Η "ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ" ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ (HYDROTHERAPY THROUGH THE YEARS)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Η "ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ" ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ (HYDROTHERAPY THROUGH THE YEARS) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΔΡΕΑΣ Σ. ΝΤΑΟΥΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Τ. ΠΟΛΚΑΣ ΕΠΙΒΛ.ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΡΚΟΥΤΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013 1

. Η "ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ" ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ (HYDROTHERAPY THROUGH THE YEARS) 2

ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Κουρκούτα Λαμπρινή, Καθηγήτρια (Επιβλέπουσα) Καζάκος Κυριάκος, Επίκουρος Καθηγητής Μηνασίδου Ευγενία, Καθηγήτρια Εφαρμογών 3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε από κοινού να ευχαριστήσουμε μέσα από την καρδιά μας τις οικογένειες μας για κάθε είδους υποστήριξη και κυρίως ψυχολογική. Επιπλέον, τους καθηγητές που μας βοήθησαν και που μας μετάφεραν τις γνώσεις τους. Συγκριμένα, ευχαριστούμε θερμά την Κυρία Κουρκούτα για την πολύτιμη βοήθεια, συνεργασία, καθοδήγηση, συμβουλές και υποστήριξη στην πτυχιακή μας εργασία και την Κυρία Μπελαλή για την πολύτιμη βοήθεια του μαθήματος της Σεμινάρια. Τέλος, ακόμα ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους που συνέβαλλαν με τον τρόπο τους στην ολοκλήρωση της πτυχιακής μας εργασίας αλλά και τον σπουδών μας. 4

Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΒΑΣΙΚΈΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ... 12 1.1 Η χρησιμότητα της υδροθεραπείας... 12 1.2 Οι σπουδαιότεροι παράγοντες για την εφαρμογή της υδροθεραπείας... 13 1.2.1 Η θερμοκρασία... 14 1.2.2 Η υδροστατική πίεση... 15 1.2.3 Η αντίσταση του νερού... 15 1.2.4 Η άνωση του νερού... 15 1.2.5 Η χημική αντίδραση... 16 1.3 Οι καθιερωμένες θερμοκρασίες του νερού... 16 1.4 Οι μορφές της υδροθεραπείας... 17 1.4.1 Η Πηλοθεραπεία... 17 1.4.2 Η εισπνοθεραπεία... 19 1.4.3 Η ποσιθεραπεία... 20 1.4.4 Η λουτροθεραπεία... 22 1.5 Τα είδη των λουτρών... 23 1.5.1 Τα τεχνητά λουτρά... 23 1.5.2 Τα μαλακτικά λουτρά... 23 1.5.3 Τα πραϋντικά λουτρά... 24 1.5.4 Τα τονωτικά λουτρά... 24 1.5.5 Τα ψυχρά λουτρά... 24 1.5.5.1 Τα λουτρά διά εμβαπτίσεως... 28 1.5.5.2 Τα λουτρά δια αποπλύσεως... 28 1.5.6 Τα θερμά λουτρά... 29 1.5.6.1 Τα υπόχλια ή δροσερά... 29 1.5.6.2 Τα χλιαρά λουτρά... 31 1.6 Η επίδραση της υδροθεραπείας και οι θεραπευτικές ενδείξεις στον οργανισμό τμηματικά... 32 5

1.6.1 Επίδραση επί της αναπνοής... 32 1.6.1.1 Θεραπευτικές ενδείξεις επί της αναπνοής... 32 1.6.2 Επίδραση επί της πιέσεως του αίματος... 33 1.6.2.1 Θεραπευτικές ενδείξεις επί της πιέσεως του αίματος... 33 1.6.3 Επίδραση επί της εναλλαγής της ύλης... 34 1.6.4 Επίδραση στις εκκρίσεις... 35 1.6.4.4 Θεραπευτικές ενδείξεις στις εκκρίσεις... 37 1.7 Επίδραση των υδροθεραπευτικών μέσων στον ανθρώπινο οργανισμό... 38 1.7.1 Επίδραση στην θερμοκρασία του σώματος... 39 1.7.1.1 Θεραπευτικές ενδείξεις... 42 1.7.2 Επίδραση στο αίμα... 43 1.7.2.1 Θεραπευτικές ενδείξεις... 45 1.7.3 Επίδραση στο πεπτικό σύστημα... 45 1.7.3.1 Θεραπευτικές ενδείξεις... 46 1.7.4 Επίδραση στο μυϊκό σύστημα... 46 1.7.4.1 Θεραπευτικές ενδείξεις... 48 1.7.5 Επίδραση στο κυκλοφορικό σύστημα... 48 1.7.5.1 Επίδραση στα αγγεία... 48 1.8 Κανόνες υδροθεραπείας... 50 1.9 Οι επιδράσεις χημικών ιαματικών λουτρών... 51 1.10 Ειδικές τεχνικές υδροθεραπείας... 51 1.10.1 Bad Ragaz Ring Method... 51 1.10.2 Halliwick Method... 52 1.10.3 Watsu... 52 1.10.4 Aquatic PNF... 53 1.11Μειονεκτήματα υδροθεραπείας... 50 1.12 Αντενδείξεις υδροθεραπείας... 50 1.13 Σύνοψη πρώτου κεφαλαίου... 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ... 56 2.1 Τα λουτρά την προϊστορική περίοδο... 56 2.2 Τα λουτρά στην αρχαία Ελλάδα... 58 6

2.3 Τα λουτρά στην ρωμαϊκή περίοδο... 60 2.4 Τα λουτρά κατά τη βυζαντινή περίοδο... 69 2.5 Τα ισλαμικά λουτρά... 64 2.6 Τα λουτρά την περίοδο του πρωίμου και μεταγενεστέρου αιώνα... 72 2.7 Τα λουτρά κατά τον 20ο αιώνα... 76 2.8 Σύνοψη δεύτερου κεφαλαίου... 80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3-ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΧΡΩΝΕΣ ΑΣΘΕΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΩΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ... 81 3.1 Η επίδραση υδροθεραπείας στην τετραπληγία και την παραπληγία... 81 3.1.1 Οι θεραπευτικές χρήσεις της υδροθεραπείας στην τετραπληγία και την παραπληγία... 82 3.2 Η επίδραση της υδροθεραπείας στην σκλήρυνση κατά πλάκας... 84 3.3 Η επίδραση υδροθεραπείας σε παιδική εγκεφαλική παράλυση... 85 3.4 Η επίδραση της υδροθεραπείας στην εγκυμοσύνη κατα σύγχρονη εποχή... 86 3.5 Η επίδραση της υδροθεραπείας και στειρότητα και τη γονιμότητα... 88 3.6 Η επίδραση της υδροθεραπείας στη λειτουργία του παχέος εντέρου... 88 3.7 Σύνοψη τρίτου κεφαλαίου... 90 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 91 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 93 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 94 7

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το νερό, αλλιώς το ύδωρ είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τον πλανήτη Γή, σε αυτό το οφείλεται η γέννηση και η διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας. Η σημαντικότητα του νερού μπορεί να αποδεδειχθεί όχι μόνο από το ότι είναι απαραίτητο για κάθε ζωντανό οργανισμό αλλά από το ότι αποτελεί το 70,9% του πλανήτη και το 60% με 78% του ανθρώπινου σώματος (commons, 2013). Από την αρχέγονη εποχή ο άνθρωπος σε περίπτωση τραυμάτων ενστικτωδώς έμπαινε μέσα στο νερό, όπως και πολλά ζώα κάνουν το ίδιο και μπορούμε να το διαπιστώσουμε ακόμη και στην σημερινή εποχή από τους πιθήκους που πλέουν της πληγές τους με νερό και τις σκεπάζουν με φύλλα από δέντρα. Επόμενος, το νερό ή αλλιώς υδροθεραπεία σε διαφορές μορφές είναι σπουδαία για την θεραπεία και για την πρόληψη διαφόρων προβλημάτων υγείας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Όσον αφορά την εξέλιξη της λουτροθεραπείας είναι συνεχόμενη από την αρχαιότητα έως και σήμερα (Φραγκοράπτης, 2000). Όσο τα χρόνια περνούσαν και περνούν η λουτροθεραπεία αποκαλύπτει με την βοήθεια του ανθρώπου και της τεχνολογίας ακόμα πιο πολλές θεραπευτικές ιδιότητες της για το σώμα και την ψυχή του ανθρώπου. Στην εποχή μας, η λουτροθεραπεία είναι απαραίτητη πλέον για πολλά προβλήματα υγείας κυρίως για ηλικιωμένους αλλά και για κάθε ηλικία. Στην σύγχρονη εποχή, η υδροθεραπεία επίσης προσελκύει πολύ κόσμο που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας αλλά γιατί προσφέρει ηρεμία, χαλάρωση, γαληνή και ακόμα παρακίνηση για απόδραση, επομένως η υδροθεραπεία πριν πολλά χρόνια και ακόμα περισσότερο σήμερα έχει δημιουργήσει ακόμα ένα παρακλάδι στον τουρισμό της χωρά που όλο και μεγαλώνει. Η εφαρμογή της υδροθεραπείας γίνεται σε ελάχιστες παθολογικές καταστάσεις, µε αποτέλεσα να βρίσκεται πολύ πίσω στην χωρά μας αν και έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα σε σύγκριση µε την εφαρμογή αυτής στις Ευρωπαϊκές χώρες. Η υδροθεραπεία, όπως προηγουμένως αναφέραμε, είναι η αρχαιότερη μέθοδος θεραπείας. Η ιστορία της είναι τόσο παλιά, όσο και η ιστορία της Ιατρικής αφού πατέρας της υδροθεραπείας είναι ο Ιπποκράτης. 8

Έτσι, ένας νοσηλευτής θα πρέπει να είναι γνώστης για το τι σημαίνει υδροθεραπεία, για της μορφές της, της δυνατότητες της θεραπείας και την σωστή χρήση της ώστε να μπορεί να μεταδώσει και ο ίδιος τις γνώσεις του στους ασθενείς και να μπορέσουν να βοηθηθούν. Ως μελλοντικοί επαγγελματίες υγείας θα θέλαμε να δώσουμε το ερέθισμα, όπως και εμείς το λάβαμε, για προώθηση της υδροθεραπείας σε ασθενείς που το έχουν επιτακτική ανάγκη αλλά και σε άλλους επαγγελματίες υγείας όσον αφορά την χρησιμότητα της. 9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Υδροθεραπεία είναι η θεραπευτική αγωγή η οποία στηρίζεται στη χρήση του ιαματικού νερού ή και του απλού νερού. Βασίζεται στην αξιοποίηση των φυσικών και χημικών αναγκών του ανθρώπινου οργανισμού (Σαχά, 2010). Αλλιώς ορίζεται η θεραπευτική πράξη κατά την οποία το σώμα βρίσκεται σε συνθήκες εμβύθισης. Η μορφή, ο τρόπος, η διάρκεια και η συχνότητα της θεραπείας καθορίζουν τα αποτελέσματά της. Η θεραπευτική δράση του νερού βασίζεται στις αρχές και τις ιδιότητες του. Με τον όρο «υδροθεραπεία» καταλαβαίνει κανείς τη μεθοδική εφαρμογή του νερού στις διάφορες καταστάσεις του όπως είναι σε υγρή μορφή, σε πάγο και σε ατμό. Σήμερα, οι φυσιοθεραπευτές την χρησιμοποιούν σε άλλες της τις μπόρες και η πιο πολύ χρησιμοποιείται σε πισινά σε συνδυασμό με κινησιοθεραπεία (Χριστοφίδου, 2009). Ακόμη, χρησιμοποιούμε τις διάφορες θερμοκρασίες και καταστάσεις του νερού, από τον πάγο μέχρι τον ατμό, για προφυλακτικούς σκοπούς, δηλαδή την σκληραγωγία του σώματος (την ικανότητα αντίστασης του οργανισμού σε ενδεχόμενες παθήσεις), όπως επίσης και για θεραπευτικούς σκοπούς. Επιπροσθέτως, (Βουδούρης, 1999) το νερό στην περίπτωση της υδροθεραπείας είναι σημαντικό όχι μόνο γιατί εξαρτάται από αυτό η ζωή αλλά λόγο των ιδιοτήτων του όπως είναι η θερμοκρασία, η υδροστατική πίεση, η αντίσταση στο νερό, η άνωση του νερού και η χημική αντίδραση του. Τέλος, η υδροθεραπεία διακρίνεται στην εσωτερική υδροθεραπεία, όταν τα ιαματικά νερά χρησιμοποιούνται για πόση όπως η ποσιθεραπεία και η εισπνοθεραπεία και στην εξωτερική υδροθεραπεία, όταν τα ιαματικά νερά χρησιμοποιούνται για λουτρό όπως η λουτροθεραπεία, υδροκινησιοθεραπεία, Υδρομαλάξεις και στην πηλοθεραπεία. Όλα αυτά θα τα δούμε παρακάτω αναλυτικότερα. 10

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μια ιστορική ανάδρομη της έννοιας της υδροθεραπείας και να αναδεχθεί πως αυτή έχει επηρεάσει την ανθρωπότητα και κυρίως την υγεία του ανθρώπου ανά τους αιώνες αλλά και να ερευνηθεί βιβλιογραφικά πως αυτή επηρεάζει θετικά διαφορές ασθένειες. Σκοπός επίσης της εργασίας είναι να αναδείξει την υδροθεραπεία, τις τεχνικές της και την αξία της. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η αξία της υδροθεραπείας ως θεραπευτικό εργαλείο. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν πολλές από της αναφορές που έχουν γίνει ιστορικά για την υδροθεραπεία, από την αρχαία ιστορία, την νεότερη έως και σήμερα δηλαδή μια ιστορική αναδρομή του θέματος, που θα εξετάζει το επιστημονικό, ιστορικό, κοινωνικό χαραχτήρα της υδροθεραπείας. έλος, στο τρίτο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η χρησιμότητα της υδροθεραπείας σήμερα και σε ποιες ασθένειες αναλυτικά μπορεί να βοηθήσει και να ωφελήσει τους ασθενείς. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΒΑΣΙΚΈΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Στο πρώτο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας θα αναπτυχτεί η θεραπευτική ιδιότητα της υδροθεραπείας, η επίδραση της στον ανθρώπινο οργανισμό, η χρησιμότητα της ανάλογα με την ασθένεια, οι παράγοντες που την επηρεάζουν, οι κανόνες εφαρμογής της, οι κατηγορίες των λούρων, οι ενδείξεις και οι αντενδείξεις. Παρουσιάζονται οι κατηγορίες όπου διαχωρίζεται και που είναι χρήσιμη κάθε μια κατηγορία. Θα γίνουν αναφορές για τη θετική επίδραση της υδροθεραπείας στον οργανισμό, προληπτικά όμως κυρίως θεραπευτικά αλλά και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να επίδραση αρνητικά. Στόχος της είναι η καλή υγεία. 1.1 Η χρησιμότητα της υδροθεραπείας Η ιαματική λουτροθεραπεία εφαρμόζεται σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών και όλες τις μορφές της (εισπνοθεραπείας, ποσιθεραπεία, λουτροθεραπεία, υδροκινησιοθεραπεία, υδρομαλάξεις και στην πηλοθεραπεία) Επιδρά σε πολλά συστήματα όπως είναι το κυκλοφορικό συστήματα, το αναπνευστικό συστήματα, το πεπτικό συστήματα, το νευρικό συστήματα, το μυοσκελετικό συστήματα, στους νεφρούς και το δέρμα. Αναλυτικότερα, όσον αφορά το κυκλοφορικό σύστημα η υδροθεραπεία μπορεί να επιδράσει στην αρτηριακή υπέρταση, στις αρτηρίτιδες κάτω άκρων, σε χρόνιες φλεβίτιδες (κιρσοί) και σε ανεπάρκεια στεφανιαίων αρτηριών. Άξιο είναι να σημειωθεί, πως γενικότερα διευκολύνει την λειτουργιά του κυκλοφορικού, φυσικά βασική προϋπόθεση είναι η σωστή εφαρμογή της υδροθεραπείας. 12

Στο αναπνευστικό σύστημα, μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά σε ασθματικές καταστάσεις, σε χρόνιες βρογχίτιδες, φαρυγγίτιδα και λαρυγγίτιδα. σε χρόνιο πνευμονικό εμφύσημα, σε χρόνια ρινίτιδα, Στο πεπτικό σύστημα, βοηθάει στην κάθαρση του πεπτική και του πήχεως εντέρου (Δημητρίου, 2013). Ένα υγιές παχύ έντερο είναι απαραίτητο για ένα υγιές σώμα, γιατί τα άχρηστα προϊόντα όταν παραμείνουν παραπάνω από το κανονικό στο πεπτικό σύστημα υπόκεινται ζύμωση και σήψη με αποτέλεσμα την αύξηση των βλαβερών βακτηρίων και των τοξινών. Βεβαίως, δεν θα ήταν σωστό να εφαρμόσουμε μια σειρά υδροθεραπειών σε έναν έντονα εξασθενημένο ασθενή, γιατί πιθανά θα προκαλούσε παραπάνω εξανθήματα. Επίσης, βοηθάει θεραπευτικά σε καταστάσεις κολίτιδας και σε χρόνια δυσκοιλιότητας. Επιπλέον, σε δερματικές παθήσεις όπως (Anon., 2011), έκζεμα, ακμή, δερματίτιδες, σε μορφές ήπιας ψωρίασης σε φλεγμονές του δέρματος και χρόνιες δερματοπάθειες. Όσον αφορά το νευρικό σύστημα μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις όπως: νευρίτιδες, νευραλγίες και ριζίτιδες. Σημαντικός ο ρόλος της υδροθεραπείες κρίνεται στις γυναικολογικές παθήσεις όπως οι χρόνιες μεταφλεγμονώδεις καταστάσεις των σαλπίγγων και της μήτρας, η ανεπάρκεια των ωοθηκών, λευκόρροια και διαδραματίζει σημαντικό ρολό επίσης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στις μέρες μας δυστυχώς η παχυσαρκία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις αλλά ευτυχώς η υδροθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της με τη θέληση του ασθενή εφαρμόζοντας την σε συνδυασμό με άλλες παραμέτρους. Άλλες παθήσεις θρέψης και των ουροφόρων οδών είναι η απλές λευκωματουρίες, χρόνιες κυστίτιδες, ουρική διάθεσης ή αρθριτισμός, ψαμμίαση ουρική οξαλική, λιθίαση των ουροφόρων οδών. Η υδροθεραπεία λειτούργει θεραπευτικά (Ντουράκης, 2009) σε χρόνια χολοκυστίτιδες, μικρή ηπατική ανεπάρκεια, λιθίαση της χοληδόχου κύστης ή των πόρων. Αυτές οι παθήσεις αφορούν παθήσεις του ήπατος και χοληφόρων οδών. Σε νόσο κινητικού νευρώνα, νόσο πάρκινσον, σε σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, σε ινομυαλγία, σε αυχενικό σύνδρομο, σε αθλητικές κακώσεις, σε θλάσεις και σε μαθησιακές δυσκολίες όπως η καθυστέρηση ανάπτυξης και η δυσπραξία. (Anon., 1994) 13

Επίσης, (Πράσινος, 2012) η υδροθεραπεία χρησιμοποιείται για ταχεία μετεγχειρητική αποκατάσταση τραυμάτων και ορθοπεδικών παθήσεων όπως είναι η συνδεσµοπλαστική, ηθοπλαστική. Σε σύνθρονο καταπόνησης των μυών µε τη χρήση υδρομασάζ όζοντος, για χαλάρωση και απαγωγή του γαλακτικού οξέος. Σε εγκεφαλικά, σκλήρυνση κατά πλάκας, πάρεση για αναχαίτιση σπαστικότατης και διευκόλυνση κίνησης, σε οξείες ρευματικές παθήσεις, περιαρθρίτιδα ώμου (παγωμένος ώμος). Σε δυσκαμψίες και παραμορφώσεις για ανώδυνη κινητοποίηση των αρθρώσεων µε τη χρήση ζεστού νερού π.χ μετά από κατάγματα. Σε παχύσαρκα άτομα, για γενικό πρόγραμμα ασκήσεων, σε εγκύους ή μετά τον τοκετό, για τόνωση και σύσφιγξη των χαλαρών μυών. Τέλος η λουτροθεραπεία παίζει σημαντικό ρολό σε κινητικά προβλήματα και διεγείρει την ψυχική διάθεση. Βασικό διότι κάθε πρόβλημα υγείας απαιτεί δύναμη ψυχής. 1.2 Οι σπουδαιότεροι παράγοντες για την εφαρμογή της υδροθεραπείας 1.2.1 Η θερμοκρασία Είναι βασικός παράγοντας για την λειτούργει του οργανισμού όπου επηρεάζει τον όγκο των αγγείων και φυσικά την θερμοκρασία του σώματος. Δεν έχουμε την ίδια θερμοκρασία σ όλα τα μέρη του σώματος. Το νερό είναι ένα πάρα πολύ καλό µέσο για να μεταδώσει θερμότητα ή κρύο, επειδή εύκολα και γρήγορα μπορεί να απορροφήσει ή να αποβάλλει θερμότητα. Η θερμοκρασία προκαλεί ποικίλα αποτελέσματα και επιδράσεις ανάλογα με την ένταση της. 14

1.2.2 Η υδροστατική πίεση Επιδρά πιέζοντας όλο το σώμα με την ίδια πίεση. Το κυκλοφορικό και το αναπνευστικό επηρεάζονται κυρίως από την υδροστατική πίεση. η πίεση μέσα σ ένα υγρό αυξάνει µε το βάθος (Καθέρης, 2013). Όσο πιο βαθειά στο νερό, τόσο η πρόσθετη αυτή πίεση του νερού είναι μεγαλύτερη. Σε ένα συνήθη λουτήρα όλου του σώματος και µε ουδέτερη θεοκρασία νερού, η πίεση είναι τόση που η περίγυρος του θώρακα μειώνεται κατά 1-3.5 cm, ενώ της κοιλιάς κατά 2.5-6.5 cm (Strausburger,1995). 1.2.3 Η αντίσταση του νερού Η αντίσταση του νερού είναι βασικό χαρακτηριστικό γιατί δίνει την δυνατότητα ασκήσεων μέσα στο νερό χάρη της αντίστασης με αποτέλεσμα την ενδυνάμωση των μυών. Η αντίσταση αυτή εξαρτάται από την ταχύτητα µε την οποία κινείται το σώμα και από την επιφάνεια του σώματος που διασχίζει το νερό. Όσο πιο γρήγορα γίνεται η κίνηση μέσα στο νερό, η αντίσταση αυξάνεται. Η δύναμη της αντίστασης του νερού σε συνδυασμό με την άνωση βοηθά στην ιδανικότερη αποκατάσταση ακόμη και των πιο αδύνατων μυών. Η αντίσταση του νερού ρυθμίζεται με ειδικά συστήματα αντίθετης ροής και ταυτόχρονης χρήσης ρυθμιζόμενου ύψους βυθιζόμενης πλατφόρμας. (Πράσινος, 2012) 1.2.4 Η άνωση του νερού Ένα σώμα πλήρως η μερικώς βυθισμένο στο νερό σε ηρεμία τότε υφίσταται άνωση άλλως ανοδική ώθηση (Αρχιμήδης, 287 π.χ.-212 π.χ). Η άνωση αποτελεί άλλο μηχανικό ερέθισμα, σχετίζεται με την περιεκτικότητα του νερού σε μεταλλικές ουσίες και είναι ανάλογη με την ποσότητα 15

των περιεχομένων μεταλλικών ουσιών Προσφέρει χαλάρωση των μυών, μασάζ, ευκαμψία κινήσεων και φαινομενική αφαίρεση του σωματικού βάρους έως και 85% με 90%. Με την βοήθεια της άνωσης οι κινήσεις των άνω και κάτω άκρων καθώς και της σπονδυλικής στήλης γίνονται πιο εύκολα σαν έχει μειωθεί το βάρος και ελεύθερα π λόγος είναι γιατί δεν υπάρχει φόρτιση στις αρθρώσεις προάγοντας και διατηρώντας έτσι την μυοσκελετική λειτουργία όπου δεν είναι δυνατή. Τη δύναµη της άνωσης την εκμεταλλευόμαστε θεραπευτικά στην υδροκινησιοθεραπεία και στη θεραπεία των κατακλίσεων. (Πράσινος, 2012) 1.2.5 Η χημική αντίδραση Είναι πολύ σημαντική για τη υδροθεραπεία. Στο νερό υπάρχουν χημικά παρασκευάσματα σε μορφή διαλυτού όπως: θειούχα, θαλασσινά, ραδιούχα. Η επίδρασή τους δεν είναι τοπική, αλλά ασκούν συστηματικές επιρροές σ ολόκληρο το σώμα. (Παπανδρίκου,2010) 1.3 Οι καθιερωμένες θερμοκρασίες του νερού Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ομοιοστατικού μηχανισμού στον άνθρωπο είναι ο μηχανισμός ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος στους 36,6oC. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση που βρεθούμε σε ένα χώρο με θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 36,6oC, η θερμότητα που φθάνει συνεχώς από το περιβάλλον στο σώμα μας τείνει να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας του για αυτό τον λόγο απαραίτητο είναι να χρησιμοποιούνται οι σωστές θερμοκρασίες για κάθε περίπτωση. Η θερμοκρασία του νερού κατά την υδροθεραπεία διαδραματίζει σημαντικό ρολό όχι μόνο προς τις ιδιότητες του και ανάλογα την κατάσταση του ασθενή αλλά και για την ασφάλεια του ώστε να μην του προκληθεί καμία βλάβη. Οι θερμοκρασίες έχουν καθιερωθεί ως εξής: 16

Από 0 C έως 5 C Παγωτών Από 6 C έως 10 C Ψυχρότατο Από 11 C έως 15 C Ψυχρό Από 16 C έως 22 C Δροσερό Από 23 C έως -27 C Ελαφρά χλιαρό Από 28 C έως 34 C Χλιαρό Από 34 C έως 36 C Ουδέτερο Από 37 C έως 38 C Θερµό Από 39 C έως 42 C Υπέρθερµο Από 43 C έως 46 C Καυτό (Φραγκοράπτης & Φραγκοράπτης, 2009) 1.4 Οι μορφές της υδροθεραπείας Εφόσον η υδροθεραπεία βασίζεται στο νερό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπευτικό μέσο σε όλες τις μορφές του αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις όπου και συγκαταλέγεται, αυτές είναι οι εξής: 1.4.1 Η Πηλοθεραπεία Βασίζεται στη χρήση πηλού αλλιώς ενός είδους ώριμου πυλού. (Χριστοφίδου, 2010) Η εφαρμογή του πηλού είναι δυνατόν να είναι ολική ή μερική, με εμβάπτιση του σώματος σ' αυτόν ή με επάλειψη. Έτσι θεραπευτικός πηλός είναι ο πηλός που όταν χρησιμοποιείται στον ανθρώπινο οργανισμό παρουσιάζει βιολογική δράση. (Λουκά, 2005) 17

Η θεραπευτική δράση του πηλού είναι διπλή: δρα τοπικά στην επιφάνεια του δέρματος και γενικά σε πολλές και διάφορες λειτουργίες, του ανθρώπινου οργανισμού χάρις σε κάποιες ειδικές ουσίες που διεισδύουν μέσα στον οργανισμό. Η δράση της πηλοθεραπεία οφείλεται κυρίως σε τρεις βασικούς παράγοντες οι όποιοι είναι μηχανικός, θερμικός, χημικός παράγοντας. Ο θεραπευτικός πηλός (Pisani) είναι ένα μίγμα πηλού υπέρθερμο ή υπερθερμαινόμενο το οποίο προέρχεται από την τέλεια ρευστοποίηση στερεού κυρίως αργιλικού συστατικού και ενός υγρού συστατικού κατά βάση από ιαματικά νερά. Ο πηλός των θερμών πηγών είναι ο μόνος πηλός στη φύση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πηλοθεραπεία έτσι όπως είναι δηλαδή αυτούσιος κατευθείαν από την φύση στον άνθρωπο χωρίς καμία επεξεργασία και προσθήκη ουσιών. (Brunton, 2012) Δημιουργείται και σχηματίζεται γύρω από θερμές πηγές από οργανικά και ανόργανα συστατικά, που είναι διαλυμένα μέσα σε αυτό ή αιωρούνται στο θερμό νερό και τα οποία καθιζάνουν και αποτίθενται γύρω από τις θερμές πήγες στην περίμετρο τους συχνότερα. Ο πηλός προέρχεται από άμμο και αργίλιο σε ίδιες αναλογίες. Αυτά αποτελούνται από διάφορα ορυκτά όπως είναι o χαλαζίας, οι αστρίοι, οι μαρμαρυγίες, ο ασβέστης, αργιλούχα, ο μοντμοριλονίτης, ιλίτης, καολίνης κλπ. Η εφαρμογή του πηλού μπορεί να γίνει ολικά ή τοπικά. Όταν ο πηλός καλύπτει την επιφάνεια του δέρματος πρέπει να απομακρύνεται με ιαματικό νερό μετά από 15 με 20 λεπτά. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα ο πηλός έχει αντισηπτική ιδιότητα και έχει την δυνατότητα να μεταφέρονται ουσίες μεταξύ δέρματος και πηλού. Βασικά αποτελέσματα από τη εφαρμογή του πηλού είναι: αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος, αύξηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας, μεταβολές της δυναμικότητας της μεμβράνης, επιρροές στο φαινόμενο απορρόφησης, υπεραιμία των τριχοειδών αγγείων, ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων, ενεργοποίηση ενζύμων και ορμονών, δράση στο αναπνευστικό, δράση στο καρδιακό και κυκλοφορικό σύστημα, επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, επίδραση στη γενική κιναισθησία, επίδραση στο μεταβολισμό, επιρροές στις ανταλλαγές νερού-ηλεκτρολύτη και στην αισθητική σαν καλλυντικό. (Brunton, 2012) 18

Θεραπευτικός πηλός είναι ο ένας ειδικός πηλός που ασκεί στον ανθρώπινο οργανισμό θεραπευτική δράση: α)σε ρευματολογικές διαταραχές, νευραλγίες, αρθροπάθειες. β)σε μετατραυματική αγωγή όπως κατάγματα, μώλωπες, αιματώματα και διαστρέμματα. γ)σε γυναικολογικές παθήσεις όπως φλεγμονώδεις παθήσεις των γεννητικών οργάνων, ενοχλήσεις από συμφύσεις κατόπιν γυναικολογικών εγχειρήσεων, διαταραχές εμμήνου κύκλου εμμηνόρροιες, κολπίτιδες, πυελοπεριτονίτιδες και αιδοιίτιδες. δ)σε παθήσεις νευρικού συστήματος (τραυματικές περιφερικές παραλύσεις των νεύρων σε περίπτωση που υπάρχει αισθητική απώλεια ε)σε καρδιοαγγειακές παθήσεις όπως αγγειακές παθήσεις, φλεβίτιδα ενδοαρτηρίτιδα και ζ)σε δερματικές παθήσεις όπως ψωρίαση, τοπικές δερματίτιδες εκζέματα, νεανικές ακμές και κνησμό. Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αισθητική σαν καλλυντικό κάτι που συμβαίνει αρκετά τα τελευταία χρόνια. Όταν εφαρμοστεί η υπνοθεραπεία τα αποτελέσματα είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος, επιρροές στο φαινόμενο απορρόφησης, μεταβολές δυναμικότητας της μεμβράνης, υπεραιμία των τριχοειδών αγγείων, αύξηση ηλεκτρικής αγωγιμότητας και η ενεργοποίηση ιδρωτοποιών αδένων και ενζύμων. 1.4.2 Η εισπνοθεραπεία Εισπνοθεραπεία είναι η μέθοδος θεραπείας που βασίζεται στην εισαγωγή θεραπευτικών ουσιών στον ανθρώπινο οργανισμό με την βοήθεια της αναπνοής, δηλαδή βασίζεται στην εισπνοή Ιαματικού νερού υπό μορφή σταγονιδίων και μπορεί να γίνει με ειδικές συσκευές ή στο χαμάμ. Η εισπνοθεραπεία συνίσταται σε παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος όπως είναι το βρογχικό άσθμα, σε χρόνιες βρογχίτιδες και σε χρόνιες φλεγμονές του αναπνευστικού συστήματος. Σε καμιά περίπτωση δεν συνιστάται σε σακχαρώδη διαβήτη, σε φυματίωση, σε αρτηριακή πίεση, σε καρδιακή αναπηρία, σε νεφρική ανεπάρκεια, σε καρκίνο και σε οξείες λοιμώξεις. 19

1.4.3 Η ποσιθεραπεία Το φυσικό μεταλλικό νερό διαχωρίζεται από το συνηθισμένο πόσιμο νερό από τη φύση του, το όποιο είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και ανόργανα άλατα και από την αρχική καθαρότητά του λόγο της υπόγειας καταγωγής του. (Λουκά, 2005) Ποσιθεραπεία είναι χρήση του ιαματικού νερού για θεραπευτικούς και προληπτικούς σκοπούς. Με αυτόν τον τρόπο εισάγονται στον οργανισμό μεταλλικά στοιχεία τα οποία είναι διαλυμένα μέσα στο νερό, δηλαδή άλατα κολλοειδή και ιόντα και εφόσον έχουν εισέρθει στον οργανισμό μεταφέρονται σε όλα τα όργανα και τους ιστούς όπου ασκούν φαρμακοδυναμική και βιολογική δράση. Συνήθως η εφαρμογή της έχει χρονική διάρκεια 3-4 εβδομάδες, ευεργετικά και άμεσα είναι τα αποτελέσματα της. Είναι γνωστό ότι, το απλό νερό επιδρά στο πεπτικό σύστημα όταν εισέρχεται σε αυτό, αυτή η επίδραση γίνεται ιδιαίτερα αισθητή και με τον σωστό τρόπο όταν το νερό έχει θερμοκρασία διαφορετική από τη θερμοκρασία του σώματος. Η δράση του μεταλλικού νερού είναι ακόμη πιο σημαντική και μεγάλη γιατί είναι πλούσιο σε περιεκτικότητα σε χρήσιμα μέταλλα και χημικές ουσίες. Επιδρά αρχικά το μεταλλικό νερό κατά την εσωτερική χρήση είναι ο βλεννογόνος του πεπτικού συστήματος. Τα μεταλλικά νερά και τα ιόντα που περιέχονται σε αυτά απορροφώνται από το βλεννογόνο στην άνω περιοχή του λεπτού εντέρου και τα όποια πηγαίνουν στο αίμα και εφόσον βρίσκεται σχεδόν παντού εσωτερικά του ανθρώπου τότε τα μεταφέρει σε όλο τον οργανισμό. Βασικό σημείο αποθήκευσης του μεταλλικού νερού είναι το ήπαρ το οποίο αυξάνεται σε όγκο κατά την εισαγωγή μεγάλης ποσότητας μεταλλικού νερού στον οργανισμό όπως και στο το αίμα. Άλλα σημεία είναι οι μυς, τα εσωτερικά όργανα, ο συνδετικός ιστός και το δέρμα. (Σαρακιώτης, 2012) Η πλεονάζουσα ποσότητα μεταλλικού νερού κρατιέται στον οργανισμό μέχρι που οι μηχανισμοί ρύθμισης του νερού να αποβάλλουν το περίσσευμα από τον οργανισμό μέσο της νεφρικής λειτουργίας όπου και είναι το κύριο μέσο αποβολής του νερού. Επίσης στην αποβολή του νερού βοηθούν η αναπνευστική λειτουργία και η εφίδρωση του δέρματος. 20

Με την πόση των ιαματικών νερών γίνεται ρύθμιση της πεπτικής λειτουργίας. Η διέλευση του ιαματικού νερού του απομακρύνει βλέννα και ερεθιστικά στοιχεία και υποβοηθά την απομάκρυνσή τους στο έντερο όπου και τελικά αποβάλλονται. Η Ποσιθεραπεία βοηθού στη ρύθμιση της λειτουργίας της χοληδόχου κύστεως, στην αντιμετώπιση της δυσκινησίας της χοληδόχου κύστεως αυξάνοντας τη συσταλτικότητά της. Η εσωτερική λήψη των ιαματικών νερών προκαλεί αύξηση της έκκρισης κυριολεκτικά όλων των ορμονών του πεπτικού συστήματος και αύξηση της διούρησης. Στην Ποσιθεραπεία χρησιμοποιούνται ολιγομεταλλικά, υποτονικά νερά με επιθυμητό αποτέλεσμα την γρήγορη διούρηση έτσι με αυτόν τον τρόπο συμπαρασύρονται και αποβάλλονται άλατα και μικροί λίθοι. Η Γενική βιοχημική δράση παρουσιάζει ενδιαφέρον μπορεί να οφείλεται είτε στην συμπλήρωση των ελλείψεων του οργανισμού σε μεταλλικά άλατα είτε στο ότι υποβοηθάει την απέκκριση ενός μεταλλικού άλατος που βρίσκεται σε περίσσεια στον οργανισμό. Η Ποσιθεραπεία γίνεται σωστά στο περιβάλλον της πηγής, μπορεί να συνδυαστεί με το περπάτημα και την φυσικά με το υπέροχο τοπίο το όποιο μπορεί να βρίσκονται οι πήγες διότι συντελούν και στην ψυχική εφορία του ασθενή (Ψάλτη, 2008). Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η διατροφή που ορίζεται από τον γιατρό του φορμαλιστικού κέντρου. Βασικό ρολό έχουν η ποσότητα του νερού και η διάρκεια θεραπείας. Συνίσταται πριν το φαί σε ποσότητα από 250ml έως 1000ml. Ένας κύκλος Ποσιθεραπεία διαρκεί 3-4 εβδομάδες και από εμπειρική παρατήρηση δείχνουν ότι απαιτούνται τουλάχιστον δύο κύκλοι Ποσιθεραπεία για να φανούν τα ευεργετικά της οφέλη στην υγεία. Η ευεργετική δράση της Ποσιθεραπεία είναι γνωστή από την αρχαιότητα όμως δεν αρκούν μόνο εμπειρικές καταστάσεις και για αυτό γίνονται επιπλέον επιστημονικές έρευνες για διαπιστώσουν την ακριβή δράση των ιαματικών νερών. Είναι σημαντικό πως σε πολλές χώρες υπάρχει η ειδικότητα που αφορά την υδροθεραπεία ενώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει. Το νερό πολλών ιαματικών πηγών της χώρας μας ενδείκνυται όχι μόνο για λουτροθεραπεία, την οποία οι περισσότεροι γνωρίζουμε, αλλά και για Ποσιθεραπεία. (Λουκά, 2005) 21

1.4.4 Η λουτροθεραπεία Λουτροθεραπεία ορίζεται η εμβύθιση ολοκλήρου του σώματος ή ενός μέρους του σώματος σε κάποιο υλικό είτε αυτό είναι νερό είτε λάσπη για θεραπευτικούς σκοπούς. Κατά τη λουτροθεραπεία επιδρούν τρία είδη ερεθισμάτων τα μηχανικά, τα θερμικά, και τα χημικά. Ο πιο απλός τρόπος χρήσης των ιαματικών νερών είναι η λουτροθεραπεία και χρησιμοποιείται κυρίως το νερό όπως εξέρχεται από την πηγή κατευθείαν στον άνθρωπο, αν η θερμοκρασία του είναι ανεχτή από τον οργανισμό. Πολλές φορές μπορεί να γίνει μετά από θέρμανση ή ψύξη ανάλογα με τη θερμοκρασία του. Η λουτροθεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί με ιαματικά λουτρά, καταιονήσεις, λασπόλουτρα, επιθέματα, περιτυλίξεις, υδρομάλαξη και δινόλουτρα. Πριν από την λουτροθεραπεία είναι υποχρεωτική η εξέταση από τον γιατρό είτε είναι άρρωστος ο ασθενείς είτε όχι και πριν την έναρξη κάθε αγωγής λουτροθεραπείας καθορίζονται η διάρκεια της, η θερμοκρασία και η μορφή του λουτρού που μπορεί να ποικίλει. Τα πρώτα λουτρά θα πρέπει να είναι μικρά σε διαρκεί και σιγά με τον καιρό η διάρκεια των λουτροθεραπειών θα ανεβαίνει σταδιακά. Οι πρωινές και οι απογευματινές ώρες ενδείκνυται ως κατάλληλες για λουτροθεραπεία και φυσικά απαραίτητο είναι να μην έχει φάει ο ασθενής αρκετά ώστε να έχει άδειο στομάχι. Η ευεργετική δράση των ιχνοστοιχείων περνάει μέσα από το δέρμα στον οργανισμό. Αυτή η ικανότητα του νερού μια με την κινησιοθεραπεία μέσα στο νερό κάνουν την μέθοδο ακόμα πιο αποτελεσματική και διασκεδαστική, συνίσταται κυρίως σε ασθενείς με παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. (Σαρακιώτης, 2012) Κατά τον πρώτο καιρό κατά την έναρξη της λουτροθεραπείας είναι πολύ πιθανό να αρχίσει να αισθάνεται ο ασθενής μια γενική αδιαθεσία, υποθερμία, ολιγουρία, σπάνια πολυουρία, πυρετό, κεφαλαλγία αϋπνία και κάποιες διαταραχές στο πεπτικό σύστημα όπως ανορεξία, δυσκοιλιότητα ή διάρροια. Μέσα σε αυτήν την περίοδο μπορεί να υπάρχουν υπατικές αντιδράσεις, επιδείνωση αρθριτικών πόνων και κρίση ουρικής αρθρίτιδας. Αυτή η πρώτη περίοδος ονομάζεται "Ιαματική κρίση" αλλιώς "λουτρική αντίδραση", η δεύτερη περίοδος ονομάζεται "θετική φάση" της λουτροθεραπείας και η Τρίτη "ιαματική κόπωση" ή" ιαματική κρίση". Για να είναι αποτελεσματική η 22

ιαματική λουτροθεραπεία επιβάλλεται ν αξιοποιηθούν οι παράγοντες δράσης του μεταλλικού νερού,όπως είναι το χημικό, το μηχανικό, και το θερμικό στοιχείο. Σίγουρα, η ιαματική λουτροθεραπεία δεν θεραπεύει τις αλλοιώσεις του χόνδρου ή ολοκληρωτικά πολλές ασθένειες, αλλά συμβάλει στην ύφεση του πόνου, της δυσκαμψίας. Οι υψηλές θερμοκρασίες βοηθούν στην τόνωση των μυών οι καταιονισμοί, μαλάξεις, ασκήσεις και στην βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων όπως κινησιοθεραπεία. (Λουκά, 2005) 1.5 Τα είδη των λουτρών Τα είδη των λουτρών είναι πολλά. Τα γενικά είναι τα τεχνητά λουτρά, τα μαλακτικά λουτρά, τα πραϋντικά λουτρά, τα τονωτικά λουτρά και τα 2 ειδικά και πιο βασικά είναι τα ψυχρά και τα θερμά λουτρά. Πιο αναλυτικά: 1.5.1 Τα τεχνητά λουτρά Τα τεχνητά λουτρά είναι μια ιδιότητα των λουτρών να προλαμβάνουν και να θεραπεύουν κάποιες νόσους. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούμε τα τεχνητά λουτρά, εντός των οποίων μπορούμε να βάλουμε θεραπευτικές ουσίες. Αυτά χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με το σκοπό τους, όπως μαλακτικά λουτρά, πραϋντικά, αντισπασμωδικά, τονωτικά κ.α. και η χρήση τους γίνεται μετά από εντολή γιατρού. (Πολυζωίδης, 1878) 1.5.2 Τα μαλακτικά λουτρά Τα μαλακτικά λουτρά είναι χλιαρά, και συνήθως χρησιμοποιούνται ως αντιφλογιστικά των οργάνων της κοιλιάς, σε ασθένειες του δέρματος και σε πολλές φλογιστικές νόσους, οξείες ή χρόνιες. 23

Κάποιες φορές χρησιμοποιούνται και ως λουτρά καθαριότητας. Διαρκούν όσο και τα χλιαρά λουτρά συνήθως, αλλά η διάρκεια τους μπορεί να μεταβληθεί ανάλογα με την ηλικία, την κράση και την αισθητικότητα. (Bates & Hanson, 1996) 1.5.3 Τα πραϋντικά λουτρά Τα πραϋντικά λουτρά παραγγέλλονται από τους γιατρούς για 2 κυρίως σκοπούς. Ή για να ανακουφίσουν από μεγάλους και διαρκείς πόνους, οπότε ονομάζονται πραϋντικά, ή για να καταστείλουν υπέρμετρες νευρικές διεγέρσεις, και τότε ονομάζονται αντισπασμωδικά. Το πρώτο είδος δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα, διότι υπάρχουν πάρα πολλά φάρμακα που έχουν τα ίδια αποτελέσματα σε μικρότερο χρόνο και με λιγότερο κόπο. Το δεύτερο είδος συναγωνίζεται τα ψυχρά και θερμά λουτρά, αφού και αυτά παρέχουν αντισπασμωδική δράση. (Bates & Hanson, 1996) 1.5.4 Τα τονωτικά λουτρά Τα τονωτικά λουτρά χρησιμοποιούνται ευρέως από παιδιά και από γυναίκες. Ενισχύουν εξαιρετικά τον οργανισμό, και έχουν και μικρή αντισπασμωδική δράση. Τα τονωτικά λουτρά έχουν διάφορες παραλλαγές, αφού μπορούν να προστεθούν σε αυτά αρωματικά φυτά, φύλλα δέντρων, αλμυρό νερό και διάφορα άλλα τα οποία προσδίδουν μια διαφορετική χροιά στο λουτρό. (Bates & Hanson, 1996) 1.5.5 Τα ψυχρά λουτρά Τα ψυχρά λουτρά γίνονται με απλό κρύο νερό, είτε προερχόμενο από πηγή, είτε από ποτάμι. Η ευεργετική τους δράση οφείλεται στην χαμηλή θερμοκρασία του νερού. Όσο πιο χαμηλή η θερμοκρασία μάλιστα, τόσο πιο ωφέλιμο για την τόνωση του οργανισμού. Βασική προϋπόθεση, ο οργανισμός δεν πρέπει να είναι εξασθενημένος, διότι όσο περισσότερο είναι, τόσο λιγότερο ωφελείται από την ψυχρότητα του λουτρού. 24

Τα ψυχρά λουτρά πραγματοποιούνται είτε σε λουτρικές εγκαταστάσεις είτε σε ποταμούς. Το νερό στα λουτρά είναι λιγότερο κρύο απ ότι στους ποταμούς, λόγο της στασιμότητας του και της θέρμανσης του από το σώμα του λουόμενου. Ψύχει όμως περισσότερο το σώμα, διότι στο ποτάμι ο λουόμενος έχει περιθώρια κολύμβησης και ελεύθερων κινήσεων, ενέργειες που δεν αφήνουν τη θερμοκρασία του σώματος να πέσει. Επομένως, όταν το λουτρό πρέπει να γίνει σε μικρή δεξαμενή, το νερό πρέπει να είναι λιγότερο κρύο, και ο λουόμενος πρέπει να μείνει σε αυτό για μικρό χρονικό διάστημα. Οι λιγότερο ατρόμητοι, δεν καταφέρνουν να μείνουν σε ηρεμία στο νερό για πάνω από ένα λεπτό, ενώ οι περισσότερο ατρόμητοι καταφέρνουν κολυμπώντας να παραμείνουν για δεκαπέντε λεπτά. Κάνοντας όμως συχνά ψυχρά λουτρά, αυξάνεται σταδιακά και κατά λίγο η ανεκτικότητα του ανθρώπου στο κρύο νερό. Η θερμοκρασία του σώματος μας είναι 36-37 βαθμούς Κελσίου. Το κρύο νερό του λουτρού, έχει πολύ χαμηλότερη θερμοκρασία, ανάμεσα σε 18 και 25 βαθμούς Κελσίου. Έτσι, το ψυχρό νερό, υπακούοντας τους φυσικούς νομούς, απορρόφα την θερμότητα από το ζεστότερο σώμα του λουόμενου. Με τη σειρά του, το σώμα αποβάλει την θερμότητα ώστε να εξισωθεί η θερμοκρασία σώματος και νερού. Επομένως, το νερό αναγκαστικά θερμαίνεται και το σώμα ψύχεται. Προφανώς, όσο πιο κρύο είναι το νερό και υψηλή η θερμοκρασία του σώματος, τόσο περισσότερο ψύχεται το σώμα και θερμαίνεται το νερό. Όταν η θερμοκρασία του νερού δεν υπερβαίνει τα όρια και είναι ανάλογη με την ανεκτικότητα του κάθε οργανισμού, προκαλεί τα εξής φυσιολογικά αποτελέσματα, τα οποία όλοι λίγο πολύ έχουμε δοκιμάσει. Στην αρχή το σώμα κρυώνει και παρατηρούμε κάποιες σπασμωδικές κινήσεις. Το δέρμα συσπάται, οι πόροι συσφίγγονται και τα περιφερικά αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται. Αναστέλλονται όλες οι δερματικές εκκρίσεις και το αίμα φεύγει από την περιφέρεια και πάει προς τα κεντρικά όργανα. Οι υποδερμικές φλέβες δεν είναι πλέον ορατές και μια γενική ωχρότητα καταλαμβάνει όλο το σώμα. Η αναπνοή γίνεται άτακτα και σπασμωδικά, ενώ ο σφυγμός είναι στην αρχή γρήγορος, αλλά μετά άτακτος και αργός. Αυτές είναι οι επιδράσεις που προκαλούνται στο σώμα κατά τη διάρκεια του λουτρού. (Bates & Hanson, 1996) 25

Αφού ο λουόμενος βγει από το νερό και σκουπιστεί καλά, η ενέργεια του κρύου νερού παύει να υπάρχει, λύνεται η σύσπαση του δέρματος, οι πόροι ανοίγουν και τα περιφερικά αγγεία διαστέλλονται πάλι. Το αίμα, όπως και τα άλλα υγρά του σώματος, τα οποία ήταν συσσωρευμένα στα κεντρικά όργανα, διαχέονται προς την επιφάνεια του δέρματος. Έτσι μια ερυθρότητα καταλαμβάνει το σώμα και η θερμοκρασία αυξάνεται σταδιακά. Όλες οι λειτουργίες του οργανισμού επανέρχονται στα φυσιολογικά, και έτσι ο λουόμενος αισθάνεται μεγίστη ανακούφιση και αυξημένη ενέργεια. Όταν όμως είτε η διάρκεια του λουτρού παραταθεί περισσότερο από όσο πρέπει, είτε όταν το νερό είναι πολύ ψυχρό και έρχεται σε αντίθεση με την ισχύ του οργανισμού, τότε το λουτρό παύει να έχει ευεργετική δράση αλλά προκαλεί διάφορα προβλήματα. Ο λουόμενος μπορεί να αισθανθεί πονοκέφαλο, λόγο της συσσώρευσης και της παραμονής για μεγάλο χρονικό διάστημα του αίματος στο κεφάλι. Εμφανίζονται σπασμοί στο σώμα, τρέμουλο, τα μάτια διογκώνονται και μαυρίζουν, η ίριδα μικραίνει, το χρώμα του προσώπου παίρνει μια γκρίζα απόχρωση και τα δάχτυλα των άκρων λεπταίνουν. Αυτά τα φαινόμενα τα διαδέχονται πόνοι στο υπογάστριο και σκοτοδίνες. Η καρδιά, προσπαθώντας να καταβάλει την αντίσταση που δέχεται από τη σύσφιξη της περιφέρειας και το ψύχος, διπλασιάζει τις δυνάμεις της, οπότε προκύπτουν πόνοι στο στήθος και ταραχή της κυκλοφορίας στα μεγάλα αγγεία. Η κεφαλαλγία και οι σκοτοδίνες μπορεί να ταλαιπωρούν τον λουόμενο ακόμα και για πολλές ώρες μετά το λουτρό. Η καταλληλότερη θερμοκρασία για τα ψυχρά λουτρά είναι ένα θέμα που δεν βρίσκει όλους τους γιατρούς σύμφωνους. Ορισμένοι λένε από 10 έως 16 βαθμούς Κελσίου, άλλοι έως 18 και άλλοι έως 20. Σχεδόν όλοι όμως συμφωνούν ότι η θερμοκρασία δεν πρέπει να είναι χαμηλότερη των 17 βαθμών όταν πρόκειται για άτομο που δεν είναι εξοικειωμένο με τα κρύα λουτρά, λόγο της αιφνίδιας συγκέντρωσης του αίματος στα κεντρικά όργανα. (Bates & Hanson, 1996) Υπάρχει μια θερμοκρασία για το λουτρό, η οποία δεν προσβάλει αισθητά την θερμοκρασία του σώματος. Η θερμοκρασία αυτή δεν είναι σταθερή για κάθε άτομο. Ποικίλει ανάλογα με την εποχή, την ημέρα, την υγεία και τη διάθεση του κάθε ανθρώπου. Και το μόνο εργαλείο που μπορεί να μας δώσει έγκυρο αποτέλεσμα για την θερμοκρασία του νερού είναι η ατομική αίσθηση του 26

εκάστου λουόμενου. Δηλαδή, αν το ψυχρό λουτρό προκαλεί ευχάριστη αίσθηση στο σώμα του λουόμενου, τότε αυτή είναι η κατάλληλη θερμοκρασία και το λουτρό θα είναι ωφέλιμο για αυτόν. (Μπαλανός, 1906) Αντίθετα, αν το νερό προκαλεί δυσαρέσκεια σε αυτόν, επειδή δεν είναι ανάλογο με την ισχύ του σώματος, τότε το λουτρό μπορεί να αποβεί επιβλαβές. Σε αυτή την περίπτωση ο λουόμενος μπορεί να διορθώσει τη θερμοκρασία του νερού έως ότου το αισθανθεί ευχάριστο. Η ωφελιμότητα των ψυχρών λουτρών, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η ηλικία, η κράση και η ισχύ κάθε οργανισμού, αλλά και η χρονική στιγμή στο έτος, η εποχή και το κλίμα της ατμόσφαιρας παίζουν σημαντικό ρόλο. Επίσης, εξαρτάται και από την προδιάθεση του καθένα προς τις διάφορες ασθένειες. Είναι σημαντικό, ο λουόμενος να επισκεφτεί έναν γιατρό πριν την πρώτη επίσκεψη σε λουτρό, ώστε να πάρει την συναίνεση αλλά και τις κατάλληλες οδηγίες. Κάποιοι βασικοί κανόνες είναι οι παρακάτω. Το στομάχι πρέπει να είναι πάντα κενό, το σώμα να μην είναι ιδρωμένο, πρώτα να βυθίζεται το κεφάλι και μετά το σώμα, η διάρκεια του λουτρού να είναι πάντοτε μικρή, μετά το λουτρό το σώμα να σκουπίζεται πολύ καλά και τέλος μετά το λουτρό να υπάρχει μικρή ανάπαυση του λουόμενου, και να εκτελείται ελαφριά κίνηση, με προτιμώμενη τον περίπατο. Αν ακολουθηθούν αυτοί οι κανόνες, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος βλάβης για τον λουόμενο. Η κατάλληλη χρήση των ψυχρών λουτρών μπορεί να επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα, τα οποία δεν μπορούν να έρθουν με άλλο είδος θεραπείας. Πολλοί γιατροί στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο, έχουν αντικαταστήσει κάποιες θεραπείες με φάρμακα με την υδροθεραπεία, διότι θεωρούν πως τα λουτρά είναι δυναμωτικά, για οργανισμούς που έχουν εξασθενήσει από τις καταχρήσεις. Οι άνθρωποι που δεν είναι εξοικειωμένοι με τα ψυχρά λουτρά, μπορούν να αρχίσουν από χλιαρά και όχι μεγάλης διάρκειας λουτρά, έχοντας υπ όψιν και τις οδηγίες του γιατρού τους, και σταδιακά να προχωρήσουν στα ψυχρά λουτρά. Τα ψύχρα λουτρά διαχωρίζονται στα παρακάτω: 27

1.5.5.1 Τα λουτρά διά εμβαπτίσεως Τα λουτρά διά εμβαπτίσεως είναι τα πιο συνηθισμένα λουτρά, όπου ολόκληρο το σώμα μπαίνει στο νερό είτε ποταμού, είτε θάλασσας, είτε δεξαμενής, θερμοκρασίας 16-18-20 βαθμών Κελσίου. Το πλεονέκτημα αυτών είναι ότι η ενέργεια του ψυχρού νερού εξαπλώνεται σε ολόκληρο το σώμα του λουόμενου. Μέσα στο νερό, η κίνηση είναι αναγκαία και ωφέλιμη, όπως αναγκαία είναι και η απομάκρυνση του νερού με τρίψιμο μετά το λουτρό, ώστε να προκληθεί ταχεία αντίδραση με τις ευεργετικές ιδιότητες που αναφέραμε πιο πάνω. Υπενθυμίζουμε ότι το ψυχρό λουτρό σε δεξαμενή πρέπει να είναι μικρό σε διάρκεια, αφού δεν αφήνει περιθώρια για ελεύθερες κινήσεις του σώματος, οι οποίες θα καθυστερούσαν την ψύξη του σώματος. Είναι κατάλληλα για νέους, μεγάλους, και γενικά όχι πολύ εξασθενημένους οργανισμούς, ενώ απαγορεύονται σε μικρά παιδιά, σε αδύναμους οργανισμούς και σε άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με αυτού του είδους λουτρά. (Πολυζωίδης, 1878) 1.5.5.2 Τα λουτρά δια αποπλύσεως Στα λουτρά δια αποπλύσεως γίνονται εντός του σπιτιού με διάφορους τρόπους. Όρθιοι η καθισμένοι σε λουτήρα ή μεγάλη δεξαμενή, σε σημείο που να υπάρχει προστασία από τον αέρα. Με ένα σφουγγάρι, νερό, και σαπούνι εάν θέλει ο λουόμενος ταυτόχρονα να καθαρίσει και το σώμα, αρχίζει από το κεφάλι, και κατεβαίνει σταδιακά αλλά γρήγορα προς το στήθος, τους ώμους, το θώρακα, την κοιλιά, τα άνω άκρα και τέλος τα κάτω άκρα. Αυτές οι κινήσεις πρέπει να γίνουν από τον ίδιο τον λουόμενο, ώστε το μυϊκό του σύστημα να είναι εν ενεργεία και να αποφευχθεί η γρήγορη μετακίνηση του αίματος στα κεντρικά όργανα. Με το τέλος του λουτρού και το γρήγορο σκούπισμα επιτυγχάνεται η αντίδραση που θέλουμε. Όπως είπαμε, δεν υπάρχει μια καθορισμένη θερμοκρασία για το νερό. Ο καθένας κρίνει για τον εαυτό του την καταλληλότητα της θερμοκρασίας, η οποία μπορεί να φτάσει από τους 22 βαθμούς Κελσίου μέχρι και τους 12 βαθμούς Κελσίου. (Πολυζωίδης, 1878) 28

Η διάρκεια του λουτρού πρέπει να είναι 5-6 λεπτά. Αυτός ο τρόπος λουτρού είναι εύκολος, και συνίσταται σε όλους όσους αγαπούν την υγεία και την καθαριότητα. 1.5.5.3 Τα λουτρά δια επιβροχής Τα λουτρά δια επιβροχής είναι ο τύπος λουτρού που είναι κάτι ανάμεσα στους δυο προηγούμενους. Βρέχεται δηλαδή το σώμα αλλά ούτε βυθίζεται ούτε πλένεται σταδιακά. Η επιδερμική επιφάνεια βρέχεται μονομιάς, χωρίς όμως να υπάρχει η ώθηση του αίματος προς το κέντρο. Προκαλείται ωστόσο δροσιστικότατα και κλονισμός στο δέρμα που είναι ωφέλιμα. Τα λουτρά αυτά τα συναντάμε από τα αρχαία χρόνια, όπως αναφέρουν ο Ιπποκράτης και ο Αρεταίος στα κείμενα τους. Το πλεονέκτημα αυτού του λουτρού είναι ότι ο λουόμενος περιχύνει ο ίδιος το νερό πάνω του, μέσω ενός δοχείου που ο πυθμένας του έχει τρύπες, ώστε να πέφτει το νερό σαν βροχή. Το λουτρό μπορεί να επαναληφτεί όσες φορές νιώθει ο λουόμενος ότι το έχει ανάγκη, ή όσες φορές του το συστήσει ο γιατρός. (Πολυζωίδης, 1878) 1.5.6 Τα θερμά λουτρά Στα θερμά λουτρά ανήκουν 3 είδη λουτρών, που τα ξεχωρίζουμε από τη διαφορά θερμοκρασίας και είναι τα υπόχλια ή δροσερά, τα χλιαρά και τα θερμά. 1.5.6.1 Τα υπόχλια ή δροσερά Τα υπόχλια ή δροσερά λουτρά έχουν θερμοκρασία 20-25 βαθμούς Κελσίου, και είναι κατάλληλα για όσους δεν έχουν συνηθίσει τα ψυχρά λουτρά. Σε αντίθεση με τα ψυχρά λουτρά, οι πόροι του δέρματος δεν συστέλλονται τόσο, οι λειτουργίες του δέρματος συνεχίζουν να πραγματοποιούνται, η επιδερμίδα ποτίζεται και μαλακώνει, και το δέρμα απορροφάει μικρή ποσότητα η όποια δροσίζει όλο τον οργανισμό. Κανονίζει τις λειτουργίες του σώματος, ελαττώνει την ευαισθησία των οργάνων που λειτουργούσαν υπέρμετρα και κατευνάζει το νευρικό σύστημα. 29

Τα πλεονεκτήματα του είναι περισσότερα τις θερμές μέρες του έτους, διότι αφαιρει ποσότητα θερμότητας από το σώμα, ελαττώνει την υπερβολική ενέργεια της επιδερμίδας και τους άφθονους ιδρώτες, κατευνάζει την μεγάλη διεγερσιμότητα του εγκεφάλου και χαλαρώνει το μυαλό από έντονες και παρατεταμένες ασχολίες. Επίσης, μετά το νευρικό σύστημα, επαναφέρει και το μυϊκό σύστημα. Ακόμα, τα λουτρά αυτά είναι το μόνο ασφαλές μέσο κατά των επιδερμικών νοσημάτων, διότι απωθούν την ένταση και τη βαρύτητα αυτών, ενισχύοντας τον οργανισμό που πλέον μπορεί να τα αντιμετωπίσει ευκολότερα. Τέλος, επειδή το αίμα και τα λοιπά υγρά δεν ωθούνται με μεγάλη ορμή από την περιφέρεια προς το κέντρο, η καρδιά δεν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να τα απωθήσει πίσω στην περιφέρεια κατά την αντίδραση. Αυτό το γεγονός κάνει αυτά τα λουτρά προσβάσιμα σε λίγο εξασθενημένους οργανισμούς, σε αυτούς με αδύναμη κράση, που δεν μπορούν να πάρουν μέρος στα υπόλοιπα είδη λουτρών. (Πολυζωίδης, 1878) Η διάρκεια του χλιαρού λουτρού κυμαίνεται από μισή ώρα έως και μιάμιση ώρα. Για να έχει όφελος δεν πρέπει να διαρκεί παραπάνω. Αν όμως παραταθεί η διάρκεια, τότε πρέπει να προστεθεί λίγο ζεστό νερό και να ανακατευτεί καλά. Κάποιες φορές χρειάζεται να παραταθεί, μετά από εντολή γιατρού. Κατά την είσοδο στο νερό, ο λουόμενος αισθάνεται σπασμώδη κλονισμό και στενοχώρα στο στήθος, από την πίεση του νερού, φαινόμενα που υποχωρούν μετά από λίγο. Μετά τη βύθιση του σώματος, αισθάνεται μια ευχάριστη θερμότητα να μεταδίδεται σε όλο τον οργανισμό, χαλαρώνει ο σφυγμός και η αναπνοή, ανακουφίζεται και έχει υπνηλία. Δεν πρέπει όμως να υποχωρήσει στην όρεξη για ύπνο. Το πρόσωπο, το μέτωπο και οι κρόταφοι καλύπτονται από ελαφρύ στρώμα ιδρώτα, η επιδερμίδα μαλακώνει, εξογκώνεται και παρατηρείται φυσική απολέπιση, και οι πόροι ανοίγουν. Επίσης, υπάρχει μια αισθητή απορρόφηση υγρών, πράγμα που παρατηρήθηκε από την αύξηση του σωματικού βάρους και της ποσότητας των ούρων. (Πολυζωίδης, 1878) Μετά το λουτρό, το σώμα πρέπει να σκουπίζεται καλά και ο λουόμενος πρέπει να προφυλάσσεσαι από κρύο αέρα για αρκετή ώρα. Ιδιαίτερα καλά πρέπει να σκουπιστεί το στήθος γιατί υπόκειται ευκολότερα στην ψύξη και σε άλλες αρρώστιες. Από κει και περά, οι λειτουργίες του σώματος εκτελούνται ευκολότερα και γρηγορότερα. 30

1.5.6.2 Τα χλιαρά λουτρά Τα χλιαρά λουτρά, έχουν μεγαλύτερη επίδραση όταν ο λουόμενος είναι ευερέθιστος, νευρικός ή αγχωμένος, διότι τότε ο οργανισμός του καταλαμβάνεται από σπασμούς και είναι κουρασμένος. Έτσι, μέσω του λουτρού κατευνάζεται ο υπέρμετρος ερεθισμός των νευρών, μετριάζεται η κυκλοφορία, ανακουφίζεται το μυϊκό σύστημα και δροσίζεται το σώμα χωρίς να εξασθενεί. Όταν το σώμα είναι σε ηρεμία δηλαδή δεν προσφέρει μεγάλα πλεονεκτήματα. Τα χλιαρά λουτρά είναι χρήσιμα για όλες τις ηλικίες, από τα νεογνά έως και τους ηλικιωμένους. Τα πολύ θερμά δεν είναι πολύ υγιεινά για τον οργανισμό, διότι επιφέρει αδυναμία και χαλάρωση σε όλους τους ιστούς του σώματος. Η θερμοκρασία του λουτρού κυμαίνεται από 32 έως 40 βαθμούς Κελσίου, και η ενέργειά τους είναι ερεθιστική και διεγερτική. Με την είσοδο στο νερό, ο λουόμενος αισθάνεται στενοχώρα στο στήθος, δύσπνοια, και αρχικά ανυπόφορη αύξηση της θερμοκρασίας σε όλο το σώμα του. Το πρόσωπο του κοκκινίζει και εξογκώνεται, όπως και το υπόλοιπο σώμα, τα υγρά ρέουν από το κέντρο προς την περιφέρεια, οι φλέβες διογκώνονται και ο σφυγμός καθίσταται γρήγορος. Άφθονος ιδρώτας καλύπτει το πρόσωπο και το κεφάλι βαραίνει, συχνά και με πόνο. Η διάρκεια του λουτρού δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλη διότι ενδέχεται να έχει δεινές συνέπειες. Αν κατά τη διάρκεια του λουτρού ο λουόμενος αισθανθεί ιδιαίτερο βάρος στο κεφάλι, αν ζαλίζεται και έχει σκοτοδίνες, ή αν έχει τάση για ύπνο, τότε επίκειται κίνδυνος, και πρέπει να βγει αμέσως ώστε να μην υποστεί κάποια ανεπανόρθωτη ζημιά. Δεν είναι λίγες οι φορές που προκληθήκαν εσωτερικές αιμορραγίες, και μάλιστα σε υγιείς και δυνατούς οργανισμούς. (Barron, 2009) Μετά το λουτρό, απαιτείται προφύλαξη από την ψύξη, διότι το υγρό και θερμό σώμα προσβάλλεται εύκολα από αυτήν, ιδιαίτερα το στήθος και τα πόδια. Ο λουόμενος πρέπει να σκουπιστεί καλά, και για μια ώρα τουλάχιστον να μην εκτεθεί στην ατμόσφαιρα διότι ο ιδρώτας εξακολουθεί να εκκρίνεται. Η ανακούφιση από το βάρος που προκαλείται με το λουτρό είναι πολύ ευχάριστη αίσθηση. Την ευχαρίστηση αυτή ακολουθούν η όρεξη για ύπνο, η γενική ανορεξία, και η χαλάρωση του μυαλού και του νευρικού συστήματος. 31

Γι αυτό και συνίστανται από τους γιατρούς όταν υπάρχει υπέρμετρος ερεθισμός των νεύρων, για να αποφευχθεί εσωτερική φλεγμονή, κ.α. Απαγορεύονται στους εξασθενημένους οργανισμούς και στα μικρά παιδιά γενικά. (Πολυζωίδης, 1878) 1.6 Η επίδραση της υδροθεραπείας και οι θεραπευτικές ενδείξεις στον οργανισμό τμηματικά 1.6.1 Επίδραση επί της αναπνοής Ισχυρά και αιφνίδια ερεθίσματα ψύχους και θερμότητας, είτε γενικά είτε τοπικά, κυρίως εφαρμοσμένα στο κεφάλι, στον αυχένα και στους ώμους, δρώντας αντανακλαστικά, προκαλούν βαθειά εισπνοή. Η συνεχιζόμενη επίδραση ισχυρών θερμικών ερεθισμάτων προκαλεί παρατεταμένη εκπνοή. Γενικά, με την επίδραση ψύχους η αναπνοή καθίσταται ταχύτερη και βαθύτερη, ενώ με μεγάλης διάρκειας επίδραση θερμότητας, η αναπνοή γίνεται ταχύτερη και επιπολαιότερη. Επειδή τόσο στα θερμά όσο και στα ψύχρα λουτρά συμβαίνει αύξηση των καύσεων στον οργανισμό, αυξάνεται και η ποσότητα απέκκρισης διοξειδίου του άνθρακα, γι αυτό και η αναπνοή γίνεται βαθύτερη. Όσο περισσότερο προσεγγίζει η θερμοκρασία του νερού το αδιάφορο σημείο, τόσο λιγότερο ερεθίζεται το αναπνευστικό κέντρο. (Bates & Hanson, 1996) 1.6.1.1 Θεραπευτικές ενδείξεις επί της αναπνοής Η διέγερση της αναπνοής μέσω της υδροθεραπείας, χρησιμοποιείται για διάφορες παθήσεις του αναπνευστικού, κυρίως για την βρογχοπνευμονία στην παιδική ηλικία. Για την αποφυγή έντονης 32

ψύξης του υπόλοιπου σώματος, βάζουμε τον ασθενή σε χλιαρό νερό, αφήνοντας λεπτές ακτίνες ψυχρού νερού να πέφτουν από ύψος στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Τα αποτελέσματα αυτής της μεθόδου είναι συνήθως άμεσα και συμβάλουν στην βελτίωση της αναπνοής και την διευκόλυνση της απόχρεμψης. Η βαθιά αναπνοή επιδρά και στην κυκλοφορία του αίματος, οπότε προσφέρεται θεραπεία και για λοιμώδεις νόσους. Η επίδραση του ψύχους στα αιμοφόρα αγγεία καταπολεμά την επικίνδυνη παράλυση των αγγειοκινητικών νευρώνων, ενώ η επίδραση επί της αναπνοής ενισχύει την λειτουργία της καρδιάς. 1.6.2 Επίδραση επί της πιέσεως του αίματος Η πίεση του αίματος αυξάνεται με τα γενικά ψυχρά επιθέματα, και ελαττώνεται με τα θερμά ( όχι με τα πολύ θερμά και βραχέα). Αυτά τα φαινόμενα είναι κυρίως συνέπειες της επίδρασης επί των αγγείων παρά επί της καρδίας. Αυτό είναι φανερό διότι τα ερεθίσματα ( ψύχος και θερμότητα) που προκαλούν πρωτοπαθή σύσπαση στα τοιχώματα των περιφερικών αγγείων, προκαλούν και αύξηση της πίεσης του αίματος, ενώ τα ερεθίσματα ( θερμότητα) που προκαλούν διεύρυνση και χαλάρωση του αγγειακού τοιχώματος, προκαλούν και πτώση της πίεσης του αίματος. (Πολυζωίδης, 1878) Όταν επέλθει σημαντική επιδείνωση της καρδιακής λειτουργιάς, π.χ. επί παρατεταμένης επίδρασης μεγάλης θερμότητας, ελαττώνεται η πίεση του αίματος. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν κατά τα φωτόλουτρα, τα θερμά αερόλουτρα κλπ, ιδιαίτερα σε ασθενείς προχωρημένης ηλικίας. Η επίδραση τοπικών ψυχρών υδροθεραπευτικών μέσων επί της πίεσης του αίματος δεν είναι με βεβαιότητα γνωστή. (Bates & Hanson, 1996) 1.6.2.1 Θεραπευτικές ενδείξεις επί της πιέσεως του αίματος Υδροθεραπευτικά μέσα σε συνδυασμό με μηχανικά ερεθίσματα ( καταιονήσεις, εντριβές) προκαλούν αύξηση της πίεσης του αίματος, ακόμα και όταν ο θερμικός ερεθισμός μόνος έχει ως 33

αποτέλεσμα την ελάττωση αυτής. Ελαφροί μηχανικοί ερεθισμοί ( καταιόνηση χωρίς μεγάλη πίεση) δεν προκαλούν καμία απολύτως αλλοίωση στην πίεση του αίματος. υπέρτασης και υπότασης. (Πολυζωίδης, 1878) Βοηθάει σε περιπτώσεις 1.6.3 Επίδραση επί της εναλλαγής της ύλης Η χημική ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος συντελείται, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, σε περιπτώσεις επίδρασης ψύχους, με διάσπαση ουσιών που στερούνται αζώτου (γλυκογόνο και λίπος). Όταν όμως, σε περιπτώσεις παρατεταμένου έντονου ψύχους, δεν επαρκούν οι ουσίες που δεν περιέχουν άζωτο, πραγματοποιείται καύση και αζωτούχων πλέον ουσιών για παραγωγή της απαραίτητης θερμότητας. Αυτό συμβαίνει και σε εφαρμογή παρατεταμένων θερμών λουτρών, καθώς όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του σώματος, ακολουθεί και αύξηση της διάσπασης τόσο των αζωτούχων, όσο και των μη αζωτούχων ουσιών. Σε χλιαρά και αδιάφορα θεραπευτικά μέσα η εναλλαγή της ύλης επηρεάζεται ελάχιστα. Πέρα από την αυξανόμενη έκκριση αζωτούχων ουσιών, η επίδραση έντονων υδροθεραπευτικών μέσων προκαλεί και αύξηση των παραγόμενων οξέων και αλάτων, λόγω της αυξανόμενης λειτουργίας των διαφόρων εσωτερικών οργάνων. Άξια αναφοράς είναι και η λευκωματουρία που μπορεί να προκληθεί από επίδραση λίαν ψυχρών μέσων και, συνοδευόμενη από κιλυνδρουρία, οφείλεται σε βλάβη των νεφρών ως συνέπεια της ψύξης. (Πολυζωίδης, 1878) 1.6.3.1 Θεραπευτικές ενδείξεις επί της εναλλαγής της ύλης Λόγω της αύξησης της διάσπασης των μη αζωτούχων ουσιών (γλυκογόνου και λίπους), τα ψυχρά λουτρά ενδείκνυνται ως ενισχυτικά μέσα στην θεραπεία της παχυσαρκίας. 34