ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΥΠΡΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ 1999 Δρ. Κυριάκος Βερεσιές Νευρολόγος-Ψυχίατρος Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΝΘΕΑ ΑΛΚΟΟΛ-ΧΡΗΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. ΕΡ: Απο πότε είναι γνωστό το αλκοόλ στον κόσμο; Το κρασί και οι μπύρες είναι γνωστά στον άνθρωπο απο τα πανάρχαια χρόνια.παράγονται απο την ζυμωτική δράση των μυκήτων πάνω σε ορισμένα σάκχαρα. Για τις μπύρες υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη της 6000 χρόνια π.χ.η αιθυλική αλκοόλη, το δραστικό συστατικό των οινοπνευματωδών σε πιο συμπυκνωμένη μορφή, που εξάγεται με την απόσταξη, παρήχθηκαν για πρώτη φορά τον 8-ο αιώνα μ.χ. ΕΡ: Ποιά είναι η επίδραση του αλκοόλ στον ανθρώπινο οργανισμό; Μια μέτρια δόση οινοπνευματωδών ερεθίζει την κυκλοφορία του αίματος και δίνει ένα ευχάριστο ζεστό αίσθημα. Μια μεγαλύτερη όμως δόση μπορεί να ελαττώσει την θερμοκρασία του σώματος, γιατί επηρεάζει το μηχανισμό του εγκεφάλου που ρυθμίζει την θερμοκρασία. Το αλκοόλ καταστέλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, είναι δηλάδή ναρκωτικό του εγκεφάλου. Η αναληπτική δράση του αλκοόλ οφείλεται σε άρση των αναστολών και κάποτε σε ορισμένα άτομα οι κοινωνικές εκδηλώσεις γίνονται πιο ζωντανές, ο εσωστρεφής μπορεί να γίνει εξωστρεφής και οι άνθρωποι παρουσιάζονται με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ακόμα και με επιθετικότητα.η υπερβολική χρήση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη στον εγκέφαλο, ακόμα και τον θάνατο.μια απο τις πιο σοβαρές επιδράσεις του αλκοόλ στον ανθρώπινο οργανισμό, εκτός απο τις σωματικές, που κυριώτερη τους είναι η κίρρωση του ήπατος, είναι η δημιουργία εξάρτησης. Το αλκοόλ δημιουργεί πολύ έντονη σωματική και ψυχολογική εξάρτηση. ΕΡ: Πως εκδηλώνεται η εξάρτηση; Η σωματική εξάρτηση έχει ορισθεί απο την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας σαν μια `` προσαρμοστική κατάσταση που εκδηλώνεται με εμφανή σωματική διαταραχή, όταν σταματά η παροχή της τοξικής ουσίας``- δηλαδή όταν διακοπεί το αλκοόλ για λίγο χρονικό διάστημα εμφανίζονται στερητικά συμπτώματα, το φοβερότερο και πιο επικίνδυνο απο όλα 1 / 5
είναι το τρομώδες παραλήρημα. Υπάρχει όμως και η ψυχολογική εξάρτηση που είναι ακόμα πιο φοβερή διότι είναι η συνεχής ενασχόληση του μυαλού με την εξασφάλιση ικανοποίησης απο την χρήση του αλκοόλ και είναι αυτό το οποίο οδηγεί όλους τους εξαρτημένους ύστερα απο μια περίοδο εγκράτειας να αρχίσουν ξανά την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και τους τοποθετεί στον φαύλο κύκλο της εξάρτησης απο τον οποίο δύσκολα ξεφεύγουν. ΕΡ: Πόσος χρόνος απαιτείται για να γίνει κάποιος εξαρτημένος; Αυτό εξαρτάται απο διάφορους παράγοντες, όπως είναι η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, ο τρόπος που καταναλώνει αλκοολούχα ποτά, με φαγητό ή μεζέ- και τι είδους φαγητό- οι ποσότητες, η συχνότητα της χρήσης ή κατάχρησης, το έιδος του αλκοολούχου ποτού, η ηλικία έναρξης χρήσης και κατάχρησης και αλλα. Σημασία έχουν επίσης και μια σειρά γενετικοί παράγοντες. Στην Κύπρο μέχρι σήμερα ένας καλός πότης που κατανάλωνε κονιάκ σε δόσεις μέχρι 500 γρ. την ημέρα μαζί με το φαγητό του ( που ήταν πλούσιο σε κορεσμένα έλαια) χρειαζόταν 5-10 χρόνια για να φτάσει στο στάδιο της εξάρτησης, δηλαδή σπάνια συναντούσαμε εξαρτημένο άτομο κάτω των 35 χρονών. Σήμερα με την αλλαγή του τρόπου κατανάλωσης, χωρίς φαγητό και μεζέ, συνατούμε και άτομα γύρω στα 20-25 χρόνια που είναι ήδη εξαρτημένοι, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά στο αλκοόλ. ΕΡ: Ποιά είναι τα ποσοστά εξάρτησης ανάμεσα στον πληθυσμό; Δυτσυχώς δεν υπάρχουν επιδημιολογικά στοιχεία γύρω απο το θέμα αυτό αν και φυσικά είναι και πολύ δύσκολο να υπάρξουν, διότι το θέμα του αλκοολισμού δεν είναι ένα απόλυτο φαινόμενο χωρίς διαβαθμίσεις, όπως είναι η κώφωση ή η παχυσαρκία. Η εξάρτηση συναντιέται σε διάφορους βαθμούς και ακριβώς εδώ είναι και η μεγάλη δυσκολία στο εξαρτημένο άτομο να αναγνωρίσει την κατάσταση του και το σημείο της εξάρτησης του για να ζητήσει βοήθεια. Ακόμα και πολιτισμικές διαφορές καθορίζουν τον βαθμό αποδοχής τόσο απο τον ίδιο όσο και απο το περιβάλλον. Σε πρόσφατη έρευνα μας σε μικρή κοινότητα στα βουνά του Τρόδους απο τους 120 κατοίκους- με βάση δικά μας κριτήρια- οι 70 παρουσιάζουν πρόβλημα εξάρτησης, αλλά ούτε ένας απο αυτούς αποδέχεται την πραγματικότητα αυτή για τον τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους. Εκεί λειτουργούν άλλου ειδους μέτρα, η κατάχρηση αλκοόλ που γίνεται καθορίζεται πολιτισμικά ως χρήση και δή για θετικούς λόγους. Με βάση εμπειρικούς υπολογιμούς και με στοιχεία έρευνας που διεξήχθει το 1992 ανάμεσα στους κοινοτάρχες της Κύπρου καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχουν γύρω στις 5000 άτομα στην Κύπρο με πρόβλημα εξάρτησης στο ποτό. ΕΡ: Υπάρχουν και γυναίκες ανάμεσα σαυτούς; Βεβαίως. Φυσικά ο γυναικείος αλκοολισμός είναι πολύ διαφορετικός απο τον ανδρικό. Απο τα στοιχεία των κρατικών θεραπευτικών κέντρων φαίνεται ότι υπάρχει αναλογία μιας 2 / 5
γυναίκας σε πέντε άνδρες. ΕΡ. Μια γυναίκα θα τοξικωθεί περισσότερο απο ένα άντρα με το ίδιο βάρος, αν και οι δύο καταναλώσουν την ίδια ποσότητα αλκοόλ. Μάλιστα, ο γυναικείος οργανισμός εχει τις δικές του ιδιομορφίες τόσο σοο αφορά τα λίπη και τα υγρά που κατακρατούνται στους μυς και στα όργανα που τον κάνουν να διαφέρει απο τον ανδρικό, αλλά και ο έμμηνος κύκλος με τις ορμόνες τον καθιστούν πιο ευάλωτο στο αλκοόλ. ΕΡ: Αν κάποια γυναίκα παίρνει αντισυλληπτικά χάπια επιστρέπεται να πίνει και ποτό. Ο πιο πάνω συνδυασμός είναι πολύ επικίνδυνος και πρέπει να αποφεύγεται. ΕΡ: Οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στο ποτό (δηλαδή, δεν μπορούν να πίνουν αρκετές ποσότητες) πρίν ή κατά την διάρκεια της περιόδου τους. Εχει αναφερθεί και πιο πανω ότι οι γυνακείες ορμόνες αλλάζουν την ανοχή και αντοχή της γυναίκας προς το αλκοόλ με διαφορετικό τρόπο απο ότι στον άντρα. Είναι γιαυτό που οι περισσότερες γυναίκες δύσκολα δέχονται το ποτό κατά την διάρκεια της περιόδου τους. ΕΡ. Το αλκοόλ καλυτερεύει την σεξουαλική ικανοποίηση της γυναίκας; Το αλκοόλ είναι κατασταλτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σε μικρές ποσότητες καλυτερέυει την επικοινωνία και μειώνει τις αναστολές. Είναι όμως πολύ επικίνδυνο να χρησιμοποιείται σαν φάρμακο διότι υπάρχει ο κίνδυνος της εξάρτησης. Ως θέμα καλυτέρευσης της σεξουαλικής ικανοποίησης, τόσο στον άντρα όσο και στην γυναίκα μειώνεται η ικανοποίηση με την επίδραση του αλκοόλ διότι ναρκώνει βασικά εγκεφαλικά κέντρα. ΕΡ: Μια έγκυος γυναίκα μπορεί να πίνει ποτό, φτάνει να είναι με φαγητό ή με μεζέ. Η χρήση φαγητού ή μεζέ μπορεί μόνο να βοηθήσει στην πιο αργή απορρόφηση του αλκοόλ και την διοιχέτευση του στο αίμα. Με κανένα τρόπο δεν μειώνει τις βλαβερές του επιδράσεις πάνω στον εγκέφαλο και αλλα ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Το αλκοόλ διαπερνά τον πλακούντα και διοχετεύεται στο καρδιοαγγειακό σύστημα του 3 / 5
εμβρύου. Ο ανώριμος εγκέφαλος και άλλα όργανα μπορούν να πάθουν ανεπανόρθωτες βλάβες. Η συνεχής χρήση αλκοόλ και σε μεγάλες ποσότητες απο την εγκυο μητέρα μπορούν να οδηγήσουν στο λεγόμενο εμβρυικό αλκοολικό σύνδρομο, όπου το παιδί γενιέται διανοητικά καθυστερημένο ή και με γενετικές βλάβες σε οργανα και συστήματα του. ΕΡ: Μια γυναίκα που αρχίζει μετά τα τριάντα να πίνει δεν γίνεται εξαρτημένη. Η ηλικία δεν έχει καμιά σημασία για την ανάπτυξη της εξάρτησης. Φυσικά όσο πιο ανώριμος έιναι ο οργανισμός τόσο πιο βλαβερή είναι η επίδραση του αλκοόλ σε αυτόν. ΕΡ: Το αλκοόλ περνά στο μητρικό γάλα και γιαυτο οταν μια γυναίκα θηλάζει το μωρό της δεν πρέπει να πίνει. Μάλιστα το αλκοόλ περνά στο μητρικό γάλα και είναι πολύ επικίνδυνος ο θυλασμός σε περίπτωση χρήση και ιδίως κατάχρησης αλκοολούχων ποτών από την μητέρα που θηλάζει. ΕΡ: Στο αλκοτέστ η γυναίκα είναι πιο ανθεκτική-δηλαδή αν πιεί τις ίδιες ποσότητες με ένα άνδρα θα έχει πιο χαμηλες ενδείξεις. Οχι, δεν υπάρχει διαφορά στο αλκοτέστ ανάμεσα στον άνδρα και στην γυναίκα. ΕΡ: Αν είναι κάποιος κουρασμένος και καταναλώσει ποτό οι πιθανότητες να μεθύσει είναι περισσότερες. Μάλιστα, διότι η ψυχολογική κατάσταση είνα καθοριστική για την επιδραση του αλκοόλ καθώς και η κούραση. ΕΡ: Η χρήση ποτού και χαπιών επιτρέπεται όταν είναι απο αυτά που αγοράζουμε απο το σούπερμαρκετ ή το περίπτερο, χωρίς συνταγή γιατρού. Η οποιαδήποτε χρήση ποτού και χαπιών, είναι πολύ επικίνδυνη πράξη και απαγορεύεται αυστηρά. ΕΡ: Πως μπορεί κάποιος να απελευθερωθεί απο την εξάρτηση; 4 / 5
Αυτό είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Εξαρτάται κυρίως απο την έγκαιρη κατανόηση του προβλήματος και την συνειδητή συμμετοχή του χρήστη στην θεραπευτική προσπάθεια. Εάν για παράδειγμα το πρόβλημα βγεί στην επιφάνεια πριν δημιουργηθούν σωματικά, ψυχολογικά και οικογενειακά προβλήματα πολύ πιο εύκολα θα γίνει η απεξάρτηση. Η απεξάρτηση αυτή έχει δύο στάδια. Το πρώτο είναι η σωματική αποτοξίνωση που γίνεται συνήθως με φάρμακα για την αποφυγή σωματικών στερητικών συμπτωμάτων και την καλυτέρευση του ύπνου, που διαρκεί λίγο χρονικό διάστημα και το δεύτερο είναι της ψυχολογικής απεξάρτησης που είναι μια προσπάθεια που αρχίζει με τις Ομάδες Αυτοβοήθειας και συνεχίζεται μια ολόκληρη ζωή. Ο εξαρτημένος και απελευθερωμένος απο την συνήθεια της χρήσης αλκοόλ θα πρέπει να κάνει καθημερινό αγώνα με τον εαυτό του για να παραμείνει μακριά απο το ποτό, διότι ό ίδιος δεν μπορεί με κανένα τρόπο, ή πολύ σπάνια, να πίνει πλέον ``κοινωνικά`` όπως οι άλλοι. Για την απεξάρτηση εφαρμόζονται διάφορα θεραπευτικά προγράμματα. ΕΡ: Εσείς ποιό θεραπευτικό πρόγραμμα εφαρμόζετε; Εμείς στα πλαίσια του Εξωτερικού Ιατρείου Ψυχιατρικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας εφαρμόζουμε ένα μικτό πρόγραμμα απεξάρτησης σε συνεργασία με την εθελοντική προσφορά. Το Πρόγραμμα αυτό ονομάζεται ``STOP`` από τα αγγλικά αρχικά Short term Outpatient Program και εφαρμόζεται όχι μόνο για απεξάρτηση απο το αλκοόλ αλλά και απο άλλες εξαρτήσεις: 5 / 5