ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 19.1.2017 COM(2017) 29 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ για την από κοινού επανεξέταση της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σχετικά με την επεξεργασία και τη διαβίβαση δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών {SWD(2017) 14 final} {SWD(2017) 20 final} EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ για την από κοινού επανεξέταση της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σχετικά με την επεξεργασία και τη διαβίβαση δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών Εισαγωγή Η υφιστάμενη συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τη χρήση και τη διαβίβαση δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR) στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών (DHS) ετέθη σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2012. Η συμφωνία προβλέπει την πρώτη από κοινού επανεξέτασή της ένα έτος μετά την έναρξη ισχύος της και εν συνεχεία σε τακτά διαστήματα όπως συμφωνήθηκε από κοινού. Η παρούσα κοινή επανεξέταση πραγματοποιήθηκε στις 1 και 2 Ιουλίου 2015 στην Ουάσιγκτον και η διαδικασία προετοιμασίας για την από κοινού επανεξέταση και την επακόλουθη έκθεση περιγράφεται στο τέλος της παρούσας έκθεσης. Κύριος στόχος της ήταν η παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τις συστάσεις της προηγούμενης επανεξέτασης από το 2013 1 την εφαρμογή της συμφωνίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη μέθοδο διαβίβασης των δεδομένων PNR, καθώς και την περαιτέρω διαβίβαση των PNR, όπως καθορίζεται στα σχετικά άρθρα της συμφωνίας. Η από κοινού επανεξέταση βασίζεται στη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε μεταξύ των ομάδων της ΕΕ και των ΗΠΑ για την πρώτη από κοινού επανεξέταση της συμφωνίας PNR του 2004, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2005, και για την από κοινού επανεξέταση το 2013. Το πρώτο μέρος αυτής της μεθοδολογίας αφορούσε ερωτηματολόγιο που έστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (DHS) πριν από την από κοινού επανεξέταση. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Το κεφάλαιο 1 περιλαμβάνει επισκόπηση του πλαισίου της επανεξέτασης και του σκοπού και των διαδικαστικών πτυχών του εγχειρήματος. Το κεφάλαιο 2 παρουσιάζει μια επικαιροποίηση σχετικά με την εφαρμογή των συστάσεων της επανεξέτασης του 2013. Το κεφάλαιο 3 παρουσιάζει τα κύρια πορίσματα της από κοινού επανεξέτασης του 2015 και τα ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω από το DHS. Το κεφάλαιο 4 παρουσιάζει μια σύνοψη των συστάσεων από την επανεξέταση του 2015. Το κεφάλαιο 5 παρουσιάζει τα συνολικά συμπεράσματα του εγχειρήματος. Τέλος, το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής συμπληρώνεται από το παράρτημα που περιλαμβάνει το ερωτηματολόγιο και τις απαντήσεις του DHS σ αυτό. Εφαρμογή των συστάσεων του 2013 1 Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την από κοινού επανεξέταση της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σχετικά με την επεξεργασία και τη διαβίβαση δεδομένων από τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR) στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, 8-9 Ιουλίου 2013. 2

Όλες οι συστάσεις από την επανεξέταση του 2013 εφαρμόστηκαν ήδη ή έχει πραγματοποιηθεί πρόοδος στην εφαρμογή τους, ενώ οι σχετικές εργασίες συνεχίζονται. Σε συνέχεια της γενικής σύστασης της επανεξέτασης του 2013, η υπηρεσία για την προστασία της ιδιωτικής ζωής του DHS προέβη σε εσωτερικό «Έλεγχο της τήρησης των διατάξεων περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής» 2 (PCR) κατά την εφαρμογή της συμφωνίας από το DHS πριν από την κοινή επανεξέταση του 2015. Ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής (PCR) διενεργήθηκε για να καθοριστεί κατά πόσον το DHS λειτουργεί σύμφωνα με τα πρότυπα και τις παρατηρήσεις της συμφωνίας με την ΕΕ και η έκθεση δημοσιεύθηκε στις 26 Ιουνίου 2015. Η έναρξη εφαρμογής της περιόδου των έξι μηνών μετά την πάροδο της οποίας τα δεδομένα PNR αποπροσωποποιούνται δυνάμει του άρθρου 8 παράγραφος 1 της συμφωνίας αρχίζει τώρα από την ημέρα κατά την οποία τα δεδομένα PNR φορτώνονται στο Αυτοματοποιημένο Σύστημα Εντοπισμού (ATS) των ΗΠΑ (η καλούμενη «ημερομηνία φόρτωσης στο ATS») που είναι η πρώτη ημέρα αποθήκευσης των δεδομένων στο ATS, αντί για την προηγούμενη πρακτική η οποία καθυστερεί την εφαρμογή της εξάμηνης περιόδου (μέχρι την τελευταία επικαιροποίηση των PNR στο ATS). Η επανεξέταση του 2013 συνιστούσε επίσης να διασφαλιστεί η πλήρης μετάβαση στη μέθοδο «προώθησης» («push method») το ταχύτερο δυνατό μέχρι την 1η Ιουλίου 2014, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 15 παράγραφος 4 της συμφωνίας. Κατά τον χρόνο της επανεξέτασης του 2015, τέσσερις αερομεταφορείς εξακολουθούσαν να μην παρέχουν τα δεδομένα PNR μέσω της μεθόδου «προώθησης» το DHS παρείχε στήριξη στους εν λόγω αερομεταφορείς για να αναπτύξουν την ικανότητα «προώθησης» δεδομένων PNR. Η επανεξέταση του 2013 συνιστούσε στο DHS να βελτιώσει, δυνάμει του άρθρου 18, τη διαδικασία κοινοποίησης προς τα κράτη μέλη της ΕΕ σε περίπτωση ανταλλαγής των δεδομένων PNR της ΕΕ μεταξύ του DHS και τρίτων χωρών. Ως αντίδραση σε αυτό, από τον Ιούλιο του 2014, τοποθετήθηκε στην Ευρωπόλ ένας υπάλληλος της Υπηρεσίας Τελωνείων και Προστασίας Συνόρων (CBP). Όταν ο αξιωματικός σύνδεσμος αναγνωρίζει εντοπιζόμενο επιβάτη που έχει σχέση με ένα κράτος μέλος, κοινοποιεί τις πληροφορίες αυτές σε αναφορά προς τους εκπροσώπους του εν λόγω κράτους μέλους. Έγιναν επίσης βελτιώσεις στην εφαρμογή του άρθρου 13, το οποίο αφορά τους μηχανισμούς προσφυγής που έχουν στη διάθεσή τους οι επιβάτες. Η επανεξέταση του 2013 συνιστούσε μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τους μηχανισμούς προσφυγής που έχουν στη διάθεσή τους οι επιβάτες βάσει του δικαίου των ΗΠΑ. Είναι θετικό το γεγονός ότι το πρόγραμμα «Traveler Redress Inquiry Program» (TRIP) του DHS αποτελεί το μοναδικό σημείο εξυπηρέτησης για το κοινό ωστόσο, οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνεχίσουν να επανεξετάζουν όλα τα αναγκαία μέσα για να διασφαλίζουν ότι όλοι οι επιβάτες ενημερώνονται σχετικά με τους μηχανισμούς προσφυγής. Συστάσεις από την επανεξέταση του 2015 Η ομάδα της ΕΕ διαπίστωσε επανειλημμένως ότι οι ΗΠΑ τήρησαν κατά την εφαρμογή της συμφωνίας τους όρους που καθορίζονται σε αυτήν. Το DHS τηρεί τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τα δικαιώματα πρόσβασης των επιβατών και έχει εφαρμόσει έναν εποπτικό μηχανισμό για την προστασία από παράνομες διακρίσεις. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ικανοποίησή 2 Έλεγχος της τήρησης των διατάξεων περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής - «Έκθεση σχετικά με τη χρήση και τη διαβίβαση των καταστάσεων με τα ονόματα επιβατών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών», DHS Privacy Office, 26 Ιουνίου 2015. http://www.dhs.gov/sites/default/files/publications/privacy_pcr_pnr_review_06262015.pdf. 3

της για τις συνεχείς προσπάθειες διασφάλισης της αμοιβαιότητας και της διαδραστικής ανταλλαγής αναλυτικών πληροφοριών για τα δεδομένα του PNR με τα κράτη μέλη και, όπου χρειάζεται, με την Ευρωπόλ και την Eurojust. Η απόκρυψη και η διαγραφή ευαίσθητων δεδομένων τηρούνται και το DHS δήλωσε ότι δεν είχε ποτέ πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα για επιχειρησιακούς σκοπούς. Το DHS εξακολουθεί να εφαρμόζει τις δεσμεύσεις του σε σχέση με τα δικαιώματα των επιβατών, ιδίως όσον αφορά την παροχή κατάλληλων πληροφοριών στους επιβάτες και την εφαρμογή του δικαιώματος πρόσβασης στις πληροφορίες χωρίς εξαιρέσεις, όπως προβλέπεται στα άρθρα 11, 12 και 13. Η θέσπιση του νόμου περί δικαστικής προσφυγής του 2015, από τότε που πραγματοποιήθηκε η από κοινού επανεξέταση, αποτελεί ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ του DHS και άλλων εγχώριων οργανισμών πραγματοποιείται όπως προβλέπει η συμφωνία. Η ανταλλαγή διενεργείται ανάλογα με την περίπτωση, καταχωρίζεται και εκτελείται με βάση γραπτές συμφωνίες. Η ανταλλαγή δεδομένων με τρίτες χώρες ερμηνεύεται επίσης αυστηρά και συνάδει επίσης με τη συμφωνία. Οι ΗΠΑ εφαρμόζουν τις ίδιες απαιτήσεις προστασίας σε όλα τα δεδομένα PNR που λαμβάνουν και επεξεργάζονται ανεξάρτητα από το αν προέρχονται από εντός ή εκτός της ΕΕ. Ωστόσο, παρά την θετική εφαρμογή της συμφωνίας, εξακολουθούν να είναι αναγκαίες ορισμένες βελτιώσεις. Το άρθρο 2 προβλέπει ότι το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας καλύπτει πτήσεις με διασύνδεση με τις ΗΠΑ. Η χρήση του μηχανισμού εξαίρεσης για την πρόσβαση σε δεδομένα PNR χωρίς διασύνδεση με τις ΗΠΑ γίνεται υπό συγκεκριμένους όρους και υπόκειται σε εποπτεία. Ο αριθμός εξαιρέσεων έχει αυξηθεί από την επανεξέταση του 2013 και το DHS πρέπει να αιτιολογεί λεπτομερώς τους λόγους χρησιμοποίησης των εξαιρέσεων προκειμένου να γίνεται καλύτερα κατανοητό το γιατί γίνονται οι εξαιρέσεις αυτές. Σε σχέση με το άρθρο 5, ο αριθμός των μελών του προσωπικού που έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα PNR έχει αυξηθεί από την προηγούμενη επανεξέταση του 2013. Ενώ η ομάδα της ΕΕ είναι ικανοποιημένη με τους μηχανισμούς εποπτείας που εφαρμόζονται, το DHS καλείται να συνεχίσει να παρακολουθεί το προσωπικό με δικαιώματα πρόσβασης στα δεδομένα PNR, προκειμένου να διασφαλίσει ότι μόνο το προσωπικό που έχει επιχειρησιακή ανάγκη χρησιμοποίησης και πρόσβασης στα δεδομένα μπορεί να το πράττει. Σε σχέση με το άρθρο 6, δεν υπήρξε πρόσβαση στα ευαίσθητα δεδομένα κατά την περίοδο της επανεξέτασης αυτής. Στο πλαίσιο των κανόνων του DHS, το DHS ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με τέτοια πρόσβαση εντός 48 ωρών, εφόσον χρειαστεί το προσωπικό του DHS να έχει πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα. Συνιστάται στο DHS να επανεξετάζει τακτικά τον κατάλογο των κωδικών των ευαίσθητων δεδομένων ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα ευαίσθητα δεδομένα αποκλείονται αυτόματα από το σύστημα. Οι ενδεχόμενες αλλαγές θα πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή. Το DHS χρησιμοποιεί αυτόματες διαδικασίες για να καλύπτονται όλα τα στοιχεία των δεδομένων που μπορούν να χρησιμεύσουν για την ταυτοποίηση του επιβάτη στον οποίον αναφέρονται τα δεδομένα PNR μετά τους αρχικούς έξι μήνες. Τούτο είναι σύμφωνο με το άρθρο 8 της συμφωνίας. Ωστόσο, κατά την επανεξέταση διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των PNR που συνδέονται με την επιβολή του νόμου και, ως εκ τούτου, δεν υπόκεινται σε κάλυψη στοιχείων, είναι υψηλός. Το DHS καλείται να το διερευνήσει περαιτέρω ώστε να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους ο αριθμός αυτός είναι υψηλός, και επίσης για να διασφαλίσει ότι τα στοιχεία των δεδομένων PNR που δεν είναι πλέον αναγκαία καλύπτονται, καθίστανται 4

ανώνυμα ή διαγράφονται. Είναι θετικό το γεγονός ότι το DHS ακολούθησε τη σύσταση της επανεξέτασης του 2013 και εξασφαλίζει ότι ο χρήστης του DHS πρέπει τώρα να εξηγεί τους λόγους για τους οποίους τα στοιχεία των δεδομένων PNR δεν είναι καλυμμένα. Το DHS συμμορφώνεται με το άρθρο 11 της συμφωνίας μη αρνούμενο στους επιβάτες την πρόσβαση στα δεδομένα τους. Οι χρόνοι απόκρισης έχουν αυξηθεί μετά την τελευταία επανεξέταση το 2013 και το DHS θα πρέπει να διευκρινίσει κατά πόσον θα μπορούσαν να μειωθούν οι εν λόγω χρόνοι απόκρισης. Σύμφωνα με το άρθρο 15, το DHS εξακολουθεί να στηρίζει και να ενθαρρύνει όλους τους αερομεταφορείς που δεν το έχουν πράξει ήδη να αναπτύξουν την ικανότητα «προώθησης» δεδομένων PNR. Αν και εκτός χρονοδιαγράμματος, είναι θετικό το γεγονός ότι το DHS έχει επεκτείνει την εφαρμογή της μεθόδου «προώθησης» σε όλες τις αεροπορικές εταιρείες οι οποίες ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας κατά το χρόνο της από κοινού επανεξέτασης. Σε σχέση με τα άρθρα 16 και 18, το DHS θα πρέπει να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες ως προς το ποια ακριβώς δεδομένα συλλέγονται σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, και να είναι σε θέση να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τα δεδομένα που αντηλλάγησαν με άλλες αρχές των ΗΠΑ, και την αστυνομία, τις αρχές επιβολής του νόμου και τις δικαστικές αρχές εντός της ΕΕ. Τέλος, για τις μελλοντικές επανεξετάσεις και αξιολογήσεις, το DHS θα πρέπει να διασφαλίζει ότι συλλέγονται όλα τα πραγματικά περιστατικά και τα στοιχεία με συνεκτικό τρόπο ώστε να καθίσταται δυνατή η πραγματοποίηση απευθείας συγκρίσεων. Για την εκπόνηση της παρούσας έκθεσης, η ομάδα της ΕΕ χρησιμοποίησε πληροφορίες που περιέχονται στις γραπτές απαντήσεις του DHS στο ερωτηματολόγιο της ΕΕ, πληροφορίες που έλαβε από τις συζητήσεις της με το προσωπικό του DHS, πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα έκθεση της υπηρεσίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής του DHS, καθώς και πληροφορίες που περιέχονται σε άλλα διαθέσιμα στο κοινό έγγραφα του DHS. Διαδικασία προετοιμασίας για την από κοινού επανεξέταση και την επακόλουθη έκθεση Η Επιτροπή έστειλε ερωτηματολόγιο στο DHS στις 8 Μαΐου 2015 πριν από την από κοινού επανεξέταση. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε συγκεκριμένα ερωτήματα σε σχέση με την εφαρμογή της συμφωνίας από το DHS. Το DHS υπέβαλε γραπτές απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο στις 12 Ιουνίου 2015. Η Επιτροπή επικοινώνησε επίσης με όλα τα κράτη μέλη για να πληροφορηθεί εάν είχαν επαφές με τις ΗΠΑ σχετικά με τα δεδομένα PNR. Η ομάδα της ΕΕ πραγματοποίησε επίσκεψη για την από κοινού επανεξέταση στις 1 και 2 Ιουλίου 2015 και έλαβε πρόσβαση στις εγκαταστάσεις του DHS, επισκέφθηκε το Εθνικό Κέντρο Στόχευσης (National Targeting Center -NTC) του DHS και της δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσει τη λειτουργία του Κέντρου Στόχευσης. Η υπηρεσία για την προστασία της ιδιωτικής ζωής του DHS (Privacy Office) δημοσίευσε την έκθεσή της για τη χρήση και τη διαβίβαση δεδομένων PNR μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ στις 26 Ιουνίου 2015. Δυστυχώς, αυτό δεν έδωσε στην ομάδα της ΕΕ αρκετό χρόνο για να αναλύσει σε βάθος την έκθεση πριν από την επίσκεψη επανεξέτασης. Η ομάδα της ΕΕ στη συνέχεια ανέλυσε την έκθεση της υπηρεσίας για 5

την προστασία της ιδιωτικής ζωής και έκανε συμπληρωματικές ερωτήσεις ώστε να συμβάλει στην ολοκλήρωση της έκθεσης σχετικά με την από κοινού επανεξέταση. Μετά την επίσκεψη στο πλαίσιο της από κοινού επανεξέτασης, το DHS παρέσχε εγγράφως συμπληρωματικές πληροφορίες που ζήτησε η ομάδα της ΕΕ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. Οι πληροφορίες αυτές χρησιμοποιήθηκαν για να συμπληρωθεί η προετοιμασία της εν λόγω έκθεσης. Το DHS επιβεβαίωσε, στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, ότι όλοι οι αερομεταφορείς που παρέχουν δεδομένα PNR βάσει της συμφωνίας είχαν αναπτύξει την ικανότητα χρήσης της μεθόδου «προώθησης» για τη διαβίβαση δεδομένων PNR στις ΗΠΑ. Η Επιτροπή παρουσίασε στα άλλα μέλη της ομάδας της ΕΕ σχέδιο έκθεσης στις 21 Ιανουαρίου 2016. Αφού περιλήφθηκαν οι παρατηρήσεις των άλλων μελών της ομάδας της ΕΕ στο σχέδιο της έκθεσης, η Επιτροπή υπέβαλε αντίγραφο του σχεδίου της έκθεσης στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια συνεδρίασης ανώτερων υπαλλήλων που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον στις 17 Μαρτίου 2016. Αυτό έδωσε στο DHS την ευκαιρία να προσδιορίσει και να σχολιάσει τυχόν ανακρίβειες ή οποιαδήποτε στοιχεία τα οποία δεν μπορούσαν να κοινοποιηθούν σε δημόσιο ακροατήριο. Το DHS υπέβαλε στη συνέχεια μια επικαιροποιημένη έκδοση του ερωτηματολογίου και άτυπες παρατηρήσεις σχετικά με το σχέδιο έκθεσης τις οποίες συζήτησε η ομάδα της ΕΕ σε συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε στις 9 Ιουνίου 2016. Περαιτέρω συζητήσεις σχετικά με το σχέδιο έκθεσης συνεχίστηκαν μεταξύ της Επιτροπής και του DHS, καθώς και σε συνεδρίαση ανώτερων υπαλλήλων στην Ουάσινγκτον στις 14 Ιουλίου 2016. Η Επιτροπή ενημέρωσε το DHS τον Αύγουστο 2016 ότι, στον βαθμό που εξακολουθούσαν να διαφωνούν με την έκθεση ή επιθυμούσαν να παράσχουν πρόσθετες πληροφορίες για την έκθεση, θα μπορούσαν να υποβάλουν γραπτές παρατηρήσεις προς επισύναψη στην έκθεση δυνάμει του άρθρου 23 παράγραφος 3 της συμφωνίας. 6