ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Π.Τ.Δ.Ε. Χειμερινό Εξάμηνο 2012 2013 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ Διδάσκουσα : Μαίρη Σαββαΐδου Καμπουροπούλου Ονοματεπώνυμο : Τμήμα: Αριθμός Μητρώου: Έτος φοίτησης:
Σημειώσεις Θεωρίας Εισαγωγικό Σημείωμα Στις παρακάτω σημειώσεις παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης και Δημιουργικής Σκέψης και οι πρακτικές εφαρμογές του, καθώς και οδηγίες που θα πρέπει να ακολουθηθούν προκειμένου να ολοκληρωθεί το τελικό προϊόν καλλιτεχνικής γνώσης και έκφρασης του μαθήματος το οποίο και θα παραδώσετε αυτό το εξάμηνο. Επί πλέον σας δίνονται ασκήσεις για την προσέγγιση βήμα προς βήμα του όλου μαθήματος. Στο συγκεκριμένο μάθημα του εξαμήνου 2012-2013 της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης τελικός στόχος είναι η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού εγχειριδίου που θα συγγραφεί από εσάς και θα απευθύνεται στα παιδιά του δημοτικού και νηπιαγωγείου. Το θέμα του Εκπαιδευτικού Προγράμματος θα αναφέρεται στην ιστορία και το περιβάλλον της Μεσαιωνική πόλης της Ρόδου και συγκεκριμένα στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Η όλη διαδικασία που θα ακολουθήσετε είναι ακριβώς η ίδια με αυτή που θα πρέπει να εφαρμόσετε, όντας εκπαιδευτικοί πλέον, στο σχολείο προκειμένου να διδάξετε στα παιδιά την Καλλιτεχνική Εκπαίδευση. ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΟΥ Α ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2012-2013 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ Η Καλλιτεχνική Εκπαίδευση εισάγει τους εκπαιδευόμενους σε ένα κύκλο μαθημάτων που διαπραγματεύεται Τη σχέση της πολιτισμικής κληρονομιάς με την καλλιτεχνική εκπαίδευση και Τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με την Καλλιτεχνική Εκπαίδευση στο Δημοτικό Σχολείο & το Νηπιαγωγείο. Και οι δύο άξονες περιστρέφονται γύρω από το ζητούμενο της αξιοποίησης της τέχνης, παλαιότερης ή σύγχρονης, καθώς και της πολιτισμικής κληρονομιάς στην δημιουργική σύνθεση νέων πολιτιστικών προϊόντων και εικαστικών μορφών. α. Στον πρώτο άξονα ανήκουν τα θεματικά πλαίσια Δημιουργική Συνθετική Εργασία στο Μάθημα των Καλλιτεχνικών. Εκπαιδευτικές Εφαρμογές Τέχνης και Πολιτισμικής Κληρονομιάς.
Η Θέση της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης στο Σχολείο σήμερα και Εφαρμογή Νέου Προγράμματος. Ο συγκεκριμένος κύκλος προσεγγίζει την ανάπτυξη της έκφρασης στην Προσχολική και Σχολική ηλικία μέσα από Δημιουργικές Συνθετικές Εργασίες στο Μάθημα των Καλλιτεχνικών. Συνδυάζει τους συμβατικούς τρόπους των εικαστικών τεχνικών με τα μέσα της τεχνολογίας και αναπτύσσεται σε τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο επιδιώκεται η επαφή και εξοικείωση με την Πολιτισμική Κληρονομιά. Διερευνάται η σημασία τη διατήρησης και της αξιοποίησης της καθώς και η σημασία της ανανέωσης της, για την ανάπτυξη γενικότερα ενός τόπου, μέσα από την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Οι φοιτητές εξασκούνται στο να μελετούν θέματα της πολιτισμικής κληρονομιάς, από τα οποία απομονώνουν στοιχεία. Στη συνέχεια τα επεξεργάζονται, τα μετασχηματίζουν με ποικιλία εικαστικών τεχνικών και υλικών, καθώς και των μέσων της τεχνολογίας και τα συνθέτουν σε νέες δημιουργίες. Διερευνώνται οι δυνατότητες αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην κατεύθυνση της δημιουργικής παραγωγής νέων πολιτιστικών προϊόντων με ταυτότητα. Στο δεύτερο στάδιο σχεδιάζουν, συγγράφουν και φιλοτεχνούν εκπαιδευτικά εγχειρίδια που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και παιδιά με σκοπό να τους μυήσουν με παιδαγωγικό τρόπο στην πολιτισμική κληρονομιά του τόπου τους. Τα εγχειρίδια περιλαμβάνουν δραστηριότητες διαθεματικού τύπου με έμφαση στην καλλιτεχνική έκφραση προβάλλοντας προβληματικές που αφορούν την πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου τους και συμπληρώνονται με παιδαγωγικά παιχνίδια. Για την υλοποίησή τους χρησιμοποιούνται ποικιλία υλικών και τεχνικών καθώς και ο συνδυασμός τους με τις νέες τεχνολογίες. Σε αυτό το επίπεδο οι φοιτητές σε συνεργασία με τα Δημοτικά Σχολεία και τους τοπικούς φορείς προσεγγίζουν την πολιτιστική κληρονομιά. Στο τρίτο στάδιο εξετάζονται οι τρόποι ένταξης των παραπάνω θέσεων στα Αναλυτικά Προγράμματα και οι εφαρμογές τους από τους φοιτητές στα σχολεία. β. Στο δεύτερο άξονα ανήκει το θεματικό πλαίσιο Καλλιτεχνική Εκπαίδευση και Δημιουργίες Εικαστικών Μορφών. Στον κύκλο αυτών των μαθημάτων θεματικός πυρήνας είναι οι εικαστικές τέχνες ως άξονας της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Μέσα από τις εικαστικές τέχνες αναπτύσσεται και ενισχύεται η δημιουργική σκέψη και παράγονται σύγχρονες εικαστικές μορφές. Οι φοιτητές εκπαιδεύονται στο δημιουργικό τρόπο σκέψης του σύγχρονου καλλιτέχνη, ο οποίος προβληματίζεται, διερευνά, σκέπτεται, επινοεί, επιλέγει και εκφράζεται ελεύθερα στοχεύοντας στην ανανέωση και την πρόοδο.
ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Παράλληλα με τη θεωρία δίνονται ασκήσεις μέσω των οποίων γίνεται προσπάθεια να γνωρίσετε και να εκπαιδευτείτε Σε θεάματα που αφορούν το πολιτιστικό σας περιβάλλον Σε τεχνικές που θα αναπτύξουν τις δημιουργικές ικανότητές σας Στο σχεδιασμό οργάνωση και εφαρμογή παιδαγωγικών δράσεων με στόχο την επιμόρφωση των νέων γενεών στα σχολεία. Όλα τα παραπάνω υλοποιούνται με τη χρήση ενός ευέλικτου μοντέλου διδασκαλίας που προωθεί την καλλιτεχνική εκπαίδευση και τη δημιουργική σκέψη και προσαρμόζεται με τις εκάστοτε ανάγκες του εκπαιδευτικού δασκάλου/νηπιαγωγού. ΕΥΕΛΙΚΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα θα βρείτε κωδικοποιημένη πληροφορία για το πώς θα μπορέστε να οργανώσετε ένα δικό σας μοντέλο διδασκαλίας με άξονα την Τέχνη.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Προετοιμασία: στόχοι διερεύνηση -σχεδιασμός δραστηριοτήτων ενημέρωση Επώαση: ωρίμανση ιδεών ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες - οραματισμός Έμπνευση: σύλληψη ιδέας, περιεχομένου, δραστηριοτήτων συμβολική έκφραση Υλοποίηση - Αξιολόγηση: Μορφοποίηση ιδεών Αξιολόγηση ιδεών Στάσεις Αρχές Αισθητικό κριτήριο ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Μεθοδολογία: ποικιλία και προσαρμογή περιεχομένων πυρεία έρευνα δημιουργικές τεχνικές και μέθοδοι Θετικό Περιβάλλον: ψυχολογική ασφάλεια ενεργητική ουσιαστική διδασκαλία αναστολή κριτικής αυτενέργεια Κίνητρα: διέγερση περιέργειας ενεργητική συμμετοχή Δάσκαλος: ενημέρωση αυτοεκτίμηση αισθητική καλλιέργεια κατάρτιση Λειτουργίες: αποκλίνουσα σκέψη πολυλειτουργικότητα σκέψης Παιχνίδι: performance, happenings, εκπαιδευτικά παιχνίδια Έκφραση: υλοποίηση με μετασχηματισμούς και πρωτότυπες μορφές ΘΕΜΑΤΑ Πολιτιστική κληρονομιά Νεότερες μορφές τέχνης Σύγχρονες μορφές τέχνης Επικαιρότητα - Τεχνολογία ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Προετοιμασία: εσωτερική διεργασία καταγραφή ιδεών σκίτσα - συγκέντρωση πληροφοριών Διερεύνηση του περιβάλλοντος: συλλογή - αξιοποίηση ιδεών - υλικών Οργάνωση του χρόνου: παροχή χρόνου για διερεύνηση, ανακάλυψη - τροποποίηση ιδεών προτάσεις επεξεργασία - ολοκλήρωση Παρουσίαση της εμπειρίας: ανταλλαγή απόψεων - εμπειριών Δημιουργικές τεχνικές και μέθοδοι: ιδεοθύελλα μεταφορικές αναλογίες συνεκτική θεατρικό παιχνίδι οπτικοποίηση κτλ Αξιολόγηση: εντοπισμός λαθών διορθωτικές επεμβάσεις νέες αξιολογήσεις - προτάσεις για νέες προοπτικές ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
Το παραπάνω μοντέλο δείχνει τη σχέση της τέχνης σε ένα διαθεματικό πρόγραμμα, όπου το προς μελέτη αντικείμενο της πολιτιστικής κληρονομιάς αντιμετωπίζεται ως ένα δημιουργικής επίλυσης πρόβλημα (creative problem solving), το οποίο επιζητεί την κατανόηση, την διερεύνηση και την εύρεση λύσης (problem finding). Για την αντιμετώπιση ενός πραγματικού προβλήματος στο χώρο της εκπαίδευσης, χρειάζεται μία «αυθεντική μεθοδολογία», ακριβώς όπως θα αντιμετωπιζόταν από ένα επαγγελματία στον επιχειρηματικό τομέα, και η οποία θα αφήνει περιθώρια για ευέλικτες κινήσεις, που θα μετατρέπουν την κάθε διαδικασία από παθητική σε ενεργητικού και συμμετοχικού χαρακτήρα. Τα στάδια της διαδικασίας αυτής μπορούν να αναπτυχθούν σε ένα μοντέλο ως μία «ενιαία και ακατάτμητη δραστηριότητα», όπου η μία φάση δεν υποχρεούται να ακολουθεί αυστηρά την άλλη. Τα μοντέλα για την επίλυση προβλήματος των Parnes Osborn και Isaksen και Treffinger, καθώς και τα στάδια της δημιουργικής διαδικασίας του Wallas και τα στάδια της καλλιτεχνικής διαδικασίας του H. Read μας βοήθησαν στη διαμόρφωση του δικού μας διαθεματικού μοντέλου. Το μοντέλο αυτό συμπεριλαμβάνει δραστηριότητες που στοχεύουν τόσο στον αποκλίνοντα τρόπο σκέψης όσο και στον συγκλίνοντα. Δηλαδή κάθε άτομο, κάθε εκπαιδευτικός, να σκέφτεται και να συμπεριφέρεται ως καλλιτέχνης παραγωγός, ως ένα ευαισθητοποιημένο άτομο ως προς το πολιτιστικό περιβάλλον ικανό να φέρει αναπροσαρμογές και καινοτομίες σε όλους τους τομείς της ζωής. Η δομή αυτού του μοντέλου διδασκαλίας βασίζεται στον συναισθηματικό και γνωστικό τομέα, δίνοντας, όμως, περισσότερη έμφαση στο συναίσθημα, στη δημιουργική φαντασία και στις τεχνικές για την ανάπτυξη πολλών και διαφορετικών ιδεών που προωθούν τη δημιουργική σκέψη. Οι άξονες της τέχνης συγκλίνουν με αυτούς της δημιουργικότητας και αν ο δάσκαλος τους προσαρμόσει στις ανάγκες και στο επίπεδο της τάξης, βάσει παιδαγωγικών αρχών, τότε μπορεί να σχεδιάζει να οργανώνει και να εφαρμόζει πρωτότυπες βιωματικές διδασκαλίες.
ΑΣΚΗΣΗ 2 Ήδη από την Άσκηση 1 και τη βιωματική καλλιτεχνική δράση στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου έχεις την εμπειρία της πορείας για τη δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου. Δηλαδή πως για την ολοκλήρωση του στόχου σου, περνάς από τα στάδια της δημιουργικής διαδικασίας. Έχεις διαπιστώσει ότι όσο πιο πολύ εμβαθύνεις σε ένα θέμα που μελετάς, τόσο αποκτάς ικανότητες για να το αποκωδικοποιείς και να το προσεγγίζεις με τις αισθήσεις σου (αισθητικά και συναισθηματικά) και παράλληλα μαθαίνεις πώς να αντιλαμβάνεσαι τη μορφή και το περιεχόμενό του. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό!!! Εξοικειώνεσαι με τα σχήματα και τα χρώματα, τους όγκους, την φωτοσκίαση. Μαθαίνεις να το φαντάζεσαι και να το αναδημιουργείς στο μυαλό σου. Αλλά το σημαντικότερο χωρίς να είσαι ζωγράφος....ζωγραφίζεις, δηλαδή παράγεις Τέχνη!!!! Τέχνη είναι και να μεταδίδεις γνώσεις και να επικοινωνείς με τους άλλους, τον εαυτό σου, το περιβάλλον σου. Τέχνη είναι να απολαμβάνεις και να συμμετέχεις στην Δημιουργία, Τέχνη είναι να βλέπεις να παρατηρείς να αποκωδικοποιείς, την πολιτιστική κληρονομιά. Τέχνη ακόμα είναι αν μπορείς αυτήν την κληρονομιά της παράδοσης και του πολιτισμού, αφού την: Συνειδητοποιήσεις Εκτιμήσεις Κατανοήσεις Επανερμηνεύσεις να την μετατρέψεις σε γνώσεις και σε παραγωγές που θα την αναπτύξουν περεταίρω, θα την ανανεώσουν, θα βοηθήσουν στην πρόοδο και του τόπου, και θα προσφέρουν στοιχεία σε ένα νέο πολιτισμό. Αυτήν την υποχρέωση της συνεισφοράς σε ένα νέο πολιτισμό είναι θέμα της εκπαίδευσης και μεγάλο μερίδιο έχει σ αυτό η Καλλιτεχνική Εκπαίδευση, η οποία όπως διαπίστωσες από το παραπάνω μοντέλο μπορεί να διαπραγματεύεται την τέχνη ως εργαλείο της διαθεματικότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι δράσεις που θα αναπτυχθούν θα έχουν πολλαπλές προσεγγίσεις και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα και μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τέχνη για να διευκολύνουν την μάθηση, τη γνώση και τη δημιουργική έκφραση.
Ελάτε να περιεργαστούμε το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου
Γνωρίζεις που ζούσε ο Μεγάλος Μάγιστρος την εποχή των Ιπποτών; Ζούσε σε ένα παλάτι κτισμένο στο υψηλότερο σημείο της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου, που δέσποζε πάνω απ αυτήν και τα λιμάνια της. Κάθε μέρα πολύς κόσμος επισκέπτεται το παλάτι και θαυμάζει τις μεγαλοπρεπείς αίθουσές του. Εσύ σήμερα θα γνωρίσεις αυτό το παλάτι με ένα διαφορετικό τρόπο. Φαντάσου ότι είσαι ένας ζωγράφος Έχεις σπουδάσει ζωγραφική και γνωρίζεις καλά πώς να χρησιμοποιείς τη φαντασία για να φτιάξεις ένα έργο τέχνης. Γυρίζοντας με τη μηχανή του χρόνου μέσα σε μία οθόνη τηλεόρασης πίσω πίσω στην εποχή των Ιπποτών, εμφανίζεται ο Μεγάλος Μάγιστρος που αναπολεί να δει ένα σύγχρονο εικαστικό έργο με θέμα το παλάτι. Έχει ακούσει για την φήμη σου σαν καλλιτέχνη, ότι μπορείς να κάνεις φανταστικές συνθέσεις και σου ζητά με τους συνεργάτες σου να φτιάξετε τα εικαστικά έργα που θα τα βάλει στο παλάτι του. - Τώρα βρίσκεσαι στο εσωτερικό του παλατιού. Παρατήρησε προσεκτικά τα σημεία που σε ενδιαφέρουν. Κοίταξέ τα καλά και προσπάθησε να σκιτσάρεις στο χαρτί ότι σου έκανε εντύπωση. - Θα μαζέψεις χρήσιμα στοιχεία και πληροφορίες από εκείνη την εποχή και με τις γνώσεις που έχεις από την σημερινή ζωή, θα τα συνθέσεις όλα μαζί φτιάχνοντας κάτι καινούργιο που θα είναι δικό σου κάτι που θα μείνει στην ιστορία. Ακολούθησε τώρα τις οδηγίες και να είσαι σίγουρος ότι θα πετύχεις.
1. Βρίσκεσαι στην κύρια πύλη. Τι εντύπωση σου κάνει το κτίριο με τους δύο πύργους σαν πέταλα, που ορθώνονται δεξιά και αριστερά, το οικόσημο πάνω από την πύλη, και όλα τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά στοιχεία, στην όψη του κτιρίου. Ακολούθησε τα στάδια της δημιουργικής διαδικασίας όπως στην Άσκηση 1 ζωγραφίζοντας διαδοχικές φάσεις της όψης του παλατιού με σκοπό να καταλήξεις σε ένα προσωπικό έργο διαστάσεων 50Χ70 σε χαρτί κανσόν. Για υλικά χρησιμοποίησε τέμπερες, μαρκαδόρους. 2.Τώρα βρίσκεσαι στο εσωτερικό του παλατιού, επισκέπτεσαι όλες τις αίθουσες. Παρατηρείς τις οροφές τους πέτρινους τοίχους, τα υαλογραφήματα στα παράθυρα, τα ψηφιδωτά στα δάπεδα, την επίπλωση, τα διακοσμητικά στοιχεία, τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία Μήπως μπορείς να δεις εικόνες από την Ιστορία των Ιπποτών, να ακούσεις τους ήχους, να δεις ολόκληρες σκηνές εκείνης της εποχής; Ζωγράφισε αυτές τις παραστάσεις που έχεις φανταστεί που μπορούν να συνδυάζουν το παρελθόν και το παρόν. Χρησιμοποίησε χαρτί του μέτρου ( 1Χ 075), μαρκαδόρους, τέμπερες. Επίσης μπορείς να πειραματιστείς στη μικτή τεχνική ζωγραφικής και κολλάζ και να κολλήσεις στο έργο σου εικόνες, λεζάντες από περιοδικά, κά ή να τυπώσεις κάτι σχετικό από το διαδίκτυο. 3.Τα δάπεδα σε επίσημες αίθουσες ήταν στρωμένα με πολύχρωμες μαρμάρινες πλάκες ή με χρωματιστά κεραμικά πλακίδια. Σήμερα έχουν στρωθεί διάφορα ψηφιδωτά που έχουν μεταφερθεί από άλλα μέρη και απεικονίζουν συμβολικά σχέδια. Ζωγράφισε το δάπεδο που νομίζεις ότι θα συμβόλιζε κάτι από την εποχή εκείνη και την σημερινή. Φτιάξε το δικό σου ψηφιδωτό σε ένα χαρτόνι 50Χ30 με ότι υλικό θέλεις. 4. Το παλάτι ήταν επιπλωμένο με ξύλινους θρόνους, διάφορα άλλα έπιπλα, με σκαλισμένα πάνω τους κοσμήματα γοτθικής τεχνοτροπίας. Επίσης υπήρχαν ξύλινα ερμάρια με πολύτιμα αγγεία και τζάκια μαρμάρινα. Εσύ σήμερα τι έπιπλα νομίζεις ότι θα ταίριαζαν σ αυτούς τους χώρους; Σχεδίασε σύγχρονο έπιπλα με στοιχεία που θα εμπνευστείς από τα έπιπλα του παλατιού και εκείνης της εποχής και φτιάξε με πηλό μικρογραφίες τους. Φωτογράφησέ τα γιατί θα σου χρειαστούν για τις επόμενες ασκήσεις σου.
5. Τώρα είσαι στην εσωτερική αυλή. Κοιτάς γύρω σου αυτό το επιβλητικό περιβάλλον από μια άλλη εποχή. Δημιούργησε μια πολιτιστική εκδήλωση που μπορεί να γίνει σε αυτό το χώρο. Αυτή μπορεί να είναι ένα κουκλοθέατρο, ένα video, ή ότι άλλο φανταστείς. ****** Παράδοση εργασίας 5 Νοεμβρίου 2012