47 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσ. Σμύρνης 3 : Τηλ.: 2107601470 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ INTERNET : ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2007-2008 Α.1. Ο συγγραφέας παρατηρεί τη συμπεριφορά του επίσημου ελληνικού κράτους απέναντι στις αρχαιότητες. Αρκετά είναι τα παραδείγματα που τεκμηριώνουν την άποψη ότι, ενώ η ελληνική πολιτεία στα λόγια ενδιαφέρεται για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, στην πράξη αδιαφορεί, αφού μεριμνά πλημμελώς γι αυτήν. Ένδειξη τέτοιας συμπεριφοράς είναι ότι ενίοτε υποχωρεί στις πιέσεις οικονομικών συμφερόντων προς το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον, που συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Επίσης, οι ιθύνοντες, μη αντιλαμβανόμενοι τα οφέλη που προκύπτουν απ` τις αρχαιότητες, δεν έχουν στελεχώσει αξιοκρατικά την αρμόδια για την προστασία τους Αρχαιολογική Υπηρεσία. Τέλος, δεν έχει δημιουργηθεί καμιά σχολή που να μελετά τις εκτός ελλαδικού χώρου αρχαιότητες, σε αντίθεση με άλλες χώρες που έχουν εγκαταστήσει αρχαιολογικές σχολές στην Ελλάδα. Λέξεις 115 Β.1. Οι Έλληνες διαθέτουμε πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, αποτέλεσμα του πνευματικού, ψυχικού και σωματικού μόχθου των προπατόρων μας. Καθώς η κληρονομιά αυτή λειτούργησε καταλυτικά στη δημιουργία εθνικής ταυτότητας, ευλόγως υπάρχει μια εθνική υπερηφάνεια, αλλά και μια υπερευαισθησία όταν αμφισβητείται το δικαίωμά μας ή η αξία μας ως κληρονόμων της. Δεν είμαστε όμως άμοιροι ευθυνών. Όταν παντοιοτρόπως αδιαφορούμε για το πολιτιστικό μας παρελθόν και δεν γονιμοποιούμε το παρόν με στοιχεία του παρελθόντος δημιουργώντας έναν αξιόλογο σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, δυστυχώς δίνουμε τροφή σε τέτοιου είδους αμφισβητήσεις. Ας αναλάβουμε λοιπόν τις βαριές ευθύνες που μας αναλογούν. Β.2. ΔΟΜΗ 3 Ης ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ Α) Θεματική περίοδος: «Αλλά η συχνά αντιφατική συμπεριφορά μας άλλους τομείς.» Σχόλια-λεπτομέρειες: «Έτσι, π.χ., ενώ δεν χάνουμε ευκαιρία ακόμη στην εξωτική Χαβάη.» Κατακλείδα: «Τα σοβαρά έργα ακριβής αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.» ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 3 Ης ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ Η 3 η παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με παραδείγματα, γιατί το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου «Αλλά η συχνά αντιφατική συμπεριφορά μας απέναντι στα αρχαία είναι αισθητή και σε άλλους τομείς» χρειάζεται διευκρίνιση. Πράγματι, στα σχόλιαλεπτομέρειες που ακολουθούν δίνονται οι απαραίτητες διευκρινίσεις με τη μορφή παραδειγμάτων: «Έτσι, π.χ., ενώ δεν χάνουμε ευκαιρία να υπενθυμίζουμε την κλεινή καταγωγή μας, συγχρόνως δεν έχουμε δείξει κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για τις αρχαίες ελληνικές πολιτείες που βρίσκονται εκτός των συνόρων μας (εδώ υπάρχει ένα παράδειγμα 1
της αντιφατικής μας συμπεριφοράς απέναντι στα αρχαία).σίγουρα δεν είναι καθόλου κολακευτικό ότι ενώ στην Αθήνα έχουν εγκατασταθεί Γάλλοι, Γερμανοί, Αμερικανοί, Άγγλοι, Ιταλοί, Αυστριακοί, Σκανδιναβοί, Ελβετοί, Βέλγοι, Ολλανδοί, Καναδοί, Αυστραλοί κ.ά., (εδώ έχουμε παραδείγματα λαών που ενδιαφέρονται για την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, γιατί τη θεωρούν και δική τους κληρονομιά) Δεν έχουμε δημιουργήσει μια σχολή ή ένα ινστιτούτο στην Ιταλία που να ασχολείται με τις αρχαιότητες της Μεγάλης Ελλάδας ή στη Ρωσία που να ερευνά τις ελληνικές αποικίες του Εύξεινου Πόντου (εδώ έχουμε παραδείγματα περιοχών που βρίθουν ελληνικών αρχαιοτήτων και που βρίσκονται εκτός ελλαδικού χώρου, για τις οποίες η ελληνική πολιτεία αδιαφορεί) τέτοιες αρχαιότητες μπορεί να συναντήσει κανείς και στην Κούβα, στη Βραζιλία, στη Νότια Αφρική, στην Ιαπωνία, στις μακρινές μας Αυστραλία και Ν. Ζηλανδία και ακόμη στην εξωτική Χαβάη(εδώ έχουμε παραδείγματα χωρών που φιλοξενούν ελληνικές αρχαιότητες, γιατί θεωρούν ότι σ` αυτές βρίσκονται και οι δικές τους πολιτιστικές ρίζες). (Δευτερευόντως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παράγραφος αναπτύσσεται και με αιτιολόγηση, γιατί η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε και το «γιατί είναι αντιφατική η συμπεριφορά μας απέναντι στα αρχαία;». Και σε αυτό το ερώτημα δίνονται οι απαντήσεις στα σχόλιαλεπτομέρειες που ακολουθούν: «Γιατί (εννοείται) δεν έχουμε ιδρύσει κανένα ερευνητικό κέντρο που να μελετά τα σημαντικά αυτά κέντρα της ελληνικής αρχαιότητας και γιατί (εννοείται) δεν έχουμε δημιουργήσει μια σχολή ή ένα ινστιτούτο στην Ιταλία που να ασχολείται με τις αρχαιότητες της Μεγάλης Ελλάδας ή στη Ρωσία που να ερευνά τις ελληνικές αποικίες του Εύξεινου Πόντου.» Αν θεωρήσουμε ότι υπάρχουν δυο τρόποι ανάπτυξης της παραγράφου, τότε η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων). Β.3. Το κειμενικό είδος στο οποίο κατατάσσεται το παραπάνω κείμενο είναι αυτό της επιφυλλίδας. Τα στοιχεία που συγκλίνουν σε αυτό το συμπέρασμα είναι τα εξής: όπως γνωρίζουμε η επιφυλλίδα είναι ένας τύπος κειμένου που αναφέρεται σε διάφορα θέματα φιλολογικά, επιστημονικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά κτλ και γράφεται από πρόσωπο ειδικό στο θέμα. Το συγκεκριμένο κείμενο αναφέρεται σε ένα θέμα πολιτικής του ελληνικού κράτους απέναντι στις ελληνικές αρχαιότητες και είναι γραμμένο από ένα πρόσωπο κατ` εξοχήν ειδικό στο θέμα, τον κύριο Μιχάλη Α. Τιβέριο, ο οποίος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Όπως επίσης γνωρίζουμε ο επιφυλλιδογράφος μπορεί να ξεκινήσει από ένα επίκαιρο, αλλά δε μένει προσκολλημένος στο επίκαιρο. Προχωρεί σε παρατηρήσεις και σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος. Και σε αυτό το κείμενο, λοιπόν, υπάρχει η αφόρμηση από κάποιο επίκαιρο γεγονός («Πριν από τρεις εβδομάδες (επικαιρότητα) ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων του υπουργείου Πολιτισμού οργάνωσε στην Αθήνα ένα συνέδριο με τίτλο «Το μέλλον του παρελθόντος μας Ανιχνεύοντας τις προοπτικές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Ελληνικής Αρχαιολογίας», «καινούργιος (επικαιρότητα) αρχαιολογικός νόμος αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή των Ελλήνων», «Και έχουμε και την κυοφορούμενη (επικαιρότητα) αναθεώρηση του Συντάγματος, από την οποία οι αρχαιότητες δεν φαίνεται να κινδυνεύουν άμεσα, σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων, κινδυνεύει όμως το φυσικό περιβάλλον. Και όλοι γνωρίζουμε τους πολλούς διαύλους επικοινωνίας που συνδέουν το πολιτιστικό με το φυσικό περιβάλλον».), αλλά ο επιφυλλιδογράφος προεκτείνεται σε θέματα διαχρονικά και γενικότερου ενδιαφέροντος («σημασία της Αρχαιολογίας και γενικότερα των πλούσιων πολιτιστικών καταλοίπων στον τόπο μας».). Σύμφωνα με το λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη του Α.Π.Θ. η επιφυλλίδα είναι «κείμενο δοκιμιακού» χαρακτήρα. Όντως, το παρόν κείμενο, αν εξαιρέσουμε το μικρό του μέγεθος και το γεγονός ότι αφορμάται απ` την 2
επικαιρότητα, έχει όλα τα στοιχεία ενός αποδεικτικού δοκιμίου, ιδίως όσον αφορά τη χρήση της λογικής πλευράς της γλώσσας και το ύφος. Τέλος, το γεγονός ότι η επιφυλλίδα, σύμφωνα με το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ελευθερουδάκη είναι «άρθρον δημοσιευόμενον εις το κάτω άκρον των εφημερίδων και χωριζόμενον από της λοιπής ύλης δι οριζοντίας γραμμής» δεν είναι διακριτό εν προκειμένω, όμως, εάν είχαμε μπροστά μας την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» απ` την οποία προέρχεται το κείμενο αυτό, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πως, όντως, το κείμενο αυτό βρίσκεται σε συγκεκριμένη σελίδα της εφημερίδας, όπου δημοσιεύονται και άλλες επιφυλλίδες. Β.4. ( Σημείωση: Στην Έκθεση ενδιαφέρει κυρίως η επικοινωνιακή λειτουργία των σημείων στίξης, που επιτυγχάνεται κυρίως με τα σημεία που δηλώνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις που υπόκεινται του κειμένου, καθώς και με εκείνα με τα οποία δηλώνεται η στάση του συγγραφέα απέναντι στο περιεχόμενο των δικών του λόγων και των λόγων των άλλων προσώπων. Πρόκειται για τα λεγόμενα σχολιαστικά σημεία που συνιστούν ένα είδος αναγνωστικών οδηγιών προς το δέκτη). «Το μέλλον του παρελθόντος μας. Ανιχνεύοντας τις προοπτικές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Ελληνικής Αρχαιολογίας»: Τα εισαγωγικά είναι ένα αποκλειστικά σχολιαστικό σημείο στίξης, και χρησιμοποιείται για να επιστήσει την προσοχή μας, να επισημάνει, δηλαδή, ότι το τμήμα του λόγου που θα ακολουθήσει έχει κάποια ιδιαιτερότητα. Ένας από τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούμε εισαγωγικά είναι: για να περικλείσουμε τίτλους ονόματα βιβλίων, περιοδικών, λογοτεχνικών έργων, πλοίων, τρένων, κ.λ.π., εκτός κι αν όπως συνηθίζεται πια χρησιμοποιηθούν διαφορετικά τυπογραφικά στοιχεία (π.χ. πλάγια γραμματοσειρά), οπότε τα εισαγωγικά περιττεύουν. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα χρησιμοποιούνται εισαγωγικά για να περικλειστεί η ονομασία του συνεδρίου που οργάνωσε στην Αθήνα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων του υπουργείου Πολιτισμού. (Υπενθυμίζω βέβαια ότι οι τελευταίοι... δέκα υπουργοί Πολιτισμού αν και έχουν κατατάξει τη σύνταξη του νέου αρχαιολογικού νόμου ανάμεσα στις δραστηριότητές τους εκείνες που αξίζουν τον έπαινό μας, νέο αρχαιολογικό νόμο δεν έχουμε δει ακόμη.) : Η παρουσία της παρένθεσης ειδοποιεί κυρίως πως ό,τι περικλείεται σ` αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί δευτερεύον, πρόσθετο υλικό, που θα μπορούσε και να παραλειφθεί. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα ο συγγραφέας χρησιμοποιεί παρένθεση για να περικλείσει και να απομονώσει από το υπόλοιπο κείμενό του μια φράση που θεωρεί δευτερεύουσα και επεξηγηματική, μια φράση που συνιστά δευτερεύον σχόλιο. Τα αποσιωπητικά μπορούν να τεθούν στην αρχή, τη μέση ή και το τέλος μιας περιόδου, αλλά και σε μια λέξη ανολοκλήρωτη. Προκαλούν ανακοπή ή παύση, εφόσον βρίσκονται στη μέση ή στο τέλος, ενώ υπονοούν, άρα σχολιάζουν, όταν βρίσκονται στην αρχή της πρότασης ή μετά ένα τμήμα λέξης. Με την παρουσία τους: υπονοούν κάτι ευνόητο, αποσιωπούν κάτι άρρητο, δημιουργούν κατάσταση ευφυολογήματος, υποδηλώνουν σαφώς την απουσία μέρους δικού μας ή ξένου λόγου. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα ο επιφυλλιδογράφος χρησιμοποιεί αποσιωπητικά για να προκαλέσει προσωρινή ανακοπή στο λόγο του και να δημιουργήσει ισχυρή συγκίνηση (κατάπληξη, χιούμορ, κ.λ.π) με την αναπάντεχη συνέχεια. 3
Β.5. α. κυοφορούμενη: σχεδιαζόμενη ενδίδουν: υποκύπτουν άμεμπτη: αψεγάδιαστη αμέριστη: απόλυτη ονειροπαρμένοι: αιθεροβάμονες β. ΣΥΝΘΕΤΗ ΛΕΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Α ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ Β ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΟΜΟΡΡΙΖΗ ΛΕΞΗ (ΑΠΛΗ Η ΣΥΝΘΕΤΗ) ΜΕ ΤΟ Β ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ διορατικός προοπτικές προ (πρόθεση) οπτική < οράω-ω (= βλέπω) διαστήματα δια (πρόθεση) ίστημι/ίσταμαι (=στήνω, τοποθετώ/τοποθετούμαι, στέκομαι) σύστημα παρελθόν παρά (πρόθεση) έρχομαι διερχόμενος συμφερόντων συν (πρόθεση) φέρω (=φέρνω) συμφορά εκφάνσεις εκ (πρόθεση) φαίνω (=φανερώνω) αφανής Γ. Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο Προλογική σκέψη Τα πολιτισμικά στοιχεία του παρελθόντος διαμορφώνουν την ταυτότητα ενός έθνους και το συντροφεύουν στην πορεία του στους αιώνες. Η ιστορία, ο πολιτισμός ενός λαού καταγράφονται και μέσα από τα μνημεία, την ανεξίτηλη αυτή κληρονομιά κάθε λαού που στέκεται αγέρωχη στο πέρασμα του χρόνου. Μεταβατική περίοδος: Αναφορά στην αξία των μνημείων Α ερώτημα -Προσφέρουν αισθητική απόλαυση, αναδεικνύουν το φυσικό κάλλος π.χ τα θαύμα της αρχιτεκτονικής, ο Παρθενώνας. Μέσω των μνημείων οι σύγχρονοι γνωρίζουν και τις αισθητικές αντιλήψεις της εποχής. -Πολλοί καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, συγγραφείς, ποιητές έχουν εμπνευστεί και δημιουργήσει βασιζόμενοι σε μνημεία και στην ιστορία τους. -Μνημεία χρησιμοποιούνται και σήμερα για ορισμένες πολιτισμικές εκδηλώσεις π.χ αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, αλλά και χριστιανικά μνημεία π.χ βυζαντινές εκκλησίες και έτσι ενισχύεται το θρησκευτικό συναίσθημα.. -Τα μνημεία αποτελούν ιστορικές πηγές. -Τα μνημεία σηματοδοτούν διάφορες εποχές και αποτελούν πολιτισμικά διακριτικά γνωρίσματα κάθε λαού. 4
-Μέσα από τα μνημεία έχουν διακηρυχθεί ιδέες και αξίες του παρελθόντος π.χ η Πνύκα είναι το σύμβολο της δημοκρατίας, μνημεία-αφιερώματα στους αγωνιστές του 1821. (Μπορεί να γίνει αναφορά από το μαθητή και σε μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού) Β μεταβατική: Συμπέρασμα από το α ζητούμενο και παράθεση του β ζητουμένου Β ερώτημα -Τα μνημεία πρέπει να συνδεθούν με μαθήματα τα οποία διδάσκονται οι μαθητές, όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, τα Αρχαία Ελληνικά, για να κατανοήσουν οι μαθητές τη βαθύτερη σχέση των μνημείων με τον πολιτισμό. -Επισκέψεις σε μνημεία, αλλά με απαραίτητη προϋπόθεση οι μαθητές να έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα έτσι ώστε να μη γίνει η επίσκεψη μια ευκαιριακή περιδιάβαση ενός αρχαιολογικού χώρου. -Οι μαθητές πρέπει να επισκέπτονται και να γνωρίζουν τα μνημεία στους φυσικούς χώρους όπου δημιουργήθηκαν και μάλιστα οι μαθητές να επισκέπτονται μνημεία του τόπου τους για να αποκτήσουν μια στενή σχέση με αυτά. -Καλλιτεχνικές και πολιτισμικές εκδηλώσεις από μαθητές σε μνημεία π.χ θεατρική παράσταση στην Επίδαυρο/μουσική παράσταση στο Ηρώδειο. -Πολιτισμικές ανταλλαγές με άλλες χώρες. Τα μνημεία είναι μια «διεθνής γλώσσα» επικοινωνίας των λαών. -Την ευθύνη για τη μελέτη των μνημείων πρέπει να την αναλάβουν αρχαιολόγοι και ιστορικοί προκειμένου ν αναδειχθούν τα μνημεία σε όλες τις διαστάσεις. Επιμέλεια απαντήσεων: Γιασουρίδης Μίλτος Καπής Γεώργιος 5