Οι υδάτινοι δρόμοι που ενώνουν τους ευρωπαϊκούς λαούς

Οι υδάτινοι δρόμοι που ενώνουν τους ευρωπαϊκούς λαούς Εκπαιδευτικός: Λάγιος Βασίλειος Επιβλέπων επιμορφωτής: Μπαρής Θεόδωρος Σχολείο Διεξαγωγής Προγράμματος: Δημοτικό Σχολείο Δεμενίκων Πατρών Πάτρα 2014 1

Περίληψη Η εργασία αυτή είχε ως σκοπό να δουν και να αντιληφθούν οι μαθητές με πιο παραστατικό τρόπο το υδρογραφικό δίκτυο υδάτινους δρόμους - της Ευρώπης, καθώς και τη σημασία που έχει για τη ζωή των Ευρωπαίων, δρώντας ενεργητικά και όχι λαμβάνοντας απλά πληροφορίες για αυτό, σαν παθητικοί δέκτες. Επικεντρωθήκαμε σε στοιχεία της φύσης που έμμεσα ενώνουν τους λαούς. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν οι ποταμοί της Ευρώπης, οι οποίοι διασχίζουν αρκετές χώρες, από το σημείο που πηγάζουν έως το σημείο που εκβάλλουν, και οδηγούν τους ανθρώπους που ζουν κατά το μήκος τους σε συνεργασίες, κοινές δραστηριότητες και τρόπους ζωής. Η εργασία ήταν διαθεματική, συνδυάζοντας το γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας με αυτά της Μουσικής, των Εικαστικών και των Νέων Τεχνολογιών. Οι μαθητές, μέσω των δραστηριοτήτων της ενεργητικής ανακαλυπτικής μάθησης, απέκτησαν γνώσεις για το υδρογραφικό δίκτυο και τη σημασία του. 2

Περιεχόμενα Προφίλ εργασίας...4 Εισαγωγή...4 Σκοπός και στόχοι...4 Γενικοί σκοποί και στόχοι εργασίας...4 Ειδικός Σκοπός...5 Ειδικοί Στόχοι...5 Μεθοδολογία...5 Θεωρητική προσέγγιση...5 Μεθοδολογική προσέγγιση...6 Δραστηριότητες...7 Αποτελέσματα...11 Βιβλιογραφία:...14 Δικτυογραφία:...14 Παράρτημα...15 3

Προφίλ εργασίας Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο Δημοτικό Σχολείο Δεμενίκων Πατρών, στο Στ1 τμήμα, το οποίο αποτελείται από 25 μαθητές, από τον δάσκαλο της τάξης κ ο Λάγιο Βασίλειο σε συνεργασία με την κ α Τάγιου Σωτηρία, δασκάλα του 49 ου Δημοτικού Σχολείου Πατρών. Ευχαριστούμε τον επιβλέποντα επιμορφωτή κ ο Μπαρή Θεόδωρο για την ουσιαστική και αμέριστη υποστήριξή του, όποτε τον χρειαστήκαμε. Εισαγωγή Η εργασία αποτέλεσε αφορμή οι μαθητές να γνωρίσουν την ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση μέσα από ένα πεδίο ιδεών και εφαρμογών που αφορά την ταυτότητα του ευρωπαίου πολίτη όπως εξελίσσεται κάτω από τις σύγχρονες απαιτήσεις της παγκοσμιοποίησης. Η διαθεματική προσέγγιση της εργασίας κρίθηκε απαραίτητη καθώς μελετά πολύπλευρα το θέμα μας το οποίο άπτεται πολλών γνωστικών αντικειμένων. Σκοπός και στόχοι Γενικοί σκοποί και στόχοι εργασίας να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της ευρωπαϊκής οικοδόμησης προκειμένου να γίνουν οι ίδιοι κοινωνοί της ευρωπαϊκής ιδέας να εμπλουτιστούν οι γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών σχετικά με το νέο οικονομικό περιβάλλον, τις ευκαιρίες που παρουσιάζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και τη βελτίωση της συμμετοχής τους ως ενεργοί πολίτες μέσα σε αυτό, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο να εξοικειωθούν σε βιωματικές και εναλλακτικές παιδαγωγικές τεχνικές με στόχο την παροχή γνώσης σε σύγχρονα ευρωπαϊκά θέματα να αποτελέσουν μέλη μίας Παν-Ευρωπαϊκής Κοινότητας που θα προωθεί και θα ενθαρρύνει πρωτοβουλίες σχετικές με την ένωση των κρατών και την βελτίωση των συνθηκών ζωής τους να συμμετέχουν σε ένα ενεργό δίκτυο ανταλλαγής απόψεων και καλών πρακτικών στην εκπαίδευση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4

Ειδικός Σκοπός Να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία του υδρογραφικού δικτύου στη ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων της Ευρώπης. Ειδικοί Στόχοι να γνωρίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να εντοπίζουν οι μαθητές τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας και της Ευρώπης πάνω σε έναν τρισδιάστατο παγκόσμιο χάρτη να περιγράφουν, με τη χρησιμοποίηση σχετικών όρων, τη θέση των ποταμών και των στοιχείων τους να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις διαδικασίες συλλογής, καταγραφής και οργάνωσης δεδομένων να εξασκηθούν στη χρήση γραφικών αναπαραστάσεων να καταγράψουν δεδομένα που είναι σχετικά με το υδρογραφικό δίκτυο να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους σε σχέση με τους ποταμούς να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ τους να ενθαρρυνθούν στο να βελτιώσουν την επιχειρηματολογική δεξιότητα, τον διάλογο και την κριτική και δημιουργική σκέψη να διερευνήσουν ένα σύνολο δεδομένων και να διατυπώσουν λογικές υποθέσεις να ανακαλέσουν προγενέστερες γνώσεις πάνω στο θέμα που ερευνούν. να γίνουν ενεργοί παραγωγοί γνώσης και όχι παθητικοί καταναλωτές να συνθέσουν τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει, κρίνοντάς τες και να τις εκφράσουν μέσα από την παρουσίασή τους Μεθοδολογία Θεωρητική προσέγγιση Η παρούσα εκπαιδευτική εργασία είναι σύμφωνη με τις γνωστικές θεωρίες μάθησης του κονστρουκτιβισμού εποικοδομισμού και της ανακαλυπτικής μάθησης, όπου η μάθηση δεν μεταδίδεται, αλλά είναι μια διαδικασία προσωπικής κατασκευής της γνώσης, η οποία εδράζεται πάνω σε προγενέστερες γνώσεις, οι οποίες τροποποιούνται κατάλληλα ώστε να ενωθούν με τη νέα γνώση. Ο κάθε μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο, ενεργητικά, και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και γνώσεων. 5

Επίσης, ανακαλύπτει τη γνώση (κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες με το πείραμα, τη δοκιμή, την επαλήθευση, τη διάψευση. Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις προϋπάρχουσες γνώσεις και αντιλήψεις του μαθητή στη διαδικασία της μάθησης. Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη δόμηση των δικών τους νοημάτων, δηλαδή δρουν, συνεργάζονται, εκτελούν δραστηριότητες, παίρνουν πρωτοβουλίες, λαμβάνουν μέρος σε συζητήσεις, παίρνουν αποφάσεις και σκέφτονται γι αυτά που κάνουν. Έτσι, με την ενεργό μάθηση, οι μαθητές κατανοούν καλύτερα, διατηρούν τη γνώση περισσότερο χρόνο και απολαμβάνουν το μάθημα. Ο δάσκαλος ενεργεί ως καθοδηγητής και διευκολυντής της μάθησης. Επίσης, αξιοποιήθηκε η θεωρία της ανακαλυπτικής μάθησης του Bruner, σύμφωνα με την οποία οι μαθητές προσλαμβάνουν τη γνώση μέσα από ερευνητικές και σπειροειδείς διαδικασίες, εμβαθύνουν σταδιακά στο αντικείμενο για ν ανακαλύψουν τις θεμελιώδεις αρχές και σχέσεις που διέπουν τα επιμέρους στοιχεία. Μεθοδολογική προσέγγιση Ως μέθοδο διδασκαλίας επιλέξαμε την οµαδοσυνεργατική - κατευθυνόμενη διερεύνηση για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων και την τελική παρουσίασή τους. Σύμφωνα με αυτή οι μαθητές ακολουθούν συγκεκριμένες διδακτικές υποδείξεις του εκπαιδευτικού και εμπλέκονται σε διερευνητικές και συνεργατικές δραστηριότητες. Ο εκπαιδευτικός ωθεί, ουσιαστικά, τους μαθητές, στο να ερευνήσουν και να ανακαλύψουν νέα δεδομένα. Προτείνεται δηλαδή, η εφαρμογή του ερευνητικού-ανακαλυπτικού μοντέλου διδασκαλίας (L.Vygotsky) που είναι σύμφωνο με τον κοινωνικό εποικοδομητισμό. Η ομαδοσυνεργατικότητα αποτελεί άριστο πλαίσιο για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της κριτική σκέψης αλλά και της συναισθηματικής ανάπτυξης του μαθητή. 6

Δραστηριότητες 1. Ζητήσαμε από τους μαθητές να ανοίξουν την ιστοσελίδα https://www.youtube.com /watch?v=ifbiyvnznli και να ακούσουν το τραγούδι που είναι σχετικό με τον Δούναβη. Συζήτησαν με την ομάδα τους για τις εικόνες που παρακολούθησαν κατά τη διάρκεια του βίντεο και μεταφέρθηκαν νοητά στις περιοχές από όπου περνά ο ποταμός. Ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα της συζήτησης στην ολομέλεια και στη συνέχεια σημείωσαν τις περιοχές αυτές στον χάρτη της Ευρώπης. (1 ο Φύλλο Εργασίας) 2. Στην αρχή ζητήσαμε από τους μαθητές να ανοίξουν την ιστοσελίδα http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/dsdim- E100/533/3524,14459/extras/ged19_gr-rivers/index.html, η οποία έχει τους ποταμούς της Ελλάδας και βρισκόταν στον φάκελο εργασίας του μαθήματος, στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή της κάθε ομάδας. (2 ο Φύλλο εργασίας Ελλάδα) Οι μαθητές στη συνέχεια άνοιξαν την ιστοσελίδα http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2819,10629/extras/g 7

std14_world_rivers/index.html με τους ποταμούς της Γης. (2 ο Φύλλο Εργασίας Ευρώπη) Συζητήσαμε με τους μαθητές μας σχετικά με το τι παρατήρησαν, πατώντας τα τετραγωνάκια που βρίσκονταν στο κάτω μέρος της ιστοσελίδας. Οι μαθητές είδαν παραστατικά το υδρογραφικό δίκτυο της Ελλάδας και της Ευρώπης. Έπειτα, σε συνδυασμό με τις ενότητες Ο ποταμοί της Ελλάδας (σελ. 66-68) του σχολικού βιβλίου της Γεωγραφίας της Ε τάξης και την ενότητα 26, Ο κατακόρυφος διαμελισμός της Ευρώπης (σελ 90-92) του σχολικού βιβλίου της Γεωγραφίας της Στ τάξης, έγινε συζήτηση για το υδρογραφικό δίκτυο της Ελλάδας και της Ευρώπης. 3. Για να ελέγξουν την ορθότητα των συμπερασμάτων, άνοιξαν το λογισμικό Google Earth, που βρισκόταν στον φάκελο εργασίας του σεναρίου. Η κάθε ομάδα ανέλαβε να περιηγηθεί πάνω από έναν ποταμό και να απαντήσει σε ερωτήσεις που αφορούσαν τον ποταμό που περιηγήθηκε. (2 ο Φύλλο Εργασίας - Ελλάδα) & (2 ο Φύλλο Εργασίας - Ευρώπη) Οι μαθητές γνώριζαν, ότι το συγκεκριμένο λογισμικό περιλαμβάνει δορυφορικές φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας από όλα τα σημεία του πλανήτη και φυσικά από την Ελλάδα. Γνώριζαν ότι η πλοήγηση μπορεί να γίνει πολύ εύκολα, είτε με τα βελάκια του πληκτρολογίου, είτε με τη βοήθεια του ποντικιού, πατώντας τα κατάλληλα πλήκτρα. Επιπρόσθετα, τους δόθηκαν και σχετικές οδηγίες πλοήγησης στον χάρτη, από την παρακάτω διεύθυνση: http://earth.google.com/userguide/v4/. Με τη χρήση του Google Earth, οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα άμεσης παρουσίασης της περιοχής που πλοηγούνται, στη ρεαλιστική της μορφή, καθώς 8

και δυναμικών οπτικοποιήσεων, αλλάζοντας από πολύ μεγάλη σε πολύ μικρή χωρική κλίμακα, με άμεσο χειρισμό των δεδομένων. 4. Κάθε ομάδα άνοιξε το εκπαιδευτικό λογισμικό Revelation Natural Art, που βρισκόταν στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών. Επέλεξαν έτοιμες εικόνες, «στάμπες», από τις κατηγορίες «Ύπαιθρος» ή «Ύπαιθρος1» και συνέθεσαν μια εικόνα σχετική με το θέμα του σεναρίου. Ενθαρρύνθηκαν να ανακαλύψουν και άλλες έτοιμες εικόνες από τις άλλες κατηγορίες, που να είναι σχετικές. Επίσης, είχαν τη δυνατότητα να σχεδιάσουν ό,τι ήθελαν στην παρουσίασή τους, με σκοπό να την ολοκληρώσουν. Αποθήκευσαν τη δημιουργία τους με το όνομα επιλογής τους, που να ήταν όμως σχετικό με τους ποταμούς και τις λίμνες, στον φάκελο του μαθήματος. (3 ο Φύλλο Εργασίας) Επιλέχτηκε το Revelation Natural Art γιατί είναι ένα ανοικτό εκπαιδευτικό εργαλείο που πληροί τα εποικοδομητικά κριτήρια, καλλιεργεί τη δημιουργική έκφραση του οπτικού αλφαβητισμού και αποτελεί ένα ελκυστικό περιβάλλον για τη μαθησιακή διαδικασία. 5. Η πέμπτη δραστηριότητα της εργασίας αφορούσε την επίσκεψή μας στον Υδροηλεκτρικό Σταθμό του Γλαύκου και το Διυλιστήριο της ΔΕΥΑΠ, στην περιοχή Ριγανόκαμπος Πατρών. Στον Υδροηλεκτρικό Σταθμό έγινε ενημέρωση στους μαθητές για την ιστορία του σταθμού και τη χρησιμότητά του. Στη συνέχεια, οι μαθητές ξεναγήθηκαν στους χώρους και παρακολούθησαν ένα ενημερωτικό βίντεο. Στο διυλιστήριο οι μαθητές ενημερώθηκαν για τη διαδικασία καθαρισμού του νερού, το οποίο αξιοποιείται προς όφελος των υδρευτικών και αρδευτικών αναγκών της πόλης των Πατρών. Η ενημέρωση έγινε από τον υπεύθυνο της μονάδας και μέσω παρακολούθησης μιας προβολής. Η επίσκεψή μας ολοκληρώθηκε με ξενάγηση στις εγκαταστάσεις της μονάδας. 6. Η αξιολόγηση των μαθητών έγινε με το λογισμικό Hot Potatoes. Οι μαθητές απάντησαν σε ασκήσεις τύπου πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης και τοποθέτησης σε σωστή σειρά. Επίσης, κατασκεύασαν ένα σταυρόλεξο σε μια δραστηριότητα, σχετική με το θέμα μας. (4 ο Φύλλο εργασίας Ελλάδα) & (4 ο Φύλλο εργασίας Ευρώπη) 9

Η αξιοποίηση ανοικτών λογισμικών τύπου Hot Potatoes είναι συμβατή με το αναλυτικό πρόγραμμα του Δημοτικού και ειδικότερα με τις πτυχές του που αναφέρονται στην απόκτηση, επανάληψη, ενσωμάτωση και εμπέδωση νέων εννοιών της διδασκόμενης ύλης. Οι ασκήσεις συνδυάζονται κατάλληλα με το μάθημα και προσφέρεται η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του προγράμματος για ανατροφοδότηση (feedback) των μαθητών. Το εκπαιδευτικό λογισμικό Hot Potatoes, με αυτόν τον τρόπο, δεν περιορίζεται σε μια απλή μηχανή αξιολόγησης των μαθητών. Είναι ελκυστικό και ευχάριστο για τους μαθητές, καθώς μπορούν μόνοι τους να διορθώνουν τα λάθη τους. 7. Η παρουσίασή μας, το τελικό παραγόμενο υλικό του σεναρίου, κατασκευάστηκε με το λογισμικό Power Point. Ο μαθητές, με την καθοδήγησή μας, κατασκεύασαν μία παρουσίαση με τους ποταμούς της Ευρώπης και μία με τους ποταμούς της Ελλάδας. Πάνω στον χάρτη, έβαλαν υπερσυνδέσεις των ποταμών και πατώντας πάνω σε κάθε μία από αυτές πήγαιναν σε διαφάνεια όπου έγραφαν πληροφορίες για τον εκάστοτε ποταμό ενώ στην επόμενη διαφάνεια αναρτούσαν φωτογραφία του ποταμού. (5 ο Φύλλο Εργασίας Ελλάδα), (5 ο Φύλλο Εργασίας Ευρώπη) 10

Η αξιοποίηση λογισμικών σαν το Power Point, στην εκπαιδευτική διαδικασία, συνεισφέρει στην αυξημένη ανταπόκριση και δυνατότητα αφομοίωσης σύνθετων εννοιών. Προσφέρει δυνατότητες καλύτερης εκμάθησης για παιδιά με διαφορετικά στυλ μάθησης (ακουστικό, οπτικό, κιναισθητικό), αλλά και με μαθησιακές δυσκολίες. Η μεταφορά πληροφοριών, μέσα από εικόνα, συμβάλλει στην ανάπτυξη και την αποκωδικοποίηση των πληροφοριών, που παρέχονται με εικονική μορφή (εγγραμματισμός εικόνας). Δίνει περισσότερες ευκαιρίες για συμμετοχή και συνεργασία, αυξάνει τον ενθουσιασμό και το ενδιαφέρον των μαθητών. Ενισχύει και διευκολύνει τις συνεργατικές δραστηριότητες μεταξύ των μελών μιας ομάδας, αλλά και ολόκληρης της τάξης. Ενθαρρύνει τη χρήση πολλαπλών τρόπων αναπαράστασης (με εικόνες, ήχους, κίνηση και βίντεο). Αποτελέσματα Η εργασία «οι υδάτινοι δρόμοι που ενώνουν τους ευρωπαϊκούς λαούς» αποτέλεσε μια σωστά δομημένη και παιδαγωγικά άρτια διδακτική πρόταση για τη διδασκαλία εννοιών, που συνδέονται με το υδρογραφικό δίκτυο (το μέγεθος, τα χαρακτηριστικά του, τη χρησιμότητά του κ.λπ.). Αναπτύχθηκε με βάση τις σύγχρονες θεωρήσεις για μάθηση και την προσέγγιση της γνώσης, και αξιοποίησε τις νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων. Καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας εφαρμόστηκε η αξιολόγηση στα τρία επίπεδα (διαγνωστική, διαμορφωτική και αθροιστική). Η διαγνωστική πραγματοποιήθηκε στις 2 πρώτες δραστηριότητες, όπου διερευνήθηκαν τόσο οι προγενέστερες όσο και οι προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών. Επίσης, εντοπίστηκαν οι εσφαλμένες αντιλήψεις τους μέσα από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες και μέσα από ερωτήσεις που έγιναν κατά τη διάρκειά αυτών. 11

Η διαμορφωτική πραγματοποιήθηκε στις δραστηριότητες 3, 4 και 5, όπου οι λανθάνουσες γνώσεις των μαθητών, όπως για παράδειγμα η σχέση του ανθρώπου με το υδρογραφικό δίκτυο, αναδομήθηκαν. Μέσα από τις δραστηριότητες επιτεύχθηκαν οι γνωστικοί στόχοι που είχαμε θέσει, κατά τον προγραμματισμό της εργασίας μας. Τέλος, η αθροιστική αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε στις δραστηριότητες 6 και 7, όπου οι μαθητές ανακάλεσαν τις πληροφορίες και τα δεδομένα της εργασίας. Επίσης, προχώρησαν σε μεταγνωστική διαδικασία συνθέτοντας μόνοι τους δραστηριότητες, που αφορούσαν τόσο το γνωστικό αντικείμενο όσο και τη χρήση των νέων τεχνολογιών, λειτουργώντας σαν παραγωγοί γνώσης και όχι σαν απλοί καταναλωτές. Στην τελική συζήτηση με τους μαθητές, στην ολομέλεια, τους ζητήθηκε να πάρουν θέση για την εργασία, ρωτώντας τους τι νομίζουν ότι τους διαμόρφωσε στο γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο, τι πιστεύουν ότι κέρδισαν από αυτό, τι τους δυσκόλεψε, πώς ένιωσαν από τη χρήση των νέων τεχνολογιών και τι θα άλλαζαν οι ίδιοι αν ήταν δημιουργοί της συγκεκριμένης εργασίας. Αυτοαξιολογώντας την εργασία τα συμπεράσματα ήταν τα εξής: Η εργασία κύλησε ομαλά, χωρίς να παρουσιαστούν δυσκολίες στη συνεργασία των ομάδων. Η χρήση των νέων τεχνολογιών ενθουσίασε τα παιδιά και πρόσφερε ευκαιρίες ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης κυρίως σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Καλλιέργησαν τη δημιουργική τους έκφραση και τον οπτικό τους αλφαβητισμό, στα πλαίσια της οπτικής και της συναισθηματικής εκπαίδευσης, για τον εμπλουτισμό της δημιουργικής σκέψης και της συναισθηματικής νοημοσύνης (Μ. Φραγκάκη, 2007). Οι μαθητές πέτυχαν μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση να κατανοήσουν ότι η οικονομική ευμάρεια ενός λαού δεν εξαρτάται μόνο από έναν παράγοντα, όπως είναι η μορφολογία του εδάφους, αλλά αποτελεί συνδυασμό πολλών παραγόντων, οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών. Το ταξίδι τους στην Ευρώπη μέσα από τους υδάτινους δρόμους της τους επιβεβαίωσε την παραπάνω υπόθεσή τους. Ένας επιπλέον λόγος της επιτυχίας της, είναι ο άρτιος εξοπλισμός του σχολείου και η υποστήριξη από τον επιβλέποντα επιμορφωτή του προγράμματός, που ήταν παρών όποτε χρειάστηκε. Τα προβλήματα που εμφανίστηκαν είχαν να κάνουν κυρίως με τη χρονική διάρκεια της εργασίας. Οι δραστηριότητες απαιτούσαν περισσότερο χρόνο από τον προγραμματισμένο. Η καινοτομία που εφαρμόστηκε προϋπόθετε ένα πιο ευέλικτο 12

πρόγραμμα, κάτι που στα σχολεία διευρυμένου ωραρίου (Ε.Α.Ε.Π.) είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης της εργασίας, χρειάστηκε να τροποποιηθούν κάποιες από τις δραστηριότητες, καθώς και κάποια από τα εκπαιδευτικά λογισμικά που χρησιμοποιήθηκαν. Υπάρχει η πεποίθηση ότι η εργασία αυτή, θα είναι πυξίδα σχεδιασμού και άλλων εκπαιδευτικών πρακτικών που θα υλοποιηθούν, όχι λόγω υποχρέωσης, αλλά λόγω πεποίθησης ότι τέτοιες εφαρμογές αποτελούν θεμελιώδη παράγοντα στην οικοδόμηση της ενεργητικής μάθησης και της συναισθηματικής εκπαίδευσης των μαθητών. (Β. Λάγιος, 2013) 13

Βιβλιογραφία: Κοσσυβάκη, Φ. (2005), Εναλλακτική Διδακτική. Προτάσεις για μετάβαση από τη Διδακτική του Αντικειμένου στη Διδακτική του Ενεργού Αντικειμένου. Αθήνα: Gutenberg Λάγιος, Β. (2013), Η συνειδητοποίηση του κοινωνικού στίγματος σε πολιτισμικά διαφορετικές μαθητικές ομάδες, Πάτρα Μακράκης, Β. (2000), Υπερμέσα στην Εκπαίδευση - Μια Κοινωνιολογική-Εποικοδομητική Προσέγγιση. Αθήνα: Μεταίχμιο Ματσαγγούρας, Η. (2002), Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Μ. Γρηγόρης Ματσαγγούρας, Η. (2005), Στρατηγικές διδασκαλίας: Η κριτική σκέψη στη διδακτική Πράξη, τόμοι Α & Β, Αθήνα: Gutenberg Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α.(2005). Μάθηση και Διδασκαλία στην Eποχή της Πληροφορίας: Ολική Προσέγγιση, Τόμος. Α, Αθήνα Υ.ΠΑΙ.Θ, Π.Ι., Γεωγραφία Ε' Δημοτικού: Μαθαίνω την Ελλάδα, Βιβλίο Μαθητή, Βιβλίο Δασκάλου, Τετράδιο Εργασιών, ΟΕΔΒ, Αθήνα Υ.ΠΑΙ.Θ, Π.Ι., Γεωγραφία Στ' Δημοτικού: Μαθαίνω για τη Γη, Βιβλίο Μαθητή, Βιβλίο Δικτυογραφία: http://www.pi-schools.gr/books/dimotiko Τελευταία πρόσβαση 17/3/2014 http://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση 17/3/2014 http://earth.google.com Τελευταία πρόσβαση 9/4/2014 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2819,10629/extras/gstd14_worl d_rivers/index.html Τελευταία πρόσβαση 9/4/2014 http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/dsdim- E100/533/3524,14459/extras/ged19_gr-rivers/index.html Τελευταία πρόσβαση 11/4/2014 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsdim-e111/322/2157,7824/ Τελευταία πρόσβαση 11/4/2014 http://www.youtube.com/ Τελευταία πρόσβαση 27/3/2014 http://users.sch.gr/nikbalki Τελευταία πρόσβαση 28/3/2014 14

Παράρτημα 15

1o Φύλλο Εργασίας Κάντε κλικ στο σύνδεσμο που ακολουθεί: https://www.youtube.com/watch?v=ifbiyvnznli Ακούστε το τραγούδι. Συζητήστε με την ομάδα σας για τις εικόνες που υπάρχουν στο βίντεο και σας μεταφέρουν σε περιοχή από όπου περνά ο ποταμός. Ετοιμαστείτε να μας ανακοινώσετε τα αποτελέσματα αυτής της συζήτησης. Έχοντας τώρα ξαναζωντανέψει στο μυαλό σας τις εικόνες, βρείτε σχετικές με τους ποταμούς της Ευρώπης, κάνοντας αναζήτηση στο διαδίκτυο. Αποθηκεύστε αυτές που σας άρεσαν περισσότερο σε φάκελο με την ονομασία «φωτογραφίες ποταμών», και στη συνέχεια στον φάκελο της εργασίας που υπάρχει στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας. 16

2 ο Φύλλο εργασίας (Ελλάδα) Ομάδα: Κάντε κλικ στον σύνδεσμο που ακολουθεί: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/dsdim- E100/533/3524,14459/extras/ged19_gr-rivers/index.html Τσεκάρετε τα τρία κουτάκια που βρίσκονται στο δεξί μέρος της ιστοσελίδας. Παρατηρήστε σε ποιες περιοχές υπάρχουν τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας. Πατήστε επάνω στα ποτάμια και δείτε πληροφορίες για αυτά. Ανοίξτε το Google Earth από την επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας, κάνοντας κλικ στην εικόνα που βλέπετε δίπλα. Πλοηγηθείτε στον τρισδιάστατο χάρτη του Google Earth, επικεντρώνοντας την προσοχή σας στην Ελλάδα. Από τις πληροφορίες των οδηγιών που ακολουθούν, προσανατολιστείτε στον χώρο και εξερευνήστε την περιοχή για να βρείτε τα ποτάμια. Η αναζήτησή σας θα είναι η ακόλουθη: Η 1 η ομάδα θα βρει τον ποταμό Αλιάκμονα, η 2 η τον ποταμό Αχελώο, η 3 η τον ποταμό Πηνειό, η 4 η τον ποταμό Έβρο και η 5 η τον ποταμό Νέστο. Η προηγούμενη ιστοσελίδα θα σας βοηθήσει να βρείτε τον ποταμό που ψάχνετε. Αφού περιηγηθείτε στον ποταμό που σας έχει ανατεθεί, να συζητήσετε μεταξύ σας τα μέλη της κάθε ομάδας και να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: 17

1. Περιγράψτε τα δομικά στοιχεία του ποταμού. Ποια από αυτά βλέπετε (πηγή, συμβολή, παραπόταμος, δέλτα, εκβολή, λίμνη); 2. Ο ποταμός σε ποια θάλασσα εκβάλει; 3. Διασχίζει κάποια μεγάλη πόλη; Υπάρχει κάποια πόλη κοντά; 4. Στις όχθες του ποταμού υπάρχουν δραστηριότητες των ανθρώπων; Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι αυτές; 5. Βλέπετε κάποιο μεγάλο έργο κατά μήκος του ποταμού; Ποιο είναι αυτό; Περιγράψτε το. 18

2 ο Φύλλο εργασίας (Ευρώπη) Ομάδα: Κάντε κλικ στον σύνδεσμο που ακολουθεί: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2819,10629/extras/gstd14_worl d_rivers/index.html Τσεκάρετε τα δύο κουτάκια που βρίσκονται στο κάτω μέρος της ιστοσελίδας. Παρατηρήστε σε ποιες περιοχές υπάρχουν τα μεγαλύτερα ποτάμια του κόσμου. Πατήστε επάνω στα ποτάμια και δείτε πληροφορίες για αυτά. Στη συνέχεια ανοίξτε το Google Earth από την επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας, κάνοντας κλικ στην εικόνα που βλέπετε δίπλα. Πλοηγηθείτε στον τρισδιάστατο χάρτη του Google Earth, επικεντρώνοντας την προσοχή σας στις περιοχές με τα μεγαλύτερα ποτάμια. Από τις πληροφορίες των οδηγιών που ακολουθούν, προσανατολιστείτε στον χώρο και εξερευνήστε την περιοχή για να βρείτε τα ποτάμια. Η αναζήτησή σας θα είναι η ακόλουθη: Η 1 η ομάδα θα βρει τον ποταμό Ρήνο, η 2 η τον ποταμό Βιστούλα, η 3 η τον ποταμό Βόλγα, η 4 η τον ποταμό Δνείπερο και η 5 η τον ποταμό Δούναβη. 19

Η προηγούμενη ιστοσελίδα θα σας βοηθήσει να βρείτε σε ποια περιοχή βρίσκεται ο ποταμός που ψάχνετε. Αφού περιηγηθείτε στον ποταμό που σας έχει ανατεθεί, να συζητήσετε μεταξύ σας τα μέλη της κάθε ομάδας και να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Περιγράψτε τα δομικά στοιχεία του ποταμού. Ποια από αυτά βλέπετε (πηγή, συμβολή, παραπόταμος, δέλτα, εκβολή, λίμνη); 2. Ο ποταμός σε ποια θάλασσα εκβάλει; 3. Διασχίζει κάποια μεγάλη πόλη; Υπάρχει κάποια πόλη κοντά; 4. Στις όχθες του ποταμού υπάρχουν δραστηριότητες των ανθρώπων; Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι αυτές; 5. Βλέπετε κάποιο μεγάλο έργο κατά μήκος του ποταμού; Ποιο είναι αυτό; Περιγράψτε το. 20

3 ο Φύλλο Εργασίας Ανοίξτε το εκπαιδευτικό λογισμικό Revelation Natural Art από την επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας. Στη δεξιά πλευρά θα βρείτε κάποιες εικόνες από το μενού στάμπες. Κάντε κλικ στο βελάκι στην πάνω μεριά και επιλέξτε τις κατηγορίες «Ύπαιθρος» ή «Ύπαιθρος1». Από αυτές τις κατηγορίες επιλέξτε όποια σχήματα θέλετε για να δημιουργήσετε μια ζωγραφιά με θέμα «Οι ποταμοί της Ευρώπης». Κάτω από τις εικόνες υπάρχουν 2 επιλογές. Στην επιλογή «Μέγεθος» επιλέξτε το μέγεθος που επιθυμείτε κάθε φορά για το σχήμα που θέλετε να βάλετε στη ζωγραφιά σας. Κάθε εικόνα τοποθετείται στην παρουσίαση κάνοντας ένα κλικ πάνω της και μετά ένα κλικ σε όποιο σημείο της παρουσίασης θέλετε να μπει. Αφού βάλετε τις εικόνες στην παρουσίαση, πατήστε εκεί που λέει μολύβια και επιλέξτε όποιο στοιχείο επιθυμείτε. Στα μενού στο πάνω μέρος κάντε κλικ εκεί που λέει «μέγεθος μύτης» και επιλέξτε το μέγεθος που επιθυμείτε πατώντας το βελάκι προς τα κάτω. Με αυτό το εργαλείο μπορείτε να ζωγραφίσετε ό,τι θέλετε στην παρουσίασή σας. Αν θέλετε να αναιρέσετε την τελευταία εργασία που έχετε κάνει πηγαίνετε στο μενού «επεξεργασία» και πατήστε την επιλογή «αναίρεση». Όταν ολοκληρώσετε την παρουσίασή σας, αποθηκεύστε την με το όνομα που θέλετε, που να είναι σχετικό με τους ποταμούς. Συμβουλή: Καλό είναι πριν από κάθε ενέργεια σας να δοκιμάζετε αυτό που θέλετε να κάνετε! Με την αναίρεση μπορείτε να διορθώσετε αυτές τις δοκιμές σας! 21

4 ο Φύλλο εργασίας (Ελλάδα) Από τον φάκελο της εργασίας πηγαίνετε στον φάκελο Hot Potatoes και ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί της Ελλάδας». Έχετε 2 λεπτά για να αντιστοιχίσετε τις λέξεις στην αριστερή στήλη με αυτές που ταιριάζουν από τη δεξιά στήλη. Στη συνέχεια, ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί και οι λίμνες». Τοποθετήστε τις λέξεις σε σειρά, ώστε να σχηματιστεί μια πρόταση. Αν κολλήσετε κάπου, πατήστε το κουμπί βοήθεια για να σας εμφανιστεί η επόμενη λέξη. Μην ξεχνάτε ότι ο χρόνος που έχετε είναι 2 λεπτά! Έπειτα, ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί και οι λίμνες της Ελλάδας». Κάντε κλικ στο κουμπί «δείξε όλες τις ερωτήσεις» και επιλέξτε ποια από τις απαντήσεις είναι σωστή σε κάθε ερώτηση. Ο χρόνος και εδώ είναι 2 λεπτά! Ας φτιάξουμε τώρα ένα σταυρόλεξο! Κάντε κλικ στη διεύθυνση http://el.wikipedia.org/wiki/κατάλογος_ποταμών_της_ελλάδας Αντιγράψτε τα ονόματα των ποταμών για να φτιάξετε ένα σταυρόλεξο με το λογισμικό Hot Potatoes. Από τις επιλογές του λογισμικού επιλέξτε το JCross. Στους ορισμούς, να χρησιμοποιήσετε κάποιο από τα στοιχεία της παρακάτω λίστας με τους ποταμούς της Ελλάδας. 22

Οδηγίες για τη δημιουργία του σταυρόλεξου (το παράδειγμα δεν αφορά την εργασία) Δώστε τίτλο στο σταυρόλεξό σας «Οι ποταμοί της Ελλάδας» και πατήστε την αυτόματη δημιουργία πλέγματος, από μια λίστα λέξεων, όπως δείχνει η εικόνα 1 Εικόνα 1. Γράψτε τα ονόματα από τη σελίδα που έχετε ανοίξει το ένα κάτω από το άλλο όπως δείχνει το παράδειγμα στην εικόνα 2. Εικόνα 2 Πατήστε το κουμπί «δημιουργία πλέγματος». Θα πρέπει να σας εμφανιστεί η παρακάτω εικόνα. Πατήστε το κουμπί «ορισμοί». 23

Εικόνα 3 Κάντε κλικ πάνω σε κάθε όνομα και στον ορισμό γράψτε κάποια πληροφορία του ποταμού, πατώντας κάθε φορά το «οκ» που βρίσκεται δεξιά. Όταν συμπληρώσετε όλους τους ορισμούς, πατήστε το «οκ» που βρίσκεται στο κάτω μέρος. Εικόνα 4 εργασίας. Αποθηκεύστε το σταυρόλεξο, με τίτλο «Οι ποταμοί της Ελλάδας», στον φάκελο της 24

4 ο Φύλλο εργασίας (Ευρώπη) Από τον φάκελο της εργασίας πηγαίνετε στον φάκελο Hot Potatoes και ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί της Ευρώπης». Έχετε 2 λεπτά για να αντιστοιχίσετε τις λέξεις στην αριστερή στήλη με αυτές που ταιριάζουν από τη δεξιά στήλη. Στη συνέχεια, ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί και οι λίμνες». Τοποθετήστε τις λέξεις σε σειρά, ώστε να σχηματιστεί μια πρόταση. Αν κολλήσετε κάπου, πατήστε το κουμπί βοήθεια για να σας εμφανιστεί η επόμενη λέξη. Μην ξεχνάτε ότι ο χρόνος που έχετε είναι 2 λεπτά! Έπειτα ανοίξτε το αρχείο «Οι ποταμοί και οι λίμνες της Ευρώπης». Κάντε κλικ στο κουμπί «δείξε όλες τις ερωτήσεις» και επιλέξτε ποια από τις απαντήσεις είναι σωστή σε κάθε ερώτηση. Ο χρόνος και εδώ είναι 2 λεπτά! Ας φτιάξουμε τώρα ένα σταυρόλεξο! Κάντε κλικ στη διεύθυνση http://en.wikipedia.org/wiki/list_of_rivers_by_length Αντιγράψτε τα ονόματα των ποταμών για να φτιάξετε ένα σταυρόλεξο με το λογισμικό Hot Potatoes. Από τις επιλογές του λογισμικού επιλέξτε το JCross. Στους ορισμούς να χρησιμοποιήσετε κάποιο από τα στοιχεία της παρακάτω λίστας με τους ποταμούς της Ευρώπης. 25

Οδηγίες για τη δημιουργία του σταυρόλεξου (το παράδειγμα δεν αφορά την εργασία) Δώστε τίτλο στο σταυρόλεξό σας «Οι ποταμοί της Ευρώπης» και πατήστε την αυτόματη δημιουργία πλέγματος από μια λίστα λέξεων, όπως δείχνει η εικόνα 1 Εικόνα 1. Γράψτε τα ονόματα από τη σελίδα που έχετε ανοίξει το ένα κάτω από το άλλο όπως δείχνει το παράδειγμα στην εικόνα 2. Εικόνα 2 Πατήστε το κουμπί «δημιουργία πλέγματος». Θα πρέπει να σας εμφανιστεί η παρακάτω εικόνα. Πατήστε το κουμπί «ορισμοί». 26

Εικόνα 3 Κάντε κλικ πάνω σε κάθε όνομα και στον ορισμό γράψτε κάποια πληροφορία του ποταμού πατώντας κάθε φορά το «οκ» που βρίσκεται δεξιά. Όταν συμπληρώσετε όλους τους ορισμούς, πατήστε το «οκ» που βρίσκεται στο κάτω μέρος. Εικόνα 4 εργασίας. Αποθηκεύστε το σταυρόλεξο, με τίτλο «Οι ποταμοί της Ευρώπης», στον φάκελο της 27

5 ο Φύλλο Εργασίας (Ελλάδα) Μέσα στον φάκελο της εργασίας βρείτε και ανοίξτε τον φάκελο με τίτλο «φωτογραφίες ποταμιών και λιμνών». Κάντε κλικ στο Εργαλείο Αποκομμάτων, επιλέξτε τη φωτογραφία γύρω γύρω και αποθηκεύστε τον με τίτλο «Το όνομα του ποταμού», μέσα στον προηγούμενο φάκελο. Ψάξτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τους ποταμούς της Ελλάδας. Αντιγράψτε αυτές που σας ενδιαφέρουν και επικολλήστε τες στην παρουσίασή σας. Ας φτιάξουμε τώρα όλοι μαζί το τελικό μας παραγόμενο προϊόν, με το λογισμικό Power Point.. 28

Ας ξεκινήσουμε την παρουσίασή μας! Πατήστε να ανοίξετε το λογισμικό Power Point από τον φάκελο της εργασίας. Κατασκευάστε την παρουσίασή σας βάζοντας πληροφορίες, εικόνες και υπερσυνδέσεις στα ονόματα των ποταμών. Αποθηκεύστε την παρουσίασή σας στον φάκελο της εργασίας. 29

5 ο Φύλλο Εργασίας (Ευρώπη) Μέσα στον φάκελο της εργασίας βρείτε και ανοίξτε τον φάκελο με τίτλο «φωτογραφίες ποταμιών και λιμνών». Κάντε κλικ στο Εργαλείο Αποκομμάτων, επιλέξτε τη φωτογραφία γύρω γύρω και αποθηκεύστε τον με τίτλο «Το όνομα του ποταμού», μέσα στον προηγούμενο φάκελο. Ψάξτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τους ποταμούς της Ευρώπης. Αντιγράψτε αυτές που σας ενδιαφέρουν και επικολλήστε τες στην παρουσίασή σας. Ας φτιάξουμε τώρα όλοι μαζί το τελικό μας παραγόμενο προϊόν, με το λογισμικό Power Point.. 30

Ας ξεκινήσουμε την παρουσίασή μας! Πατήστε να ανοίξετε το λογισμικό Power Point από τον φάκελο της εργασίας. Κατασκευάστε την παρουσίασή σας βάζοντας πληροφορίες, εικόνες και υπερσυνδέσεις στα ονόματα των ποταμών. Αποθηκεύστε την παρουσίασή σας στον φάκελο της εργασίας. 31