ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 9.9.2011 COM(2011) 548 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Τελική αξιολόγηση της υλοποίησης του πολυετούς κοινοτικού προγράµµατος για τη βελτίωση της πρόσβασης, της χρηστικότητας και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπη EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Τελική αξιολόγηση της υλοποίησης του πολυετούς κοινοτικού προγράµµατος για τη βελτίωση της πρόσβασης, της χρηστικότητας και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπη 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση αφορά την τελική αξιολόγηση του προγράµµατος econtentplus (2005-2008), το οποίο στο παρόν έγγραφο αναφέρεται ως «το πρόγραµµα» 1. Tο πρόγραµµα διήρκεσε µία τετραετία, από την 1η Ιανουαρίου 2005 έως την 31 η εκεµβρίου 2008, µε προϋπολογισµό 149 εκατ. ευρώ, που αναλώθηκε σε ποσοστό 100 % σε έργα, µελέτες και διοικητικά έξοδα (δαπάνες που αφορούν αξιολογήσεις προτάσεων και επιθεωρήσεις έργων). Το πρόγραµµα είχε ως στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης, της χρηστικότητας και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπη, διευκολύνοντας τη δηµιουργία και διάδοση πληροφοριών σε κοινοτικό επίπεδο, σε τοµείς δηµόσιου συµφέροντος. Το πρόγραµµα ήταν συνιστώσα της πολιτικής της Επιτροπής που ανακοινώθηκε στην «Στρατηγική i2010 - Ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση». Αποβλέποντας στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε περιεχόµενο, της χρήσης και της εκµετάλλευσης, καθώς και στον εµπλουτισµό του περιεχοµένου, το πρόγραµµα econtentplus ασχολήθηκε µε δύο από τα τέσσερα κύρια προβλήµατα που θέτει η ψηφιακή σύγκλιση για τη δηµιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου της πληροφορίας, όπως προσδιορίζονται από τη στρατηγική i2010, δηλαδή τη «διαλειτουργικότητα» και το «πλούσιο περιεχόµενο». Πιο συγκεκριµένα, επεδίωξε να συµβάλει στην επίτευξη του στόχου 1 της στρατηγικής i2010: ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος πληροφοριών που θα προσφέρει οικονοµικά προσιτές και ασφαλείς ευρυζωνικές επικοινωνίες, ποικίλο και πλούσιο περιεχόµενο και ψηφιακές υπηρεσίες. Για την επίτευξη του γενικού στόχου του προγράµµατος καθορίστηκαν οι παρακάτω γραµµές δράσης: α) διευκόλυνση σε κοινοτικό επίπεδο της πρόσβασης σε ψηφιακό περιεχόµενο, της χρήσης και της αξιοποίησής του β) βελτίωση της ποιότητας και προώθηση βέλτιστης πρακτικής όσον αφορά το ψηφιακό περιεχόµενο µεταξύ παρόχων και χρηστών περιεχοµένου, καθώς και σε διατοµεακό επίπεδο 1 Απόφαση αριθ. 456/2005/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (EE L 79 της 24.3.2005, σ. 1) EL 2 EL

γ) ενίσχυση της συνεργασίας µεταξύ των ενδιαφερόµενων του ψηφιακού περιεχοµένου και ευαισθητοποίηση. Μέσω αυτών των αξόνων δράσης, το πρόγραµµα στράφηκε σε πεδία δηµόσιου ενδιαφέροντος οι οποίοι δεν θα είχαν αναπτυχθεί, ή θα είχαν αναπτυχθεί µε βραδύτερους ρυθµούς, αν είχαν αφεθεί στις δυνάµεις της αγοράς. Γεωγραφικές πληροφορίες: Στόχος του προγράµµατος econtentplus είναι να συµβάλει στην ευρύτερη χρήση των γεωγραφικών πληροφοριών (δηλ. κάθε δεδοµένου που αναφέρεται ευθέως σε συγκεκριµένη τοποθεσία ή γεωγραφική περιοχή), από φορείς του δηµόσιου τοµέα, ιδιωτικές επιχειρήσεις, συµπεριλαµβανόµενων µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων και από πολίτες, σύµφωνα µε την οδηγία 2 για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δηµόσιου τοµέα, καθώς και την οδηγία INSPIRE 3, η οποία επιδιώκει να καταστήσει διαθέσιµες συναφείς, εναρµονισµένες και ποιοτικές γεωγραφικές πληροφορίες µε σκοπό τη διατύπωση, εφαρµογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση των κοινοτικών πολιτικών αποφάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραµµα έχει χρηµατοδοτήσει έργα εφαρµόζοντας τις ακόλουθες αρχές INSPIRE, ιδιαίτερα σηµαντικές για την αύξηση της περαιτέρω χρήσης, µε εύκολο εντοπισµό των διαθέσιµων χωρικών δεδοµένων, αξιολόγηση της καταλληλότητας της χρήσης τους και γνώση των όρων που ισχύουν για τη χρήση τους, και µε δυνατότητα αδειάλειπτου συνδυασµού χωρικών δεδοµένων από διαφορετικές πηγές και ανταλλαγής µεταξύ πλειάδας χρηστών και εφαρµογών. Eκπαιδευτικό περιεχόµενο: Το εκπαιδευτικό ψηφιακό περιεχόµενο είναι περιεχόµενο που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη µάθηση σε διάφορα συγκείµενα: σε προγράµµατα επίσηµης εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε άτυπη γενική εκπαίδευση, σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης, καθώς και για αυτοδιδασκαλία. Το πρόγραµµα econtentplus στοχεύει στην προώθηση της αποτελεσµατικής χρήσης παιδαγωγικώς άρτιου ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχοµένου σε διασυνοριακό επίπεδο και στη συµπλήρωση άλλων κοινοτικών πρωτοβουλιών, όπως είναι η απόφαση αριθ. 1720/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 15ης Νοεµβρίου 2006, για τη θέσπιση προγράµµατος δράσης στον τοµέα της δια βίου µάθησης, το οποίο, µεταξύ των στόχων του περιλαµβάνει την υποστήριξη της ανάπτυξης καινοτόµου περιεχοµένου ΤΠΕ, υπηρεσιών, παιδαγωγικών προτύπων και πρακτικών δια βίου µάθησης. Ψηφιακές βιβλιοθήκες πολιτιστικού και επιστηµονικού/ακαδηµαϊκού περιεχοµένου: οι ψηφιακές βιβλιοθήκες είναι οργανωµένες συλλογές ψηφιακού περιεχοµένου που διατίθενται στο κοινό µέσω πολιτιστικών και επιστηµονικών ιδρυµάτων (βιβλιοθήκες, αρχεία και µουσεία) και ιδιωτικών κατόχων περιεχοµένου (π.χ. εκδότες) στα κράτη µέλη της ΕΕ ή σε άλλες χώρες που συµµετέχουν στο πρόγραµµα. Το πρόγραµµα econtentplus στοχεύει σε αξιοποίηση της πολυγλωσσικής διάθεσης σηµαντικών πόρων ψηφιακού πολιτιστικού, επιστηµονικού και ακαδηµαϊκού περιεχοµένου µε την υποστήριξη της ανάπτυξης διαλειτουργικών συλλογών και αντικειµένων βάσης για την οικοδόµηση πολυγλωσσικών και διασυνοριακών υπηρεσιών - και σε υποστήριξη λύσεων για τη διευκόλυνση της παρουσίασης, του εντοπισµού και της ανάκτησης των πόρων αυτών 4. 2 3 4 Οδηγία 2003/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, ΕΕ L345 της 31.12.2003, σ. 90. Οδηγία 2007/2/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, ΕΕ L 108, της 25.4.2007, σ.1. Ορισµένες από τις δραστηριότητες αυτές συµπληρώθηκαν από το πρόγραµµα MEDIA 2007, που περιλαµβάνει ένα µηχανισµό για υποστήριξη πλατφορµών βίντεο κατά παραγγελία και ψηφιοποίηση EL 3 EL

Στις 30 Σεπτεµβρίου 2005, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση όπου προβάλλεται το όραµα της πρωτοβουλίας «i2010: ψηφιακές βιβλιοθήκες», η οποία έχει ως στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης και χρήσης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς σε επιγραµµικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, η Επιτροπή υποστήριξε τη δηµιουργία της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης (europeana.eu), η οποία αναµένεται να καταστήσει επιγραµµικά διαθέσιµα εντός του 2010 τουλάχιστον δέκα εκατοµµύρια βιβλία, έγγραφα και άλλα πολιτιστικά έργα. Το πρόγραµµα econtentplus έχει υλοποιηθεί µέσω ετήσιων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι ειδικοί στόχοι και οι προτεραιότητές τους καθορίστηκαν στα ετήσια προγράµµατα εργασιών, όπως εξάλλου και ο διαθέσιµος προϋπολογισµός, καθώς και ενδεικτικό χρονοδιάγραµµα για την αξιολόγηση και επιλογή των προτάσεων έργων που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο των προσκλήσεων. Χρηµατοδοτήθηκαν 67 έργα συνολικού ύψους 146,9 εκατοµµυρίων ευρώ, ενώ συµµετείχαν άµεσα στα έργα περισσότεροι από 800 ευρωπαϊκοί οργανισµοί. Η Επιτροπή πρόσφερε επίσης συµβάσεις µελετών µε στόχο τη βελτίωση της κατανόησης της οικονοµικής σηµασίας των δραστηριοτήτων που καλύπτονται από το πρόγραµµα και την παροχή στοιχείων για τον καθορισµό των προτεραιοτήτων µελλοντικών ερευνητικών και µηερευνητικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα συµβόλαια περιλάµβαναν: µελέτη για τους κοινωνικο-οικονοµικούς παράγοντες και τον αντίκτυπο από τη µακροπρόθεσµη διατήρηση ψηφιακών πόρων, την πρώτη συστηµατική προσπάθεια χαρτογράφησης ή µέτρησης του κοινωνικού και οικονοµικού αντίκτυπου του δηµόσιου τοµέα στην κοινωνία των πληροφοριών και, µετά την αναθεώρηση (2008) της οδηγίας για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δηµόσιου τοµέα (Π Τ), µελέτη για τη δηµιουργία µιας ευρωπαϊκής κεντρικής πλατφόρµας Π Τ για περαιτέρω τόνωση της δράσης και την παρακολούθηση της προόδου προς την κατεύθυνση ενός ισχυρότερου και διαφανέστερου περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των εθνικών και των ευρωπαϊκών αγορών όσον αφορά την περαιτέρω χρήση των Π Τ. 2. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Σύµφωνα µε το άρθρο 5 παράγραφος 3 της απόφασης για το πρόγραµµα, η Επιτροπή όφειλε να υποβάλει τελική έκθεση αξιολόγησης στο τέλος του προγράµµατος. Η εν λόγω αξιολόγηση πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια οµάδας εξωτερικών εµπειρογνωµόνων, οι οποίοι αξιολόγησαν την αποτελεσµατικότητα του προγράµµατος, τα επιτεύγµατα, τον αντίκτυπο, τη βιωσιµότητα και τη συµπληρωµατικότητά του µε άλλες πρωτοβουλίες εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και µε εθνικές πρωτοβουλίες. Τα ευρήµατα της τελικής αυτής αξιολόγησης βασίζονται στα διαθέσιµα έγγραφα, σε στοιχεία της Επιτροπής, σε ερωτηµατολόγιο έρευνας και σε επακόλουθες συνεντεύξεις µε επιλεγµένους συµµετέχοντες στο σχέδιο. κινηµατογραφικών αιθουσών. Απόφαση αριθ. 1718/2006/EΚ του Ευρωπαίκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 15ης Noεµβρίου 2006 EL 4 EL

3. ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Οι αξιολογητές διαπίστωσαν ότι το πρόγραµµα ήταν επιτυχές όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της απόφασης για το πρόγραµµα και τα ετήσια προγράµµατα εργασίας που εγκρίθηκαν για την εφαρµογή του. Το πρόγραµµα συνέβαλε ώστε το ψηφιακό περιεχόµενο στην Ευρώπη να καταστεί περισσότερο προσβάσιµο, χρηστικό και αξιοποιήσιµο, διευκολύνοντας τη δηµιουργία και τη διάδοση πληροφοριών, σε τοµείς δηµόσιου συµφέροντος. Συγκεκριµένα, η αξιολόγηση αυτή κατέληξε στα ακόλουθα συµπεράσµατα: Καταλυτικός ρόλος του προγράµµατος, επιτεύγµατα του προγράµµατος Τα επιτεύγµατα του προγράµµατος είναι σύµφωνα µε τους στόχους του προγράµµατος. Το πρόγραµµα κατόρθωσε να βελτιώσει τις συνθήκες για πρόσβαση, χρήση, περαιτέρω χρήση και εκµετάλλευση ψηφιακού υλικού, καθιστώντας έτσι δυνατή τη δηµιουργία, σε ολόκληρη την Ευρώπη, προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας στα επιλεγµένα πεδία στόχους. Σε ό,τι αφορά το ψηφιακό περιεχόµενο συνέδραµε τα ενδιαφερόµενα µέρη (προµηθευτές και χρήστες) στην πλήρη αξιοποίηση του δυναµικού του. Οι πάροχοι περιεχοµένου, δηλ. δηµόσιοι και ιδιωτικοί οργανισµοί και ιδρύµατα που δηµιουργούν, συλλέγουν ή κατέχουν ψηφιακό περιεχόµενο, ήταν σε θέση να αυξήσουν την προβολή του ψηφιακού υλικού τους, όχι µόνο στη δική τους χώρα, αλλά και σε άλλα κράτη µέλη της ΕΕ, όπως και σε χώρες που συµµετέχουν στο πρόγραµµα. Οι χρήστες περιεχοµένου, συµπεριλαµβανοµένων των ευρωπαίων πολιτών, φοιτητών και ερευνητών, καθώς και οργανισµών και επιχειρήσεων, είναι πλέον σε θέση να βρουν και να αξιοποιήσουν τέτοιου είδους περιεχόµενο, ανεξαρτήτως τόπου και γλώσσας. Συγκεντρώνοντας συµπράξεις ευρωπαϊκής κλίµακας και συµβάλλοντας στη δηµιουργία διασυνοριακών σειρών δεδοµένων και υπηρεσιών, το πρόγραµµα econtentplus έχει συµβάλει ώστε το περιεχόµενο να καταστεί προσβασιµότερο, χρηστικότερο και περισσότερο αξιοποιήσιµο στα παραπάνω πεδία-στόχους. Όπως επιβεβαιώθηκε από την έρευνα και τις συνεντεύξεις, τα περισσότερα έργα δεν θα είχαν πραγµατοποιηθεί χωρίς χρηµατοδοτική στήριξη από το πρόγραµµα econtentplus, υπογραµµίζοντας τη χρησιµότητα των εν λόγω χρηµατοδοτικών µηχανισµών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε επίπεδο έργου, αποτελέσµατα όπως η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Europeana, κοινού πολυγλωσσικού σηµείου πρόσβασης για την ψηφιακή πολιτιστική κληρονοµιά της Ευρώπης, δεν θα είχαν επιτευχθεί. Η δηµιουργία του εµβληµατικού αυτού έργου, γύρω από το οποίο συσπειρώνονται περίπου 20 τροφοδοτούµενα έργα, παρέχοντας πρόσβαση σε περίπου 17 εκατοµµύρια πολιτιστικά στοιχεία, προερχόµενα από περισσότερα των 1500 ευρωπαϊκά πολιτιστικά ιδρύµατα (άµεσα ή έµµεσα µέσω φορέων συγκέντρωσης), συνιστά σηµαντικό επίτευγµα. Η συµµετοχή στην πρωτοβουλία αυτή ανέδειξε τους εταίρους του σχεδίου και τους προσέφερε πολύ ισχυρότερο κίνητρο για να διατηρήσουν την υπηρεσία ύστερα από τη συµπλήρωση του κύκλου χρηµατοδότησης. Όσον αφορά το εκπαιδευτικό περιεχόµενο, έχουν σηµειωθεί σηµαντικά βήµατα, χάρη στην εντατικότερη δικτύωση και συνεργασία. Το έργο MELT, για παράδειγµα, προσφέρει την πύλη Learning Resource Exchange για σχολεία (lreforschools.eun.org), όπου παρέχονται περισσότεροι από 130.000 ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι και στοιχεία από πολλές διαφορετικές χώρες και παρόχους, µεταξύ των οποίων και 17 Υπουργεία Παιδείας. Στο πεδίο των γεωγραφικών πληροφοριών, το πρόγραµµα έχει συγκεντρώσει παρόχους δεδοµένων, παρόχους τεχνολογίας, χρήστες και άλλους ενδιαφερόµενους φορείς, δηµιουργώντας δίκτυα που θα αποτελέσουν την πλατφόρµα για ανταλλαγή πληροφοριών, υπερσύγχρονη τεχνολογία και περιορισµό των εµποδίων διαλειτουργικότητας στην Ένωση. Έτσι, µε το έργο EURADIN θα εφαρµοστεί, θα EL 5 EL

δοκιµαστεί και θα επικυρωθεί µια πιλοτική λύση για ευρωπαϊκή υποδοµή που θα χρησιµεύσει ως πόλος αναφοράς, ώστε όλα τα κράτη µέλη να συµµορφωθούν προς τις συστάσεις του INSPIRE όσον αφορά τις διευθύνσεις. Αποτελεσµατικότητα του προγράµµατος Η διαχείριση του προγράµµατος ήταν αποτελεσµατική. Τόσο οι υποψήφιοι, όσο και οι συµµετέχοντες στα έργα, έµειναν ικανοποιηµένοι µε την ποιότητα των πληροφοριών που παρέχονται από την Επιτροπή, αν και ορισµένοι νεοεισερχόµενοι και οργανισµοί που δεν είναι εξοικειωµένοι µε τα χρηµατοδοτούµενα από την ΕΕ έργα, αρχικά έθεσαν ορισµένα δευτερεύοντα ερωτήµατα όσον αφορά τη σαφήνεια των στόχων του προγράµµατος και των µηχανισµών χρηµατοδότησης. Η δηµοσίευση σαφών στόχων του προγράµµατος και κριτηρίων ανάθεσης αφενός, και η διαδικασία αξιολόγησης δύο σταδίων αφετέρου, είχαν πολύ θετικά αποτελέσµατα στην υποβολή και την επιλογή προτάσεων υψηλής ποιότητας. Οι διευκολύνσεις που προβλέπονται στη συµφωνία επιχορήγησης econtentplus επιτάχυναν τις διαδικασίες για την επιστροφή δαπανών του έργου και την καταβολή πληρωµών. Τα δίκτυα βέλτιστης πρακτικής εισήχθησαν ως νέο είδος έργου για την προώθηση της θέσπισης προτύπων και προδιαγραφών, ώστε να αυξηθεί η προσβασιµότητα και χρηστικότητα του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπ. Τούτο επιτεύχθηκε µε συνδυασµό των λειτουργιών συναίνεσης και ευαισθητοποίησης ενός δικτύου, µε υλοποίηση, σε µεγάλη κλίµακα και υπό πραγµατικές συνθήκες, µιας ή περισσοτέρων συγκεκριµένων λύσεων από τα µέλη τους. Αποτελέσµατα του προγράµµατος Η επίδραση σε οργανισµούς που συµµετέχουν στο πρόγραµµα µπορεί να προσεγγιστεί µόνο κατ εκτίµηση, δεδοµένου ότι πολλά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν µόλις ολοκληρωθεί. Ενώ οι περισσότεροι οργανισµοί αναµένουν ενίσχυση της προβολής και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου τους στο εγγύς µέλλον, αναγνωρίζουν ήδη ότι η συµµετοχή τους σε έργα του προγράµµατος econtentplus αύξησε τη διεθνή και διασυνοριακή συνεργασία και τους ώθησε να συνειδητοποιήσουν πληρέστερα την οικονοµική και πολιτιστική αξία του ψηφιακού περιεχοµένου που κατέχουν. Τα έργα του προγράµµατος econtentplus, έχουν, για παράδειγµα, υποστηρίξει τη µετατροπή σε ψηφιακό κείµενο άνω των 20 εκατοµµυρίων σελίδων από βιβλία και εφηµερίδες που σαρώθηκαν και τα οποία είναι στην κατοχή εθνικών βιβλιοθηκών. Ως αποτέλεσµα αυτής της προσπάθειας, οι πολίτες θα είναι προσεχώς σε θέση να προχωρήσουν σε αναζήτηση στο πλήρες κείµενο αυτού του περιεχοµένου µέσα από ευρωπαϊκές δικτυακές πύλες και από τις αντίστοιχες των διαφόρων εθνικών βιβλιοθηκών. Τα ευρωπαϊκά τηλεοπτικά αρχεία κατάφεραν να δηµιουργήσουν δικτυακή πύλη, µέσω της οποίας παρέχεται πρόσβαση σε µέρος του περιεχοµένου τους, επιτρέποντας στους πολίτες να διερευνήσουν την ανάπτυξη της τηλεόρασης στην Ευρώπη, καθώς και την τηλεοπτική µετάδοση πολιτιστικών και ιστορικών γεγονότων, εντός και µεταξύ των κρατών. Στο πεδίο των ψηφιακών βιβλιοθηκών, το πρόγραµµα econtentplus είναι το πρώτο πρόγραµµα του οποίου ο κύριος αντίκτυπος ήταν να θέσει άµεσα το υλικό στη διάθεση κάθε πολίτη, σε πολύ µεγάλη κλίµακα. Πράγµατι, αντί να επηρεάζει τα ενδιαφερόµενα µέρη ή να προχωρά σε τεχνικές προσαρµογές και πρότυπα που ευνοούν ή επιτρέπουν τέτοια διάθεση, η europeana.euέχει καταστεί σηµείο πρόσβασης για ευρωπαϊκό πολιτιστικό περιεχόµενο. Το πρόγραµµα ανέδειξε επίσης µια σειρά από προβλήµατα που πρέπει να αντιµετωπιστούν. EL 6 EL

Απαιτείται αυξηµένη δηµόσια συνδροµή για τη χρηµατοδότηση ψηφιοποίησης σε µεγάλη κλίµακα, παράλληλα µε πρωτοβουλίες µε εταίρους από τον ιδιωτικό τοµέα, υπό τον όρο ότι όλοι θα παρέχουν γενική διαδικτυακή προσβασιµότητα στην κοινή πολιτιστική κληρονοµιά της Ευρώπης. Ο κατακερµατισµός και η πολυπλοκότητα του σηµερινού συστήµατος αδειοδότησης παρεµποδίζουν επίσης την ψηφιοποίηση µεγάλου µέρους της πρόσφατης ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς. Πρέπει να βελτιωθεί η εκκαθάριση δικαιωµάτων, ενώ πρέπει να αποσαφηνιστούν ο ρόλος και οι αρµοδιότητες των ιδιωτικών και δηµόσιων οργανισµών για την ψηφιοποίηση ορφανών έργων, όπως επίσης και υλικού που προστατεύεται από δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, αλλά που δεν είναι πλέον διαθέσιµο στο εµπόριο. Στο πεδίο του εκπαιδευτικού περιεχοµένου, ως αποτέλεσµα του προγράµµατος στήριξης, αναµένεται σηµαντική αύξηση της χρήσης του υφιστάµενου περιεχοµένου. Με τη δικτυακή πύλη lreforschools.eun.org παρέχεται, σε διδάσκοντες και µαθητές, η δυνατότητα εύκολης εξεύρεσης και χρήσης εκπαιδευτικού περιεχοµένου από πολλές και διαφορετικές χώρες µέσω ενιαίου σηµείου πρόσβασης. Εξάλλου, η συµµετοχή εθνικών Υπουργείων Παιδείας σε πολλά από τα έργα αναµένεται, επίσης, να έχει αντίκτυπο στη συµπερίληψη της ηλε-µάθησης στα προγράµµατα σπουδών. Όσον αφορά τις γεωγραφικές πληροφορίες, το πρόγραµµα στήριξης αναµένεται να αυξήσει τη διαλειτουργικότητα σε σειρά θεµατικών πεδίων της οδηγίας INSPIRE, µε άµεσες και µετρήσιµες συνέπειες για τους κανόνες εφαρµογής της πρωτοβουλίας INSPIRE. Βιωσιµότητα Η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα είναι δύσκολο να εκτιµηθεί στην παρούσα φάση. Ωστόσο, στα έργα αναφέρονται ισχυροί δεσµοί µε εθνικούς φορείς χάραξης πολιτικής και οι περισσότεροι είναι αισιόδοξοι ότι τα έργα θα συνεχίσουν να βασίζονται σε χρηµατοδότηση από δηµόσιες ή/και ιδιωτικούς φορείς που συµµετέχουν στο εκάστοτε έργο. 4. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Στην Ευρώπη υπάρχει αυξανόµενη ζήτηση για ποιοτικό ψηφιακό περιεχόµενο από πολίτες, φοιτητές, ερευνητές, ΜΜΕ και άλλους επαγγελµατικούς χρήστες ή περαιτέρω χρήστες που επιθυµούν να εκµεταλλευτούν πόρους ψηφιακού περιεχοµένου για τη δηµιουργία υπηρεσιών. Προς τούτο απαιτείται να συνεχιστεί η υποστήριξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αύξηση του διαθέσιµου ευρωπαϊκού ψηφιακού περιεχοµένου, ιδίως στους τοµείς κοινής ωφέλειας, όπου η πρόοδος είναι πιθανόν να είναι αργή και όπου η πρόσβαση στο περιεχόµενο κωλύεται ιδίως από γλωσσικούς και πολιτισµικούς παράγοντες. Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης αυτής προέκυψαν ορισµένα γενικά σηµεία που θα µπορούσαν να είναι ενδεικτικά για µελλοντικές δράσεις: (1) Η χρηµατοδότηση πρέπει να συνδέεται µε σαφείς και καθορισµένους στόχους πολιτικής. Ακόµη και αν η χρηµατοδότηση δράσεων σε άλλα πεδία έχει θετικές συνέπειες και αποτελέσµατα, η έµφαση σε πεδία όπου η ΕΕ διαθέτει σαφείς και καθορισµένους στόχους πολιτικής είναι πιθανόν να αποφέρει βιωσιµότερα αποτελέσµατα, µε µεγαλύτερο αντίκτυπο. Η σχέση µεταξύ της περιοχής στόχου πολιτιστικό περιεχόµενο / ψηφιακές βιβλιοθήκες και της πρωτοβουλίας i2010 για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες είναι ένα εξαιρετικό παράδειγµα σχετικά. EL 7 EL

(2) Η πρωτοβουλία για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες πρέπει να συνεχίσει να δέχεται οικονοµική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να εξασφαλιστεί η συνεχής ανάπτυξη της Europeana και παρόµοιων υπηρεσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. (3) Παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες του δηµόσιου τοµέα (Π Τ) έχουν τεράστια οικονοµική αξία, δεν έχουν ακόµη αξιοποιηθεί σε µεγάλο βαθµό. Η εφαρµογή της οδηγίας Π Τ πρέπει να συνεχίσει να πλαισιώνεται από δραστηριότητες που µεγιστοποιούν την περαιτέρω χρήση των πληροφοριών αυτών στην Ευρώπη και αποδεσµεύουν ολόκληρο το οικονοµικό δυναµικό τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα εµφανές στο πεδίο των γεωγραφικών πληροφοριών, όπου ο κατακερµατισµός των συνόλων δεδοµένων παρεµποδίζει τη διασυνοριακή τους χρήση και αποτρέπει την αξιοποίησή τους για επιστηµονικούς και εµπορικούς σκοπούς. (4) Για να συνεχιστεί η ενίσχυση της ανταλλαγής χωρικών πληροφοριών µεταξύ οργανισµών του δηµόσιου τοµέα και των πολιτών, οι επακόλουθες δραστηριότητες του econtentplus πρέπει να υποστηρίξουν έργα που συµβάλλουν στη δηµιουργία περισσότερο τυποποιηµένου ηλεκτρονικού περιβάλλοντος για αποθήκευση και εναρµόνιση των συνόλων χωρικών δεδοµένων που καλύπτουν ένα ή περισσότερα από τα θέµατα που αναφέρονται στα παραρτήµατα Ι-ΙΙΙ της οδηγίας INSPIRE. Έργα όπως το EURADIN, η Ευρωπαϊκή Υποδοµή ιευθύνσεων και το EGN (EuroGeoNames) αποτελούν σχετικά παραδείγµατα. (5) Τόσο η πολυγλωσσική, όσο και η πολυπολιτισµική διάσταση του προγράµµατος έχουν εκτιµηθεί ιδιαίτερα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να συνεχίσει να τονίζει τις πτυχές αυτές. (6) Οι απλουστεύσεις στη συµφωνία επιχορήγησης του προγράµµατος econtentplus θεωρήθηκαν πολύ αποτελεσµατικές, ιδιαίτερα µάλιστα η θέσπιση κατ αποκοπήν ποσού για τα γενικά έξοδα και η καταβολή της κοινοτικής συνεισφοράς ως προχρηµατοδότηση σε δόσεις. Η δηµοσίευση σαφούς περιγραφής των στόχων του προγράµµατος και των κριτηρίων ανάθεσης, καθώς και τα δύο στάδια της διαδικασίας αξιολόγησης, είχαν πολύ θετικές συνέπειες στην υποβολή και την επιλογή προτάσεων υψηλής ποιότητας. Στο µέλλον, πρέπει να λαµβάνονται υπόψη για συµφωνίες επιχορήγησης της υλοποίησης προγραµµάτων χρηµατοδότησης. (7) Τα δίκτυα βέλτιστης πρακτικής αποδείχθηκαν αποτελεσµατικά όσον αφορά τη δικτύωση και την πρακτική δοκιµή, προσφέροντας τις καταλληλότερες λύσεις και ενσωµατώνοντας όλους τους ενδιαφερόµενους. Το χρηµατοδοτικό αυτό µέσο πρέπει να εκτιµηθεί για χρηµατοδότηση δραστηριοτήτων που επιδιώκουν ανταγωνιστικές και καινοτόµες λύσεις. (8) Στον τοµέα του εκπαιδευτικού περιεχοµένου, απαιτείται συνεχής δράση για την υποστήριξη της εφαρµογής αποτελεσµατικών - και εντός συγκειµένου - συστηµάτων µεσιτείας, καθώς και για την τυποποίηση των τεχνολογιών µάθησης. Οι ενέργειες που αναλαµβάνονται πρέπει να επικεντρωθούν στη χρήση εκπαιδευτικού περιεχοµένου από συγκεκριµένες οµάδες (π.χ. ΜΜΕ) σε ειδικά εκπαιδευτικά συγκείµενα, ενώ παράλληλα θα εξακολουθούν να συνεισφέρουν στην παγκόσµια τυποποίηση των τεχνολογιών της µάθησης. EL 8 EL

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σε αναγνώριση της ανάγκης για περαιτέρω στήριξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να αυξηθεί το διαθέσιµο ευρωπαϊκό ψηφιακό περιεχόµενο, ιδίως δε σε πεδία δηµόσιου ενδιαφέροντος, συνεχίζεται, από το 2009, στο πλαίσιο του προγράµµατος για την υποστήριξη της πολιτικής για ΤΠΕ, η εφαρµογή των µέτρων για τη βελτίωση της πρόσβασης, της χρηστικότητας και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπη. Τα θέµατα που περιλαµβάνονται στα προγράµµατα εργασιών του ΠΥΠ ΤΠΕ για το 2009 και το 2010 ως επακόλουθες δραστηριότητες του προγράµµατος econtentplus συµβαδίζουν µε τη σύσταση των αξιολογητών ότι οι δράσεις χρηµατοδότησης πρέπει να συνδέονται µε σαφώς καθορισµένους στόχους πολιτικής. Οι στόχοι για τα θέµατα αυτά έγκεινται στην ενίσχυση έργων σε στήριξη της πολιτικής της Επιτροπής στα ακόλουθα πεδία: ψηφιακές βιβλιοθήκες, ψηφιοποίηση και επιγραµµική προσβασιµότητα πολιτιστικού περιεχοµένου, καθώς και ψηφιακή διαφύλαξη πρόσβαση, διάδοση και διαφύλαξη επιστηµονικών πληροφοριών στην ψηφιακή εποχή και περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δηµόσιου τοµέα. Τα πεδία αυτά έχουν επίσης περιληφθεί στις προτεραιότητες δράσης του ψηφιακού θεµατολογίου για την Ευρώπη 5. Το ΠΥΠ-ΤΠΕ θα συνεχίσει να χρησιµοποιείται για τη στήριξη του στόχου πολιτικής που αφορά την ενίσχυση της Europeana και την υποστήριξη των πρωτοβουλιών που παρέχουν βελτιωµένη προσβασιµότητα στην επιγραµµική πολιτιστική κληρονοµιά της Ευρώπης. Σύµφωνα µε τις συστάσεις της οµάδας προβληµατισµού για την επιγραµµική διάθεση της πολιτιστικής κληρονοµιάς της Ευρώπης 6, θα χρησιµοποιηθεί το ΠΥΠ-ΤΠΕ για την τόνωση της ψηφιοποίησης και της επιγραµµικής διάθεσης πολιτιστικού υλικού - συµπεριλαµβανόµενων βιβλίων, χαρτών, εφηµερίδων, ήχου, αρχειακού υλικού, φωτογραφιών, µουσειακών αντικειµένων, φιλµ 7 και οπτικοακουστικού υλικού - προκειµένου να καταστεί πιο προσιτή για τους πολίτες της Ευρώπης και πιο εύχρηστη για ψυχαγωγία, εργασία και µελέτη. Η χρηµατοδότηση θα χρησιµοποιηθεί για να ενθαρρύνει τους δηµόσιους φορείς στην υλοποίηση του στόχου τόνωσης των αγορών περιεχοµένου µε τη διάθεση των πληροφοριών τους µε όρους διάφανειας, αποτελεσµατικότητας και αµεροληψίας. Στο Ψηφιακό θεµατολόγιο για την Ευρώπη καθορίζεται επίσης ο στόχος πολιτικής που αφορά την ενσωµάτωση της διάστασης της ηλε-µάθησης στις εθνικές πολιτικές µε σκοπό τον εκσυγχρονισµό της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Τα αποτελέσµατα του προγράµµατος econtentplus στο πεδίο του εκπαιδευτικού περιεχοµένου θα µπορούσαν να καταστούν σηµαντικό δοµικό στοιχείο στο δρόµο προς την επίτευξη του στόχου αυτού. Στο πλαίσιο του πυλώνα «βελτίωση ψηφιακού γραµµατισµού, των δεξιοτήτων και της κοινωνικής ένταξης» στο ψηφιακό θεµατολόγιο για την Ευρώπη, η ηλε-µάθηση θα προωθήσει την απόκτηση των ψηφιακών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την καινοτοµία και την ανάπτυξη σε µια κοινωνία της γνώσης. 5 6 7 COM(2010) 245, Ψηφιακό θεµατολόγιο για την Ευρώπη, Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Επιτροπή σοφών» για την µεταφορά της πολιτιστικής κληρονοµιάς της Ευρώπης στο ιαδίκτυο http://ec.europa.eu/information_society/activities/digital_libraries/comite_des_sages/index_en.htm Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά µε τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις για τον ευρωπαϊκό κινηµατογράφο στην ψηφιακή εποχή, COM (2010) 487 τελικό EL 9 EL

Η Επιτροπή καλεί το Συµβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: (1) να σηµειώσουν ότι το πρόγραµµα έχει εφαρµοστεί µε επιτυχία, (2) να συνεχίσουν να συνδράµουν την Επιτροπή στο έργο της για καλύτερη προβολή των πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στη βελτίωση της πρόσβασης, της χρηστικότητας και της αξιοποίησης του ψηφιακού περιεχοµένου στην Ευρώπη, ενθαρρύνοντας παράλληλα τη συνέχιση του διαλόγου σε θέµατα ψηφιακού περιεχοµένου. EL 10 EL