Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας «Το χαμένο κλειδί» ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΥΜΠΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2011
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 12
Περιεχόμενα ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 4 ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 4 ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ 5 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 6 Α Δραστηριότητα 6 Β Δραστηριότητα 9 Γ Δραστηριότητα 10 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 11 Σελίδα 3 από 12
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Τίτλος «Το χαμένο κλειδί» Δημιουργός Ευαγγελία Τύμπα Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Διδακτική ενότητα 6 η Ενότητα, ΒΜ τ.β, σσ. 20-30 Τάξη Α Δημοτικού Χρονική διάρκεια Θα απαιτηθούν 6-12 διδακτικές ώρες με διακοπές Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η δραστηριότητα περιλαμβάνει τρεις δραστηριότητες/προτάσεις, οι οποίες σχετίζονται θεματικά με τη συγκεκριμένη ενότητα του σχολικού βιβλίου (6 η ). Στην πρώτη δραστηριότητα, η οποία αφορά τις σύνθετες λέξεις, τα παιδιά μελετούν την κατασκευή και το νόημα σύνθετων λέξεων αλλά και εκφράσεων με τη λέξη χιόνι. Στη δεύτερη δραστηριότητα με αφορμή ένα «μαγικό κλειδί» τα παιδιά φτιάχνουν ένα δικό τους παραμύθι, το οποίο εικονογραφούν και παρουσιάζουν σε βίντεο στην ιστοσελίδα τους. Τέλος, στην τρίτη δραστηριότητα γνωρίζουν τη δράση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Κάνε μια ευχή». Δραστηριοποιούνται για την ενίσχυσή του, γράφουν/ζωγραφίζουν και στέλνουν τις ευχές τους στα παιδιά που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, για να τους δώσουν κουράγιο. Σελίδα 4 από 12
Γ. ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ Στην 6 η ενότητα του σχολικού βιβλίου, τόσο τα κείμενα όσο και οι ασκήσεις εστιάζουν στη διδασκαλία των τσ-τζ, γκ-γγ και αυ-ευ. Με τις τρεις δραστηριότητες που προτείνονται στη συνέχεια τα παιδιά όχι μόνο εμπεδώνουν τα παραπάνω δίψηφα/συμπλέγματα, αλλά καλλιεργούν ευρύτερα τον προφορικό και γραπτό τους λόγο και ασκούνται σε μορφές νέου γραμματισμού. Χρησιμοποιούν τις νέες μορφές γραμματισμού, για να εμπεδώσουν τυπικές γνώσεις, να εκφράσουν σκέψεις/συναισθήματα, να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να υποστηρίξουν συνανθρώπους τους. Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις Επιχειρείται οι μαθητές: να εξοικειωθούν με τη δομή/στοιχεία συγκεκριμένης κατηγορίας παραμυθιών, των λαϊκών, μαγικών παραμυθιών να γνωρίσουν τη δράση συγκεκριμένου μη κερδοσκοπικού οργανισμού να ευαισθητοποιηθούν για να υποστηρίξουν τη δράση του να αναλάβουν πρωτοβουλίες αλληλεγγύης για τα παιδιά που απειλούνται από σοβαρές ασθένειες. Γνώσεις για τη γλώσσα Επιχειρείται οι μαθητές: να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο να κατανοήσουν εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη χιόνι να κατανοήσουν εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη κλειδί να παράγουν ποικίλα κειμενικά είδη (ευχή, μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, παραμύθι, σταυρόλεξο) να κατανοήσουν την έννοια του επιθέτου να μπορούν να χρησιμοποιούν επίθετα για να περιγράψουν πρόσωπα/πράγματα. Γραμματισμοί Σελίδα 5 από 12
Επιχειρείται οι μαθητές: να μάθουν να γράφουν κείμενο στον κειμενογράφο να μάθουν να ανοίγουν αρχείο και να αποθηκεύουν την εργασία τους να μάθουν να γράφουν και να στέλνουν μήνυμα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο να μάθουν τον τρόπο αναζήτησης σε ηλεκτρονικό λεξικό να εξοικειωθούν με τη χρήση/μελέτη ενός διαδικτυακού λεξικού να εξοικειωθούν με τη δημιουργία προγράμματος παρουσίασης να εξοικειωθούν με τη χρήση προγράμματος δημιουργικής ζωγραφικής (Tux Paint) να εξοικειωθούν με τη χρήση κλειστού προγράμματος για την κατασκευή σταυρόλεξου (Hot Potatoes). Κείμενα http://www.youtube.com/watch?v=1dczrbp0u-e http://makeawish.gr/about-us.html Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], στην Ηλεκτρονική Πύλη του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας: http://www.greeklanguage.gr/greeklang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%cf%87%ce%b 9%CE%BF%CE%BD&sin=all Δ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Α Δραστηριότητα («Το χαμένο κλειδί», ΒΜ τεύχος β, σ. 20) Σελίδα 6 από 12
1η-4η διδακτική ώρα Με αφορμή το περιεχόμενο του κειμένου, το οποίο περιέχει αρκετές σύνθετες λέξεις, συζητάμε με τα παιδιά τον σχηματισμό των σύνθετων λέξεων. Στη συνέχεια τα παιδιά σε ομάδες των δύο-τριών ατόμων ανοίγουν ξεχωριστό αρχείο και γράφουν όσες σύνθετες λέξεις γνωρίζουν, όπου η μία από τις δύο λέξεις, που ενώνονται για να σχηματίσουν σύνθετη, πρέπει να είναι η λέξη χιόνι. Αναζητούν κι άλλες παρόμοιες λέξεις στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Συζητάμε μαζί τους για τη λέξη ή τα γράμματα που πρέπει να γράψουν για να εμφανιστούν οι σύνθετες λέξεις που ψάχνουν. Αφήνουμε τις ομάδες να πειραματιστούν, π.χ. να γράψουν χιόνι ή χιον- και εξηγούμε τη σημασία του συνδετικού ο. Σελίδα 7 από 12
Τέλος γράφουν χιονο- και μελετούν τη λίστα με τις λέξεις που εμφανίζεται. Συμπληρώνουν τη λίστα τους. Μπορούν να ξεχωρίσουν από τις σύνθετες λέξεις που βρήκαν ποιες είναι επίθετα και να τις υπογραμμίσουν με χρώμα. Τέλος, οι ομάδες με τη βοήθεια του προτζέκτορα παρουσιάζουν τις σύνθετες λέξεις που έγραψαν στην ολομέλεια και εξηγούν τον σχηματισμό τους. Επιπλέον: 1. Αναζητούν εκφράσεις και τη μεταφορική σημασία της λέξης χιόνι και γράφουν παραδείγματα. Κατευθύνονται στο Λεξικό για βοήθεια. [το στρωσε* το ~. ΦΡ μαθημένα τα βουνά απ τα χιόνια, για κπ. που έχει αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες και δεν τον τρομάζει πια ό,τι και αν συμβεί. σαν τα χιόνια!, επιφώνημα έκπληξης για κπ. που τον βλέπουμε ύστερα από πολύν καιρό. (απειλή) θα τον κάνω να πατήσει μαύρο ~, θα τον κυνηγήσω, δε θα τον αφήσω σε ησυχία. 2. (μτφ.) α. ό,τι μοιάζει με χιόνι στη λευκότητα ή στην καθαρότητα: Θα γεράσεις και θα ρθουν χιόνια στα μαλλιά σου, θα ασπρίσουν. Tο πλυντήριο βγάζει τα ρούχα ~, χιονάτα. β. για κτ. πάρα πολύ κρύο: Tα χέρια / τα πόδια μου είναι ~, πάγος. γ. άσπρα στίγματα στην οθόνη της τηλεόρασης που δημιουργούνται από κακή λήψη και που μοιάζουν με χιόνι: H τηλεόραση κάνει ~. ] 2. Κάθε ομάδα με τις σύνθετες λέξεις που βρήκε και τη δική μας βοήθεια φτιάχνει το δικό της σταυρόλεξο. Για την κατασκευή του σταυρόλεξου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα πρόγραμμα κλειστού τύπου (ενδεικτικά Hot Potatoes). Στη συνέχεια οι ομάδες ανταλλάσσουν τα σταυρόλεξά τους και τα λύνουν. 3. Μπορούν επίσης να ζωγραφίσουν έναν δικό τους αστείο/παράξενο χιονάνθρωπο με τη βοήθεια ενός δημιουργικού προγράμματος ζωγραφικής για μικρά παιδιά (ενδεικτικά Tux Paint) και να του δώσουν ένα δικό τους όνομα ή και να χαρακτηρίσουν τον χιονάνθρωπο με επίθετα. Σελίδα 8 από 12
Β Δραστηριότητα («Το χαμένο κλειδί», ΒΜ τεύχος β, σελ.26) 5η-8η διδακτική ώρα Με αφορμή το περιεχόμενο του κειμένου του μαθήματος, συζητάμε για το νόημα της λέξης κλειδί. Αναζητούμε εκφράσεις με τη λέξη και εξηγούμε τη σημασία τους, π.χ. - Το κλειδί του αυτοκινήτου Σελίδα 9 από 12
- Το κλειδί του παραδείσου - Το κλειδί του σολ (μουσική) - Το γαλλικό κλειδί - Θέση κλειδί - Λέξεις κλειδιά, κλπ. Συζητούμε για τον συμβολισμό του κλειδιού στα παραμύθια. Διαβάζουμε το παραδοσιακό παραμύθι της Σκύρου «Τα σαράντα κλειδιά» (δεν μπόρεσα να το βρω στο διαδίκτυο, το αναζητώ) και συζητάμε για τη δομή και τα στοιχεία του μαγικού παραμυθιού, ειδικά για τον ρόλο των «δωρητών» και των «μαγικών δώρων». Ακούμε το τραγούδι «Μαγικό κλειδί» από τη Μαρία Δημητριάδη σε μουσική του Στέφανου Κορκολή http://www.youtube.com/watch?v=1dczrbp0u-e και συζητάμε για το νόημα του μαγικού κλειδιού στο τραγούδι. Φτιάχνουμε ομαδικό κείμενο και το εικονογραφούμε, στο οποίο θα πρέπει να εμπεριέχονται όσες περισσότερες φράσεις/εκφράσεις με τη λέξη κλειδί. Ζητάμε από τα παιδιά να πάρουν το δικό τους μαγικό κλειδί και να «ανοίξουν» ό,τι αυτά θα ήθελαν (μια πόρτα, μια καρδιά κ.ο.κ.). Ζωγραφίζουν (συμβατικά ή στον υπολογιστή) και γράφουν με τη βοήθεια του κειμενογράφου τίτλο ή στίχους για τη ζωγραφιά τους. Όσα παιδιά θέλουν, μοιράζονται τις σκέψεις τους με την τάξη. Όλη τη δουλειά μας, την ομαδική ιστορία, τις προσωπικές ιστορίες και τις ζωγραφιές τις κάνουμε βιντεάκι. Επιλέγουμε τη μουσική που θα επενδύει την αφήγηση και το αναρτούμε στην ιστοσελίδα μας. Γ Δραστηριότητα («Το χαμένο κλειδί», ΒΜ τεύχος β, σσ. 26-27). Σελίδα 10 από 12
9η-12η διδακτική ώρα Όλοι κάνουν ευχές, όλοι θέλουν να πραγματοποιηθούν, αλλά μήπως οι ευχές κάποιων ανθρώπων είναι περισσότερο πολύτιμες από κάποιες άλλες; Μήπως κάποιες ευχές πρέπει να βοηθήσουμε κι εμείς για να πραγματοποιηθούν; Μελετούμε την ιστοσελίδα του μη-κερδοσκοπικού φιλανθρωπικού οργανισμού Μake-A-Wish (Κάνε-Μια-Ευχή Ελλάδος). Ο οργανισμός αυτός πραγματοποιεί τις ευχές παιδιών με απειλητικές για τη ζωή τους ασθένειες, ενισχύοντας τον αγώνα τους για ζωή με χαρά, δύναμη και ελπίδα http://makeawish.gr/about-us.html. Μελετούμε τη δράση του οργανισμού και συζητάμε με τα παιδιά για τη δική μας συμβολική υποστήριξη. Ως ένδειξη συμπαράστασης μπορούμε να γράψουμε με τη βοήθεια του κειμενογράφου ευχές στα παιδιά που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, να ζωγραφίσουμε τις ευχές μας (συμβατικά ή στον υπολογιστή) και να τους τις στείλουμε για να υποστηρίξουμε την προσπάθειά τους και να ενισχύσουμε τον αγώνα τους. Χρησιμοποιούμε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για να στείλουμε το υλικό μας. Η ολομέλεια επεξεργάζεται το κείμενο του μηνύματος. Φύλλα Εργασίας: Έχουν ενσωματωθεί στις δραστηριότητες. Ε. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Η χρήση του προγράμματος δημιουργικής ζωγραφικής (Tux Paint) και του προγράμματος για την κατασκευή σταυρόλεξων (Hot Potatoes), που αναφέρονται στην 1 η δραστηριότητα, δεν μας ενδιαφέρουν στην τεχνική τους διάσταση αλλά στη λειτουργική τους. Αυτό σημαίνει ότι δε θα εστιάσουμε στην εκμάθηση των τεχνικών δυνατοτήτων των προγραμμάτων αυτών και στην εξάσκηση των παιδιών στη χρήση τους (π.χ. με ειδικά φύλλα εργασίας). Τα χρησιμοποιούμε ως εργαλεία για να Σελίδα 11 από 12
εξασκηθούν τα παιδιά στον λόγο (χρήση επιθέτων, κατασκευή σταυρόλεξου, δηλαδή στην περιγραφή λέξεων). 2. Στις δυσκολίες περιγραφής των λέξεων του σταυρόλεξου και στην κατασκευή του η δική μας βοήθεια είναι απαραίτητη. Καλό είναι να έχουμε εξοικειωθεί πριν από την εφαρμογή της δραστηριότητας και να είμαστε σίγουροι ότι το πρόγραμμα τρέχει στους υπολογιστές της τάξης. Σελίδα 12 από 12