ΣΗΜΕΙΩΜΑ Προς ΥΠΑΝ από Π. Κάπρο (ΡΑΕ) (20-5-2002) Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασµός 1. Εντός του Ιουνίου η ΡΑΕ καταθέτει στον Υπουργό Ανάπτυξης το σχέδιο Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασµού το οποίο θα µπορεί να τεθεί στη συνέχεια σε δηµόσια διαβούλευση. 2. Σε συνθήκες απελευθερωµένης αγοράς ενέργειας το νόηµα του µακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασµού είναι να διερευνήσει τις µακροχρόνιες εξελίξεις του ενεργειακού τοµέα και τις επιπτώσεις των διαφόρων µέτρων ενεργειακής πολιτικής ώστε να αναπτυχθεί κατά το δυνατόν σύγκλιση των επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο των κοινών µακροχρόνιων στόχων: ασφάλεια ενεργειακού ανεφοδιασµού, ανταγωνιστικότητα για την οικονοµία και τους καταναλωτές, προστασία του περιβάλλοντος. 3. Σε αυτή τη λογική, το σχέδιο του µακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασµού που επεξεργάσθηκε η ΡΑΕ επί 15 µήνες µε τη βοήθεια συµβούλων και ειδικών µαθηµατικών µοντέλων, αναπτύσσει σενάρια εξέλιξης του συνόλου του ενεργειακού συστήµατος της χώρας για την περίοδο 2000 έως 2030. Το πρώτο σενάριο διερευνά τις µακροχρόνιες επιπτώσεις από τη συνέχιση των σηµερινών τάσεων και πολιτικών. Το δεύτερο σενάριο προσδιορίζει τις επιπλέον ενεργειακές µεταβολές που απαιτούνται ώστε η χώρα µας να επιτύχει περιορισµό των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στο πλαίσιο των υποχρεώσεων από το πρωτόκολλο του Κιότο. Το τρίτο σενάριο διερευνά τις επιπτώσεις από δυσµενείς εξελίξεις τόσο σχετικά µε την εξέλιξη της ζήτησης ενέργειας, όσο και από απρόσµενους περιορισµούς στην προµήθεια φυσικού αερίου και καθυστερήσεων στην ανάπτυξη των τεχνολογιών Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. 4. Η ανάλυση των σεναρίων αυτών καταδεικνύει την ορθότητα της επιλογής αφενός να γίνει η ανάπτυξη του ενεργειακού συστήµατος θεωρώντας το φυσικό αέριο στρατηγικό καύσιµο, αφετέρου να µεγιστοποιηθεί η ανάπτυξη των τεχνολογιών ΑΠΕ. Καταδεικνύεται επίσης η στρατηγική σηµασία της ορθολογικής χρήσης και εξοικονόµησης ενέργειας, ιδίως στους τοµείς των κτιρίων και στον τοµέα των µεταφορών. Ειδικότερα ο τοµέας των µεταφορών, όπου η χώρα έχει τις χειρότερες επιδόσεις ως προς την ορθολογική χρήση ενέργειας και το περιβάλλον, χρειάζεται σηµαντικές παρεµβάσεις µε έµφαση στις υποδοµές που µεγιστοποιούν τη χρήση µαζικών µέσων µεταφοράς και ιδίως αυτών σε σταθερή τροχιά. 5. Η ανάλυση στο πλαίσιο του µακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασµού δείχνει ότι συνεχίζοντας τη σηµερινή πολιτική και ενισχύοντας την µε πρόσθετα µέτρα, η Ελλάδα θα έχει µετά από µια δεκαετία ένα πολύ πιο σύγχρονο, ανταγωνιστικό και περιβαλλοντικά φιλικό ενεργειακό σύστηµα που θα αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της εθνικής προσπάθειας σύγκλισης προς τις οικονοµίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τη διάδοση του φυσικού αερίου, τις µεγάλες επενδύσεις σε νέες υποδοµές δικτύων, αγωγών και 1
διασυνδέσεων, τις νέες ηλεκτροπαραγωγικές µονάδες κοντά στα κέντρα κατανάλωσης και τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, ο καταναλωτής θα απολαµβάνει καθαρή, επαρκή και ασφαλή ενέργεια που θα παράγεται σε συνθήκες ανταγωνιστικότητας στη νέα ενεργειακή αγορά που αναπτύσσεται. Οι συνολικές επενδύσεις που θα απαιτηθούν είναι περισσότερες από 10 δις Ευρώ σε 8-10 έτη, πράγµα που καταδεικνύει τη σηµασία προσέλκυσης διεθνών και ιδιωτικών κεφαλαίων µέσω σταθερού επιχειρηµατικού περιβάλλοντος και ανταγωνιστικής αγοράς. Κάλυψη των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια µετά το 2004. 1. Όπως είναι γνωστό, σχετικά µε την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, επελέγη η εφαρµογή σταδιακής απελευθέρωσης επιδιώκοντας να προκύψει ανταγωνισµός κυρίως από νέες µονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα κατασκευασθούν εντός της ελληνικής επικράτειας. Η επιλογή αυτή δικαιολογείται από τους εξής λόγους : Οι εγχώριες µονάδες παραγωγής θα προσδώσουν αναπτυξιακά οφέλη σε περιφέρειες της χώρας Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνει µε ταχείς ρυθµούς και εποµένως νέες µονάδες είναι επιβεβληµένο να γίνουν ώστε να εξασφαλισθεί η επάρκεια και ασφάλεια ενεργειακού ανεφοδιασµού. Απαιτείται νέα ισχύς 6000 MW στα επόµενα 10 έτη. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις της χώρας είναι περιορισµένες (600 MW από το βορρά και 500 MW από την Ιταλία) και η µελλοντική διαθεσιµότητα ενέργειας προς την Ελλάδα είναι µικρή. 2. Με τα παραπάνω µέτρα προδιαγράφεται πορεία σταδιακής ανάπτυξης του ανταγωνισµού στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος θα λάβει ουσιαστική µορφή όταν ξεκινήσει η λειτουργία των πρώτων ιδιωτικών µονάδων ηλεκτροπαραγωγής, δηλαδή κατά το 2004-2005 οπότε και θα είναι επιλέγοντες πελάτες όλοι οι καταναλωτές σύµφωνα και µε τις πρόσφατες αποφάσεις της συνόδου της Βαρκελώνης. 3. Ήδη έχουν χορηγηθεί άδειες παραγωγής για θερµοηλεκτρικές µονάδες συνολικής ισχύος 2750 MW µε χρήση φυσικού αερίου. Οι περισσότερες µονάδες έχουν ήδη λάβει προεγκρίσεις χωροθέτησης και άλλες άδειες και έχουν ολοκληρώσει την προετοιµασία των αναλυτικών τεχνικών και χρηµατοδοτικών σχεδίων. 4. Παραµένει όµως επιχειρηµατική αβεβαιότητα η οποία έχει οδηγήσει σε εµπλοκή της τραπεζικής δανειοδότησης των νέων ιδιωτικών µονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Είναι αναµενόµενο να εµφανίζονται τέτοιες δυσκολίες, όπως παρουσιάσθηκε και σε όλες τις χώρες όταν βρίσκονταν σε µία ανάλογη µεταβατική περίοδο. Οι επιχειρηµατικές αβεβαιότητες προέρχονται από το γεγονός ότι οι νέες µονάδες και άρα ο ανταγωνισµός εναπόκεινται στην ιδιωτική επιχειρηµατική πρωτοβουλία (χωρίς καµία επιδότηση ή άλλη κρατική βοήθεια) ενώ το κράτος το µόνο που µπορεί και πρέπει να κάνει είναι να διασφαλίζει θεσµικά την άρση των 2
αβεβαιοτήτων που ενδεχόµενα καθυστερούν την εκδήλωση της επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας. 5. Για το λόγο αυτό το Υπουργείο Ανάπτυξης και η ΡΑΕ συνεχίζουν την προσπάθεια για άρση κάθε αβεβαιότητας ώστε να µην υπάρξει καθυστέρηση στην ολοκλήρωση αυτών των επιχειρηµατικών σχεδίων. Οι σχετικές πρωτοβουλίες περιλαµβάνουν τα εξής. 6. Μετά από δηµόσια διαβούλευση προσδιορίσθηκαν θεαµατικά χαµηλότερα τιµολόγια για τη µεταφορά φυσικού αερίου (περίπου 8 δρχ ανά µ3 αντί των 17-18 δρχ ανά µ3 που είναι σήµερα) πράγµα που καθιστά το φυσικό αέριο εξαιρετικά ανταγωνιστικό καύσιµο και για ηλεκτροπαραγωγή. 7. Επιταχύνεται η απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου. Εντός του καλοκαιριού η ΡΑΕ θα υποβάλλει πλήρη θεσµική και κανονιστική πρόταση για την αναδιοργάνωση της αγοράς φυσικού αερίου ώστε να αναπτυχθεί ανταγωνισµός στο χονδρεµπόριο και τις εισαγωγές φυσικού αερίου. 8. Αναλήφθηκαν σηµαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες στον τοµέα του φυσικού αερίου που ήδη εξασφάλισαν επάρκεια και ασφάλεια ανεφοδιασµού αλλά και νέες δυνατότητες ανταγωνισµού µε τη δυνατότητα χρήσης φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας µέσω της διασύνδεσης Ελλάδας Τουρκίας στο πλαίσιο των διευρωπαϊκών δικτύων. 9. Τέθηκε ση δηµόσια διαβούλευση και ολοκληρώθηκε η επεξεργασία δέσµης µέτρων στο πλαίσιο πρότασης της ΡΑΕ για την αναδιοργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι προτάσεις αυτές για την αναδιοργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, έχει ήδη επιβεβαιωθεί ότι διασφαλίζουν απεµπλοκή από το πρόβληµα χρηµατοδότησης των νέων µονάδων ηλεκτροπαραγωγής οι οποίες µαζί µε τους υφιστάµενους σταθµούς της ΕΗ θα επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια µετά το 2004. 10. Η αναδιοργάνωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που θα πραγµατοποιηθεί µε τροποποίηση του νόµου 2773/1999 που θα κατατεθεί σύντοµα στη Βουλή, περιλαµβάνει τα εξής: 10.1. Αναβάθµιση ΕΣΜΗΕ Ο ρόλος του ιαχειριστή του Συστήµατος ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ) αναβαθµίζεται αναλαµβάνοντας την αποστολή να είναι το «τελευταίο καταφύγιο» για τους καταναλωτές, ώστε να διασφαλίζονται τα αναγκαία περιθώρια επάρκειας και αξιοπιστίας της τροφοδοσίας µε ηλεκτρική ενέργεια. Ο ΕΣΜΗΕ θα αναπτύξει επίσης το νέο σύστηµα κατανοµής φορτίου το οποίο αργότερα θα µετασχηµατισθεί σε αγορά αποκλίσεων ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγµατικό χρόνο. Επίσης στο µέλλον θα εκσυγχρονισθεί και θα αναπτυχθεί σύστηµα εκκαθάρισης λογαριασµών της λιανικής πώλησης χωρίς διακρίσεις µεταξύ προµηθευτών, πράγµα που θα αποτελέσει το αντικείµενο ανάπτυξης του ιαχειριστή του ικτύου. 10.2. Πιστοποιητικά ιαθεσιµότητας Ισχύος (Π Ι) Για τη διαρκή διασφάλιση νέων επενδύσεων σε εγχώριες ηλεκτροπαραγωγικές µονάδες µέσω µηχανισµών της ανταγωνιστικής αγοράς, εισάγεται, κατά τα πρότυπα πολλών χωρών, αγοραπωλησία δικαιωµάτων επί του δυναµικού ισχύος της ηλεκτροπαραγωγής. Η νέα αγορά αφορά την αγοραπωλησία Πιστοποιητικών ιαθεσιµότητας Ισχύος (Π Ι. Εκδίδονται από 3
τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και τίθενται σε αγοραπωλησία, µε παράλληλη υποχρέωση των προµηθευτών να έχουν στην κατοχή τους τέτοια πιστοποιητικά ανάλογα µε τις πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας που εκάστοτε πραγµατοποιούν. ηµιουργείται έτσι αγορά προσφοράς και ζήτησης δικαιωµάτων ηλεκτρικής ισχύος που θα έχει ρευστότητα και θα καλλιεργήσει θετικές προσδοκίες, ώστε να διασφαλισθεί η επιχειρηµατική βιωσιµότητα των µονάδων παραγωγής. Αυτό είναι απαραίτητο για τη µελλοντική επάρκεια ηλεκτρικής ισχύος στη χώρα δεδοµένης της µεγάλης αύξησης της ζήτησης και των περιορισµένων δυνατοτήτων των διασυνδέσεων µε άλλα ηλεκτρικά συστήµατα. 10.3. Προαγορά (Π Ι) ισχύος νέων µονάδων από το ΕΣΜΗΕ Ο ιαχειριστής του Συστήµατος θα συµβάλλει στη ρευστότητα της αγοράς των Πιστοποιητικών ιαθεσιµότητας Ισχύος αναλαµβάνοντας να προαγοράσει κατά τη µεταβατική περίοδο ένα ποσοστό, µε βάση κυλιόµενο προγραµµατισµό, του δυναµικού ηλεκτρικής ισχύος που αντιστοιχεί σε νέες αδειοδοτηµένες µονάδες παραγωγής. Ο ιαχειριστής του Συστήµατος θα διαθέτει τα πιστοποιητικά αυτά στους προµηθευτές, οι οποίοι θα έχουν την υποχρέωση να κατέχουν επαρκή πιστοποιητικά για την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, ο ιαχειριστής παρέχει προς τους καταναλωτές υπηρεσία διασφάλισης των περιθωρίων επάρκειας ισχύος η οποία θα χρηµατοδοτείται από τους καταναλωτές µε βάση ειδικό ανταποδοτικό τέλος ύψους 0,25 δρχ/kwh υπέρ του ΕΣΜΗΕ. Η προαγορά αυτή διασφαλίζει άµεσα τη χρηµατοδότηση και την έναρξη κατασκευής των νέων µονάδων παραγωγής µε φυσικό αέριο. 10.4. Οργανωµένη Ηµερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας Οι προµηθευτές και οι επιλέγοντες πελάτες θα αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια από οργανωµένη αγορά η οποία συγκροτείται µε τη µορφή Χρηµατιστηρίου ενέργειας. Η κατανοµή φορτίου των µονάδων παραγωγής θα γίνεται βάσει των προσφορών τους στην Οργανωµένη Ηµερήσια Αγορά Ενέργειας. Η οργάνωση αυτή της αγοράς απαλλάσσει τους νέους παραγωγούς από το βάρος της ανεύρεσης πελατών, σε αντίθεση µε το ισχύον σήµερα πλαίσιο όπου ουσιαστικά ταυτίζονταν οι παραγωγοί µε τους προµηθευτές. Έτσι, οι νέοι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα πωλούν απευθείας σε πελάτες ή προµηθευτές, αλλά στην οργανωµένη ηµερήσια αγορά, πράγµα ευνοϊκό για την επιχειρηµατική τους βιωσιµότητα, δεδοµένων και των υψηλών ρυθµών αύξησης της ζήτησης. 10.5. Προθεσµιακή Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας Με σκοπό να διευκολυνθεί η σύναψη διµερών συµβολαίων χρηµατιστηριακού και προθεσµιακού χαρακτήρα µεταξύ παραγωγών, προµηθευτών και πελατών, πράγµα απαραίτητο για τη διαχείριση του επιχειρηµατικού κινδύνου και την άντληση χρηµατοδότησης, οργανώνεται Προθεσµιακή Αγορά Ενέργειας µε αντικείµενο την αγοραπωλησία χρηµατιστηριακών παραγώγων (δικαιώµατα προαίρεσης, συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης, κλπ.). Τα Πιστοποιητικά Ισχύος θα είναι επίσης αντικείµενο διαπραγµάτευσης στην Προθεσµιακή Αγορά Ενέργειας που θα αναπτυχθεί ως επέκταση του Χρηµατιστηρίου Παραγώγων. Προβλέπεται επίσης επέκταση της Προθεσµιακής Αγοράς Ενέργειας σε χρηµατιστηριακά προϊόντα που θα αφορούν στο φυσικό αέριο 4
και συναλλαγές στα πλαίσια της αναπτυσσόµενης αγοράς ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. 10.6. Κίνητρα για την είσοδο νέων προµηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας Βασική επιδίωξη είναι η ανάπτυξη ανταγωνισµού στο επίπεδο και των καταναλωτών πράγµα απαραίτητο για τη µείωση ή τον περιορισµό της αύξησης των τιµών αλλά και για τη διαρκή προαγορά των πιστοποιητικών ισχύος. Προβλέπονται κίνητρα για την είσοδο νέων εταιρειών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη µεταβατική περίοδο µέσω µεθόδων που εφαρµόσθηκαν στη Γαλλία και την Ιρλανδία και που αφορούν τη δυνατότητα µεταπώλησης ενέργειας από τρίτους. 11. Τα παραπάνω µέτρα θα δηµιουργήσουν ίσους όρους ανταγωνισµού για όλους και σταθερό επιχειρηµατικό περιβάλλον, ώστε να αναπτυχθεί ουσιαστικός ανταγωνισµός στο επίπεδο τόσο της παραγωγής όσο και της προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών και της οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας. Αθήνα, 29 Μαΐου 2002 5