Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα

ΕΡΕΥΝΑ Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα Σάββας Σπανός1, Γεωργία Ανδρεοπούλου2, Γεώργιος Γκρίμας3 Φυσικοθεραπευτής, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Φυσικοθεραπείας, Τ.Ε.Ι. Λαμίας Τελειόφοιτη Φυσικοθεραπείας, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. 3 Φυσικοθεραπευτής 1 2 Επικοινωνία: Γεωργία Ανδρεοπούλου, Συκούριο Λάρισας, 40006 email: andreopoulougeorgia32@gmail.com Υποβολή: 12-2-2011 Αποδοχή: 27-3-2011 Θέματα Φυσικοθεραπείας 2011:7(1):1-10 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο πόνος και η λειτουργική ανικανότητα είναι αλληλοεξαρτώμενα, αλλά η σχέση της έντασης του αυχενικού πόνου και της ανικανότητας δεν είναι ξεκάθαρη στη βιβλιογραφία. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει κατά πόσο ο αυχενικός πόνος επηρεάζει τη λειτουργική ικανότητα ασθενών με αυχενικό σύνδρομο. Στην έρευνα συμμετείχαν 71 άτομα (18 άνδρες, 53 γυναίκες) με εθελοντική επιλογή. Για να συμπεριληφθεί κάποιος στο δείγμα έπρεπε να έχει διαγνωσμένο αυχενικό σύνδρομο σε οξεία φάση με δεδομένη την ύπαρξη αυχενικού πό- νου, καθώς και την υποβολή του σε συντηρητική θεραπεία. Κάθε μέλος του δείγματος κλήθηκε να απαντήσει σε ένα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση της λειτουργικότητας, το Copenhagen Neck Functional Disability Scale στην ελληνική του μορφή και σε μία αριθμητική κλίμακα πόνου (NRS). Μετά από έλεγχο της κανονικότητας των κατανομών, και χρήση του Spearman s correlation coefficient τεστ διαπιστώθηκε ότι υπάρχει μια μέση συσχέτιση (0,668) μεταξύ των σκορ της λειτουργικότητας και του πόνου, σε επίπεδο σημαντικότητας μικρότερο από το ορισθέν (p<0,05). Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα δημιούργησαν την ανάγκη για λεπτο- μερέστερη ποσοτική περιγραφή και προσπάθεια ερμηνείας των απαντήσεων σε δύο επιμέρους ερωτήσεις του ερωτηματολογίου. Τα παραπάνω στοιχεία υποδηλώνουν ότι η λειτουργικότητα επηρεάζεται σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα καθώς επίσης ότι το CNFDS είναι ένα ερωτηματολόγιο χρήσιμο στην αξιολόγησή της, σε συνδυασμό με ερωτηματολόγιο πόνου, αν και το θέμα χρήζει περαιτέρω έρευνας. Λέξεις Κλειδιά: αυχενικός πόνος, δυσλειτουργία, neck pain, neck disability, Copenhagen Neck Functional Disability Scale (CNFDS), Numerical Rating Scale (NRS) ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 1

Σπανός και συν. Examination of the Functional Ability in Patients with Neck Pain Savvas Spanos 1, Georgia Andreopoulou 2, Georgios Grimas 3 1 Lecturer in Physiotherapy, T.E.I. of Lamia 2 Senior Student in Physiotherapy, T.E.I. of Lamia 3 Physiotherapist Correspondence: Georgia Andreopoulou, Sykourio Larisa, 40006 Email: andreopoulougeorgia32@gmail.com Submitted:12/2/2011 Accepted: 27/3/201 Physiotherapy Issues 2011:7(1):1-10 ABSTRACT Pain and functional disability it is considered that affect each other, but the relationship between pain intensity and disability is not clearly definite in bibliography. The purpose of the present study was to investigate the extent in which neck pain affects the functional disability in patients with neck pain syndrome. In this study voluntarily participated 71 subjects (18 men, 53 women). To be someone part of the sample, ought to suffer by diagnosed neck pain in an acute phase with granted the existence of neck pain, as well as to undergo in conservative treatment. Each subject was called to answer a questionnaire for the assessment of disability, the Copenhagen Neck Functional Disability Scale (CNFDS) in Greek version and a Numerical Rating Scale (NRS) for pain assessment. After the test of the normal distribution of the data and the use of Spearman s correlation coefficient test, it was established that there is a medium relationship (0,668) between disability and pain scores, which appeared to be statistically significant (p<0,05). Moreover, a further descriptive analysis took place in point of two specific questions of the questionnaire. The above data indicate that functional ability is affected in patients with neck pain, as well as that CNFDS is a useful questionnaire to assess that, though the topic needs further investigation. Key words: neck pain, neck disability, Copenhagen Neck Functional Disability Scale (CNFDS), Numerical Rating Scale (NRS) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ως αυχενικός πόνος συνήθως ορίζεται ο πόνος στον αυχένα που ενίοτε αντανακλά στους ώμους και τα χέρια. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στον αυχένα συχνά είναι δύσκολο να εντοπιστούν εστιακά, γεγονός που δυσκολεύει την τοποθέτηση ακριβούς ανατομικής διάγνωσης, ιδιαίτερα καθώς τα κλινικά σημάδια των διαταραχών του αυχένα δεν είναι ούτε ευερέθιστα ούτε συγκεκριμένα 1. Το αυχενικό σύνδρομο παρουσιάζει κατά προσέγγιση μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, με υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης στις γυναίκες (17%) απ ότι στους άνδρες (10%) 2. Επίσης, επηρεάζει το 45 54% του γενικού πληθυσμού σε κάποια στιγμή της ζωής του. Επιπλέον, οι οικονομικές δαπάνες που προκαλούνται από αυχενικές διαταραχές είναι εξαιρετικά υψηλές 3. Κάποια από τα αίτια της λειτουργικής ανικανότητας είναι ο πόνος και οι ψυχοκοινωνικές μεταβλητές (π.χ. κατάθλιψη, άγχος, φόβος απέναντι στον πόνο που οδηγεί στην υπερβολική αποφυγή δραστηριοτήτων κ.α.), η ηλικία, η εργασία και η ικανότητα διαχείρισης του αυχενικού πόνου, ο προ-τραυματικός αυχενικός πόνος και τέλος, ο πονοκέφαλος 4,5,6,7. Σε ένα μεγάλο αριθμό περιπτώσεων, ο αυχενικός πόνος μπορεί να οδηγήσει σε χρονιότητα 2 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα με σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών 8. Ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο, ο αυχενικός πόνος προκαλεί ανικανότητα, δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί, αλλά συνήθως συνοδεύεται από σημαντική επίδραση στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής 9,10. Για την αξιολόγηση της λειτουργικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής ενός ασθενή με αυχενικό πόνο, χρειάζονται έγκυρα εργαλεία, όπως διάφορες κλίμακες και ερωτηματολόγια που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη, έτσι ώστε να συλλεχθούν οι απαιτούμενες πληροφορίες. Είναι γενικά αποδεκτό, ότι εργαλεία που έχουν κατασκευαστεί αποκλειστικά για την αξιολόγηση του αυχενικού πόνου ή της ανικανότητας, έχουν καλύτερη ανταπόκριση και μεγαλύτερη εγκυρότητα, από εργαλεία που αξιολογούν τον πόνο και την ανικανότητα χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους συγκεκριμένο εντοπισμό 11,12. Υπάρχουν αρκετά ερωτηματολόγια που επιδιώκουν να αξιολογήσουν το βαθμό λειτουργικής ανικανότητας του ατόμου, προκαλούμενης από αυχενικό πόνο, σχετιζόμενης με καθημερινές δραστηριότητες. Τέτοια είναι το Neck Disability Index 8,13,14,15,16, το Neck Pain and Disability Scale 14,15,16,17, το Northwick Park Neck Pain Questionnaire 14,15,16, το Patient Specific Functional Scale Self reports with Neck Dysfunction 15, το Neck Pain Functional Limitation Scale 18, το Global Assessment Of Neck Pain 19 και το Copenhagen Neck Functional Disability Scale 14,15,19,20,21,22. Το Copenhagen Neck Functional Disability Scale είναι ένα ερωτηματολόγιο που έχει χρησιμοποιηθεί σε πλειάδα ερευνών. Έχει γίνει έλεγχος της αξιοπιστίας, της εγκυρότητας καθώς και της ευαισθησίας του στις αλλαγές, στην αγγλική 22 καθώς και στην γαλλική γλώσσα 21. Επίσης, σε έρευνα των Kose et al 14 το εν λόγω ερωτηματολόγιο μαζί με άλλα τρία ελέγχθηκε για την εγκυρότητα, αξιοπιστία και την ανταπόκρισή του στις κλινικές αλλαγές, στην τουρκική γλώσσα. Επιπλέον, το Copenhagen Neck Functional Disability Scale ήταν μέσο αξιολόγησης της λειτουργικής ανικανότητας εξαιτίας του αυχενικού πόνου και στις έρευνες των Pietrobon et al 15 και των Fejer et al 19. Τέλος, σε έρευνα των Fejer & Hartvigsen 20 που είχε σαν σκοπό να υπολογίσει τη σχέση μεταξύ της έντασης και της διάρκειας του αυχενικού πόνου, και της ανικανότητας, χρησιμοποιήθηκε το Copenhagen Neck Functional Disability Scale. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνηθεί κατά πόσο ο αυχενικός πόνος επηρεάζει τη λειτουργική ικανότητα ασθενών με αυχενικό σύνδρομο. Αυτή η αξιολόγηση έγινε μέσω της συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου Copenhagen Neck Functional Disability Scale στην Ελληνική εκδοχή του. Για τον καθορισμό της έντασης του πόνου χρησιμοποιήθηκε η αριθμητική κλίμακα πόνου NRS. O αυχενικός πόνος μπορεί να οδηγήσει σε χρονιότητα με σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Σχεδιασμός της Έρευνας Η παρούσα μελέτη αποτελεί περιγραφική έρευνα και από τις διάφορες τεχνικές συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο. Αυτός ο σχεδιασμός επιλέχθηκε έτσι ώστε να ληφθούν απαντήσεις για την λειτουργικότητα ασθενών με αυχενικό πόνο από μια ευρεία γεωγραφική περιοχή και να γίνει συσχέτιση των αποτελεσμάτων. Έπειτα από την επιλογή του ερωτηματολογίου, της κλίμακας πόνου, καθώς και τον καθορισμό του σκοπού της έρευνας, έγινε η παρουσίαση του πρωτοκόλλου της, το οποίο εγκρίθηκε από την επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας του Α.Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δείγμα Στην έρευνα το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε δημιουργήθηκε από εθελοντές. Τα άτομα που πήραν μέρος ήταν 71 (18 άνδρες, 53 γυναίκες) και ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν 41,5 έτη (SD=13,456). Για να συμπεριληφθεί κάποιος στο δείγμα έπρεπε να έχει διαγνωσμένο αυχενικό σύνδρομο σε οξεία φάση με δεδομένη την ύπαρξη αυχενικού πόνου, καθώς και να υποβάλλεται ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 3

Σπανός και συν. σε φυσικοθεραπευτική αγωγή. Μοναδικό κριτήριο αποκλεισμού στην έρευνα αποτελούσε οποιαδήποτε άλλη κατάσταση, εκτός του αυχενικού πόνου, που αποδεδειγμένα επηρέαζε τη λειτουργικότητα του ατόμου. Αυτό έγινε για να μην υπάρξει λανθασμένη συσχέτιση στα αποτελέσματα, και το σκορ της λειτουργικότητας επηρεαστεί από άλλους παράγοντες που ενδεχομένως να αλλοίωναν τα αποτελέσματα (π.χ χειρουργική επέμβαση στον αυχένα). Όλοι οι συμμετέχοντες πριν την συμπλήρωση του ερωτηματολογίου ενημερώθηκαν πλήρως για την διαδικασία, μέσω ενός εντύπου, που εξηγούσε λεπτομερώς το σκοπό, τους στόχους και άλλες πληροφορίες που θα έπρεπε να γνωρίζουν. Μετά την ενημέρωσή τους, οι εθελοντές έδωσαν την συγκατάθεσή τους για την συμμετοχή στην έρευνα, διαδικασία που έγινε μέσω του εντύπου συναίνεσης. Εξοπλισμός Υλικό Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκε το Copenhagen Neck Functional Disability Scale (CNFDS) στην Ελληνική του μορφή, για την αξιολόγηση της λειτουργικότητας των καθημερινών δραστηριοτήτων των ασθενών. Αρχικά, έγινε η μετάφραση του ερωτηματολογίου στην Ελληνική γλώσσα. Ο έλεγχος της σωστής απόδοσης του ερωτηματολογίου στην ελληνική, έγινε από το τμήμα ξένων γλωσσών του Α.Τ.Ε.Ι. Λαμίας, έτσι ώστε να αποφευχθούν πιθανά λάθη στη σύνταξη και κατά συνέπεια την κατανόηση του από το δείγμα. Το CNFDS αποτελείται από 15 ερωτήσεις σχετικές με καθημερινές δραστηριότητες, όπως τον ύπνο, το πλύσιμο των δοντιών, το διάβασμα, κ.α., καλώντας τον ερωτώμενο να απαντήσει ναι, περιστασιακά ή όχι και σκορ από 0 (καθόλου ανικανότητα εξαιτίας του αυχενικού πόνου) μέχρι 30 (μέγιστη ανικανότητα εξαιτίας του αυχενικού πόνου). Επίσης, χρησιμοποιήθηκε μια αριθμητική κλίμακα πόνου (Numerical Rating Scale, NRS) στην οποία οι ασθενείς σημείωσαν, σε μια κλίμακα από το 0 (καθόλου πόνος) μέχρι το 10 (μέγιστος πόνος), τον πόνο που αισθάνονταν ότι είχαν τη συγκεκριμένη στιγμή που συμπλήρωναν το ερωτηματολόγιο. Η κλίμακα NRS εμφανίζεται να έχει αξιοπιστία και εγκυρότητα έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κλινική πρακτική, καθώς επίσης και λιγότερες πρακτικές δυσκολίες από την οπτική αναλογική κλίμακα 23. Διαδικασία Αρχικά, προηγήθηκε μια πιλοτική μελέτη έτσι ώστε να συλλεχθούν πληροφορίες για πιθανά προβλήματα (π.χ. τη μη κατανόηση των ερωτήσεων), για να μειωθούν οι επιπλοκές της έρευνας και για να μπορούν να γίνουν πιθανές απαιτούμενες αλλαγές. Διανεμήθηκαν σε φυσικοθεραπευτές τα πρώτα 10 ερωτηματολόγια έτσι ώστε να απαντηθούν από τους ασθενείς και να συλλεχθεί το αρχικό δείγμα. Αφού συλλέχθηκαν πίσω τα ερωτηματολόγια αυτά, μελετήθηκαν οι απαντήσεις τους και δεν υπήρξε κανένα εμφανές πρόβλημα, οπότε δεν χρειάστηκε να γίνει καμία τροποποίηση του ερωτηματολογίου. Μετά την πραγματοποίηση της πιλοτικής μελέτης, η διαδικασία μπορούσε να συνεχιστεί κανονικά και να δοθούν τα ερωτηματολόγια προς απάντηση. Αφού διανεμήθηκαν 105 ερωτηματολόγια σε φυσικοθεραπευτές της Λάρισας (65 ερωτηματολόγια), του Βόλου (12 ερωτηματολόγια), της Λαμίας (8 ερωτηματολόγια) και της Αθήνας (20 ερωτηματολόγια), περιοχές με ευκολότερη πρόσβαση για τους ερευνητές, με την προϋπόθεση ότι την συγκεκριμένη περίοδο εφήρμοζαν θεραπεία σε άτομα με αυχενικό σύνδρομο, συλλέχθηκαν πίσω τα 71. Το σύνολο των ερωτηματολογίων που συλλέχθηκαν πίσω ήταν μικρότερο σε σχέση με αυτό που μοιράστηκε, είτε γιατί κάποιοι υποψήφιοι δεν έδωσαν την συγκατάθεσή τους για συμμετοχή στην έρευνα είτε γιατί οι φυσικοθεραπευτές δεν είχαν τον απαιτούμενο αριθμό δείγματος τη συγκεκριμένη περίοδο. Στατιστική επεξεργασία Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με την βοήθεια του προγράμματος SPSS (version 17.0). Αφού ελέγχθηκε η κανονικότητα των κατανομών των δεδομένων με τη χρήση του Kolmogorov test, χρησιμοποιήθηκε το Spearman s rank correlation coefficient test για τη συσχέτιση των αποτελεσμάτων του πόνου και της λειτουργικότητας. Για περαιτέρω εξαγωγή συμπερασμάτων έγινε ποσοστιαία παράθεση των απαντήσεων σε συγκεκριμένες ερωτήσεις με τη βοήθεια του προγράμματος Microsoft Office Excel 2007. 4 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Γράφημα 1: Kolmogorov - Smirnov test για λειτουργικότητα. Γράφημα 2: Kolmogorov - Smirnov test για πόνο. Στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκε δείγμα 71 ατόμων με μέσο όρο ηλικίας 41.5 έτη από τα οποία 18 ήταν άνδρες και 53 γυναίκες. Με βάση το τεστ ελέγχου της κανονικότητας των κατανομών Kolmogorov Smirnov, η κατανομή των δεδομένων της λειτουργικότητας και του πόνου δεν ήταν κανονική (p < 0,05) (βλ. Γραφήματα 1 & 2). Όπως εμφανίζεται στον Πίνακα 1, η διάμεση τιμή του σκορ της λειτουργικότητας ήταν 11, ενώ η διάμεση τιμή της έντασης του πόνου ήταν 6. Με δεδομένη την έλλειψη κανονικότητας στις κατανομές, για την περαιτέρω στατιστική επεξεργασία χρησιμοποιήθηκε το μη παραμετρικό τεστ Spearman s rank correlation coefficient (βλ. Πίνακα 2). Πίνακας 1: Περιγραφικά χαρακτηριστικά της λειτουργικότητας και του πόνου. N Εύρος Ελάχιστο Μέγιστο Διάμεση τιμή Λειτουργικότητα 71 28 2 30 11 Πόνος 71 8 1 9 6 Valid N 71 Πίνακας 2: Spearman s rank correlation coefficient. Spearman s rho Λειτουργικότητα Correlation Coefficient Πόνος Λειτουργικότητα Πόνος 1,000,668 ** Sig. (2-tailed).,000 N 71 71 Correlation Coefficient,668 ** 1,000 Sig. (2-tailed),000. N 71 71 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 5

Σπανός και συν. Γράφημα 3: Ερώτηση 9 «Έχετε ενοχληθεί από πονοκεφάλους κατά τη διάρκεια που είχατε πόνο στον αυχένα;» Όπως είναι εμφανές από τον Πίνακα 2 υπάρχει μια μέση συσχέτιση (0,668) μεταξύ της λειτουργικότητας και του πόνου και επίσης, τα αποτελέσματα αυτά είναι στατιστικώς σημαντικά (p<0,05). Όπως είναι φανερό στο Γράφημα 3, το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος (69%) απάντησε θετικά στην ερώτηση «έχετε ενοχληθεί από πονοκεφάλους κατά τη διάρκεια που είχατε πόνο στον αυχένα;», με ένα ποσοστό μικρότερο του 50% να έχει απαντήσει είτε «όχι» είτε «περιστασιακά». Αυτό δείχνει ότι κατά τη διάρκεια του αυχενικού πόνου ένα πολύ συχνό φαινόμενο είναι η παρουσία πονοκεφάλου, Γράφημα 4: Ερώτηση 7 «Αποφεύγετε να σηκώνετε αντικείμενα που ζυγίζουν 2-4 κιλά εξαιτίας του αυχενικού πόνου;» που αποτελεί και ένα από τα πιθανά συμπτώματά του αυχενικού συνδρόμου. Στο Γράφημα 4, στην ερώτηση «αποφεύγετε να σηκώνετε αντικείμενα που ζυγίζουν 2-4 κιλά εξαιτίας του αυχενικού πόνου;» το δείγμα στο μεγαλύτερο ποσοστό του έχει απαντήσει αρνητικά (45%), ενώ τα ποσοστά των απαντήσεων «ναι» και «περιστασιακά» ήταν παρόμοια. Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα που δεν αναμενόταν σε τέτοιο βαθμό. Το αναμενόμενο αποτέλεσμα θα ήταν να επηρεάζεται η άρση αντικειμένων από την ένταση του αυχενικού πόνου. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έφεραν στην επιφάνεια μία στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ της λειτουργικότητας και του πόνου σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας συμφωνούν με τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών. Το Copenhagen Neck Functional Disability Scale (CNFDS) μοιάζει να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση του αυχενικού πόνου. Η συσχέτιση μεταξύ των σκορ του CNFDS και άλλων έγκυρων κριτηρίων, όπως είναι η κλίμακα VAS, δείχνει ότι το CNFDS μπορεί να αναγνωρίσει την τωρινή κατάσταση του ασθενή και τις αλλαγές μέσα στο χρόνο 21. Η σημαντικότερη διαφορά της έρευνας των Forestier et al 21 με την παρούσα έρευνα, είναι στο δείγμα που χρησιμοποιήθηκε. Συγκεκριμένα, χρησιμοποίησαν άτομα με χρόνιο αυχενικό πόνο, ενώ στην παρούσα έρευνα το δείγμα έπρεπε να έχει διαγνωσμένο αυχενικό σύνδρομο σε οξεία φάση 6 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα με δεδομένη την ύπαρξη πόνου, καθώς και την υποβολή του σε συντηρητική θεραπεία. Σε έρευνα των Jordan et al 22 βρέθηκε μέτρια στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ των σκορ της λειτουργικότητας και του πόνου, δείχνοντας καλή εγκυρότητα. Επίσης, τα σκορ της λειτουργικότητας έδειξαν μία μέτρια στατιστικώς σημαντική συσχέτιση με τα σκορ του πόνου ακόμα και μετά από την θεραπεία που ακολούθησαν τα άτομα. Η διαφορά μάλλον έγκειται στο γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν 162 άτομα, σε σχέση με την παρούσα που ήταν 71. Οι Fejer & Hartvigsen 20 στην έρευνα που διεξήγαγαν βρήκαν αποτελέσματα παρόμοια με την παρούσα μελέτη. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν μία μέτρια στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ της έντασης του πόνου και της ανικανότητας σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές και άλλες μεταβλητές, σε αντίθεση με τη μικρή συσχέτιση της διάρκειας του πόνου και της ανικανότητας, που είναι φτωχός δείκτης του επιπέδου της ανικανότητας. Επίσης, έχουν γίνει παρόμοιες έρευνες και με τη χρήση άλλων ερωτηματολογίων που αξιολογούν και αυτά τη λειτουργική ικανότητα ασθενών με αυχενικό πόνο. Οι εν λόγω μελέτες παρουσίασαν και αυτές παρόμοια αποτελέσματα με την παρούσα, δηλαδή ότι υπάρχει συσχέτιση της λειτουργικότητας και του πόνου σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα (από 0,54 έως 0,81) 13,14,16,24,25. Εκτός από την συσχέτιση των αποτελεσμάτων της λειτουργικότητας και του πόνου, έγινε και μια ποσοστιαία παράθεση κάποιων από τις επιμέρους ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ξεχωριστά. Αυτό έγινε για να μελετηθούν λεπτομερέστερα κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν, είτε θετικά είτε αρνητικά, τη λειτουργικότητα. Όπως φάνηκε και από τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, οι περισσότεροι ασθενείς είχαν αναφέρει ότι παρουσίασαν πονοκεφάλους κατά τη διάρκεια του πόνου στον αυχένα. Σε έρευνα που διεξήχθη από της Weber 26, συμμετείχαν 131 μαθητές, από τους οποίους το 40% ανέφερε ότι είχε σε αρκετό βαθμό αυχενικό πόνο σε συνδυασμό με πονοκεφάλους, που μερικούς τους επηρέαζε και σε καθημερινές τους δραστηριότητες. Η άρση αντικειμένων θεωρήθηκε ότι είναι μια δραστηριότητα της οποίας η εκτέλεση θα επηρεαζόταν από τον αυχενικό πόνο. Όμως, η ποσοστιαία παράθεση των απαντήσεων στην αντίστοιχη ερώτηση έδειξε το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος απάντησε ότι δεν αποφεύγει αυτές τις δραστηριότητες, αν και το ποσοστό που απάντησε «περιστασιακά» δεν ήταν ιδιαίτερα μικρό, δείχνοντας ότι έστω και σε μικρότερο βαθμό, από αυτόν που αναμενόταν, η άρση βαρέων αντικειμένων επηρεάζεται από τον πόνο. Για να γίνουν αποδεκτά τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι πιθανές ελλείψεις της. Σημαντικό μειονέκτημα ήταν η μη παρακολούθηση των ερωτώμενων, Ο πονοκέφαλος και ο αυχενικός πόνος συχνά συνυπάρχουν επηρεάζοντας ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό, όταν αυτό συμβαίνει, τη λειτουργικότητα του πάσχοντος γιατί μπορεί να υπήρξαν διάφορες παρερμηνείες που να χρειάστηκαν αποσαφήνιση. Επίσης, το μέγεθος του δείγματος έχει αρνητική αλλά και θετική σημασία. Αφενός από την άποψη της επαρκούς αντιπροσώπευσης του πληθυσμού, μιας και μεγαλύτερο δείγμα θα ήταν αντιπροσωπευτικότερο και αφετέρου, από την πρακτική άποψη των χρονικών περιθωρίων, μιας και η συγκέντρωση περισσότερων ερωτηματολογίων θα απαιτούσε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σημαντικότερο μειονέκτημα της μελέτης είναι η απουσία διαπολιτισμικής μεταφοράς του CNFDS και ο έλεγχος της εγκυρότητας και αξιοπιστίας του στην Ελληνική. Επειδή περαιτέρω έρευνες πρέπει να πραγματοποιηθούν για την διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα και αφού το Copenhagen Neck Functional Disability Scale μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση της λειτουργικότητας, θα πρέπει να ελεγχθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του στην Ελληνική εκδοχή, καθώς και η ευαισθησία του στις αλλαγές, έτσι ώστε να ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 7

Σπανός και συν. μπορέσει να χρησιμοποιηθεί στην κλινική πράξη. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι υπάρχει μια μέση συσχέτιση του πόνου και της λειτουργικότητας και αυτό φάνηκε να είναι στατιστικώς σημαντικό (p<0,05). Επίσης, φάνηκε ότι ο πονοκέφαλος και ο αυχενικός πόνος συχνά συνυπάρχουν επηρεάζοντας ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό, όταν αυτό συμβαίνει, τη λειτουργικότητα του πάσχοντος. Αντίθετα η άρση αντικειμένων φάνηκε να μην επηρεάζετε σε μεγάλο βαθμό σε ασθενείς με αυχενικό πόνο. Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής προάγουν την άποψη ότι όσο αυξάνεται η ένταση του αυχενικού πόνου τόσο μειώνεται το επίπεδο της λειτουργικότητας του ασθενούς, κάτι που έχει επιβεβαιωθεί και από παρόμοιες έρευνες. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε θερμά τους συμμετέχοντες για την προθυμία τους στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου καθώς επίσης και τους συμμετέχοντες φυσικοθεραπευτές για την πολύτιμη βοήθειά τους. ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. 2. 3. 4. 5. Aker PD, Groos AR, Peloso P, 1996, Conservative management of mechanical neck pain: systematic overview and metaanalysis, British Medical Journal, vol. 313, no. 7068, pp. 1291 1296. Bovim G, Schrader H, Sand T, 1994, Neck pain in the general population, Spine, vol. 19, no. 12, pp. 1307 1309. Fernandez-de-las-Penas C, Palomeque-del-Cerro L, Rodriguez- Blanco C, Gomez-Conesa A, Miangolarra-Page J, 2007, Changes in neck pain and active range of motion after a single thoracic spine manipulation in subjects presenting with mechanical neck pain: a case series, Journal of Manipulative and Physiological Therapeutics, vol. 30, no. 4, pp. 312 320. Abdulwahab SS, 1999, Treatment based on H-reflexes improves disability status in patients with cervical radiculopathy, International Journal of Rehabilitation Research, vol. 22, no. 3, pp. 207 214. Berglund A, Bodin L, Jensen I, Wiklund A, Alfredsson L, 2006, The influence of prognostic factors on neck pain intensity, disability, anxiety and depression over a 2-year period in subjects with acute whiplash injury, Pain, vol. 125, no. 3, pp. 244 256. 6. Landers M, Creger R, Baker C, Stutelberg K, 2008, The use of fearavoidance beliefs and nonorganic signs in predicting prolonged disability in patients with neck pain, Manual Therapy, vol. 13, no. 3, pp. 239 248. 7. Linton SJ, 1990, Risk factors for neck and back pain in a working population in Sweden, Work Stress, vol. 4, pp. 41 49. 8. Trouli M, Vernon H, Kakavelakis K, Antonopoulou M, Paganas A, Lionis C, 2008, Translation of the Neck Disability Index and validation of the Greek version in a sample of neck patients, Biomed Central Musculoskeletal Disorders, vol. 9, no. 106, pp. 1 8. 9. Boden SD, Swanson AL, 1998, An assessment of the early management of spine problems and appropriateness of diagnostic imaging utilization, Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America, vol. 9, no. 2, pp. 411 417. 10. Wolsko PM, Eisenberg DM, Davis RB, Kessler R, Phillips RS, 2003, Patterns and perceptions of care for treatment of back and neck pain: results of a national survey, Spine, vol. 28, no. 3, pp. 292 297. 11. Patrick DL, Deyo RA, 1989, Generic and disease-specific measures in assessing health status and quality of life, Medical Care, vol. 27, no. 3, pp. S217 32. 12. Riddle DL, Stratford PW, 1998, Use of generic versus regionspecific functional status measures on patients with cervical spine disorders, Physical Therapy, vol. 78, no. 9, pp. 951 963. 13. Hermann K, Reese C, 2001, Relationship among selected measures of impairment, functional limitation, and disability in patients with cervical spine disorders, Physical Therapy, vol. 81, no. 3, pp. 91 97. 14. Kose G, Hepguler S, Atamaz F, Oder G, 2007, A comparison of four disability scales for Turkish patients with neck pain, Journal of Rehabilitation Medicine, vol. 39, pp. 358 362. 15. Pietrobon R, Coeytaux R, Carey T, Richardson W, DeVellis R, 2002, Standard scales for measurement of functional outcome for cervical pain or dysfunction, Spine, vol. 27, no. 5, pp. 515 522. 16. Wlodyka Demaille S, Poiraudeau S, Catanzariti J-F, Rannou F, Fermanian J, Revel M, 2004, The ability to change of three questionnaires for neck pain, Joint Bone Spine, vol. 71, no. 4, pp. 317 326. 17. Blozik E, Kochen M, Herrmann 8 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Διερεύνηση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με πόνο στον αυχένα Lingen C, Scherer M, 2010, Development of a short version of the Neck Pain and Disability Scale, European Journal of Pain, vol. 14, no. 8, pp. 864.e1 864.e7. 18. Leonard JH, Choo CP, Manof MR, Md Isa Z, Mohd Nordin NA, Das S, 2009, Development and evaluation of neck pain and functional limitation scale: a validation study in the Asian context, Indian Journal of Medicine Sciences, vol. 63, no. 10, pp. 445 454. 19. Fejer R, Jordan A, Hartvigsen J, 2005, Categorizing the severity of neck pain: Establishment of cut-points for use in clinical and epidemiological research, Pain, vol. 119, no. 1, pp. 176 182. 20. Fejer R, Hartvigsen J, 2008, Neck pain and disability due to neck pain: what is the relation?, European Spine Journal, vol. 17, no. 1, pp. 80 88. 21. Forestier R, Francon A, Saint Arroman F, Bertolino C, 2007, French version of the Copenhagen Neck Functional Disability Scale, Joint Bone Spine, vol. 74, no. 2, pp. 155 159. 22. Jordan A, Manniche C, Mosdal C, Hindsberger C, 1998, The Copenhagen Neck Functional Disability Scale: a study of reliability and validity, Journal of Manipulative and Physiological Therapeutics, vol. 21, no. 8, pp. 520 527. 23. Williamson A & Hoggart B, 2005, Pain: a review of three pain rating scales, Journal of clinical nursing, vol. 14, no. 7, pp. 798 804. 24. Chiu T, Lam T-W, Hedley A, 2005, Correlation among physical impairments, pain, disability, and patient satisfaction in patients with chronic neck pain, Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, vol. 86, no. 3, pp. 534 540. 25. Ho Ting Yip C, Tai Wing Chiu T, Tung Kuen Poon A, 2008, The relationship between head posture and severity and disability of patients with neck pain, Manual Therapy, vol. 13, no. 2, pp. 148 154. 26. Weber Hellstenius SA, 2009, Recurrent neck pain and headaches in preadolescents associated with dysfunction of the cervical spine: a cross-sectional observational study with 131 students, Journal of manipulative and Physiological Therapeutics, vol. 32,no. 8, pp 625 634. ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 9

10 ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΜΟΣ 7 - ΤΕΥΧΟΣ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2011