ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 27.6.2016 COM(2016) 414 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ που περιλαμβάνει την αξιολόγηση που απαιτείται βάσει των άρθρων 24 παράγραφος 3 και 120 παράγραφος 3 τρίτο εδάφιο του κανονισμού (ΕΕ) αριθ.1303/2013 EL EL
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 1 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, (εφεξής «ΚΚΔ») προβλέπει ότι η Επιτροπή πρέπει να επανεξετάσει δύο δημοσιονομικές διατάξεις πριν από την 30ή Ιουνίου 2016 και συγκεκριμένα την αύξηση στις πληρωμές για κράτη μέλη με προσωρινές δημοσιονομικές δυσκολίες, σύμφωνα με το άρθρο 24 (εφεξής, «συμπληρωματική πληρωμή») και το μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ της τάξεως του 85% για όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα στην Κύπρο σύμφωνα με το άρθρο 120, παράγραφος 3. ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ (ΑΡΘΡΟ 24 ΚΚΔ) Η συμπληρωματική πληρωμή εισήχθη το 2010 για τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές δυσκολίες 2. Πρόκειται για τα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα προσαρμογής ή τελούν υπό προγράμματα προσαρμογής κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου από το 2007 και μετά. Κατόπιν αιτήματος, οι επιλέξιμες χώρες έλαβαν συμπληρωματικές ενισχύσεις ύψους 10% για όλες τις δηλωθείσες δαπάνες τους και εξακολούθησαν να λαμβάνουν πληρωμές κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες υπεράνω του μεγίστου ποσοστού συγχρηματοδότησης, για το χρονικό διάστημα που υπάγονταν στο πρόγραμμα. Η συμπληρωματική πληρωμή έπρεπε να ζητηθεί ανά πρόγραμμα και χορηγήθηκε ακόμη και αναδρομικά σε όλες τις περιπτώσεις. Η διάταξη αυτή επέτρεψε την επίσπευση πληρωμών της ΕΕ σε σύγκριση με το αρχικό σχέδιο χρηματοδότησης και, ως εκ τούτου, είχε ως αποτέλεσμα την άμεση ελάφρυνση της δημοσιονομικής πίεσης, την παροχή ρευστότητας και τη μείωση του επιπέδου της απαιτούμενης εθνικής συγχρηματοδότησης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Η συνεπαγόμενη αύξηση της απορρόφησης συνέβαλε επίσης στον περιορισμό του κινδύνου απώλειας κονδυλίων για ορισμένες χώρες. Ωστόσο, η εφαρμογή του μέτρου οδήγησε σε μείωση του συνολικού χρηματοοικονομικού ποσού του προγράμματος, πράγμα που αποτέλεσε μια πιθανή αιτία για ορισμένες χώρες να μην επωφεληθούν από τη διάταξη αυτή καθόλου ή να επωφεληθούν μόνο εν μέρει. Χώρες που είναι επιλέξιμες για τη συμπληρωματική πληρωμή επωφελήθηκαν από τη διάταξη σε ποικίλο βαθμό, όσον αφορά τα ποσά ανάλογα με το επίπεδο των πιστοποιημένων δαπανών για την περίοδο κατά την οποία υπάγονταν στο πλαίσιο ενός προγράμματος προσαρμογής. Η συμπληρωματική πληρωμή είχε ως αποτέλεσμα η Επιτροπή να πληρώσει περισσότερα από 3 δισ. ευρώ (λαμβανομένης υπόψη της συνδρομής ΕΤΠΑ, ΕΚΤ και Ταμείου Συνοχής) νωρίτερα από ό, τι είχε προγραμματιστεί για την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία από το 2011 έως το τέλος του 2015. Το μεγαλύτερο μερίδιο χρηματοδότησης έλαβε η Ελλάδα (πληρωμές της ΕΕ που υπερβαίνουν τα 1 2 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013 περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ERDF), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ESF), το Ταμείο Συνοχής (CF), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (EAFRD) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (EMFF) και περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006, ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 320. Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1311/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου όσον αφορά ορισμένες διατάξεις σχετικά με τη χρηματοοικονομική διαχείριση για ορισμένα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη χρηματοοικονομική τους σταθερότητα, ΕΕ L 337 της 20.12.2011, σ. 5. 2
1,3 δισ. ευρώ). Ορισμένες χώρες (π.χ. η Λετονία) δεν έκαναν καθόλου χρήση της διάταξης, άλλες ζήτησαν να εφαρμοστεί η διάταξη μόνο για ορισμένα προγράμματα (π.χ. Κύπρος, Ιρλανδία, Πορτογαλία). Προγράμματα 2014-2020 Κατά την περίοδο 2014-2020, ο μηχανισμός εξακολουθεί να ισχύει σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 1 του ΚΚΔ και ισχύει επίσης για το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ. Προβλέπει ενδιάμεσες πληρωμές από την Επιτροπή αυξημένες κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες («συμπληρωματική πληρωμή 10%») ως προς το μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης για τα κράτη μέλη με προσωρινές δημοσιονομικές δυσκολίες έως τις 30 Ιουνίου 2016. Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιρλανδία, η Ρουμανία και η Πορτογαλία είναι επί του παρόντος επιλέξιμες για την προσαύξηση 10% στις ενδιάμεσες πληρωμές για τα προγράμματα της περιόδου 2014-2020 για τις αιτήσεις πληρωμής που υποβάλλονται πριν τις 30 Ιουνίου 2016 3, επειδή οι χώρες αυτές εκπλήρωσαν τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 24 παράγραφος 1 του ΚΚΔ λαμβάνοντας χρηματοδοτική συνδρομή μετά την 21η Δεκεμβρίου 2013. Έκτοτε, τα προγράμματα χρηματοδοτικής συνδρομής για την Κύπρο, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία έχουν λήξει. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα είναι η μόνη χώρα που έχει πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής σε ισχύ στις 30 Ιουνίου 2016. Ζητήματα που διακυβεύονται και μελλοντική πορεία Δύο ζητήματα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την τροποποίηση του άρθρου 24 του ΚΚΔ, ήτοι (i) το πεδίο των επιλέξιμων χωρών και (ii) το χρονοδιάγραμμα μέσω του οποίου ισχύει η διάταξη αυτή. Όσον αφορά το πεδίο των επιλέξιμων χωρών, η συμπερίληψη μιας ενδιάμεσης επανεξέτασης το 2016 δείχνει ότι τα κράτη μέλη που δεν λαμβάνουν πλέον χρηματοδοτική συνδρομή δεν θα πρέπει πλέον να είναι επιλέξιμα για τη συμπληρωματική πληρωμή. Αυτό επιβεβαιώνεται περαιτέρω και από τον νομοθέτη που θεσπίζει άμεση σύνδεση μεταξύ των προγραμμάτων προσαρμογής και των ΕΔΕΤ στο άρθρο 24 του ΚΚΔ. Αυτή η άμεση σύνδεση θα πρέπει να διατηρηθεί. Θα επιτρέψει στην Ελλάδα και οποιαδήποτε άλλη χώρα που υπάγεται σε πρόγραμμα προσαρμογής στο μέλλον να υποστηρίζεται μέσω του μηχανισμού συμπληρωματικής πληρωμής. Η νομοθετική πρόταση έχει διατυπωθεί κατά τρόπο ώστε να εφαρμόζεται επίσης σε οποιαδήποτε άλλη χώρα που υπάγεται σε πρόγραμμα προσαρμογής στο μέλλον. Περαιτέρω αναθεώρηση της επιλεξιμότητας για τη συμπληρωματική πληρωμή κατά την περίοδο 2014-2020 δεν φαίνεται να είναι αναγκαία. Χώρες που υπόκεινται σε πρόγραμμα προσαρμογής θα πρέπει να έχουν βεβαιότητα όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα και το επίπεδο των πληρωμών της ΕΕ που επίσης επηρεάζουν το μέγεθος των προγραμμάτων τους και την απαραίτητη εθνική συγχρηματοδότηση. Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των διατάξεων, η επιλεξιμότητα για τη συμπληρωματική πληρωμή της περιόδου 2007-2013 έληξε την ημέρα που η χώρα σταμάτησε να λαμβάνει χρηματοδοτική συνδρομή. Ωστόσο, όσον αφορά την περίοδο 2014-2020, η επιλεξιμότητα για τη συμπληρωματική πληρωμή ευθυγραμμίστηκε με το τέλος της λογιστικής χρήσης, που εκτείνεται από την 1η Ιουλίου έως τις 30 Ιουνίου, δηλαδή στις 30 3 Η συμπληρωματική πληρωμή σχετικά με τα προγράμματα της περιόδου 2014-2020 δεν έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα. Αυτό οφείλεται στις προσπάθειες των εθνικών διοικήσεων για την επιτυχή ολοκλήρωση των προγραμμάτων της περιόδου 2007-2013 και το χαμηλό επίπεδο πληρωμών που αφορούσαν την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020. 3
Ιουνίου 2016 4. Το σύστημα αυτό ισχύει ακόμη και για ένα κράτος μέλος το οποίο σταμάτησε να λαμβάνει χρηματοδοτική συνδρομή στις αρχές του 2014. Η Επιτροπή προτείνει τη συνέχιση της επιλεξιμότητας έως τις 30 Ιουνίου του έτους που έπεται του ημερολογιακού έτους κατά το οποίο το κράτος μέλος σταματάει να λαμβάνει χρηματοδοτική ενίσχυση στο πλαίσιο κάποιου προγράμματος προσαρμογής. Αυτή η προσέγγιση ακολουθεί τη λογιστική χρήση των ΕΔΕΤ και θα παρατείνει την περίοδο επιλεξιμότητας, έως 18 μήνες κατά μέγιστο όριο. Θα παρέχει χρηματική ασφάλεια για το εν λόγω κράτος μέλος στον σχεδιασμό της απαραίτητης εθνικής συγχρηματοδότησης, ώστε να προβεί σε άντληση κεφαλαίων ΕΔΕΤ. Επίσης, θα μειωθεί ο κίνδυνος απώλειας κονδυλίων όταν λήξει η επιλεξιμότητα για τη συμπληρωματική πληρωμή. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΙΣΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ 85% ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Το άρθρο 120 παράγραφος 3 του ΚΚΔ προβλέπει ένα κατ' εξαίρεση ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ για όλα τα προγράμματα στην Κύπρο μέχρι 85% κατ ανώτατο όριο για την περίοδο από 1ης Ιανουαρίου 2014 έως τις 30 Ιουνίου 2017. Η διάταξη αυτή ισχύει μόνο για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το Ταμείο Συνοχής, αλλά όχι για το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ. Για την περίοδο 2014-2020, η Κύπρος κατατάσσεται ως μια πιο ανεπτυγμένη περιφέρεια όσον αφορά την στήριξη από τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Οι περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες επωφελούνται κανονικά από μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ κατά 50%. Δεδομένου ότι η Κύπρος υπέγραψε ένα πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής με την ΕΕ τον Μάρτιο 2013, ο ΚΚΔ προέβλεπε να επωφεληθεί η Κύπρος από μια έκτακτη κοινοτική συγχρηματοδότηση 85% έως τις 30 Ιουνίου 2017. Δεδομένου ότι το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής της Κύπρου έχει λήξει από τα τέλη Μαρτίου 2016, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η χώρα θα πρέπει να συνεχίσει να επωφελείται από το ποσοστό αυτό μετά την 30ή Ιουνίου 2017. Επιλογή (1): Εάν το προτιμησιακό ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ για την Κύπρο έληγε στις 30 Ιουνίου 2017, η ελάχιστη εθνική συγχρηματοδότηση που απαιτείται για το υπόλοιπο της περιόδου προγραμματισμού θα ήταν περίπου 144 εκατ. ευρώ. Επιλογή (2): Εάν εφαρμοζόταν το 85% του ποσοστού συγχρηματοδότησης της ΕΕ καθ όλη την περίοδο προγραμματισμού, η απαιτούμενη εθνική συγχρηματοδότηση από την 1η Ιουλίου 2017 και μετά θα ανερχόταν σε περίπου 45 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου 99 εκατ. ευρώ λιγότερα απ ό, τι η επιλογή (1). Η διαφορά της εθνικής συγχρηματοδότησης στην Κύπρο για το δεύτερο ήμισυ της περιόδου προγραμματισμού θα ήταν σημαντική και θα αντιστοιχούσε σε περίπου 0,16 % του κυπριακού ΑΕΠ σε ετήσια βάση. Μια πιο προσεκτική εξέταση βασικών μακροοικονομικών δεικτών δείχνει ότι η οικονομική κατάσταση της Κύπρου εξακολουθεί να είναι πολύ ευαίσθητη. Ο παρακάτω πίνακας 1 δείχνει ότι η Κύπρος και η Ελλάδα είναι τα μοναδικά δύο κράτη μέλη με αρνητική οικονομική μεγέθυνση και μείωση των επενδύσεων. Και οι δύο χώρες εμφανίζουν επίσης υψηλά ποσοστά ανεργίας και οι χρηματοπιστωτικοί τομείς που αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσχέρειες όπως μη εξυπηρετούμενες οφειλές βρίσκονται σε επίπεδα γύρω ή πάνω από το 30 % του συνόλου. Λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης της Κύπρου, η χώρα θα καταστεί επίσης πλήρως επιλέξιμη για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης το 2016 σύμφωνα με το άρθρο 90 παράγραφος 5 του ΚΚΔ. 4 Άρθρο 2 σημείο 29 του ΚΚΔ. 4
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να επεκταθεί στην Κύπρο το μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης 85% της ΕΕ έως το κλείσιμο του προγράμματος. Το μέτρο αυτό θα βοηθήσει, αφενός, στην κάλυψη των υψηλών αναγκών της Κύπρου για δημόσιες επενδύσεις, και, αφετέρου, στις συνεχιζόμενες προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης, αυξάνοντας τα απαραίτητα δημοσιονομικά περιθώρια για επενδύσεις. Επίσης, θα μοχλεύσει επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος εξακολουθεί να δυσκολεύεται να λάβει πιστώσεις λόγω της εύθραυστης κατάστασης του τραπεζικού συστήματος και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Συνολικά, η Επιτροπή αναμένει ότι η επέκταση της συγχρηματοδότησης 85% της ΕΕ θα έχει θετικό αντίκτυπο στην κυπριακή οικονομία με την αύξηση του δυναμικού της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και τη βελτίωση της ικανότητας της οικονομίας να στηρίζει την εξυπηρέτηση του χρέους της και να εξοφλήσει το δημόσιο χρέος. Πίνακας 1: Βασικοί μακροοικονομικοί δείκτες σε κράτη μέλη επιλέξιμα για συμπληρωματική πληρωμή για τα επιχειρησιακά προγράμματα της περιόδου 2014-2020 έως τις 30 Ιουνίου 2016 Μέσος όρος 2014-15 του ΑΕΠ κατά κεφαλήν ΑΕΠ των επενδύσεων του δημόσιου χρέους Ποσοστό ανεργίας Μη εξυπηρετούμενα δάνεια (% του συνολικού χρέους) Κύπρος -0.7-0.3-7.9 0.1 15.9 36.3 Ελλάδα -0.4-0.2-6.5 2.9 26.1 29.1 Πορτογαλία 1.3 1.9 4.2 2.2 13.4 10.3 Ρουμανία 3.3 3.5 4.4 6.7 6.8 16.9 Ιρλανδία 5.6 5.2 15.6-2.6 10.4 17.3 ΕΕ 1.7 1.3 2.8 4.1 9.9 5.3 Πηγή: AMECO, τα στοιχεία για το 2015 προέρχονται από τη χειμερινή πρόβλεψη και θα ενημερωθούν όταν θα διατεθούν νέες προβλέψεις ή ιστορικά στοιχεία. Τα στοιχεία σχετικά με μη εξυπηρετούμενα δάνεια προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αναφέρονται στον μέσο όρο κατά την περίοδο 2013-14. 5