Μάθημα: Ευρωπαϊκή Ενωση

Μάθημα: Ευρωπαϊκή Ενωση Ενότητα 1: Ευρωπαϊκή Ενωση Διδάσκων: Συμεών Καραφόλας Τμήμα: Λογιστικής και Χρηματοοικονομικών 1

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

Περιεχόμενα 1. Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία: το JEREMIE...4 1.1. Τι είναι το JEREMIE...4 1.2. Τι είδους βοήθεια παρέχει το JEREMIE...4 1.3. Πώς λειτουργεί το JEREMIE...5 1.4. Ποια τα οφέλη από τη χρήση του JEREMIE...6 1.5. Διάρθρωση της χρηματοδότησης JEREMIE...6 1.6. Η συμμετοχή της Ελλάδας...8 Παράρτημα... 10 Σημείο αναφοράς... 10 Σημείωμα Αδειοδότησης... 10 Διατήρηση Σημειωμάτων... 10 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων... 10 3

1. Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία: το JEREMIE 1.1. Τι είναι το JEREMIE Η Jeremie (Kοινοί ευρωπαϊκοί πόροι για τις μικροεπιχειρήσεις και τις μεσαίες επιχειρήσεις) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων. Προωθεί τη χρήση μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση μέσω των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων. 1.2. Τι είδους βοήθεια παρέχει το JEREMIE Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιήσουν μέρος των χρηματοδοτήσεών τους από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, για να επενδύσουν σε ανακυκλούμενα μέσα, όπως τα ταμεία κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου, δανειοδοτήσεων ή εγγυήσεων ταμεία αυτά μπορούν να υποστηρίξουν: τη σύσταση νέων επιχειρήσεων ή την επέκταση υφιστάμενων. την πρόσβαση επιχειρήσεων (ιδίως ΜΜΕ) σε επενδυτικά κεφάλαια, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους, την ανάπτυξη νέων προϊόντων, την εξασφάλιση και τη διεύρυνσή της πρόσβασής τους στην αγορά. την προσανατολισμένη στις επιχειρήσεις έρευνα και ανάπτυξη, τη μεταφορά τεχνολογίας, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των παραγωγικών δομών, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι μιας οικονομίας χαμηλού άνθρακα. τις παραγωγικές επενδύσεις που δημιουργούν και διασφαλίζουν βιώσιμες θέσεις εργασίας. Όπως φαίνεται στον πίνακα 1 τα αρχικά στάδια επένδυσης απορροφούν χαμηλότερα κεφάλαια διότι είναι υψηλού κινδύνου σε αντίθεση με τις επενδύσεις που αφορούν σε εταιρίες που είναι στο στάδιο τα ωρίμανσης και ανάπτυξης. 4

Πίνακας 1. Εν δυνάμει προϊόντα του ΕΤΕ για το JEREMIE: εξέταση ανά στάδιο ανάπτυξης Χρηματοδοτήσεις Angel Μεταφορά Τεχνολογίας Venture Capital αρχικού σταδίου Μικροχρηματοδοτήσεις / δάνεια Εγγύηση και πιστωτική ενίσχυση Ιδιωτικά κεφάλαια (τυπικά VC και mezzanine) Χρηματοδοτικά προϊόντα στη συμμετοχικού κινδύνου Αρχικό στάδιο ΥΨΗΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Αναδυόμενη ανάπτυξη ΧΑΜΗΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Ανάπτυξη 1.3. Πώς λειτουργεί το JEREMIE Οι συνεισφορές από το ευρωπαϊκό ταμείο περιφερειακής ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) καταβάλλονται σε ταμεία δανειοδοτήσεων, εγγυήσεων ή κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου, προκειμένου να τα επενδύσουν σε επιχειρήσεις. Οι επενδύσεις αυτές μπορούν να λάβουν τη μορφή εισφοράς κεφαλαίων, δανείων και/ή εγγυήσεων. Οι αποδόσεις των επενδύσεων επανεπενδύονται σε επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτόν, μια δεξαμενή κονδυλίων μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί αρκετές φορές, ανακυκλώνοντας τις δημόσιες χρηματοδοτήσεις, μοχλεύοντας κεφάλαια και αυξάνοντας τη βιωσιμότητα και τον αντίκτυπο των δημόσιων πόρων που διατίθενται σε ΜΜΕ. Εναλλακτικά, οι διαχειριστικές αρχές μπορούν να αποφασίσουν τη διοχέτευση των πόρων του προγράμματος μέσω Ταμείων Συμμετοχών (ΤΣ), τα οποία συστήνονται για να επενδύσουν σε πολλά επενδυτικά ταμεία. Αυτό δεν είναι υποχρεωτικό, ωστόσο προσφέρει στις διαχειριστικές αρχές το πλεονέκτημα της δυνατότητας να αναθέτουν την εκτέλεση ορισμένων από τις εργασίες που απαιτούνται για την υλοποίηση της Jeremie σε έμπειρους επαγγελματίες. 5

1.4. Ποια τα οφέλη από τη χρήση του JEREMIE Βιωσιμότητα Τα μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής όπως η Jeremie βασίζονται στην παροχή επιστρεπτέων ενισχύσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία σε επενδύσεις που αναμένεται να αποφέρουν αποδόσεις, με τις οποίες θα εξοφληθούν οι επενδυτές. Αυτό αποτελεί μια πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση σε σχέση με τις ενισχύσεις που παραδοσιακά παρέχονται μέσω επιχορηγήσεων. Μόχλευση Ο συνδυασμός των διαρθρωτικών ταμείων με συμπληρωματικές πηγές χρηματοδότησης θα αυξήσει ουσιαστικά τους πόρους και θα παράσχει υποστήριξη σε μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων. Ευελιξία Η Jeremie προσφέρει ευελιξία, τόσο όσον αφορά τη δομή, όσο και τη χρήση των χρηματοδοτήσεων με επενδύσεις εισφοράς κεφαλαίων, δανείων ή εγγυήσεων, οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν στις ειδικές ανάγκες των συγκεκριμένων χωρών και περιφερειών. Εμπειρογνωμοσύνη Η Jeremie δίνει τη δυνατότητα στις διαχειριστικές αρχές των διαρθρωτικών ταμείων να αξιοποιήσουν την εμπειρογνωμοσύνη του ιδιωτικού και του τραπεζικού τομέα, αναβαθμίζοντας την αποδοτικότητα των επενδύσεών τους σε επιχειρήσεις. Εταιρικές σχέσεις Η εταιρική σχέση μεταξύ της Κοινότητας, της ΕΤΕ και της CEB στο πλαίσιο της Jeremie μπορεί να λειτουργήσει επιπλέον ως ισχυρός καταλύτης για τη συνεργασία μεταξύ χωρών, περιφερειών, ΕΤΕ, CEB, άλλων τραπεζών και επενδυτών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για επιχειρήσεις, πρωτίστως ΜΜΕ. 1.5. Διάρθρωση της χρηματοδότησης JEREMIE Τα στοιχεία για το JEREMIE παρέχοντααι κυρίως μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. Τα στοιχεία αφορούν σε δύο χρόνια, τα τέλη του 2010 και του 2013, που είναι το πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία. Στις 2010 παρατηρούμε ότι οι 17 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν επωφεληθεί από το JEREMIE, μέσω των ειδικών ταμείων, (που αφορούν στα ίδια κεφάλαια, εγγυήσεις και δάνεια), που υλοποιείται μέσω ταμείων χαρτοφυλακίου (πίνακας 2). Τα συνολικά κεφάλαια που συγκεντρώθηκαν είναι σχεδόν 4 δις ευρώ. Υπήρχαν 16 χώρες, οι οποίοι επωφελήθηκαν χωρίς την ύπαρξη ταμείου holding, μόνο με την ύπαρξη ειδικών ταμείων (πίνακας 3). Τα συνολικά αντληθέντα κεφάλαια ανήλθαν σε σχεδόν 4,4 δισ. ευρώ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ίδιες χώρες επωφελήθηκαν από τους δύο τρόπους. Μέσα στις 27 χώρες της ΕΕ μόνο δύο, η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο δεν επωφελήθηκαν. 6

Πίνακας 2. Ειδικά κεφάλαια τοποθετημένα μέσω ταμείου Ηolding 31/12/2010 Αριθμός χωρών Αριθμός ΤΗ Με Δεσμευμένα ποσά σε ΤΗ του ΕΤΠΑ Συνολικό μέγεθος Ειδικά ταμεία Ειδικά Ταμεία Ειδικά Ταμεία Σύνολο Ειδικών Ταμείων ΕΤΕ ΤH Με ΗΤ (Meuros) Συμμετοχικό κεφάλαιο Equity Εγγυήσεις Guarantee Δάνεια Loan (Meuros) 17 41 11 3.624 4.870 62 22 47 3.955 Πίνακας 3. Ειδικά κεφάλαια τοποθετημένα χωρίς ταμείο Ηolding στις 31/12/2010 Αριθμός χωρών Ειδικά ταμεία Ειδικά Ταμεία Ειδικά Ταμεία ΕΤΠΑ Σύνολο δεσμευμένων κεφαλαίων Σύνολο Ειδικών Ταμείων Συμμετοχικό κεφάλαιο Equity Εγγυήσεις Guarantee Δάνεια Loan (Meuros) (Meuros) 16 60 78 116 2.574 4.415 Αν τώρα λάβουμε υπόψη τα ποσά που δεσμεύτηκαν στο τέλος του 2013, ανά χώρα και περιοχή παρατηρούμε ότι 1,2 δισ. ευρώ έχουν δεσμευτεί. Μέσα σε αυτά σχεδόν 580 εκατομμύρια για τη χρηματοδότηση επενδύσεων με κίνδυνο και περίπου από 200 εκατομμύρια για συμμετοχή στα ίδια κεφάλαια και στα ταμεία εγγυήσεων, αντίστοιχα. Η Ελλάδα και η Βουλγαρία είναι από τις χώρες που επωφελήθηκαν περισσότερο, (πίνακας 4). Να σημειωθεί το καταλυτικό αποτέλεσμα του JEREMIE με τη χρηματοδοτική συμμετοχή του χρηματοπιστωτικού τομέα, είτε σε επίπεδο Ταμείου Χαρτοφυλακίου, με πρόσθετα κεφάλαια από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ή / και στο επίπεδο των χρηματοδοτικών μέσων μέσω της δημόσιας / ιδιωτικής συγχρηματοδότησης, π.χ. σε συνεργασία με την ΕΤΕπ. Πίνακας 4. JEREMIE Holding κεφάλαια υπό διαχείριση και δεσμευμένα τα ποσά στις 31/12/2013 (ενεργή διαχείριση μόνο) - σε εκατ. ευρώ Χώρα/Περιφέρεια Κεφάλαιο FIPG FRSP Σύνολο Greece 250,0 50,9 113,4 164,3 7

Romania 150,0 10,6 62,0 60,0 132,6 Lithuania 67,1 56,5 56,5 Slovakia 100,0 19,0 43,0 62,0 Languedoc-Roussilion 30,0 11,0 14,0 2,0 27,0 Campania 90,0 83,1 83,1 Cyprus 20,0 0,8 18,0 18,8 Bulgaria 349,0 43,4 60,2 185,0 288,6 Sicily 60,0 53,0 53,0 Malta 12,0 10,8 10,8 Sicily ESF 15,0 13,5 13,5 Calabria 45,0 42,0 42,0 PACA 20,0 18,5 18,5 Extremadura 18,9 9,4 9,4 Σύνολο 1.227,0 191,4 209,3 579,4 980,1 Latvia (*) 54,7 Lithuania (*) 13,5 Σύνολο (*) 1.295,2 (*) Απορροφηθέν τμήμα 1.6. Η συμμετοχή της Ελλάδας Α. Γιατί η χώρα μας επέλεξε το JEREMIE; Η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών που επέλεξαν να εφαρμόσουν την πρωτοβουλία JEREMIE ως χρηματοδοτικό εργαλείο για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ. Για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται νέα χρηματοδοτικά εργαλεία προς τις ελληνικές επιχειρήσεις που θέλουν να επενδύσουν στην καινοτομία, π.χ. στην πληροφορική και τις επικοινωνίες. Πρόκειται για εργαλεία και πόρους που θα παραμείνουν στη χώρα μας ακόμα και μετά το τέλος του ΕΣΠΑ Β. Πώς υλοποιείται το πρόγραμμα; Επιλέχθηκε η υλοποίηση της πρωτοβουλίας μέσω Ταμείου Χαρτοφυλακίου (Holding Fund) με διαχειριστή αυτού το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ). Βασικός ρόλος του διαχειριστή του Holding Fund είναι να συνθέτει τις προδιαγραφές για τα Επιχειρησιακά Σχέδια και να 8

επιλέγει τους ενδιάμεσους οργανισμούς (π.χ. χρηματοπιστωτικά ιδρύματα), να παρακολουθεί και να υποβάλλει εκθέσεις/αναφορές σε σχέση με τις επενδύσεις, να προσελκύει κοινοπραξίες επενδυτών, να συνεργάζεται στενά με τις εθνικές/περιφερειακές αρχές κ.λπ. Το Ταμείο Χαρτοφυλακίου επιλέγει επίσης (μέσω ανοικτής διαδικασίας και με συγκεκριμένα κριτήρια) τους κατάλληλους Ενδιάμεσους Οργανισμούς (financial intermediaries) για τη χορήγηση των ενισχύσεων στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Συντονιστής φορέας και συνομιλητής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΕΤαΕ είναι σήμερα το Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας/Γενική Γραμματεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης. Γ. Περίπτωση χρηματοδοτικών εργαλείων 1) Funded Risk Sharing - αφορά σε χορήγηση δανείων (έως 100.000 ευρώ) σε πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις (υφιστάμενες ή προσφάτως ιδρυθείσες). Για το εν λόγω προϊόν οι επιλεγέντες Ενδιάμεσοι Οργανισμοί (Τράπεζες) θα συνεισφέρουν αντίστοιχο με τη δημόσια δαπάνη ποσό ώστε να επιμεριστεί ο κίνδυνος και να μειωθούν οι απαιτούμενες εξασφαλίσεις για τη χορήγηση των δανείων, ενώ παράλληλα εξετάζεται το ενδεχόμενο χορήγησης μειωμένου σε σχέση με την αγορά επιτοκίου. 2) Microfinance - αφορά σε χορήγηση μικροπιστώσεων (έως 25.000 ευρώ) σε πολύ μικρές επιχειρήσεις (υφιστάμενες ή προσφάτως ιδρυθείσες). Και εδω, για το εν λόγω προϊόν οι επιλεγέντες Ενδιάμεσοι Οργανισμοί (Τράπεζες) θα συνεισφέρουν αντίστοιχο με τη δημόσια δαπάνη ποσό ώστε να επιμεριστεί ο κίνδυνος και να μειωθούν οι απαιτούμενες εξασφαλίσεις για τη χορήγηση των δανείων, ενώ παράλληλα εξετάζεται το ενδεχόμενο χορήγησης μειωμένου σε σχέση με την αγορά επιτοκίου. 3) Equity risk capital financing αφορά σε χορήγηση κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών. Με δεδομένο το κενό που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην αγορά, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πρόκειται να δημιουργηθούν εργαλεία για επένδυση σε πραγματικά start-ups τεχνολογικής καινοτομίας που βρίσκονται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο όπως και σε early stage εταιρίες. Τα εργαλεία αυτά θα στοχεύουν επίσης στη προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων ακόμα και από το εξωτερικό έτσι ώστε οι νέοι επιστήμονες, το αξιόλογο νέο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και οι υπάρχουσες εταιρίες που διαθέτει η χώρα σε αυτό τον τομέα, να μπορέσουν, επιτέλους, να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση για επενδύσεις σε καινοτόμες αγορές. Δ. Ποιο είναι το προσδοκώμενο όφελος από την εφαρμογή του JEREMIE; Ανάπτυξη στην πράξη. Δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για καινούργιες, ευέλικτες επενδυτικές πρωτοβουλίες, που μέχρι σήμερα δεν τολμούσαμε να προσεγγίσουμε. Ανοίγει μια νέα σελίδα για την ελληνική καινοτομική επιχειρηματικότητα και, ιδιαίτερα, για τους νέους ανθρώπους που θέλουν να επιχειρήσουν σε έναν κλάδο με σημαντικές ευκαιρίες και δυνατότητες όπως είναι αυτός των Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Στοχεύουμε στην εξέλιξη της συμφωνίας, ώστε να καρποφορήσει επενδυτικά, να την αγκαλιάσει η αγορά και να δώσουμε ευκαιρίες ευημερίας στο αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει η χώρα μας. 9

Παράρτημα Σημείο αναφοράς Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Συμεών Καραφόλας. «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΙΣΚΟΥ». Κοζάνη 2015. Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Πηγή: http://creativecommons.org/licenses/ y-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες: Σημειώσεις του συγγραφέα. 10