Γ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 2004 ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 1 Γ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 2004 ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Κορίνα αγκλή, ρ. Αρχιτέκτων Πολεοδόµος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. TΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.1. Υπάρχουσα τουριστική κατάσταση στην Αθήνα και την Αττική. 1.2. Τουριστική πολιτική και στόχοι. 1.3. Χρηµατοοικονοµικές επιπτώσεις. 1.4. Προβλήµατα και διαρθρωτικές αδυναµίες. 1.5. Πολιτιστικός τουρισµός. 1.6. Απασχόληση. 1.7. Ποιοτική και ποσοτική αναβάθµιση. 1.8. Συµπεράσµατα - Προτάσεις. 2. ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 2.1. Πρόκληση για µία ουσιαστική αναµόρφωση της Αθήνας. 2.2. Προϋπολογισµός διοργάνωσης. 2.3. ιαρθρωτικές επεµβάσεις για την βελτίωση των βασικών λειτουργιών της Αθήνας. 2.4. Επιπτώσεις στην Εθνική Οικονοµία. 2.5. Πιθανές αρνητικές επιπτώσεις. 1

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 2 1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 1.1 Υπάρχουσα Τουριστική Κατάσταση στην Αθήνα και την Αττική. Ο τουρισµός αποτελεί βασικό κλάδο της Ελληνικής Οικονοµίας. Η άµεση συµβολή του στην διαµόρφωση του Εθνικού Εισοδήµατος και στην απασχόληση είναι σηµαντική. Αντιπροσωπεύει πάνω από το 7% του Α.Ε.Π. και απασχολεί περίπου 500.000 άτοµα. Με βάση ορισµένες εκτιµήσεις, στην περίοδο τουριστικής αιχµής, οι άµεσες και έµµεσες θέσεις εργασίας φτάνουν τις 800.000. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια πραγµατοποιήθηκαν σηµαντικές επενδύσεις τόσο στην ανέγερση ξενοδοχειακών µονάδων όσο και λοιπών τουριστικών εγκαταστάσεων. H κατεύθυνση όµως που δόθηκε στις επενδύσεις αυτές, δεν βασίστηκε σε ολοκληρωµένη προσέγγιση τουριστικής αξιοποίησης της χώρας ούτε και στην βασική απαίτηση για ποιοτικά αναβαθµισµένο προϊόν. Η τουριστική ανάπτυξη της χώρας στηρίχτηκε στον µαζικό τουρισµό, µε βάση το συγκριτικό πλεονέκτηµα της χώρας "ήλιος και θάλασσα". Το αποτέλεσµα σήµερα είναι να διαθέτουµε ικανοποιητικό αριθµό κλινών (στην µεγάλη τους πλειοψηφία χαµηλών κατηγοριών), ενώ απουσιάζουν βασικές τουριστικές εγκαταστάσεις, όπως συνεδριακά κέντρα, γήπεδα γκολφ, µαρίνες κέντρα θαλασσοθεραπείας κ.α. Την εικόνα αυτή συµπληρώνουν οι ελλείψεις σε έργα κοινής ωφέλειας, όπως αεροδρόµια, λιµάνια, οδικά δίκτυα, τα οποία επηρεάζουν άµεσα το τουριστικό προϊόν της χώρας. Το µοντέλο αυτό, αρχίζει τα τελευταία χρόνια να παρουσιάζει σηµεία κόπωσης. Οι σύγχρονες απαιτήσεις και εξελίξεις στην συµπεριφορά των καταναλωτών και στην ποιότητα ζωής, ανάπαυσης και διασκέδασης, καθώς και τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήµατα, επιβάλλουν επαναπροσδιορισµό της πολιτικής µας για τον τουρισµό. Βρισκόµαστε µπροστά σε σηµαντικές αλλαγές στον κλάδο, που χαρακτηρίζονται ταυτόχρονα από διαρθρωτικές µεταβολές στην ευρωπαϊκή αγορά του τουρισµού και από ποικίλους συγκυριακούς παράγοντες. Η χώρα µας θα πρέπει να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσµατικά στις αλλαγές αυτές, να απαντήσει µε επιτυχία στις απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισµού, που όσο πάει θα γίνεται εντονότερος. Αυτό σηµαίνει ότι µία µακροχρόνια πολιτική για τον τουρισµό, χωρίς να αγνοεί τα ζητήµατα οικονοµικής συγκυρίας, πρέπει να επικεντρώνει την προσοχή της στις διαρθρωτικές κυρίως µεταβολές. Η πολιτική αυτή οφείλει να στηρίζεται στην αντικειµενική διαπίστωση ότι η χώρα µας διαθέτει σηµαντικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Κοιτίδα του κλασικού πολιτισµού, µε φυσικό πλούτο ιδιαίτερα σηµαντικό, µε τεράστια ιστορική κληρονοµιά, αλλά και µε δυνατότητες πολύµορφης τουριστικής ανάπτυξης. 2

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 3 Η κυριαρχία της Αττικής στην τουριστική δραστηριότητα έχει µειωθεί διαχρονικά και παρουσιάζεται έλλειψη δυναµισµού στο χερσαίο τµήµα της χώρας, µε πολύ µικρή αύξηση του αριθµού των κλινών, σε σχέση µε την λοιπή χώρα και έντονα φαινόµενα χαµηλής πληρότητας των ξενοδοχειακών κλινών και αλλαγές χρήσεων στις µονάδες. Βασικές αιτίες, που οδηγούν στον περιορισµό της τουριστικής ακτινοβολίας της Πρωτεύουσας, είναι εν µέρει οι αποθαρρυντικές πολιτικές κινήτρων, για λόγους ανάπτυξης της περιφέρειας της χώρας, που έχουν ανασχέσει τον ρόλο της πόλης ως σηµείου άφιξης τουριστών, ο διεθνής ανταγωνισµός από γειτονικές Μεσογειακές χώρες, καθώς και η µείωση των εισοδηµάτων κοινωνικών κατηγοριών του Ευρωπαϊκού χώρου. Η περιοχή των Αθηνών κατά τα έτη 1989-1991 χαρακτηρίζεται ως στάσιµη, όσον αφορά τις αφίξεις και διανυκτερεύσεις των τουριστών. Το 25% των αφιχθέντων τουριστών κατέλυσαν σε ξενοδοχεία Lux, όπου παρέµειναν 2,3 µέρες. Ελαφρά πτωτική τάση παρουσίασαν τα µη χαρακτηριζόµενα ως ξενοδοχεία και καταλύµατα (πτώση 12,7% για αφίξεις, και 6,2% για διανυκτερεύσεις αντίστοιχα). Στα ξενοδοχειακά καταλύµατα, ο µέσος όρος παραµονής (Μ.Ο.Π.) ανήλθε σε 2,5 µέρες. Ο Μ.Ο.Π. των αλλοδαπών για το 1989 ήταν 2,6 µέρες ενώ για το 1991 2,3 µέρες. Ένα ποσοστό περίπου 30% είναι η ζήτηση των ηµεδαπών (όπως αυτή ερµηνεύεται από τις αφίξεις και τις αντίστοιχες διανυκτερεύσεις), στα κύρια καταλύµατα των Αθηνών. Οι καλύτεροι πελάτες των Αθηναϊκών ξενοδοχειακών καταλυµάτων είναι οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Γερµανοί. Τον µεγαλύτερο Μ.Ο.Π. παρουσίασαν οι Ισπανοί. Η συµµετοχή των Ευρωπαίων στην τοπική ζήτηση ανέρχεται στο 45% περίπου. Οι ηµεδαποί παρουσίασαν σχετικά υψηλό Μ.Ο.Π. (1989-1991). Οι Αµερικανοί τουρίστες επηρεάστηκαν περισσότερο από όλους από την κρίση στον Κόλπο, αφού µείωσαν τις αφίξεις τους κατά 43,3% το 1991, σε σχέση µε το 1989. Γενικά στην Αθήνα την διετία 1989-1990 παρουσιάστηκε µία σταθερότητα στις αφίξεις και τις διανυκτερεύσεις, της τάξης του 3,1% και 3,0% αντίστοιχα. 3

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 4 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (Αττική) Π ί ν α κ α ς Α Αριθµός Τουριστών Αφίξεις 1989 1991 Αριθµός διανυκτερεύσεων Αριθµός Τουριστών Αφίξεις Αριθµός διανυκτερεύσεων Ευρωπαίοι 1.145.000 3.040.000 1.190.000 3.086.000 Αµερικανοί 300.000 750.000 170.000 426.000 Έλληνες 826.000 2.030.000 790.000 2.090.000 Σύνολο αφίξεων και διανυκτερεύσεων 2.620.000 6.770.000 2.085.000 5.420.000 Σύνολο ξενοδοχείων 2.484.000 6.750.000 2.000.000 5.110.000 H µέση κατά κεφαλή δαπάνη συναλλάγµατος για το έτος 1992 ήταν 335 $ Π ί ν α κ α ς Β 1992 1993 1994 1995 1996 Κλίνες σε ξενοδοχειακά 71.000 71.000 71.400 71.552 72.000 καταλύµατα ιανυκτερεύεις ηµεδαπών 2.503.000 2.600.000 2.560.000 2.743.000 2.600.000 ιανυκτερεύσεις αλλοδαπών 4.912.000 5.100.000 5.247.000 5.267.000 5.200.000 1.2. Τουριστική πολιτική και στόχοι Η κυβερνητική πολιτική βασισµένη στις πιο πάνω διαπιστώσεις, στοχεύει στην υλοποίηση των εξής στόχων: Ποιοτική αναβάθµιση των παρεχοµένων υπηρεσιών και βελτίωση των τουριστικών υποδοµών. Εµπλουτισµό του τουριστικού προϊόντος και επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου. Εκσυγχρονισµό του νοµοθετικού πλαισίου και των δοµών του κλάδου. Τα µέσα που διατίθενται για να πετύχουν οι στόχοι αυτοί είναι: Η αποτελεσµατική υλοποίηση του επιχειρηµατικού προγράµµατος "Τουρισµός - Πολιτισµός". Ο συνολικός συντονισµός των κυβερνητικών ενεργειών που έχουν άµεσο ή έµµεσο αντίκτυπο στον τουρισµό. 4

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 5 Τους πρώτους µήνες του 1996, συστάθηκε επιτροπή παρακολούθησης του επιχειρησιακού προγράµµατος, συγκεντρώθηκαν οι µελέτες των έργων και έγινε η αξιολόγηση και επιλογή των επενδυτικών σχεδίων που θα ενταχθούν, ώστε να είναι δυνατή η απορρόφηση των κονδυλίων, µε βάση τους στόχους που είχαν τεθεί. Σήµερα, µετά δύο χρόνια, µπορούµε να πούµε ότι έχει καλυφθεί ο προϋπολογισµός του επιχειρησιακού προγράµµατος, µε ενταγµένα έργα, που αφορούν τον εκσυγχρονισµό και την ποιοτική αναβάθµιση των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, την δηµιουργία συνεδριακών κέντρων σε όλη την χώρα, την ίδρυση κέντρων θαλασσοθεραπείας, την κατασκευή τουριστικών λιµένων, την ανάπτυξη αξιόλογης υποδοµής ορειβατικού τουρισµού, την ενίσχυση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων, τον σχεδιασµό ενός πληροφοριακού δικτύου ισχυρών προδιαγραφών, την διοργάνωση σεµιναρίων για την επαγγελµατική κατάρτιση των εργαζοµένων κ.α. Το επιχειρησιακό πρόγραµµα χρηµατοδοτεί επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και γενικότερα υποδοµές, των οποίων τα οικονοµικά αποτελέσµατα - και γενικότερα τα αποτελέσµατα για τον Ελληνικό Τουρισµό - δεν µπορούν να φανούν άµεσα. Πρόκειται για διαρθρωτικές επεµβάσεις, οι οποίες θα συµβάλουν ριζικά στο να διαµορφωθεί το νέο προφίλ του τουριστικού προϊόντος. Το Γ' κοινοτικό πλαίσιο στήριξης, θα πρέπει να συνεχίσει την χρηµατοδότηση των έργων, ώστε να ολοκληρωθεί ο ριζικός εκσυγχρονισµός της τουριστικής υποδοµής της χώρας. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και ο νέος αναπτυξιακός νόµος, που δίνει ιδιαίτερη έµφαση στην ανάπτυξη ειδικών µορφών τουρισµού. Έτσι, τα δύο τελευταία χρόνια, υλοποιείται στην χώρα µας ένα τεράστιο πρόγραµµα υποδοµών, που αφορά κυρίως την κατασκευή εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδοµής. Με δεδοµένες τις αλλαγές που συντελούνται σε παγκόσµιο επίπεδο, ο ελληνικός τουρισµός δεν διαθέτει τις απαραίτητες νέες λειτουργικές δοµές, που να µπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισµού, δίνοντας λύση στα προβλήµατα και προωθώντας το τουριστικό προϊόν. Το τουριστικό προϊόν είναι ευαίσθητο, πολύπλοκο και επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες, που ανήκουν στην αρµοδιότητα διαφόρων φορέων, οι παρεµβάσεις των οποίων έχουν άµεσο ή έµµεσο αντίκτυπο σ αυτό. Η µεταρρύθµιση των σηµερινών δοµών, πρέπει να συνοδευτεί από την υιοθέτηση σχετικών νοµοθετηµάτων, µε στόχο την δηµιουργία αποτελεσµατικής και σύγχρονης λειτουργικής δοµής για τον Ελληνικό Τουρισµό. 5

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 6 1.3. Χρηµατοοικονοµικές επιπτώσεις Την τεράστια συµβολή του τουρισµού στην ελληνική οικονοµία αλλά και το ότι είναι ο πολυτιµότερος κλάδος της, αποδεικνύουν οι πίνακες που ακολουθούν, καθώς συγκρίνεται το τουριστικό συνάλλαγµα µε άλλες πηγές συναλλάγµατος. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ* Π ί ν α κ α ς Α ΕΤΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ 1991 1992 ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ Τουριστικό Συνάλλαγµα 5,107 6,012 905 17,7% Ναυτιλιακό ** 1,563 1,756 193 12,3% Μεταναστευτικά 2,165 2,432 267 12,3% Εµβάσµατα Μεταβάσεις Ε.Ο.Κ. 4,034 4,058 24 0,6% Λοιποί άδηλοι πόροι ** 2,992 3,007 15 0,5% ΣΥΝΟΛΟ 15,861 17,265 1,404 8,9% ΕΞΑΓΩΓΕΣ (σύνολο) 6,797 6,009-788 - 11,6% ΕΜΠΟΡΙΚΟ 12,308 13,893 1,585 12,9% ΙΣΟΖΥΓΙΟ (έλλειµµα) * Σε εκατοµµύρια δολάρια U.S. ** Xωρίς τουρισµό ΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ (1989-1992)* Π ί ν α κ α ς Β Ε Τ Η ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ 1989 1990 1991 1992 Ταξιδιωτικό Συνάλλαγµα Τµήµα Ναυτιλιακού Συναλλάγµατος Τµήµα από Ανάληψη Καταθέσεων Τµήµα από Λοιπούς άδηλους πόρους ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ * Σε εκατοµµύρια δολάρια U.S. 1,976 2,587 2,567 3,272 163 210 211 327 987 1,481 1,827 1,991 289 361 412 512 3.415 4,639 5,017 6,102 Οι αφίξεις για το 1998 θα ξεπεράσουν τα 11,4 εκατ. τουρίστες και το τουριστικό συνάλλαγµα τα 7 δις δολάρια. 6

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 7 1.4. Προβλήµατα και διαρθρωτικές αδυναµίες Παρά την αναντικατάστατη παρουσία του τουρισµού στην Ελληνική οικονοµία, εµφανίζονται την τελευταία 15ετία µία σειρά από διαρθρωτικά προβλήµατα, όπως: Συγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων σε ορισµένες περιοχές της χώρας. Εποχική ζήτηση που δεν ξεπερνά τους 7 µήνες Κυριαρχία µοντέλου µαζικού τουρισµού και εξάρτηση από λίγες αγορές και επιχειρήσεις. Υπερπροσφορά τουριστικών υλικών µέσης και χαµηλής ποιότητος, σε περιοχές που παρατηρείται συγκέντρωση τουριστικής δραστηριότητας, µέσα στο πλαίσιο µίας γενικότερης ποιοτικής υποβάθµισης των τουριστικών υπηρεσιών. Το πλαίσιο αυτό συµπληρώνεται και αποκτά περισσότερο αρνητικές διαστάσεις, µε µία σειρά παραγόντων. Υπάρχουν ελλείµµατα σε βασικές υποδοµές ύδρευσης, απορριµµάτων, λυµάτων, κυκλοφοριακού και σταθµών υποδοχής, σε εκείνους ακριβώς τους χώρους όπου θα έπρεπε να υπήρχε ειδική µέριµνα και πρόγνωση για την ανάπτυξή τους. Υπάρχουν αλληλοσυγκρουόµενες χρήσεις γης και γενικότερα κοινωνικού χώρου. Το φυσικό οικοσύστηµα στην Αττική χαρακτηρίζεται από εύθραυστη ισορροπία µε φαινόµενα διασάλευσης, όπως η ατµοσφαιρική ρύπανση. Η απότοµη αστικοποίηση και η συνεχιζόµενη διάχυση αστικών δραστηριοτήτων έχουν υποβαθµίσει την ποιότητα των φυσικών αποδεκτών, χωρίς να είναι δυνατή η ανανέωση του οικοσυστήµατος και η αποµάκρυνση των ρύπων. Η δηµιουργία του νέφους, που συνεπικουρείται και από την γεωµορφολογία και τις κλιµατολογικές συνθήκες του Λεκανοπεδίου, συγκροτεί την αιχµή της περιβαλλοντικής υποβάθµισης, σε συνάρτηση µε την συνεχιζόµενη αποµείωση των δασών και δασικών εκτάσεων, καθώς και της γεωργικής γης, τον περιορισµό της βιοποικιλότητας των φυσικών πόρων και την αλλοίωση του Αττικού τοπίου. Η ρύπανση της θάλασσας, των ακτών και του εδάφους συµπληρώνει την εικόνα παραβίασης της ισορροπίας του οικοσυστήµατος. Βασικές αιτίες της πρόκλησης του νέφους είναι η κατάσταση των υποδοµών και ειδικότερα του συστήµατος µαζικών µεταφορών, αλλά και η βιοµηχανική ρύπανση. Σοβαρό πρόβληµα επίσης αποτελεί η ύπαρξη ζωνών υποβάθµισης στο οικιστικό περιβάλλον, κύρια στις κεντρικές περιοχές και στο υτικό Λεκανοπέδιο, µε φαινόµενα µείξης ασυµβίβαστων χρήσεων, ελλιπή κοινωνικό εξοπλισµό και σπάνιους µεγάλους ελεύθερους χώρους και χώρους αστικού πρασίνου. 7

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 8 Η αντιµετώπιση της κρίσης του αστικού περιβάλλοντος που µαστίζει τις Μητροπόλεις του ευρωπαϊκού χώρου επιβάλλει και ως προς την Αθήνα την λήψη άµεσων µέτρων µε έµφαση στην αναδιοργάνωση του µεταφορικού συστήµατος την αποκατάσταση και προστασία του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και την εκτέλεση των αναγκαίων έργων περιβαλλοντικής τεχνικής υποδοµής. 1.5. Πολιτιστικός τουρισµός Είναι γνωστό ότι τα πολιτιστικά προϊόντα που διαθέτει η χώρα µας και ιδιαίτερα η Αττική δεν έχουν τύχει του σωστού τρόπου διαχείρισης. Η γη µας είναι σπαρµένη µε απροσµέτρητα µνηµεία, που πολλά µένουν αφύλακτα ή δεν προβάλλονται κατάλληλα. Τα τελικά αποτελέσµατα αυτής της αντιµετώπισης είναι προφανή και δυσάρεστα. Ενας τουρίστας, όταν επισκεφθεί µια ευρωπαϊκή πόλη µε αναπτυγµένη τουριστική κίνηση, θα φωτογραφίσει παλαιά κτίρια, µνηµεία, ενώ θα έχει ταυτόχρονα την δυνατότητα να "τέρψει µάτια και αυτιά" σε σύγχρονα δηµιουργήµατα ή και σε παλαιότερα, παρουσιαζόµενα όµως µε µια πολύ εκσυγχρονισµένη αντίληψη. Θέατρο στο Λονδίνο, νυκτερινά θεάµατα στο Παρίσι, µουσική στην Βιέννη, επισκέψιµες εκκλησίες αλλά και σχεδόν παντού εκθεσιακοί χώροι µε συνεχώς εναλλασσόµενα δρώµενα. Ο ίδιος τουρίστας, αν έρθει στην Αθήνα, θα ξεκινήσει έστω µε την Ακρόπολη και τα άλλα υπερδισχιλιετή µνηµεία, θα σπαταλήσει µία βραδιά στην Πλάκα και πέραν αυτού τίποτε άλλο. εν εννοείται φυσικά, ότι δεν θα µπορούσαν να υπάρξουν µικρότερες, άλλες πολύ ενδιαφέρουσες σύγχρονες πολιτιστικές εστίες στην Αθήνα (ή την Αττική γενικότερα), αλλά τονίζεται το γεγονός ότι δεν προβάλλονται, όπως γίνεται σε άλλες αναπτυγµένες τουριστικά µεγαλουπόλεις. Αυτό το γεγονός από µόνο του συνιστά την διαφορά. Είναι ο κύριος λόγος που ο συγκεκριµένος τουρίστας ή θα πάρει το δρόµο προς τις παραλίες και τα νησιά, ή θα αποχαιρετήσει την Ελλάδα. Είναι εµφανής η ανεπάρκεια της µουσειακής και γενικότερα της πολιτιστικής οργάνωσης της Αθήνας, αλλά και ολόκληρης της χώρας. Πρόκειται για απουσία προβολής µάλλον, παρά για έλλειψη σηµαντικών πόλων έλξης. Το πρώτο λοιπόν που πρέπει να γίνει, είναι η δηµιουργία ενός επιτελικού κέντρου χάραξης της στρατηγικής Μουσειακής πολιτικής, µε πνοή και όραµα. Άλλωστε, αν η Ελλάδα διαφοροποιείται κάπου ανάµεσα στους Μεσογειακούς και µη ανταγωνιστές της, αυτό σίγουρα δεν είναι ούτε η θάλασσα ούτε ο ήλιος ούτε και οι παραλίες της. Η διαφοροποίησή της έγκειται στο συγκριτικό της πλεονέκτηµα, τον "πολιτισµό και τα αναλλοίωτα αχνάρια του". Η ενίσχυση της πολιτιστικής υποδοµής της Πρωτεύουσας, µε το εκτεταµένο πρόγραµµα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της πόλης, από το κέντρο της Αθήνας µέχρι και την Ελευσίνα, για την αποκατάσταση της ιστορικής της µνήµης και την ανάδειξη της φυσιογνωµίας της, αναµένεται να αναζωογονήσει την τουριστική εµβέλεια της Αθήνας σε Ευρωπαϊκή και διεθνή κλίµακα, µε αλυσιδωτές και πολλαπλασιαστικές αντιδράσεις και σε άλλους τοµείς της οικονοµίας. Ειδικότερα θα αναβαθµίσει το ρόλο της ως κέντρου πολιτιστικού και θα συντελέσει στην 8

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 9 επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου και στη δηµιουργία εναλλακτικών µορφών τουρισµού. Με το πρόγραµµα αποκαθίσταται η φυσική συνέχεια των αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων και βελτιώνεται η λειτουργία του ευρύτερου πολεοδοµικού περιβάλλοντος, σε συνάρτηση µε χώρους πρασίνου, πλατείες και κοινωφελείς εγκαταστάσεις πολιτισµού και αναψυχής. 1.6. Απασχόληση Ο τουρισµός δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για την δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας στη χώρα υποδοχής. Οι πιο πρόσφατες εκτιµήσεις προσδιορίζουν ότι η απασχόληση ανέρχεται, σε περίοδο αιχµής στο 10,6% του συνόλου των απασχολουµένων (ενεργού πληθυσµού). Απαραίτητες προϋποθέσεις για την αύξηση του τουρισµού και της απασχόλησης είναι: Η δραστηριοποίηση των τουριστικών επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των µικροµεσαίων, στον εκσυγχρονισµό και την καλύτερη αντιµετώπιση των αναγκών του πελάτη. Η δηµιουργία πιο παραγωγικού και αποτελεσµατικού περιβάλλοντος, µέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται οι τουριστικές επιχειρήσεις. Η αναβάθµιση και βελτίωση των τουριστικών υποδοµών. Η αναβάθµιση των ανθρωπίνων πόρων. Η αειφόρος τουριστική ανάπτυξη 1.7. Ποιοτική και Ποσοτική αναβάθµιση Χαρακτηριστικό σηµείο της ξενοδοχειακής υποδοµής αποτελεί η απουσία µεγάλων ξενοδοχειακών αλυσίδων, που τόσο επιτυχώς λειτουργούν στο εξωτερικό. Αντίθετα, η ύπαρξη µικροεπιχειρηµατιών - οι οποίοι ενισχύθηκαν σηµαντικά µε τις κρατικές επιχορηγήσεις για την ανέγερση ξενοδοχείων - οδήγησε στη δηµιουργία ενός µεγάλου αριθµού µονάδων µικρής δυναµικότητας και χαµηλής ποιότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα τη συνεχή πίεση για µείωση των τιµών και της ρευστότητας - κυρίως των µικρών µονάδων - µε αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών. Ο αριθµός των ξενοδοχείων πολυτελείας παραµένει σταθερός κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ενώ οι µονάδες Α και Β κατηγορίας αυξήθηκαν το ίδιο διάστηµα κατά 50%. 9

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 10 Η δηµιουργία νέων κλινών, ξενοδοχειακών αλυσίδων µε αριθµό άνω των 30.000 κλινών µε επώνυµο προϊόν, νέων επιχειρηµατικών σχηµάτων µε συγχωνεύσεις υπαρχουσών εταιρειών, αποτελούν, µεταξύ των άλλων, κύρια σηµεία που εµφανίζονται σε µελέτη του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, σχετικά µε την ξενοδοχειακή υποδοµή. Με βάση τις εκτιµήσεις του ΙΤΕΠ, υπό την προϋπόθεση ότι θα βελτιωθεί η ποιοτική και ποσοτική υποδοµή του ελληνικού τουρισµού, ο αριθµός των αφίξεων µπορεί να ανέλθει το 2000 στα 12,6 εκατ. τουρίστες και το 2005 στα 14,9 εκατ. τουρίστες. Για την κάλυψη των αναγκών αυτών, σύµφωνα µε το ΙΤΕΠ, είναι αναγκαία η κατασκευή 257.000 νέων κλινών σε ολόκληρη την Επικράτεια. Ειδικότερα µέσα από την έκθεση του ΙΤΕΠ, οι βασικές προτάσεις που αφορούν στη δηµιουργία της κατάλληλης υποδοµής, ώστε να αντιµετωπιστεί ποιοτικά και ποσοτικά η µελλοντική αύξηση της τουριστικής κίνησης, αναφέρονται στη δηµιουργία µεγάλων ξενοδοχειακών αλυσίδων (µε κατασκευή ή µε συγχώνευση µικρών ξενοδοχείων) κατηγορίας Πολυτελείας Α και Β. Παράλληλα, οι τάσεις αυτές θα πρέπει να ενθαρρυνθούν και µε τα κατάλληλα κίνητρα από την Πολιτεία, τουλάχιστον σε ότι αφορά τις εξαγορές και συγχωνεύσεις εταιρειών (π.χ. φορολογικά) ξενοδοχειακών αλυσίδων, µε διάφορα επίπεδα ποιότητας ξενοδοχειακών κλινών, που θα δηµιουργήσουν και διαφορετικά διαπραγµατευτικά οφέλη για τους επιχειρηµατίες αλλά και οικονοµικά πλεονεκτήµατα, αφού θα µειωθούν οι λειτουργικές δαπάνες. Ιδιαίτερο βάρος, µε βάση τη µελέτη του ΙΤΕΠ, αποδίδεται στη διαµόρφωση συγκεκριµένου επιπέδου ποιότητας, για κάθε κατηγορία ξενοδοχείων. Ο προσανατολισµός των επενδύσεων, πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση ανακαίνισης των υπαρχουσών ξενοδοχειακών µονάδων, ώστε να πληρούν τις προδιαγραφές. Σε ό,τι αφορά στη σύγκριση των κλινών ανά κατηγορία µε τις υπόλοιπες ανταγωνίστριες χώρες, η Ελλάδα είναι περίπου στα ίδια ποσοστά κλινών Πολυτελείας και Α κατηγορίας στο σύνολο των κλινών, ωστόσο υστερεί σηµαντικά στη συµµετοχή των κλινών Β κατηγορίας στο σύνολο των κλινών. Σε ό,τι αφορά στο µέγεθος των µονάδων Πολυτελείας και Α και Β κατηγορίας είναι µικρότερο σε σχέση µε τις ανάλογες µονάδες. 1.8. Συµπεράσµατα - Προτάσεις Η χώρα µας θα πρέπει να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσµατικά στις µεταλλαγές που λαµβάνουν χώρα διεθνώς και να απαντήσει µε επιτυχία στις απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς, µε στόχο την εξασφάλιση υψηλής ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος. 10

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 11 Μέσα στο πλαίσιο αυτό, οι στόχοι που έχουν τεθεί, µέσα από ένα πολυσύνθετο πλέγµα αλληλοσυµπληρούµενων ενεργειών, αφορούν στην ποιοτική βελτίωση και στη διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και ειδικότερα στην προστασία και στην αξιοποίηση των πλεονεκτηµάτων του και στην αναβάθµιση του συνόλου της τουριστικής προσφοράς. Οι κύριοι άξονες δράσης στοχεύουν: Στον συντονισµό όλων των πολιτικών που σχετίζονται µε την τουριστική δραστηριότητα. Στη βελτίωση και στην ανάπτυξη των υποδοµών (οδικά δίκτυα, αεροδρόµια, λιµάνια, µαρίνες κλπ.) και στην αναβάθµιση των παρεχοµένων υπηρεσιών. Στην αξιοποίηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής και αρχαιολογικής κληρονοµιάς. Στη διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος, µε προώθηση νέων πόλων τουριστικής αξιοποίησης και προσέλκυσης επισκεπτών µε ειδικά ενδιαφέροντα. Στην καλύτερη πληροφόρηση του κοινού µε εντονότερη και αποτελεσµατικότερη προβολή της χώρας και συµµετοχή σε διεθνείς εκθέσεις και δραστηριότητες. Στην υποστήριξη όλων των φορέων, που έχουν σχέση µε τον τουρισµό και κύρια των επαγγελµατιών. Η ποιοτική αναβάθµιση του τουριστικού προϊόντος αφορά όλη την κλίµακα των προσφεροµένων υπηρεσιών. Οι κύριες δράσεις, µε τις οποίες επιδιώκεται η αναβάθµιση του τουριστικού προϊόντος είναι: Ο εκσυγχρονισµός των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, καθώς το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα "Τουρισµός", προβλέπει τη χρηµατοδότηση σηµαντικών επενδύσεων εκσυγχρονισµού των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων (56 δισ. δρχ.) ενώ ένας σηµαντικός αριθµός ξενοδοχείων εκσυγχρονίζεται από εθνικούς πόρους. Επίσης κατάρτιση και εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναµικού στον κλάδο, µε περίπου 4 δισ. δρχ., από εθνικούς και Κοινοτικούς πόρους, εγκατάσταση δικτύου πληροφορικής υψηλών αποδόσεων, για την παροχή υπηρεσιών σε επαγγελµατικούς φορείς και ιδιώτες (ποσό 3,3 δισ. δρχ.) και υλοποίηση µεγάλων έργων υποδοµής. Τα µεγάλα έργα υποδοµής, που εκτελούνται αυτή τη στιγµή στους τοµείς των µεταφορών (όπως το µετρό, οι εθνικοί αυτοκινητόδροµοι, η Εγνατία, οι σιδηρόδροµοι και οι παρεµβάσεις σε όλα τα αεροδρόµια), της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών, θα συµβάλουν αναµφισβήτητα στην αναβάθµιση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Παράλληλα µε την ολοκλήρωση του Επιχειρησιακού Προγράµµατος "τουρισµός" (επενδύσεις 155 δισ. δρχ.), προβλέπονται 14 δισ. δρχ. επενδύσεις για τον Θαλάσσιο Τουρισµό, 12 δισ. δρχ. για Εναλλακτικές Μορφές Τουρισµού 56 δισ. δρχ. για εκσυγχρονισµό ξενοδοχείων και 66 δισ. δρχ. για ειδική υποδοµή και ΠΟΤΑ. 11

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 12 Καθοριστικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή θα διαδραµατίσει η σωστή και αποτελεσµατική προβολή του τουριστικού προϊόντος. Η ενίσχυση και η συµπλήρωση των οργανωµένων διακοπών µαζικού τουρισµού µε ειδικές µορφές τουρισµού, για τις οποίες η χώρα µας διαθέτει σηµαντικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση ανάπτυξης του ελληνικού τουριστικού προορισµού, ώστε να επιτύχει και την περαιτέρω επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η ανάπτυξη των ειδικών αυτών µορφών τουρισµού, θα πρέπει να καθορισθεί µε µία συνδυασµένη παρέµβαση, τόσο από το ηµόσιο (χρηµατοπιστωτικά και φορολογικά κίνητρα) όσο και από τον ιδιωτικό τοµέα. 2. ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 2.1. Πρόκληση για µία ουσιώδη αναµόρφωση της Αθήνας Η διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 αποτελεί µοναδική ευκαιρία για την Αθήνα (πέραν της ολοκληρωµένης αθλητικής υποδοµής που θα αποκτήσει), για µία αναµόρφωση της συνολικής εικόνας της πόλης. Για το σκοπό αυτό είναι αναγκαίο ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης που θα υποστηρίζει άµεσα και έµµεσα την διοργάνωση των Αγώνων και θα βελτιώνει, τόσο στην υπερτοπική όσο και στην τοπική κλίµακα, την αισθητική και λειτουργική φυσιογνωµία της Πρωτεύουσας σε πολλά επίπεδα. Η Πρωτεύουσα συγκεντρώνει σήµερα δυνατότητες να λειτουργήσει ως µοχλός της εθνικής οικονοµίας που θα συγκρατήσει και θα αναπτύξει και την περιφέρεια της χώρας και θα βελτιώσει συνολικά τη θέση της στον ευρωπαϊκό χώρο. Η επωφελής αξιοποίηση των εν δυνάµει πλεονεκτηµάτων που αναφύονται λόγω της διοργάνωσης, προαπαιτεί συστηµατικό σχεδιασµό δράσεων, που πρέπει να στρέφεται σε δύο βασικές κατευθύνσεις: Στην υποστήριξη της Ολυµπιάδας µε όλα τα αναγκαία έργα και παρεµβάσεις, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα ζωής και την αισθητική της πόλης. Στη συµπλήρωση βασικών ελλείψεων της Αθήνας, έτσι ώστε να ανασυγκροτηθεί το περιβάλλον και να δηµιουργηθούν πρόσθετες, αναπτυξιακού χαρακτήρα υποδοµές, που στη µετέπειτα πορεία θα συντελέσουν στην αναβάθµιση της αναπτυξιακής ταυτότητας της πόλης. 2.2. Προϋπολογισµός διοργάνωσης Το συνολικό κόστος της διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων εκτιµάται ότι θα ανέλθει σε 1.355,35 εκατοµµύρια δολάρια, στα οποία προστίθενται 215 εκατ. για λόγους ασφαλείας, προκειµένου να καλυφθούν ενδεχόµενες απρόβλεπτες δαπάνες. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του φακέλου υποψηφιότητας της Αθήνας, τα έσοδα της διοργάνωσης θα υπερβαίνουν τις δαπάνες (περιλαµβανοµένων και των απρόβλεπτων) 12

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 13 κατά 36,7 εκ. δολάρια. Τα έσοδα θα προέλθουν κατά 44% από πόρους των συµβολαίων της ιεθνούς Ολυµπιακής Επιτροπής για τα τηλεοπτικά δικαιώµατα και τις διεθνείς χορηγίες ( τα συµβόλαια αυτά έχουν ήδη υπογραφεί και συνεπώς τα έσοδα αυτής της πηγής είναι απολύτως βέβαια), κατά 20,2% από τον ιδιωτικό τοµέα (εθνικούς χορηγούς, χρήστες του λογότυπου και επίσηµους προµηθευτές), κατά 16,9% από τα έσοδα των ολυµπιακών νοµισµάτων, γραµµατοσήµων και λαχείων, κατά 12,4% από τα έσοδα εισιτηρίων και κατά 6,3% από άλλες πηγές. Tα θετικά αποτελέσµατα από την διοργάνωση εκτιµάται ότι θα είναι Αύξηση τουριστικών και δηµοσίων εσόδων της τάξης του 1 δισ. δολ. Ετήσια αύξηση του τζίρου των επιχειρήσεων από το 2001 της τάξης των 550 εκατ. δολ. ηµιουργία 130.000 νέων θέσεων εργασίας Αύξηση τουριστικών αφίξεων πριν και µετά τους αγώνες 2.3. ιαρθρωτικές επεµβάσεις για την βελτίωση των βασικών λειτουργιών της Αθήνας Συγκεκριµένες αναπτυξιακού χαρακτήρα δράσεις, που είναι απαραίτητες για τις ανάγκες της Ολυµπιάδας, παράλληλα όµως διασφαλίζουν την ενίσχυση του εξοπλισµού της πόλης και για τις µελλοντικές προοπτικές της, είναι εξ ίσου απαραίτητες. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται έργα και µέτρα που ανασυγκροτούν τη µεταφορική υποδοµή της Αθήνας µε αιχµή την ενδυνάµωση του συστήµατος µαζικών µεταφορών αναβαθµίζουν το δίκτυο υπερτοπικού πρασίνου και συµπληρώνουν την αναπτυξιακή υποδοµή της πόλης. Ειδικότερα: 1. Oλοκλήρωση του προγράµµατος µεγάλων έργων, εκσυγχρονισµός και συµπλήρωση του συστήµατος µαζικών µεταφορών, αναµόρφωση της εικόνας της πόλης στους βασικούς τερµατικούς σταθµούς. Στόχος η επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήµατος µε ενίσχυση του συστήµατος µαζικών µεταφορών και η ανάπλαση και ο εξωραϊσµός των βασικών τερµατικών σταθµών της πόλης και των ευρύτερων περιοχών τους. Εξωτερικός και εσωτερικός ακτύλιος, Ολυµπιακός ακτύλιος Μετρό και σταθµοί µετρό, επέκταση µετρό προς νέο αερολιµένα Έναρξη βασικών γραµµών του δικτύου τραµ. Ευρύτερη περιοχή αερολιµένα Σπάτων και επιβατικών λιµανιών Ολοκλήρωση γραµµών - κορµών και επέκταση λεωφορειοδρόµων, στάσεις λεωφορείων και τρόλεϊ Χώροι στάθµευσης. 13

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 14 2. Εκτέλεση όλων των αναγκαίων έργων υποδοµής και αναπλάσεων που υποστηρίζουν άµεσα τους Ολυµπιακούς πόλους αθλητικών και άλλων εγκαταστάσεων, καθώς και των ευρύτερων περιοχών τους. Στόχος η βασική υποστήριξη των ολυµπιακών αθλητικών και άλλων εγκαταστάσεων µε τα αναγκαία έργα υποδοµής και ο σχεδιασµός και η υλοποίηση αναπλάσεων στις ευρύτερες περιοχές των ολυµπιακών πόλων. Έργα κυκλοφοριακής σύνδεσης του Ολυµπιακού χωριού και του Ιπποδρόµου. Εκτέλεση των έργων υποδοµής στο Φαληρικό έλτα Αναπλάσεις των γύρω χώρων όλων των ολυµπιακών αθλητικών και άλλων εγκαταστάσεων (ΟΑΚΑ, Φάληρο, Καραϊσκάκη, Γουδί, γήπεδο ΑΕΚ). 3. οµικού χαρακτήρα αναπλάσεις και µητροπολιτικές χωροθετήσεις Στόχος η επωφελής αξιοποίηση των Ολυµπιακών Αγώνων µε το σχεδιασµό και την εκτέλεση ορισµένων µεγάλων αναπλάσεων στρατηγικής σηµασίας και τη δηµιουργία πολιτιστικών και οικονοµικών υποδοµών που λείπουν από την πόλη, για την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής της ταυτότητας και τον εφοδιασµό της µε δραστηριότητες που ισχυροποιούν την πόλη ως κέντρο διοργάνωσης πολιτιστικών και συνεδριακών εκδηλώσεων και κέντρο αναψυχής. οµικές Αναπλάσεις Αρχαιολογικό Πάρκο µε ενοποίηση των ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων της κεντρικής περιοχής της Αθήνας Ελληνικό Είσοδοι - Πύλες του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος Θαλάσσιο µέτωπο Σαρωνικού Ελαιώνας Οδός Πειραιώς Ιερά Οδός Μαραθώνιος Πορεία Ενοποίηση Αστικών Χώρων Πρασίνου Ενοποίηση χώρων πρασίνου και κοινωφελών λειτουργιών Mητροπολιτικές Χωροθετήσεις Εθνική Βιβλιοθήκη Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Όπερα Συνεδριακό Κέντρο Εκθεσιακό Κέντρο 4. Επιπτώσεις στην Εθνική Οικονοµία Τουρισµός Θετικές, άµεσες και έµµεσες επιπτώσεις, αναµένονται στον ελληνικό τουρισµό από τη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004, που ανέλαβε η 14

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 15 χώρα µας. Τόσο σε επίπεδο τουριστικής κίνησης και άµεσων οικονοµικών εισπράξεων όσο και µεσοµακροπρόθεσµων επιπτώσεων προβολής και διαφήµισης της Ελλάδος, η ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων προσφέρει σηµαντικές προοπτικές ενίσχυσης του κλάδου. Μόνο κατά την περίοδο διεξαγωγής των αγώνων εκτιµάτάι ότι οι τουριστικές εισπράξεις θα αυξηθούν κατ' ελάχιστο 140 εκατ. δολάρια µε την πραγµατοποίηση περίπου 2 εκατ. διανυκτερεύσεων. Τα εκτιµώµενα έσοδα από τους περίπου 200.000 επισκέπτες αναµένεται να ξεπεράσουν τα 190 δισ. δρχ. Η ανάλογη εµπειρία της Ισπανίας µε την ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων το 1992 στη Βαρκελώνη δείχνει αύξηση των τουριστικών εισπράξεων κατά 1 δισ. δολάρια. Ένα δεύτερο σηµείο στο οποίο ο τουρισµός θα ωφεληθεί άµεσα είναι η κατασκευή και η χρησιµοποίηση, µε τη λήξη των ολυµπιακών αγώνων, των εγκαταστάσεων που θα κατασκευαστούν για την πραγµατοποίηση των αθλητικών συναντήσεων. Επίσης η ευρύτερη υποδοµή που θα δηµιουργηθεί, µε αφορµή τους Αγώνες, αναµένεται να δηµιουργήσει νέες προοπτικές και στην τουριστική υποδοµή. Παράλληλα ιδιαίτερα σηµαντικές επιπτώσεις αναµένεται στην τουριστική κίνηση προς την Ελλάδα από τη διαφηµιστική καµπάνια για τους Ολυµπιακούς Αγώνες ύψους περίπου 450 δισ. δρχ. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων αναµένεται να ενισχύσει τις ήδη υπάρχουσες τουριστικές δραστηριότητες αλλά και να δηµιουργήσει νέα τουριστικά πακέτα που θα συνδυάζουν τον τουρισµό µε την παρακολούθηση των αγώνων. Ειδικότερα, µεγάλοι τουριστικοί οργανισµοί και αλυσίδες ξενοδοχείων, αναµένεται να συµβάλουν σηµαντικά στην ενίσχυση του τουρισµού. Η Αθήνα και γενικότερα η ευρύτερη περιοχή της Αττικής, που θα συγκεντρώσει και το µεγαλύτερο µέρος των αθλητικών συναντήσεων, παρέχει όλες τις προϋποθέσεις για να φιλοξενήσει όλους, όσους θέλουν να συνδυάσουν τον τουρισµό µε την παρακολούθηση των αγώνων, αλλά και για την µετέπειτα φιλοξενία αθλητών ή την ενίσχυση του αθλητικού τουρισµού. Πολλά περισσότερα µπορεί να προσφέρει η διοργάνωση σειράς διεθνών αγώνων ειδικού χαρακτήρα στη χώρα µας (κάτι που µέχρι σήµερα δεν ήταν εφικτό λόγω έλλειψης σύγχρονων ειδικών εγκαταστάσεων). Βιοµηχανία - Επιχειρήσεις Η βιοµηχανία θα ευνοηθεί άµεσα στον βαθµό που ελληνικές βιοµηχανικές επιχειρήσεις θα λειτουργήσουν ως χορηγοί και θα προωθήσουν έτσι την εικόνα στις διεθνείς αγορές, µέσω της προβολής που θα έχουν οι αγώνες και οι χορηγοί τους διεθνώς, µε αποτέλεσµα την βελτίωση της ανταγωνιστικής τους θέσης. Άµεση θετική επίδραση θα έχει στην ελληνική βιοµηχανία η αυξηµένη ζήτηση για καταναλωτικά προϊόντα, για οικοδοµικά υλικά που θα χρησιµοποιηθούν στις κατασκευές, για έπιπλα και αθλητικό ή άλλο τεχνολογικό εξοπλισµό. Η συνολική αύξηση του κύκλου εργασιών της βιοµηχανίας αναµένεται να φτάσει τα 550 εκατοµµύρια δολάρια στην περίοδο 2001-2004. Κατασκευαστικός Κλάδος Ο κλάδος των κατασκευών θα επηρεασθεί επίσης θετικά και θα αποκτήσει νέες διεξόδους και τεχνογνωσία. Θα έχει να υλοποιήσει έργα που συνδέονται άµεσα µε τους αγώνες, συνολικού ύψους 390 εκ. δολαρίων (Ολυµπιακό χωριό και συγκρότηµα πολλαπλών χρήσεων Φαλήρου - έργα τα οποία προβλέπεται ότι θα κατασκευασθούν µε τη µέθοδο της αυτοχρηµατοδότησης). Θα επωφεληθεί επίσης 15

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 16 από την επιτάχυνση της υλοποίησης έργων τα οποία είναι ήδη ενταγµένα στο µακροπρόθεσµο σχεδιασµό για την πρωτεύουσα, συνολικού ύψους 1022 εκ. δολαρίων. Κλάδος τηλεπικοινωνιών Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών θα γνωρίσει σηµαντική θετική εξέλιξη, καθώς διαχρονικά, (µε κορύφωση την περίοδο, λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και λίγο µετά την διοργάνωση των αγώνων), θα αυξηθεί θεαµατικά η ζήτηση τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Σηµειώνεται µάλιστα ότι, κατά ευτυχή συγκυρία, ο κλάδος θα έχει την δυνατότητα να ανταποκριθεί στην αυξηµένη ζήτηση χωρίς να χρειασθεί η πραγµατοποίηση ειδικών νέων επενδύσεων, καθώς θα έχει πρόσφατα υλοποιήσει το εκτεταµένο επενδυτικό του σχέδιο, το οποίο έχει ήδη ενταχθεί στο τρέχον Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ). Επιπλέον, σύµφωνα µε τα στοιχεία που προέρχονται από την διεθνή εµπειρία, οι Ολυµπιακοί Αγώνες (π.χ. Σεούλ, Βαρκελώνη) προσφέρονται και ως πεδίο εφαρµογής νέων τεχνολογιών. Υπηρεσιών Ο τοµέας των υπηρεσιών θα ευνοηθεί από την αύξηση της ζήτησης, λόγω των απαιτήσεων της διοργάνωσης σε µία ευρεία κλίµακα η οποία περιλαµβάνει, υπηρεσίες µεταφορών, χρηµατοοικονοµικές, εµπορίου, υπηρεσίες συµβούλων, επιχειρηµατικές, µεταφραστικές, κλπ. Η επίδραση µπορεί σε κάποιους κλάδους της οικονοµίας να είναι µικρότερη και σε άλλους µεγαλύτερη. Όµως η κατεύθυνση σε όλους τους κλάδους θα είναι θετική. Είναι δύσκολο να σκεφθεί κανείς κάποιο κλάδο που µπορεί να επηρεασθεί αρνητικά από την ανάληψη και διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων. Απασχόληση Εξαιρετικά θετική διαφαίνεται και η επίδραση στην απασχόληση. Η διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων, θα οδηγήσει στη δηµιουργία 130.000 θέσεων απασχόλησης υψηλής ή ενδιάµεσης ειδίκευσης και δεξιοτήτων, όπως ειδικοί πληροφορικής, τεχνικοί τηλεοπτικών παραγωγών, στελέχη management, ειδικοί οργάνωσης, λογιστές, τεχνίτες κατασκευών, βοηθοί κλπ. Το ανθρώπινο δυναµικό που θα απασχοληθεί για τη διοργάνωση, θα εκπαιδευθεί από την Οργανωτική Επιτροπή, µε δαπάνες που έχουν ενσωµατωθεί στον προϋπολογισµό κόστους. Οι ειδικεύσεις και εµπειρίες που θα αποκτηθούν, είναι αναγκαίες στην οικονοµία και θα µπορούν εύκολα να απορροφηθούν στην αγορά κατά τη µετά-ολυµπιακή περίοδο. 5. Πιθανές αρνητικές επιπτώσεις Η πιθανότητα εµφάνισης αρνητικών επιπτώσεων, από την τέλεση των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί, όπως 16

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 17 άλλωστε δείχνει και η εµπειρία των άλλων πόλεων, που φιλοξένησαν στο άµεσο παρελθόν τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Εν τούτοις, θα πρέπει να σηµειωθεί, ότι οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις θα οφείλονται περισσότερο στην εφαρµογή, κατά στρεβλό τρόπο, των αποφάσεων που έχουν ήδη ληφθεί ή στην µη έγκαιρη λήψη ορισµένων αναγκαίων µέτρων, παρά στην ορθότητα ή µη των αποφάσεων αυτών. Σηµαντικό ρόλο, που κατ' ουδένα τρόπο δεν θα πρέπει να αγνοηθεί από τους αρµοδίους, θα διαδραµατίσουν οι υφιστάµενες σήµερα κοινωνικοπολιτικές συνθήκες διαβίωσης του πληθυσµού του λεκανοπεδίου. Ενδεικτικά επισηµαίνονται τα εξής: Η Αττική σήµερα χαρακτηρίζεται από µεγάλη συγκέντρωση πληθυσµού και δραστηριοτήτων και οι χρήσεις γης καθορίζονται από συνθήκες υπερεκµετάλλευσης. Από περιβαλλοντική και πολεοδοµική άποψη, το λεκανοπέδιο βρίσκεται σήµερα σε οριακό σηµείο, εξ αιτίας της ύπαρξης σειράς µεγάλων και δυσεπίλυτων προβληµάτων, τα οποία εφόσον δεν αντιµετωπιστούν ριζικά θα αναπαράγονται και θα διαιωνίζονται, καθιστώντας το λεκανοπέδιο µία περιοχή προβληµατική. εξής: Σαν κύρια χαρακτηριστικά της κατάστασης αυτής µπορούν να αναφερθούν τα Αδιάκοπη επέκταση της πόλης εις βάρος των τελευταίων ελεύθερων χώρων που έχουν αποµείνει (δασικών και γεωργικής γης). Κατάληψη των ακτών από εγκαταστάσεις και δραστηριότητες, που αποκλείουν την πρόσβαση των κατοίκων. Ανεπάρκεια των έργων υποδοµής και εγκαταστάσεων κοινωνικού εξοπλισµού, η οποία γίνεται εµφανής µε την εµφάνιση κάθε θεοµηνίας. Τεράστιο κυκλοφοριακό πρόβληµα, λόγω της εξαιρετικά αυξηµένης χρήσης των ιδιωτικών µέσων µεταφοράς, που προκύπτει σαν συνέπεια της ανεπάρκειας των δηµόσιων µεταφορικών µέσων. Είναι προφανές ότι µε την διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα, τα προβλήµατα αυτά θα οξυνθούν. Εάν λοιπόν δεν ληφθούν έγκαιρα τα αναγκαία µέτρα, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος διολίσθησης προς επικίνδυνες καταστάσεις όπως: Ανατροπή των στόχων του ρυθµιστικού σχεδίου της Αθήνας. ιεύρυνση των σηµαντικών ανισοτήτων που υπάρχουν σήµερα, εντός του Λεκανοπεδίου, µεταξύ των πλουσίων Βορείων και Νοτίων περιοχών και της υποβαθµισµένης υτικής Αττικής. Προώθηση µίας δυναµικής µητροπολιτικής περιοχής (Αττικής) υψηλής ανταγωνιστικότητας, εις βάρος µίας ισόρροπης ανάπτυξης της χώρας. απάνη σηµαντικών ποσών από τον κρατικό προϋπολογισµό, τα οποία είναι ενδεχόµενο να µην καλυφθούν από την επιδιωκόµενη αυτοχρηµατοδότηση των 17

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 18 έργων, µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν ελλείµµατα, µε τις γνωστές συνέπειες στην οικονοµία. Όσον αφορά την ουσία του θεσµού των σηµερινών Ολυµπιακών Αγώνων, θα πρέπει να επισηµανθεί η πλήρης διαφοροποίησή τους από την αρχαιότητα. Στις αρχαίες ελληνικές δηµοκρατικές πόλεις, ο αθλητισµός συνεισέφερε στην ισορροπηµένη ανάπτυξη πνευµατικών και σωµατικών ικανοτήτων του ανθρώπου, ενώ σήµερα τείνει να κυριαρχήσει µία τάση εµπορευµατοποίησης, όπως φάνηκε κυρίως από τους Ολυµπιακούς Αγώνες του 1996. Υπάρχει λοιπόν η πρόκληση, µε την Ελληνική συµµετοχή το 2004, να ανατραπεί αυτή η τάση και να επιδιωχθεί η έναρξη της επιστροφής προς τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη του Ολυµπισµού. 18

Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 και Τουρισµός: η Περιβαλλοντική και Περιφερειακή ιάσταση Γ - 19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αναπτυξιακές προοπτικές της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας και κοινοτικό πλαίσιο στήριξης 1994-1999 (Οργανισµός Αθήνας - Φεβρουάριος 1994). 2. Αναπτυξιακές προοπτικές της Μητροπολιτικής Περιφέρειας της Αττικής για την περίοδο 2000-2006 (Οργανισµός Αθήνας - Ιούνιος 1998). 3. Πρακτικά Ηµερίδας "Ένα όραµα για την Αθήνα" α) Ολυµπιακοί Αγώνες και πόλη - Η επόµενη µέρα - Ιούνιος 1998 β) Ο.Α. 21ου αιώνα - Πρόκληση της τεχνολογίας - Μάιος 1998. γ) Πολιτιστική Ολυµπιάδα στην εποχή της παγκοσµιοποίησης - Ιούνιος 1998 4. Τουρισµός και Οικονοµία ("Εξπρές" 18.11.1998). 5. Αθήνα - Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων (Περιοδικό ΣΑ ΑΣ - ΠΕΑ - Σεπτέµβριος - Οκτώβριος 1998). 6. Ελληνικός τουρισµός (Περιοδικό έκφραση - Ιούλιος - Αύγουστος 1998) 7. Τουρισµός - Αναγκαία η έµφαση στο σχεδιασµό και τη στρατηγική (Επιλογή - Οκτώβριος 1998) - Θ. Κουµέλης, Β. Καραντζαβέλου) 8. Τουρισµός στην Ελλάδα - (Μαργαρίτα ρίτσα) Επιλογή - Νοέµβριος 1998) 9. Ολυµπιακοί Αγώνες 2004 ("Ηµερησία" 5.11.1998) 10. Ηµερίδα "Οικονοµική διάσταση της διοργάνωσης Αθήνα 2004" (Ιούλιος 1997) 11. Οργανισµός Αθήνας 1993 Μελέτη Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου Ανατολικής Αττικής 12. Πόρισµα για τις µητροπολιτικές περιοχές (ΣΕΠΟΧ - 1993). 19