ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ-ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Υποχρεωτικό Μάθημα, Κωδικός: ΠΧ_1020 Ακαδημαϊκό Έτος 2012-2013 Χειμερινό Εξάμηνο (1ο) Διδάσκοντες: Αλέξιος Δέφνερ (υπεύθυνος), Κώστας Λαλένης, Χρήστος Κουσιδώνης Πέμπτη 12:00-15:00 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1 Στόχοι Το μάθημα καλύπτει ένα αντικείμενο που είναι κεντρικό για την πολεοδομία, ενώ παράλληλα έχει ιδιαίτερη σημασία και για τη χωροταξία λόγω της αλληλεπίδρασης πολεοδομικής και χωροταξικής πολιτικής. Θα προσφέρει, επίσης, τις αναγκαίες προσλαμβάνουσες γνώσεις τόσο για το υποχρεωτικό μάθημα του β εξαμήνου «Στούντιο Χωρικού Σχεδιασμού», όσο και για ορισμένα μαθήματα επιλογής πολεοδομικού χαρακτήρα. Το μάθημα έχει θεωρητικό προσανατολισμό (οι συναφείς τεχνικές δεξιότητες αποτελούν αντικείμενο του εαρινού εξαμήνου του ΠΜΣ), και αποβλέπει αφενός στην απόκτηση εξειδικευμένων και επίκαιρων γνώσεων και αφετέρου στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της ερευνητικής ευαισθησίας των φοιτητών. 2 Προαπαιτήσεις Οι βασικές θεωρητικές γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες πολεοδομίας θεωρούνται γνωστές, και αποτελούν προϋπόθεση για την παρακολούθηση του μαθήματος. Συνεπώς, φοιτητές που θεωρούν ότι έχουν σχετικά κενά, θα πρέπει να τα καλύψουν πριν την έναρξη των μαθημάτων και κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απολύτως αναγκαίο να υπάρχει ή αποκτηθεί επαρκής γνώση της παρακάτω ύλης κατά την έναρξη των μαθημάτων: ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ Α. 1984/2007 Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Για Μία Βιώσιμη Ανάπτυξη του Χώρου (Αθήνα: Συμμετρία). [Κεφ. 1 έως 13] (διαθέσιμο στην κεντρική βιβλιοθήκη και στη βιβλιοθήκη του ΠΜΣ) ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2006 Πολεοδομική Πολιτική. Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών. Σημειώσεις, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος. (διαθέσιμο στο e-class και τη βιβλιοθήκη του ΠΜΣ) Στο πρώτο μάθημα (27.09.12) θα πραγματοποιηθεί τεστ που θα βασίζεται τόσο στην προαπαιτούμενη ύλη όσο και σε γενικές γνώσεις και κριτικές απόψεις.
3 Περιεχόμενο 3.1. Αντικείμενα Σε γενικές γραμμές το μάθημα αναλύει σε βάθος μια σειρά ζητημάτων πολεοδομικής πολιτικής, που καλύπτουν όλες τις συνιστώσες της τελευταίας, και έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της υφιστάμενης πολεοδομικής πραγματικότητας ή/και αναμένεται ότι θα επηρεάσουν σημαντικά τις πολεοδομικές εξελίξεις κατά τα προσεχή χρόνια. αα Ημερομηνία 3.2. Χρονοδιάγραμμα 1 27.09.12 Τεστ Αντικείμενο Διδάσκοντες Βασική βιβλιογραφία Μοίρασμα περιγράμματος 2 4.10.12 Οι κλασικοί της πολεοδομίας, και η πολεοδομική πολιτική στο διεθνή χώρο, μέχρι το 1940 3 4 4 5 11.10.12 18.10.12 Η μεταπολεμική πολεοδομική πολιτική στο διεθνή χώρο: i. Η μεταπολεμική πολεοδομική πολιτική σε διάφορες χώρες (κυρίως: Αγγλία, Γαλλία ) (μέχρι τη δεκαετία του 00) ii. Εισαγωγή στη συγκριτική ανάλυση του θεσμικού πλαισίου της πολεοδομίας iii. Σύγκριση του θεσμικού πλαισίου πολεοδομίας στην Ελλάδα με αυτά άλλων ευρωπαϊκών χωρών 11.10.12 Εκφώνηση εργασίας 25.10.12 1.11.12 Η μεταπολεμική πολεοδομική πολιτική στην Ελλάδα: κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, μέτρα πολιτικής, επιπτώσεις Α. Δέφνερ Δέφνερ 2005/2006: 1.1., 1.2. Ανδρικοπούλου κ.ά. 2007, 2.2. και 2.3 Hall, P. 1975/2002: κεφ. 2-3 Hall, P. 1988/2002: κεφ. 2-7 Le Gates Stout 1996/2007: Mumford, Howard, Unwin, Geddes, Le Corbusier, Wright Sudjic 1992: κεφ. 1 Χ. Κουσιδώνης Hall P. 1992/2002: κεφ. 6, 7, 8 Greed C. 1996, κεφ. 6, 7 de Jong et al. 2002, κεφ. 3, 11, 15 Newman P., Thornley A. 1996: κεφ. 3 EC 1995 Οικονόμου Δ. 2000α. Hall 1998/2005 κεφ. 5 Κουσιδώνης 2009 Κ. Λαλένης Οικονόμου Δ. 1989 Οικονόμου στο Οικονόμου και Πετράκος 1999/2005 Οικονόμου Δ. 2002ε Οικονόμου Δ. 2000α Lalenis K. Liogas V. 2002 Lalenis K 2000 Lalenis K 2001 Μεταξάς Θ., Λαλένης Κ. 2006 2
αα Ημερομηνία 1.11.12 Επιλογή θεμάτων εργασιών 6 8.11.12 -Ευρωπαϊκή Ένωση και πολεοδομική πολιτική -Προγράμματα παρέμβασης στον αστικό χώρο (Urban, Life...) Αντικείμενο Διδάσκοντες Βασική βιβλιογραφία Κ. Λαλένης Lalenis K. 2008 ESPON 2.4.2. 7 15.11.12 Αστική διακυβέρνηση Κ. Λαλένης Λαλένης στο Γοσποδίνη 2008 Γετίμης, Καυκαλάς 2003 8 22.11.12 Νέες τάσεις στην πολιτική για τον αστικό χώρο: i. Σχεδιασμός για την κοινότητα ii. Ελεύθερος χρόνος και πόλη/ Ο χρόνος της διακριτικής ευχέρειας (discretionary time) iii. Κοινωνικός πολεοδομικός σχεδιασμός iv. Αστική ανασυγκρότηση v. Μετάπολη Α. Δέφνερ (i) Wates Κelly Becker (ii) Δέφνερ 1999/2006: 1.1, 1.2.3, 1.3, 2.4 Greed 1999 (άρθρo Greed Bianchini) Landry κ.ά. 1996 και Goodin κ.ά. Eπιλογή κειμένων εργασιών 9 29.11.12 - Ρυθμιστικά και στρατηγικά σχέδια - Ρυθμιστικά Σχέδια Αθήνας και Θεσσαλονίκης: κριτική αξιολόγηση της εμπειρίας από την εφαρμογή τους και επικαιροποίηση τους - Ειδικά γεγονότα, χώροι και παρεμβάσεις: Ολυμπιακοί Αγώνες, ΠΠΕ, ΕΧPO, ΔΕΘ 10 06.12.12 Κοινωνικά προβλήματα στην πόλη και σχεδιασμός 11 13.12.12 Περιβαλλοντικός σχεδιασμός πόλεων (Curitiba) Τελικό πρόγραμμα παρουσιάσεων 12 20.12.12 Πιθανή αναπλήρωση X. Κουσιδώνης Χ. Κουσιδώνης Οικονόμου Δ. 2000β Οικονόμου Δ. 2000γ Σημειώσεις Δ. Οικονόμου Pateman 1970. Sandercock 1998/2003 [παράρτημα κυρίως και κεφάλαιο 8 δευτερευόντως] Α. Δέφνερ Deffner και Bourdakis 2006 EC 2009 Οικονόμου 2000δ ECTP 2002 Girardet 3
αα Ημερομηνία 13 14 Διακοπές 10.01.13 17.01.13 Αντικείμενο Διδάσκοντες Βασική βιβλιογραφία Παρουσιάσεις εργασιών (παράδοση στις 17.01.13) Όλοι 4 Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι Η διεξαγωγή του μαθήματος βασίζεται κυρίως σε διαλέξεις των διδασκόντων αλλά και στην παρέμβαση των διδασκομένων με ερωτήσεις και τοποθετήσεις που θα αποτελέσουν βασικό στοιχείο της διδακτικής προσέγγισης. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εκπονηθεί ατομική εργασία. Οι παρουσιάσεις θα γίνουν στα 2 τελευταία μαθήματα του εξαμήνου. Η αναλυτική περιγραφή της εργασίας θα δοθεί στις 11/10/12. Το υλικό του μαθήματος (σημειώσεις, άρθρα, διαλέξεις, πρόσθετη βιβλιογραφία, αναθεωρημένο περίγραμμα ανακοινώσεις κ.λπ.) θα μπαίνει στο e-class. 5 Μέθοδοι αξιολόγησης/ βαθμολόγησης Ο τελικός βαθμός στο μάθημα θα προκύψει ως εξής: Ατομική εργασία: 3,5 μονάδες (κείμενο 2,5 και παρουσίαση 1). Γραπτές εξετάσεις: 5 μονάδες. Έκτακτα τεστ και συμμετοχή στο μάθημα: 1,5 μονάδα. Η παράδοση και η παρουσίαση της εργασίας, όπως και η συμμετοχή στις γραπτές εξετάσεις, είναι υποχρεωτικές, προκειμένου να θεωρηθεί ότι ένας φοιτητής έχει περάσει το μάθημα. 6 Βιβλιογραφία Το μάθημα βασίζεται σε εκτεταμένη, ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση, βιβλιογραφία, που χωρίζεται σε τρεις ομάδες: Βιβλία που πρέπει να αγοραστούν από τους φοιτητές, Κείμενα που θα είναι διαθέσιμα στους φοιτητές, και Λοιπή βιβλιογραφία Α. Βιβλία που καλύπτουν μεγάλο μέρος της ύλης (πρέπει να αγοραστούν από τους φοιτητές) ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Ε., ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ, Α., ΚΑΥΚΑΛΑΣ, Γ. (2007) Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές: Για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, Αθήνα: Kριτική. ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ Α. 1984/2007 Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Για Μία Βιώσιμη Ανάπτυξη του Χώρου (Αθήνα: Συμμετρία). ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. και ΠΕΤΡΑΚΟΣ Γ. επιμ. 1999/2005, Η Ανάπτυξη των Ελληνικών Πόλεων: Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις Αστικής Ανάλυσης και Πολιτικής Βόλος/ Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας/ Gutenberg. [άρθρα Οικονόμου, Οικονόμου- Πετράκου, Δέφνερ, κυρίως και Πετράκου-Οικονόμου, Κοκκώση δευτερευόντως] 4
Β. Κείμενα που θα αποτελέσουν μέρος του υλικού που θα είναι διαθέσιμα στους φοιτητές ΔΕΦΝΕΡ Α. 1999/2006, Σχεδιασμός για τον Ελεύθερο Χρόνο Τουρισμός-Πολιτισμός- Αθλητισμός. Πανεπιστημιακές Παραδόσεις Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. [κεφάλαια 1, 2, 5, 9 ] ΔΕΦΝΕΡ Α. 2005/2006 Πολεοδομία: Ζητήματα Θεωρίας και Πρακτικής του Παρελθόντος, του Παρόντος και του Μέλλοντος, Πανεπιστημιακές Παραδόσεις, Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας DEFFNER, A., V. BOURDAKIS (2006) "The interrelationship of planning, participation and ICT: The case of developing a curriculum in Agia Varvara, Athens, Greece", DPRD Discussion Paper Series, 12(9): 175-188. ΜΕΤΑΞΑΣ, Θ., Κ. ΛΑΛΕΝΗΣ (2006) «Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός σαν τύπος σχεδιασμού και σαν εργαλείο αποτελεσματικής Αστικής Διαχείρισης», Αειχώρος, τόμος 5, τεύχος 1, σσ. 4-37. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2000α. Σύστημα χωρικού σχεδιασμού: Η ελληνική πραγματικότητα και η διεθνής εμπειρία, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τεύχ. 101-102, Α -Β, σσ. 3-58. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2002α «Η εξέλιξη της πολεοδομικής και της χωροταξικής πολιτικής κατά τον 20 ο αιώνα. Σχέδιο ερμηνείας», στο: Πρακτικά 10ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΣΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2002β, «Εκτός σχεδίου δόμηση και πολεοδομικός-χωροταξικός σχεδιασμός», στο: Πρακτικά ημερίδας Το καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης στην Ελλάδα: Νομικές και Πολεοδομικές Διαστάσεις, Συνήγορος του Πολίτη - Ελληνική Εταιρεία Δικαίου του Περιβάλλοντος ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2008 Πολεοδομική Πολιτική. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών, Σημειώσεις, Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας STEVENSON, D. (2003/2007) Πόλεις και Αστικοί Πολιτισμοί (Αθήνα: Κριτική). [γλωσσάρι] Γ. Λοιπή βιβλιογραφία Ξενόγλωσση ATKINSON, R. (2000) Combating social exclusion in Europe: the new urban challenge Urban Studies, 37, 5-6, pp 1037-1055. BAKER, S., KOUSIS, M., RICHARDSON, D., YOUNG, S. eds. (1997) The politics of sustainable development: theory, policy and practice within the European Union London, Routledge. BRIDGE, G., WATSON, S. (eds) (2003) A Companion to the City, Oxford: Blackwell. CARTER H. 1972/1995 The Study of Urban Geography London: Arnold. [κυρίως κεφάλαιο 2, αλλά και κεφάλαια 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14] CAVES, R. 2005 The Encyclopaedia of the City, London: Routledge. DE JONG, M. LALENIS, K., MAMADOUH, V. (eds) 2002 The Theory and Practice of Institutional Transplantation: Experiences with the Transfer of Policy Institutions, Dordrecht: de Kluwer. EC (European Commission) 1995. The EU Compendium of Spatial Planning Systems and Policies. Final Draft. Luxembourg. 5
EC (European Commission) 2009 Promoting Sustainable Development in Europe: Achievements and Opportunities, Brussels. EC (European Commission) 2011 Cities of Tomorrow Challenges, Visions, Ways Forward, Brussels. ECTP (European Council of Town Planning) 2002 Try it this way. Sustainable development at the local level, ECTP, Bolzano ESPON [European Spatial Planning Observatory Network] (2005) Project 2.4.2: "Integrated analysis of transnational and national territories based on ESPON results. Second Interim Report", March. FAGENCE, M., (1977) Citizen Participation in Planning Urban Regional Planning Series, Vol. 19, Pergamon Press. GIRARDET, H. (2004/2008) Cities People Planet: Liveable Cities For A Sustainable World, Chichester: Wiley-Academy. GOODIN, ROBERT E.; JAMES MAHMUD RICE; ANTTI PARPO; LINA ERIKSSON (2008) Discretionary Time: A New Measure of Freedom (Cambridge: Cambridge University Press). GREED C. 1993/1996 Introducing Town Planning, Longman, Harlow. GREED C. επιμ. 1999 Social Town Planning London: Routledge. [άρθρα Greed Bianchini κυρίως και Taylor δευτερευόντως] HALL P. 1975/2002, Urban and Regional Planning London: Routledge HALL P. (1988/2002), Cities of Tomorrow: An Intellectual History of Urban Planning and Design in the Twentieth Century (Oxford: Basil Blackwell). HAZEL, G., PARRY, R. (2004) Making Cities Work, Chichester: Wiley-Academy. HEALEY, P. (2002) Place, identity and governance: transforming discourses and practice in Hillier, J., Rooksby, E., (eds) Habitus: a sense of place Aldershot, Hants, Ashgate, pp 173-202. KELLY, E. D., BECKER, B. (2000/2009) Community Planning: An Introduction to the Comprehensive Plan, Washington, DC: Island Press. LALENIS, K. (2000) Local Administration and Urban Planning in Greece at the Turn of the Century: Developments, Conflicts, and Perspectives. AESOP Brno 2000. LALENIS, Κ. (2001) «Planning by Decree»: Incompatibilities of Planning Laws and Planning Policies in Greece, during the 20 th Century. Analysis, Perspectives. World Congress WPSC 2001, Planning at the Turn of the Century», Shanghai, China. LALENIS, K., LIOGKAS, V. (2002) «Reforming Local Administration in Greece towards decentralization and effective management of space: Where good intentions are not always enough!» Conference proceedings, 3rd Mediterranean Meeting of Social and Political Research, Robert Schuman Centre for Advanced Studies / the European University Institute. Florence, Italy March 2002. LANDRY C., GREENE L., MATARASSO F. ΚΑΙ BIANCHINI F. (1996), The Art of Regeneration: Urban Renewal Through Cultural Activity (Stroud: Comedia). LE GATES R.T. and STOUT F. επιμ. 1996/2007, The City Reader London: Routledge. [κυρίως τα άρθρα των Lynch, Mumford, Howard, Geddes, Hall] 6
MILLER, D, G.DE ROO επιμ. 1997/2004 Urban Environmental Planning: Policies, Instruments, and Methods in an International Perspective, Aldershot: Ashgate. NEWMAN P. and THORNLEY A. 1996, Urban Planning in Europe: International Competition, National Systems and Planning Projects (London: Routledge) PADDISON, R., LEVER, B. (eds) (2000) Handbook of Urban Studies (London: Sage). PATEMAN, C. (1970) Participation and democratic theory Cambridge, Cambridge University Press. RHODES, R. A. W. (1997) Understanding governance Buckingham, Open University Press. ROBERT P. and H. SYKES eds. 2000 Urban Regeneration. Sage Publications, London SALET W., THORNLEY A., KREUKELS A. (2002) Metropolitan Governance and Spatial Planning. Spon Press. SANDERCOCK L. 1998/2003, Towards Cosmopolis: Planning for Multicultural Cities Chichester: John Wiley Sons. [παράρτημα κυρίως και κεφάλαιο 8 δευτερευόντως] SUDJIC, D. (1992) The 100 Mile City (London: Flamingo). WATES, N. (ed.) (2000) The Community Planning Handbook: How People Can Shape Their Cities, Towns and Villages in Any Part of the World, London: Earthscan. Ελληνόγλωσση ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Ε. και ΚΑΥΚΑΛΑΣ, Γ. επιμ. 2000 Ο Νέος Ευρωπαϊκός Χώρος: Η Διεύρυνση και η Γεωγραφία της Ευρωπαϊκής Ανάπτυξης, Αθήνα: Θεμέλιο.[άρθρα Οικονόμου κυρίως και Γετίμη δευτερευόντως] ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ, Α. (2002) Δυναμικές και σχεδιασμός κέντρων στην πόλη των επόμενων δεκαετιών-προς συγκεντρωτικά ή αποκεντρωτικά σχήματα;, Αειχώρος, 1 (1), 6-29. ΒΑΣΕΝΧΟΒΕΝ, Λ. (2002) Η δημοκρατικότητα του σχεδιασμού του χώρου και η αμφισβήτηση του ορθολογικού μοντέλου, Αειχώρος, 1 (1), 30-49. ΒΟΊΒΟΝΔΑ Α., ΚΙΖΗΛΟΥ Β., ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ Ρ., ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΣ Σ., ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ Γ. 1977. Ρύθμιση του χώρου στην Ελλάδα: Μια σύντομη ιστορική επισκόπηση, Αρχιτεκτονικά Θέματα, τ. 11: 130-156. ΓΕΡΟΛΥΜΠΟΥ Α. κα. επιμ. 1986, Επί Πόλεως: Συλλογή Κειμένων Αθήνα: Σύγχρονα Θέματα. [κυρίως τα άρθρα των Jacobs σσ. 15-22, Lefebvre και Alexander] ΓETIMHΣ Π. 1989, Η Οικιστική Πολιτική στην Ελλάδα Αθήνα: Οδυσσέας. [κεφάλαια 2-3-4] ΓΕΤΙΜΗΣ Π., ΚΑΥΚΑΛΑΣ Γ. (2003) Μητροπολιτική Διακυβέρνηση: Διεθνής Εμπειρία και Ελληνική Πραγματικότητα, ΙΑΠΑΔ, Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο. ΓETIMHΣ Π., KAYKAΛAΣ Γ. και MAPABEΓIAΣ N. επιμ. 1994, Aστική και Περιφερειακή Aνάπτυξη: Θεωρία - Aνάλυση και Πολιτική Aθήνα: Θεμέλιο. [άρθρα Οικονόμου κυρίως, Γετίμη και Λαγόπουλου δευτερευόντως] EYPΩΠAΪKH ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1998/1999 Αειφόρος Αστική Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Πλαίσιο Δράσης, Βρυξέλλες. EYPΩΠAΪKH EΠITPOΠH (2004) Προς μια Θεματική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον, Βρυξέλλες 11.2.2004 COM (2004)60 Τελικό. HALL, T (1998/2005) Αστική Γεωγραφία, Αθήνα: Κριτική. [κεφ. 5] 7
ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ Π. 1994, Περιβαλλοντολογική Aντίληψη του Aστικού Xώρου: Έρευνα για το Kέντρο της Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη: University Studio Press. ΚΟΥΣΙΔΩΝΗΣ, Χ. (2009) «Η ρητορεία για την παραγωγή του χώρου στην Ελλάδα και η γοητεία του υπερκείμενου σχεδίου», στο: 25 Κείμενα για το Σχεδιασμό και την Ανάπτυξη του Χώρου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Βόλος: 195-214. ΛΑΛΕΝΗΣ, Κ. (2008) «Από τις Λαϊκές Συνελεύσεις στους Φορείς Εταιρικών Σχέσεων Ιδιωτικών και Δημοσίων Συμφερόντων: Ανασκόπηση των Συμμετοχικών Διαδικασιών στον Πολεοδομικό Σχεδιασμό στην Ελλάδα κατά την τελευταία 20ετία», στο: Γοσποδίνη Α. επιμ. Διάλογοι για το σχεδιασμό του χώρου και την ανάπτυξη, Κριτική, Αθήνα: 199-234. LE CORBUSIER (1943/1987) Η Χάρτα των Αθηνών (Αθήνα: Ύψιλον). ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 1989. Σύστημα γης και κατοικίας στη μεταπολεμική Ελλάδα, στο: Μαλούτας Θ., Οικονόμου Δ. επιμ., Προβλήματα ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα. Χωρικές και τομεακές προσεγγίσεις, Εξάντας, Αθήνα, σσ. 57-114 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 1994α, Αστική ανάπτυξη και χωροταξική οργάνωση του οικιστικού δικτύου, στο: Γετίμη Π., Καυκαλά Γρ., Μαραβέγια Ν. επιμ. Αστική και περιφερειακή ανάπτυξη: θεωρίες, Τεχνικές, Πολιτικές. Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα : 49-93 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 1994β, Στεγαστική πολιτική. Σημερινή κατάσταση και προοπτικές στις χώρες της ΕΚ και την Ελλάδα, στο: Γετίμη Π., επιμ. Το Κοινωνικό Κράτος σήμερα. Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, σσ. 313-360 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2000β «Ο διεθνής μητροπολιτικός ρόλος της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και ο νέος Ευρωπαϊκός χώρος», στο: Ε. Ανδρικοπούλου, Γ. Καυκαλάς, Ο Νέος Ευρωπαϊκός Χώρος, Θεμέλιο, Αθήνα: 444-467 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2000γ «Το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας: εμπειρίες και προοπτικές», στο: Δεκαεπτά κείμενα για το σχεδιασμό, τις πόλεις και την ανάπτυξη. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Βόλος: 161-194 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2000δ. «Η περιβαλλοντική διάσταση της πολεοδομικής πολιτικής στη μεταπολεμική Ελλάδα», στο: Μοδινός Μ. επιμ.. Η Βιώσιμη Πόλη, Αθήνα: ΔΙΠΕ- Στοχαστής.: 47-70 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. 2000ε. «Η πολεοδομική πολιτική στη δεκαετία του 50». Στο: Πρακτικά Συνεδρίου «Η πολεοδομία στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974», Εταιρεία Ιστορίας της Πόλης-Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος, Νοέμβριος 1999, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Βόλος: 39-48 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Δ. (επ.) (2001) Ο Διεθνής Ρόλος της Αθήνας: Σημερινή Κατάσταση και Στρατηγική για την Ανάπτυξή του, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ. 2003 «Αστική αναγέννηση και αισθητικές παρεμβάσεις στις πόλεις: Μια αναγκαστική σχέση», στο: Πρακτικά συνεδρίου: Οι Αισθητικές Παρεμβάσεις στις Πόλεις, ΕΑΧΑ ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ Γ. επιμ. 2001 Μελέτη-έρευνα: Πολιτική γης στην Ελλάδα, Εκθεση Γ φάσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας-ΥΠΕΧΩΔΕ, Βόλος STEVENSON, D. (2003/2007) Πόλεις και Αστικοί Πολιτισμοί (Αθήνα: Κριτική). [κεφ. 5] 17 Σεπτεμβρίου 12 8