% στο 11μηνο 2013. Αξιοσημείωτη ήταν και η αύξηση των κλινών στα ξενοδοχειακά καταλύματα, η οποία υπολογίζεται ότι το 2014 θα ανέλθει στο 48,7%, έναντι 45,2% και 43,2% το 2013 και 2012 αντίστοιχα. Ταξιδιώτες Κρουαζιέρας Ταξιδιώτες πλην κρουαζιέρας 13,1 13,3 Αριθμός Τουριστών Ελλάδα (σε εκατ. άτομα) 16,4 16,9 1,4 *Εκτίμηση ΣΕΤΕ και ALPHA BANK (ΔOA). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ και ΣΕΤΕ. Σημειώνεται ότι στην άνοδο της τουριστικής κίνησης του τρέχοντος έτους, σημαντική συμβολή έχουν η 15,5 19,9 2,1 17,8 24,0 2,5 21,5 2000 2004 2011 2012 2013 2014* 12

βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών, η ανακαίνιση των τουριστικών καταλυμάτων παρά την μικρή άνοδο των τιμών των κλινών των ξενοδοχειακών μονάδων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μέσες τιμές των διανυκτερεύσεων στα τουριστικά ξενοδοχειακά παρουσίασαν μικρή αύξηση κατά +1,0% στο 11μηνο 2014, σε ετήσια βάση (11μηνο 2013: -2,9%), λόγω της αύξησης της ζήτησης από αλλοδαπούς επισκέπτες. Όσον αφορά την δραστηριότητα στον κλάδο του τουρισμού ως σύνολο σημειώνεται ότι ο Κύκλος Εργασιών στον Τουριστικό Κλάδο αυξήθηκε για πρώτη φορά μετά από χρόνια κατά +4,8% το 2013, ύστερα από πτώση κατά -17,2% το 2012, -7,4% το 2011 και -8,2% το 2010. Στη συνέχεια ο κύκλος εργασιών στον τουρισμό σημείωσε νέα σημαντική άνοδο κατά +11,9% σε ετήσια βάση στο 9μηνο 2014, έναντι μείωσής της κατά -0,2% στο 9μηνο 2013. Το 2014 ο Δείκτης Κύκλου Εργασιών στον Τουρισμό εκτιμάται ότι θα ανέλθει στις 95,0 μονάδες, (2010=100) έναντι 80,3 μον. το 2013, υπολειπόμενος όμως ακόμη αρκετά έναντι των δεικτών της περιόδου 2005-2009 (βλ. Διάγραμμα). 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Δείκτης Κύκλου Εργασιών στον Τουρισμό (2010=100) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Η μεγάλη αύξηση του κύκλου εργασιών στον κλάδο του τουρισμού το 2014 αντανακλά, αφενός την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, κάτι που επετεύχθη από το 2013 και ακόμη περισσότερο το 2014, αλλά ενδεχομένως να αποτελεί επίσης αποχρώσα ένδειξη ανάκαμψης και του εσωτερικού τουρισμού, που επηρεάζει θετικά την αύξηση των συνολικών αφίξεων στις χαμηλής ζήτησης περιόδους. Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές: Θεαματική άνοδο κατά +61,3% παρουσίασε ο δείκτης παραγωγής στις κατασκευές 3 ο 3μηνο 2014, σε ετήσια βάση (3 ο 3μηνο 2013: -4,7%), ενώ στο 9μηνο 2014 αυξήθηκε κατά +28,1% (9μηνο 2013: - 16,0%). Σημειώνεται ότι ο δείκτης αυτός περιλαμβάνει 274 επιχειρήσεις του κλάδου των κατασκευών, οι οποίες εμφανίζουν σημαντικό κύκλο εργασιών μεγαλύτερο ή ίσο των 4 εκατ. Από τη σύνθεση του δείκτη προκύπτει ότι η ανωτέρω αύξηση το 2014 προήλθε αποκλειστικά από: (α) την κατακόρυφη αύξηση του δείκτη της Εκτέλεσης Έργων Πολιτικού Μηχανικού κατά +137,0% στο 3 ο 3μηνο 2014, σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης κατά - 1,6% στο αντίστοιχο 3μηνο 2013, ενώ στο 9μηνο 2014 ο δείκτης έργων πολιτικού μηχανικού αυξήθηκε σημαντικά κατά +63,5%, έναντι μείωσης κατά -6,4% στο 9μηνο 2013, καθώς αντίθετα (β) στα Οικοδομικά Έργα ο σχετικός δείκτης μειώθηκε κατά -12,1% και - 8,1% στο 3 ο 3μηνο και 9μηνο 2014, έναντι απωλειών κατά -7,4% και -21,4% στα αντίστοιχα διαστήματα του 2013. Η ραγδαία αύξηση του δείκτη των έργων πολιτικού μηχανικού απηχεί την εντατικοποίηση σημαντικού πλήθους έργων βασικής υποδομής που κατασκευάζονται στην Ελλάδα. (αυτοκινητόδρομοι και σιδηρόδρομοι, οδοί, λιμενικά έργα, γέφυρες, σήραγγες, υπόγειες διαβάσεις, δίκτυα διανομής καυσίμων, ρεύματος και νερού). Απεναντίας, η μείωση της παραγωγής των οικοδομικών έργων αντανακλά την πτώση της κατασκευαστικής δραστηριότητας κτιρίων (κατοικίες, ξενοδοχεία, κτήρια γραφείων, βιομηχανικά, εμπορικά και κτήρια δημοσίων θεαμάτων, εκπαιδευτήρια και νοσοκομεία), και συμπλέει με την περαιτέρω πτώση της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας (αριθμός αδειών, 12μηνος ρυθμός 9μηνου 2014: -17,7%). 140 120 100 80 60 40 20 0 Εξέλιξη Δεικτών Παραγωγής στις Κατασκευές Παραγωγή στις Κατασκευές Οικοδομικά Έργα Έργα Πολιτικού Μηχανικού Αναζωπύρωση της κτηματαγοράς από υπηκόους τρίτων χωρών: Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, από τον Απρίλιο του 2013 οπότε και τέθηκε σε εφαρμογή ο επενδυτικός νόμος 4146/2013, πραγματοποιήθηκαν αγορές ακινήτων ύψους 65 εκατ. Ευρώ από υπηκόους τρίτων χωρών. Ο νόμος αποσκοπούσε στην τόνωση της εγχώριας κτηματαγοράς και έως σήμερα έχει αξιοποιηθεί από 420 ιδιοκτήτες συνολικά, οι οποίοι αγόρασαν (και εξόφλησαν πλήρως κατά την υπογραφή της σύνταξης του συμβολαίου) ακίνητα ύψους μεγαλύτερου των 250 χιλ. και στους οποίους δόθηκε και άδεια παραμονής στους ίδιους και σε 371 μέλη των οικογενειών τους. Πρόκειται επί τω πλείστων για Ρώσους (164 ιδιοκτήτες και 142 μέλη οικογενείας) και Κινέζους (138 ιδιοκτήτες και 111 μέλη οικογενείας) αγοραστές. Οι υπόλοιποι προέρχονται από χώρες όπως η Αίγυπτος, η Ουκρανία και ο Λίβανος ενώ υπάρχουν 223 αιτήσεις σε εκκρεμότητα. Σημειώνεται ότι οι αγοραπωλησίες θα ήταν ακόμη περισσότερες αν δεν είχαν διακοπεί κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου 2014 καθώς 13

δεν συντάσσονταν συμβόλαια λόγω αδυναμίας υπολογισμού του φόρου υπεραξίας. Συνολικά, το μέτρο φέρεται να αποδίδει αλλά υπάρχουν περιθώρια προσέλκυσης ακόμη περισσοτέρων επενδυτών για αυτό και τον Οκτώβριο και Νοέμβριο η Enterprise Greece παρουσίασε το πρόγραμμα χορήγησης αδειών παραμονής σε πολίτες τρίτων χωρών που αγοράζουν ακίνητα στην Κίνα ενώ παράλληλα προωθούνται βελτιώσεις. Ειδικά οι Κινέζοι δείχνουν ενδιαφέρον για τέτοιου είδους επενδύσεις καθώς στην Πορτογαλία και μόνον, έχουν δοθεί 1.100 άδειες παραμονής σε Κινέζους (σε σύνολο 1.560 αδειών) παρότι απαιτείται αγορά ακινήτου αξίας τουλάχιστον 500 χιλ. ή μεταφορά κεφαλαίων ύψους 1 εκατ. ή δημιουργία 10 θέσεων εργασίας. Το πρόγραμμα προσέλκυσης επενδυτών με την χορήγηση άδειας παραμονής της Πορτογαλίας είναι από τα πιο επιτυχημένα και έχει συνολικά προσελκύσει 900 εκατ. από τον Οκτώβριο του 2012 ενώ εκτιμάται ότι το ποσό αυτό θα φθάσει τα 2 δισ. έως τα τέλη του 2015, δείχνοντας το περιθώριο αξιοποίησης του ν. 4146/2013 στην Ελλάδα δεδομένων και των παραδοσιακών δεσμών με την Κίνα και την Ρωσία και του γεγονότος ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μία ευρεία γκάμα ακινήτων προς διάθεση για επαγγελματική ή προσωπική χρήση. Εντούτοις, είναι σημαντικό το πρόγραμμα να γίνει όσο το δυνατόν ελκυστικότερο καθώς πρέπει να ανταγωνιστεί αντίστοιχα προγράμματα άλλων, παρόμοιων, χωρών της ΕΕ όπως της Μάλτας, της Κύπρου, της Ισπανίας αλλά και της Λιθουανίας και της Ουγγαρίας. Νοτιανατολική Ευρώπη Κύπρος: Η Ελληνική Τράπεζα άντλησε σε πρώτη φάση από τις αγορές 201 εκατ. ολοκληρώνοντας την ΑΜΚ με αποτέλεσμα ο δείκτης κοινών μετοχών κατηγορίας 1 (CET 1) να φτάσει το 12,8% με βάσει τον ισολογισμό της 30ης Σεπτ.2014, άνω του ελάχιστου απαιτούμενου 8%. Η ΑΜΚ όχι μόνο καλύπτει τις κεφαλαιακές απαιτήσεις της Τραπέζης με βάση το ακραίο σενάριο αλλά ενισχύει περαιτέρω την κεφαλαιακή της βάση. Το ακραίο σενάριο προέβλεπε κεφαλαιακές ανάγκες ύψους 105 εκατ. Το ΔΣ διατηρεί το δικαίωμα να αντλήσει περαιτέρω 20 εκατ. κεφάλαιο που αναλογεί σε μη ασκηθέντα Δικαιώματα Προτίμησης τα οποία δεν έχουν διατεθεί μέσω της διαδικασίας Προεγγραφής, μέχρι το τέλος Ιανουαρίου 2015, εάν το κρίνει σκόπιμο. Βασικοί μέτοχοι της Τραπέζης είναι οι Wargaming Public Company Ltd, Third Point Hellenic Recovery Fund L.P. και Δήμητρα Επενδυτική Δημόσια Ltd, με ποσοστό άνω του 50%. Στις 16.12.2014 ξεκίνησε ύστερα από 21 μήνες η διαπραγμάτευση των 8.904.425.940 μετοχών της Τραπέζης Κύπρου στα Χρηματιστήρια Αθηνών και Λευκωσίας. Οι παλαιοί μέτοχοι της Τραπέζης (πριν την 15η Μαρτ.2014) κατέχουν σήμερα μόνο το 0,3% των μετοχών της Τραπέζης ενώ ένα ποσοστό 9,6% ανήκει στην πρώην Λαϊκή Τράπεζα. Η τιμή εισαγωγής της Τραπέζης Κύπρου είναι 0,24, ήτοι περίπου 0,17 χαμηλότερη από τη λογιστική της αξία. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του Χρηματιστηρίου Κύπρου, ο τραπεζικός τομέας στο Χρηματιστήριο Κύπρου αποτελεί το 75% του μεγέθους αυτού. Ψηφίστηκε επίσης ο Προϋπολογισμός του Έτους 2015, ο οποίος προβλέπει ανάμεσα στα άλλα ότι το δημόσιο χρέος θα κορυφωθεί μέσα στο 2015 στο 105% του ΑΕΠ από 102% που εκτιμάται για το 2014 και με προοπτική να μειωθεί στο 103% του ΑΕΠ το 2016. Ο Προϋπολογισμός του 2015 βασίζεται στην παραδοχή για άνοδο του ΑΕΠ μέσα στο 2015 κατά +0,8% μετά από μείωση κατά -2,6% το 2014 και περαιτέρω άνοδο κατά +2,1% το 2016, στηριζόμενος στην αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων που θα συμβάλουν στην περαιτέρω μείωση της ανεργίας σε συνδυασμό όμως με συνέχιση της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής, που όπως δείχνουν τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του 2014 η επίτευξη των στόχων του Προϋπολογισμού είναι πολύ εφικτή. Εν τω μεταξύ σε νέα απελευθέρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων προέβη η ΤτΚύπρου. Συγκεκριμένα, απελευθέρωσε την κίνηση κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις έως 2 εκατ. με σκοπό πληρωμές ή και απλώς μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό, ενώ επίσης αυξήθηκε το ποσό της μεταφοράς χρημάτων εκτός Κύπρου στα 10.000 μηνιαίως ανά πρόσωπο ανεξαρτήτως σκοπού. Τέλος, επετράπη η μεταφορά χαρτονομισμάτων σε ευρώ ή και σε ξένο συνάλλαγμα έως τα 6.000 ανά πρόσωπο ανά ταξίδι στο εξωτερικό. Βουλγαρία: Ο πληθωρισμός συνέχισε να διαμορφώνεται με αρνητικό πρόσημο για 16ο συνεχή μήνα, με αποτέλεσμα να μειωθεί στο -0,6% τον Νοέμ.2014 από -0,4% τον Οκτ.2014. Σε μηνιαία βάση, ο πληθωρισμός τον Νοέμ.2014, υποχώρησε κατά -0,4% έναντι αύξησης +0,9% τον Οκτ.2014, με τη μεγαλύτερη μείωση να καταγράφεται στις τιμές των μεταφορών και τη μεγαλύτερη αύξηση στις τιμές των ειδών ένδυσης και υπόδησης. Σε παράλληλη πορεία βρίσκεται και ο εναρμονισμένος πληθωρισμός ο οποίος για 16ο συνεχή μήνα κινήθηκε με αρνητικό πρόσημο και διαμορφώθηκε στο -1,9% τον Νοέμ.2014, έναντι -1,5% τον Οκτ.2014. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Νοέμ.2014) προβλέπει ότι ο πληθωρισμός θα διαμορφωθεί σε μέσα επίπεδα στο -1,4% το 2014 και στο +0,4% το 2015, έναντι +0,4% το 2013. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών περιορίσθηκε κατά -71,8% σε ετήσια βάση, στα 349,2 εκατ. το διάστημα Ιαν.-Οκτ.2014 (0,9% του ΑΕΠ) από 1.236,6 εκατ. το διάστημα 14