Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου Ενότητα 8: ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Μεηνρέο (Stocks ή Shares) Οη κεηνρέο απνηεινύλ ηνπο αληηπξνζσπεπηηθόηεξνπο θαη πιένλ δηαπξαγκαηεύζηκνπο, εθόζνλ εηζάγνληαη πξνο δηαπξαγκάηεπζε ζε νξγαλσκέλε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά, ηίηινπο ηεο θεθαιαηαγνξάο. Οη κεηνρέο αθνξνύλ κόλν ηηο αλώλπκεο εηαηξείεο θαη δεκηνπξγνύληαη κε ηελ εηζθνξά θεθαιαίσλ από ηνπο κεηόρνπο (ηδηνθηήηεο) θαηά ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο, κε ηελ εηζθνξά λέσλ θεθαιαίσλ από ηνπο ίδηνπο ή λένπο κεηόρνπο, ηεο επηρείξεζεο ιεηηνπξγνύζεο, ή κε εηζξνέο κε ηε κνξθή απνζεκαηηθώλ, θπξίσο κέζσ ησλ θεξδώλ, πνπ δεκηνπξγεί ε ίδηα ε επηρείξεζε. Απνηεινύλ, δειαδή, νη κεηνρέο βαζηθό εξγαιείν ζηήξημεο ηεο θύξηαο πεγήο άληιεζεο θεθαιαίωλ γηα ηηο αλώλπκεο εηαηξείεο, κε θαηαβνιή θεθαιαίσλ από ηνπο επηρεηξεκαηίεο, νη νπνίνη απνθαινύληαη θαη κέηνρνη. 1
Κνηλέο θαη πξνλνκηνύρεο κεηνρέο Κάηνρνη θνηλώλ κεηνρώλ Έρνπλ δηθαίσκα ςήθνπ ζηε Γεληθή Σπλέιεπζε Σπκκεηέρνπλ ζηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο Σπκκεηέρνπλ ζηα θέξδε κέζσ ηνπ κεξίζκαηνο πνπ πξνηείλεη ην Δ.Σ. Έρνπλ δηθαίσκα επί ηνπ ελεξγεηηθνύ ηεο επηρείξεζεο Σπκκεηέρνπλ θαηά πξνηεξαηόηεηα ζηηο απμήζεηο ηνπ κεηνρηθνύ θεθαιαίνπ ηεο επηρείξεζεο, κέζσ ηνπ δηθαηώκαηνο πξνηίκεζεο Έρνπλ δηθαίσκα ειέγρνπ ηεο επηρείξεζεο Σπκκεηέρνπλ ζηηο δεκηέο ηεο επηρείξεζεο Κάηνρνη πξνλνκηνύρσλ κεηνρώλ Πξνεγνύληαη ησλ θνηλώλ κεηνρώλ ζηε ιήςε κεξίζκαηνο ην νπνίν είλαη ζηαζεξό Τν ζηαζεξό πνζό ηνπ κεξίζκαηνο κπνξεί λα είλαη ζσξεπηηθό, δειαδή κπνξεί λα θαηαβιεζεί ζε επόκελεο ρξήζεηο εάλ ε επηρείξεζε δελ πξαγκαηνπνηεί θέξδε Υπάξρεη δπλαηόηεηα ζπκκεηνρήο ζε επηπιένλ κέξηζκα πέξαλ ηνπ ζηαζεξνύ Έρνπλ εηδηθά πξνλόκηα, αθνύ νη πξνλνκηνύρεο κεηνρέο κπνξεί λα είλαη εμαξγπξσκέλεο, αλαθιήζηκεο ή κεηαηξέςηκεο 2
Καηεγνξίεο Μεηνρώλ Ολνκαζηηθέο είλαη εθείλεο νη κεηνρέο ζην ζώκα ησλ νπνίσλ αλαγξάθνληαη εθηόο από ηα ζηνηρεία ηεο εηαηξείαο θαη ηα ζηνηρείνπ ηνπ δηθαηνύρνπ. Αλώλπκεο είλαη εθείλεο νη κεηνρέο νη νπνίεο θέξνπλ κόλν ηα ζηνηρεία ηεο εηαηξείαο, είλαη δειαδή ζηνλ θνκηζηή. Κνηλέο είλαη εθείλεο νη κεηνρέο πνπ έρνπλ δηθαίσκα ςήθνπ ζηε Γεληθή Σπλέιεπζε ηεο εηαηξείαο, ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαλνκή θεξδώλ, έρνπλ δηθαίσκα πξνηίκεζεο ζε απμήζεηο ηνπ κεηνρηθνύ θεθαιαίνπ ηεο εηαηξείαο θαη δηθαηνύληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαλνκή ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηεο, ζε πεξίπησζε εθθαζάξηζεο ηεο Δηαηξείαο (ζπκκεηνρή ζηε δηαρείξηζε ηεο επηρείξεζεο). Πξνλνκηνύρεο είλαη νη κεηνρέο πνπ δελ έρνπλ ζπλήζσο δηθαίσκα ςήθνπ, πξνεγνύληαη ησλ θνηλώλ κεηνρώλ ζηε δηαλνκή κεξίζκαηνο θαη ζηε δηαλνκή ηνπ πξντόληνο ηεο εθθαζάξηζεο ηεο εηαηξείαο ζε πεξίπησζε πηώρεπζήο ηεο. 3
Φαξαθηεξηζηηθά Μεηνρώλ Γύν ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεηνρώλ ησλ εηζεγκέλσλ εηαηξεηώλ είλαη ε εκπνξεπζηκόηεηα (βάζνο ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ) θαη ε δηαζπνξά ηνπο ζ έλαλ πνιύ κεγάιν αξηζκό επελδπηώλ. Κάζε κεηνρή ζα κπνξνύζε λα ραξαθηεξηζηεί κε ηξεηο δηαθνξεηηθέο ηηκέο: Ολνκαζηηθή Τηκή = Αμία Μεηνρηθνύ Κεθαιαίνπ θαηά ηελ Έθδνζε / Αξηζκό Μεηνρώλ (πξνζνρή: κόλν κεηνρηθνύ θεθαιαίνπ θαη όρη ζπλνιηθώλ ηδίωλ θεθαιαίωλ) Λνγηζηηθή Τηκή = Αμία Ιδίσλ Κεθαιαίσλ / Αξηζκό Μεηνρώλ Φξεκαηηζηεξηαθή Τηκή = Τηκή Κιεηζίκαηνο ηεο Μεηνρήο 4
Ολνκαζηηθή αμία Η νλνκαζηηθή αμία είλαη ε αμία ηεο κεηνρήο πνπ θαζνξίδεηαη θαηά ηελ αξρηθή ηεο εκθάληζε, δειαδή είηε θαηά ηελ ίδξπζε ηεο επηρείξεζεο είηε θαηά ηελ αύμεζε ηνπ κεηνρηθνύ θεθαιαίνπ θαη δηάζεζε ησλ κεηνρώλ κε ηδησηηθή ηνπνζέηεζε ή κε δεκόζηα εγγξαθή. Η νλνκαζηηθή αμία νξίδεηαη ζπλήζσο ζε ρακειό ύςνο θαη ζηνλ ηζνινγηζκό εκθαλίδεηαη ζην ινγαξηαζκό «Μεηνρηθό Κεθάιαην». Σηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο, ηδηαίηεξα όηαλ ε δηάζεζε γίλεηαη κε δεκόζηα εγγξαθή, ε ηηκή πώιεζεο ππεξβαίλεη ηελ νλνκαζηηθή αμία. Η δηαθνξά ηηκήο πώιεζεο θαη νλνκαζηηθήο αμίαο εκθαλίδεηαη ζηνλ ηζνινγηζκό ζην ινγαξηαζκό «Δηαθνξά από Έθδνζε Μεηνρώλ ππέξ ην Άξηην». 5
Λνγηζηηθή αμία Λνγηζηηθή αμία είλαη ε αμία (ηηκή) πνπ πξνθύπηεη από ηε δηαίξεζε ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηεο επηρείξεζεο κε ηνλ αξηζκό ησλ κεηνρώλ. Τα ίδηα θεθάιαηα ηεο επηρείξεζεο εθθξάδνπλ ηε ινγηζηηθή εηθόλα ηεο επηρείξεζεο θαηά ηε ρξνληθή ζηηγκή πνπ εμεηάδεηαη θαη ζπλήζσο ζην ηέινο ηεο θάζε νηθνλνκηθήο ρξήζεο. 6
Φξεκαηηζηεξηαθή αμία Ιδηαίηεξα ζεκαληηθή είλαη θαη ε ρξεκαηηζηεξηαθή αμία ηεο κεηνρήο, δειαδή ε αμία ηεο κεηνρήο πνπ δηακνξθώλεηαη θαηά ηε δηαπξαγκάηεπζή ηεο ζε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά. Η ρξεκαηηζηεξηαθή αμία είλαη ζεκαληηθή, αθνύ πξνθύπηεη από ηελ θαζεκεξηλή απνηίκεζε ηεο κεηνρήο ζηελ αγνξά κε βάζε ηελ πξνζθνξά θαη δήηεζε, κεηά από εθηίκεζε θαη πξνεμόθιεζε πνιιώλ ζηνηρείωλ πθηζηάκελωλ ή πξνζδνθώκελωλ ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε ζπγθπξία θαη ρξνληθή ζηηγκή. Οηηδήπνηε κπνξεί λα επεξεάζεη ή επεξεάδεη ηελ επηρείξεζε θαη ηε κεηνρή ηεο εθθξάδεηαη ζηελ ηηκή ηεο κεηνρήο 7
Φξεκαηηζηεξηαθή αμία Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηεο κεηνρήο θαη ελζσκαηώλνληαη ή πξνεμνθινύληαη ζ απηήλ είλαη: Τα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο (εμέιημε πσιήζεσλ θαη θεξδώλ, θεθαιαηαθή δηάξζξσζε, ξεπζηόηεηα, απνδνηηθόηεηα, απνηειεζκαηηθόηεηα θ.α.) ηα νπνία πξνθύπηνπλ από ηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ηεο επηρείξεζεο. Μαθξννηθνλνκηθνί παξάγνληεο (επηηόθηα, πιεζσξηζκόο, λνκηζκαηηθή πνιηηηθή θ.α.). Κιαδηθά ζηνηρεία, δειαδή ε πνξεία θαη νη πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ δξαζηεξηνπνίεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο. Τν πνιηηηθό θιίκα θαη νη αλακελόκελεο πνιηηηθέο εμειίμεηο. Τν δηεζλέο θιίκα θαη ε επίδξαζή ηνπ ζην εζσηεξηθό. Οη δηεζλείο ζπκθσλίεο (νηθνλνκηθέο ή κε) θαη νη δηεζλήο ζέζε ηεο ρώξαο. Η κεξηζκαηηθή πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο. Πξνζδνθίεο θαη ςπρνινγηθνί παξάγνληεο. 8
Απνηίκεζε Μεηνρώλ Με ηνλ όξν απνηίκεζε κεηνρώλ ελλννύκε ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν θαζνξίδεηαη ε ηηκή πνπ έρεη έλα αμηόγξαθν ζηελ αγνξά. Η απνηίκεζε κηαο κεηνρήο νδεγεί ζηνλ ππνινγηζκό ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο κηαο κεηνρήο. Ωο νηθνλνκηθή αμία κηαο κεηνρήο νξίδεηαη ε παξνύζα αμία ηωλ ρξεκαηηθώλ ξνώλ πνπ αλακέλνληαη από ηε κεηνρή. 9
Υπόδεηγκα Πξνεμόθιεζεο Μεξηζκάησλ (Dividend Discount Model) Αο ππνζέζνπκε όηη ηελ παξνύζα ρξνληθή ζηηγκή, έρνπκε απνθαζίζεη λα αγνξάζνπκε κηα κεηνρή, ηελ νπνία ζα θξαηήζνπκε γηα έλα έηνο. Η νηθνλνκηθή αμία ηεο κεηνρήο (P 0 ) ζα είλαη ίζε κε: ηελ παξνύζα αμία ηνπ κεξίζκαηνο (d 1 ) πνπ αλακέλνπκε λα εηζπξάμνπκε ζην ηέινο ηνπ πξώηνπ έηνπο θαη ηελ παξνύζα αμία ησλ εζόδσλ από ηελ πώιεζε ηεο κεηνρήο ζην ηέινο ηνπ πξώηνπ έηνπο (P 1 ) Αιγεβξηθά ζα έρνπκε ηε ζρέζε: P 0 d 1 (1r) 1 P 1 (1 r) 1 Η αμία ηεο κεηνρήο ζην ηέινο ηνπ 1νπ έηνπο: d P 2 1 (1r) 1 P 2 (1 r) 1 10
Υπόδεηγκα Πξνεμόθιεζεο Μεξηζκάησλ (Dividend Discount Model) Σπλδπάδνληαο ηηο πξνεγνύκελεο δύν ζρέζεηο έρνπκε: P 0 d 1 (1r) Φξεζηκνπνηώληαο ηελ ίδηα ινγηθή γηα ην P 2, P 3, P t θαηαιήγνπκε ζηε γεληθή ζρέζε: P 0 d 1 (1r) 1 d 2 (1 r) 2 1 d 2 (1 r) d 3 (1 r) 3 2 P 2 (1 r) 2 d... (1 r) Τν επηηόθην πξνεμόθιεζεο (απαηηνύκελε απόδνζε) είλαη ζπλάξηεζε ηνπ θηλδύλνπ ηεο κεηνρήο θαη ηεο απόδνζεο πνπ αλακέλεηαη από ηα ρσξίο θίλδπλν έληνθα γξακκάηηα ηνπ δεκνζίνπ. 11
Υπόδεηγκα Πξνεμόθιεζεο Μεξηζκάησλ Μεδεληθήο Μεγέζπλζεο Αο ππνζέζνπκε όηη ππάξρεη κηα εηαηξεία ε νπνία δηαλέκεη όια ηα θέξδε ηεο (ηα νπνία θαη είλαη δηαρξνληθά ζηαζεξά) ζηνπο κεηόρνπο. Γειαδή ηζρύεη ε ζρέζε: D = E (κέξηζκα = θέξδε αλά κεηνρή). Η αμία ηεο κεηνρήο είλαη ηόηε: P 0 E (1r) 1 E (1 r) 2 E (1 r) E... (1 r) Οπζηαζηηθά ε ζρέζε κπνξεί λα απινπνηεζεί αθνύ πξόθεηηαη γηα ηελ πεξίπησζε νκνηόκνξθεο ζεηξάο πιεξσκώλ πνπ εθηείλεηαη ζην δηελεθέο: E D P r r 3 12
Υπόδεηγκα Σηαζεξήο θαη Σπλερνύο Μεγέζπλζεο Θεσξνύκε όηη ηα κεξίζκαηα απμάλνπλ θάζε ρξόλν κε ζηαζεξό ξπζκό g ζην δηελεθέο. Η πιεξσκή κεξίζκαηνο γηα ηελ πεξίνδν t (D t ) κπνξεί λα εθθξαζζεί σο ζπλάξηεζε ηνπ πξνεγνύκελνπ. Άξα: D t = (1+g) D t-1 = (1+g) 2 D t-2 = = (1+g) t-1 D 1 Σε απηή ηελ πεξίπησζε ε γεληθή ζρέζε γίλεηαη: Γεληθόηεξα: D (1 g)d t 1 P t r g r g t D t (1 g) r g (1 g)p t 1 D 0 r g P 1 Σπλεπώο όηαλ ηα κεξίζκαηα απμάλνπλ κε ξπζκό g, ην ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηελ ηηκή ηεο κεηνρήο. 13
Τη θαζνξίδεη ηα κειινληηθά κεξίζκαηα; Γύν παξάγνληεο θαζνξίδνπλ ηα κεξίζκαηα κειινληηθά: ηα παξόληα θαη εθηηκόκελα θέξδε ηεο εηαηξείαο ε αθνινπζνύζα κεξηζκαηηθή πνιηηηθή Τα θέξδε είλαη ζεκαληηθά γηαηί εάλ απηά είλαη κεδεληθά δελ κπνξεί λα δηαλεκεζεί κέξηζκα ζηνπο κεηόρνπο. Υπάξρνπλ ηξεηο ηξόπνη γηα λα απνθηήζεη ε εηαηξεία ξεπζηά δηαζέζηκα πξνο δηαλνκή: ε πώιεζε πξντόλησλ, ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνύ ή ππεξεζηώλ ν δαλεηζκόο ρξεκαηηθνύ πνζνύ ε πώιεζε επηπιένλ αξηζκνύ κεηνρώλ Η εηαηξεία κπνξεί λα δηαλείκεη ηα θέξδε κε ηε κνξθή κεξίζκαηνο ή λα ηα επαλεπελδύζεη. Η κεξηζκαηηθή πνιηηηθή θαζνξίδεη ηη κέξνο ησλ ρξεκάησλ ζα δηαλεκεζεί κε ηε κνξθή κεξίζκαηνο. Σπλήζσο ζ απηή ηελ πεξίπησζε ππνινγίδεηαη ν ιόγνο κεξίζκαηνο πξνο θέξδε ηεο εηαηξείαο (payout ratio): Payout Ratio = Μεξίζκαηα / Κέξδε 14
Βαζηθέο Γηαθνξέο ζηελ Απνηίκεζε Κνηλώλ Μεηνρώλ θαη Οκνινγηώλ Ο ρξνληθόο νξίδνληαο ζηελ απνηίκεζε κεηνρώλ εθηείλεηαη ζην άπεηξν, παξά ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθό δηάζηεκα. Μηα νκνινγία έρεη ζπγθεθξηκέλν ρξνληθό νξίδνληα θαηνρήο (maturity). Απηό νθείιεηαη ζην γεγνλόο όηη ε εηαηξεία έρεη δπλεηηθά άπεηξν ρξνληθό νξίδνληα δσήο, ην ίδην θαη νη κεηνρέο ηεο. Οη κειινληηθέο ηακεηαθέο ξνέο (κεξίζκαηα) δελ είλαη γλσζηέο επ αθξηβώο. Οη κειινληηθέο ηακεηαθέο ξνέο πξέπεη λα εθηηκεζνύλ ζηε βάζε πξνζδνθηώλ γηα ηα θέξδε ηεο εηαηξείαο θαη ηελ αθνινπζνύζα κεξηζκαηηθή πνιηηηθή. Σηελ πεξίπησζε ηεο απνηίκεζεο ησλ νκνινγηώλ γλσξίδνπκε εθ ησλ πξνηέξσλ ηα ηνθνκεξίδηα θαη ηελ νλνκαζηηθή αμία ηνπ αμηνγξάθνπ. 15
Άζθεζε 1 Αο ζεωξήζνπκε ηελ εηαηξεία EEEK ε νπνία αλακέλεηαη λα πιεξώζεη κέξηζκα 3 ηελ επόκελε ρξνληά, ελώ ε αλακελόκελε απόδνζε είλαη 12%, θαη ηα κεξίζκαηα αλακέλεηαη λα απμεζνύλ κε ξπζκό 4% ζην δηελεθέο. Πνηα είλαη ε ηηκή ηεο κεηνρήο ηεο εηαηξείαο; D Η ηηκή ηεο κεηνρήο είλαη: 1 P 0 r g 0,12 3 0,04 37,50 16
Άζθεζε 2 Αλακέλεηαη όηη κηα εηαηξεία δελ ζα δηαλείκεη κέξηζκα γηα 3 ρξόληα, θαη από ην 4ν έηνο θαη γηα πάληα ην κέξηζκα ζα είλαη ίζν κε 100. Η απαηηνύκελε απόδνζε είλαη 10%. Πνηα ε νηθνλνκηθή αμία ηεο κεηνρήο; Η νηθνλνκηθή 0 αμία 0 ηεο κεηνρήο 0 είλαη 100 ίζε κε: 100... (1 0,1) 2 3 4 (1 0,1) (1 0,1) (1 0,1) (1 0,1) 100 0,1 1.000 751,315 3 3 (1 0,1) (1 0,1) Σεκείσζε: Πξόθεηηαη γηα ηελ πεξίπησζε νκνηόκνξθεο ζεηξάο πιεξσκώλ ζην δηελεθέο, πνπ μεθηλάεη όκσο από ην 4ν έηνο. 17
Άζθεζε 3 H εηαιπεία XRay πλήπωζε ηο ηελεςηαίο έηορ μέπιζμα 1,80 ανά μεηοσή. Η εκηίμηζη είναι όηι ηο μέπιζμα θα αςξάνεηαι 5% ζηο διηνεκέρ. Εάν η αναμενόμενη απόδοζη είναι 11%, και η ηιμή ηηρ μεηοσήρ είναι 40, αξίζει κάποιορ επενδςηήρ να αγοπάζει ηη μεηοσή; D 1 r g Η αμία ηεο κεηνρήο είλαη: P 0 0 D (1 g) 1,80(1 0,05) r g 0,11 0,05 1,89 0,06 31,50 Αθνύ ε ηηκή ηεο κεηνρήο είλαη κεγαιύηεξε από ηελ ινγηθή, δίθαηε αμία (fair value), ε κεηνρή ζεσξείηαη ππεξηηκεκέλε (overpriced) θαη ζα κπνξνύζε λα πσιεζεί από θάπνηνλ θάηνρν ηεο κεηνρήο απηήο. 18
Άζθεζε 4 H εηαιπεία Μινωϊκέρ Γπαμμέρ πλήπωζε ηο ηελεςηαίο έηορ μέπιζμα 0,75 ανά μεηοσή. Το επόμενο έηορ ηο μέπιζμα αναμένεηαι να αςξηθεί καηά 167%, ηο επόμενο καηά 50%, και εν ζςνεσεία θα ςπάπσει ζηαθεπή εηήζια αύξηζη αςηών καηά 10% ζηο διηνεκέρ. Εάν η αναμενόμενη απόδοζη είναι 15%, και η D D D (1 g ) D (1 g )(1 g ) ηιμή 1 ηηρ 2 0 1 0 2 1 2 3 P 0(1 2) 2 2 2 μεηοσήρ 1 rείναι (1 r) 55, 1αξίζει r κάποιορ (1 r) επενδςηήρ 1,15 1,15 να αγοπάζει ηη μεηοσή; Η αμία ηεο κεηνρήο γηα ηα δύν πξώηα έηε είλαη: P 2 Μεηά ην 2 έηνο ζα έρνπκε: D 3 r g D (1 2 r g g) 4,01 3(1 0,10) 66 0,15 0,10 P 66 P 2 49,91 0(2...) 2 2 (1 r) 1,15 Η αλαγσγή απηήο ζην παξόλ δίλεη: Η ηηκή ηεο κεηνρήο είλαη 53,92 19
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.