EPL 034 Ergastărio 1: To leitourgikì sôsthma UNIX

EPL 034 Ergastărio 1: To leitourgikì sôsthma UNIX 1 Istorikă anadromă Το ειτουργικό σύστηµα (operating system) ενό υπο ογιστή, είναι ένα σύνο ο προγραµµάτων τα οποία ρυθµίζουν, συντονίζουν και επιβ έπουν τη ειτουργία του υ ικού (hardware) του υπο ογιστή, προσφέροντα παρά η α διάφορε υπηρεσίε στι εφαρµογέ που χρησιµοποιούν οι χρήστε και που αποτε ούν µέρο του ογισµικού (software) του υπο ογιστή. Το ειτουργικό σύστηµα Unix δηµιουργήθηκε τι αρχέ τη δεκαετία του 70 στα Bell Labs και χρησιµοποιείται σή- µερα για τη ειτουργία προσωπικών υπο ογιστών εώ και υπερ-υπο ογιστών. Κυκ οφορεί σε διάφορε παρα αγέ όπω AIX, Solaris, FreeBSD και Linux. Το τε υταίο είναι µία δωρεάν παρα αγή του Unix η οποία αναπτύχθηκε και αναπτύσσεται µε τη µέθοδο open source. Η βασικότερη για την εποχή καινοτοµία του Unix ήταν το ότι ήταν γραµµένο σε γ ώσσα υψη ού επιπέδου και συγκεκριµένα στη γ ώσσα προγραµµατισµού C, τη γ ώσσα δη αδή που θα διδαχθείτε σε αυτό το µάθηµα! Υποστηρίζει δε µεταξύ ά ων πο απ ού χρήστε (multi-user), πο απ έ εργασίε (multi-tasking), πο υεπεξεργασία (multi-processing) και επεξεργασία πραγµατικού χρόνου (real-time processing). 2 To ergastărio B103 Το εργαστήριο Β103 αποτε είται από υπο ογιστέ εφοδιασµένου µε το ειτουργικό σύστηµα Fedora Core 5, µία έκδοση τη παρα αγή του Unix γνωστή ω Linux. ιαθέτουν δε ένα µεγά ο αριθµό εφαρµογών Unix. Ο κάθε υπο ογιστή του εργαστηρίου ταυτοποιείται µε ένα µοναδικό όνοµα του τύπου csxxxx, όπου XXXX ένα τετραψήφιο αριθµό αρχίζοντα από το 4030 και αυξανόµενο ανά τέσσερα (π.χ. cs4030, cs4034, cs4038... κ.ο.κ.). Σε αντίθεση µε τον προσωπικό σα υπο ογιστή, όπου τα αρχεία ό ων των χρηστών βρίσκονται αποθηκευµένα στο σκ ηρό δίσκο του συγκεκριµένου υπο ογιστή, οι υπο ογιστέ του εργαστηρίου Β103 ειτουργούν ω σταθµοί εργασία (workstations) αυτό σηµαίνει ότι τα αρχεία των χρηστών βρίσκονται αποθηκευµένα σε κάποιο εξυπηρετητή (server) µε τον οποίο ενώνονται οι υπο ογιστέ του εργαστηρίου µέσω δικτύου, δίδοντα έτσι την αίσθηση στου χρήστε ότι χρησιµοποιούν ένα δικό του προσωπικό υπο ογιστή. Το π εονέκτηµα αυτή τη προσέγγιση είναι ότι ένα χρήστη µπορεί να έχει πρόσβαση στα αρχεία του από οποιοδήποτε υπο ογιστή του εργαστηρίου. Επιπ έον, ένα χρήστη µπορεί να ενωθεί εξ αποστάσεω µε ένα από του υπο ογιστέ του εργαστηρίου και να του αναθέσει τη διεκπεραίωση µία εργασία. Γι αυτό το όγο δεν πρέπει να απενεργοποιείτε ούτε να αποσυνδέετε τι µηχανέ του εργαστηρίου από την παροχή ρεύµατο. Σε περίπτωση που επιθυµείτε να κάνετε restart µία µηχανή του εργαστηρίου πατήστε το συνδυασµό π ήκτρων Ctrl-Alt-Backspace. 3 ErgasÐa 1: diadikasða login ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από τούδε και στο εξή, όποτε χρειάζεται να πατήσετε το π ήκτρο enter (ή α ιώ return), θα β έπετε στι οδηγίε το σύµβο ο Οµοίω, όποτε χρειάζεται να π ηκτρο ογήσετε ένα κενό διάστηµα (space), θα β έπετε στι οδηγίε το σύµβο ο. Για να κάνετε login στο σύστηµα εφαρµόστε τα ακό ουθα: 1. Στο κουτί κειµένου που εµφανίζεται στην οθόνη του υπο ογιστή σα π ηκτρο ογείστε το username που σα δόθηκε και πατήστε 2. Η ονοµασία του κουτιού α άζει σε password. Π ηκτρο ογείστε το password που σα δόθηκε και πατήστε Αν ό α πήγαν κα ά θα δείτε µπροστά σα την επιφάνεια εργασία σα (desktop). ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 1

Σε περίπτωση που δεν καταφέρετε να κάνετε login επανα άβετε τη διαδικασία προσέχοντα τα ακό ουθα: Βεβαιωθείτε ότι έχετε εισαγάγει το username και το password σα ακριβώ όπω είναι γραµµένο στη φόρµα που σα έχει δοθεί. Η διάκριση µεταξύ πεζών και κεφα αίων γραµµάτων είναι σηµαντική. Με ά α όγια τα usernames ee07ap1, EE07ap1 και ee07ap1 είναι διαφορετικά. Βεβαιωθείτε ότι έχετε εισαγάγει το username σα χρησιµοποιώντα µόνο πεζά γράµµατα και ότι έχετε εισαγάγει το password σα χρησιµοποιώντα πεζά ή κεφα αία γράµµατα όπω ακριβώ αυτά αναγράφονται πάνω στη φόρµα που σα έχει δοθεί. Βεβαιωθείτε ακόµη ότι το π ήκτρο caps lock δεν είναι ενεργοποιηµένο. Το password σα περι αµβάνει µεταξύ ά ων σηµεία τη στίξη. Σε µερικέ περιπτώσει ο χαρακτήρα που αναγράφεται πάνω στο π ηκτρο όγιο δεν αντιστοιχεί µε το χαρακτήρα που εµφανίζεται στη οθόνη. Στην αρχική οθόνη, όπου σα ζητείται το username σα, βεβαιωθείτε ότι τα π ήκτρα αντιστοιχούν στα σηµεία τη στίξη που χρειάζεστε, πρωτού προχωρήσετε στην οθόνη του password όπου δε µπορείτε να δείτε του χαρακτήρε που εισάγετε. 4 ErgasÐa 2: to kèlufoc kai to grafikì peribĺllon ergasðac 1. Το ειτουργικό σύστηµα Fedora είναι εφοδιασµένο µε το γραφικό ειτουργικό περιβά ον Gnome. Ωστόσο, ο παραδοσιακό τρόπο διάδραση µε ένα Unix σύστηµα είναι µέσω του κέ υφου (shell), το οποίο είναι ένα πρόγραµµα που δέχεται εντο έ από το χρήστη αποκ ειστικά µέσω του π ηκτρο ογίου. Για του σκοπού του µαθήµατο είναι σηµαντικό να εξοικειωθείτε π ήρω µε την εισαγωγή εντο ών µέσω του κέ υφου. Για να µπορέσετε να δου έψετε µε το κέ υφο του συστήµατό σα θα πρέπει να ανοίξετε ένα τερµατικό (terminal). Αυτό µπορείτε να το επιτύχετε µε δύο τρόπου : Μέσω του µενού στην κορυφή τη οθόνη επι έγοντα το Applications > Accessories > Terminal Κάνοντα δεξί-κ ικ πάνω στο φόντο τη επιφάνεια εργασία και επι έγοντα το Open Terminal Μπροστά σα θα εµφανιστεί το κενό παράθυρο του τερµατικού, µε το κέ υφο να αναµένει την επόµενή σα εντο ή. Για το σκοπό αυτό, εµφανίζεται στην οθόνη του τερµατικού η προτροπή του κέ υφου (prompt) η προτροπή αυτή διαφέρει από σύστηµα σε σύστηµα και από κέ υφο σε κέ υφο. Για ευκο ία στι οδηγίε θα την αναπαριστούµε πάντοτε ω. ίπ α από την προτροπή εµφανίζεται ένα αναµοσβήνων τετράγωνο, ο δροµέα, ο οποίο υποδεικνύει τη θέση όπου θα εµφανιστεί ο επόµενο χαρακτήρα που θα π ηκτρο ογήσει ο χρήστη. Ο ε οι εντο έ του κέ υφου έχουν κάποιο όνοµα το οποίο δεν περι αµβάνει κενά διαστήµατα. Για να επεξεργαστεί το κέ υφο µία εντο ή θα πρέπει ο χρήστη να π ηκτρο ογήσει το όνοµά τη και στη συνέχεια να πατήσει το Για παράδειγµα, η εντο ή του κέ υφου date εµφανίζει στην οθόνη του τερµατικού την ηµεροµηνία και ώρα του ρο ογιού του συστήµατο date Thu Jan 24 16:49:01 EET 2008 2. Πο έ εντο έ δέχονται µία ή περισσότερε παραµέτρου (parameters). Αν η εντο ή είναι το ρήµα µία πρόταση, οι παράµετροι αποτε ούν τα αντικείµενά τη, αυτά δη αδή στα οποία στρέφονται οι ενέργειε τη εντο ή. Οι παράµετροι χωρίζονται πάντοτε από το όνοµα τη εντο ή α ά και µεταξύ του µε του άχιστο ένα κενό διάστηµα. Μετά την τε ευταία παράµετρο, ο χρήστη θα πρέπει και πά ι να πατήσει Για παράδειγµα η εντο ή gedit που θα δούµε σε ίγο, δέχεται µία παράµετρο, όπω στο ακό ουθο παράδειγµα gedit mycode.c Στο πιο πάνω παράδειγµα, το mycode.c είναι παράµετρο τη εντο ή gedit. ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 2

Εχοντα µπροστά σα το παράθυρο του προγράµµατο gedit π ηκτρο ογείστε τα ακό ουθα: int main() { return 0; } Στη συνέχεια επι έξετε από το µενού το gedit την επι ογή File > Save. Τέ ο κ είστε το παράθυρο του gedit επι έγοντα από το µενού File > Quit και επιστρέψτε στο παράθυρο του τερµατικού. 3. Πο έ φορέ η σειρά των παραµέτρων παίζει κάποιο ρό ο. Για παράδειγµα η εντο ή mv που θα δούµε αργοτερα, µετονοµάζει µεταξύ ά ων ένα αρχείο, όπω στο ακό ουθο παράδειγµα mv mycode.c helloworld.c Εδώ, η πρώτη παράµετρο mycode.c είναι το υφιστάµενο όνοµα ενό αρχείου, και η δεύτερη παράµετρο helloworld.c το καινούργιο όνοµα. Η εντο ή mv κάνει αυτή τη διάκριση βάσει τη σειρά µε την οποία εµφανίζονται οι παράµετροι. 4. Εκτό από παραµέτρου, µία εντο ή του κέ υφου µπορεί να δεκτεί ένα ή περισσότερου διακόπτε (switches). Αν η εντο ή είναι το ρήµα και οι παράµετροι τα αντικείµενα µία πρόταση, τότε οι διακόπτε αποτε ούν τα επιρρήµατά τη, περιγράφουν δη αδή τον τρόπο µε τον οποίο η εντο ή πρέπει να επενεργήσει πάνω στι παραµέτρου τη, ακόµη και όταν αυτέ υπονοούνται. Οι διακόπτε ξεκινούν πάντοτε µε το χαρακτήρα - και χωρίζονται πάντοτε από το όνοµα τη εντο ή, από τυχόν παραµέτρου α ά και µεταξύ του µε του άχιστο ένα κενό διάστηµα. Μετά τον τε ευταίο διακόπτη ή παράµετρο, ο χρήστη θα πρέπει να πατήσει Για παράδειγµα η εντο ή ls που θα δούµε αργότερα, παρουσιάζει στην οθόνη του τερµατικού τα περιεχόµενα του εγόµενου τρέχοντο ευρετηρίου (current directory), παρα είποντα ωστόσο ό α τα αρχεία των οποίων το όνοµα ξεκινά µε. όπω στο ακό ουθο παράδειγµα ls Desktop Για να συµπερι άβουµε και αυτά τα αρχεία, θα πρέπει να χρησιµοποιήσουµε το διακόπτη -a όπω παρακάτω ls -a... Desktop.profile.Trash Σε αντίθεση µε τι παραµέτρου, δεν υπάρχει συγκεκριµένη σειρά µε την οποία χρειάζεται να π ηκτρο ογηθούν οι διακόπτε µία εντο ή. 5. Σε κάποιε περιπτώσει ένα διακόπτη ακο ουθείται από µία παράµετρο που τον αφορά. Για παράδειγµα, η εντο ή gcc που αποτε εί µία από τι βασικέ εντο έ που θα χρησιµοποιήσουµε στο µάθηµά µα, διαθέτει τον διακόπτη -o ο οποίο ακο ουθείται από µία δική του παράµετρο, όπω στο ακό ουθο παράδειγµα gcc helloworld.c -o hello Στο πιό πάνω παράδειγµα, η παράµετρο hello αφορά το διακόπτη -o. 6. Επειδή όπω αντι αµβάνεστε η διαδικασία π ηκτρο όγηση εντο ών είναι χρονοβόρα και µε µεγά α περιθώρια σφά µατο, το κέ υφο µα παρέχει µία υπηρεσία καταγραφή και επανέκδοση εντο ών, γνωστή και ω ιστορία (history). Για να ανατρέξουµε σε αυτή τη ίστα, το µόνο που έχουµε να κάνουµε είναι να πατήσουµε το π ήκτρο. Αµέσω εµφανίζεται η τε ευταία µα εντο ή. ιαδοχικά πατήµατα του π ήκτρου µα µεταφέρουν σε προηγούµενε εντο έ που είχαµε εκδόσει. Μπορούµε ακόµη να κινηθούµε προ µεταγενέστερε εντο έ πατώντα το π ήκτρο. Για να επανεκδόσουµε την εντο ή που εµφανίζεται αρκεί να πατήσουµε το 7. Πο έ από τι εντο έ που εκδίδουµε ενεργούν µέσα στα π αίσια του τερµατικού µα. Σε µιά τέτοια περίπτωση, δε µπορούµε να εκδώσουµε ά ε εντο έ προ το κέ υφο θα πρέπει να περιµένουµε µέχρι ότου η τε ευταία εντο ή που εκδώσαµε ο οκ ηρώσει το έργο τη ή µέχρι να την τερµατίσουµε εµεί µε κάποια ενέργειά µα. Τέτοιε εντο έ που κατα αµβάνουν το τερµατικό µα έµε ότι ενεργούν στο proskănio. Ωστόσο κάποιε από τι εντο έ που εκδίδουµε ενεργούν µέσα στα π αίσια ενό καινούργιου παραθύρου του γραφικού περιβά οντο. Για παράδειγµα η εντο ή gedit ανοίγει ένα καινούργιο παράθυρο µέσα στο οποίο µπορούµε να γράψουµε κάποιο κείµενο. Σε περίπτωση που κα έσουµε µία τέτοια εντο ή στο προσκήνιο, το ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 3

παράθυρο του τερµατικού µα θα µείνει ανενεργό, µέχρι ότου κ είσει το νέο παράθυρο που άνοιξε η εντο ή που εκδόσαµε. Τέτοιου είδου εντο έ µπορούµε να τι εκδόσουµε στο paraskănio π ηκτρο ογώντα απ ά (αφήνωντα πρώτα ένα διάστηµα) το χαρακτήρα & στο τέ ο τη εντο ή. Με αυτό τον τρόπο µπορούµε να συνεχίσουµε να εκδίδουµε εντο έ προ το κέ υφο παρά η α µε τη διάδρασή µα µε το παράθυρο τη εντο ή που εκδόσαµε στο παρασκήνιο. Για παράδειγµα η εντο ή gedit ενεργοποιεί την εφαρµογή gedit στο προσκήνιο, ενώ η εντο ή gedit & την ενεργοποιεί στο παρασκήνιο. Τέ ο, σε περίπτωση που επιθυµούµε να τερµατίσουµε µία εντο ή η οποία βρίσκεται στο προσκήνιο, αρκεί να π ηκτρο ογήσουµε Ctrl-C στο παράθυρο του τερµατικού. 5 ErgasÐa 3: allagă password Για να α άξετε το αρχικό password που σα έχει δοθεί εφαρµόστε τα ακό ουθα: 1. Π ηκτρο ογείστε ssh pac2 2. Στην ερώτηση που εµφανίζεται απαντείστε yes 3. Θα σα ζητηθεί να α άξετε το password σα. Εαν δεν σα ζητηθεί αυτόµατα να α άξετε το password σα π ηκτρο ογείστε την εντο ή passwd 4. Π ηκτρο ογείστε το password που σα έχει δοθεί και πατήστε 5. Στη συνέχεια θα σα ζητηθεί να δώσετε το καινούργιο σα password δύο φορέ. Κάθε φορά που π ηκτρο- ογείτε το νέο σα password πατήστε για να ο οκ ηρώσετε. Επιπ έον έχετε υπόψη σα ότι το νέο σα password θα πρέπει να ικανοποιεί του ακό ουθου περιορισµού : Εχει µήκο πέραν των 6 χαρακτήρων. Περιέχει του άχιστον 2 α φαβητικού χαρακτήρε. Περιέχει του άχιστον 2 µή α φαβητικού χαρακτήρε (δη αδή σηµεία τη στίξη ). Περιέχει του άχιστον 3 χαρακτήρε που δεν περιέχονται στο προηγούµενο password. Περιέχει το πο ύ 8 επανα αµβανόµενου χαρακτήρε. Σε περίπτωση αποτυχία το σύστηµα θα συνεχίσει να σα ζητά το νέο σα password. 6. Αφού ο οκ ηρώσετε την α αγή του password σα, π ηκτρο ογείστε την εντο ή exit Εαν α άξετε επιτυχώ το password σα, τότε θα πρέπει να χρησιµοποιήσετε το καινούργιο password την επόµενη φορά που θα κάνετε login. Ωστόσο είναι δυνατό η α αγή να µην ισχύσει άµεσα, οπότε κα ό είναι να θυµάστε και το αρχικό password το οποίο σα έχει δοθεί. ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 4

6 Ierarqikă orgĺnwsh arqeðwn se euretăria Για την κα ύτερη οργάνωση των αρχείων µα, τα οµαδοποιούµε σε ευρετήρια. Το κάθε ευρετήριο, πέρα από αρχεία µπορεί να περιέχει και υποευρετήρια. εκινώντα οιπόν από ένα ευρετήριο το οποίο δεν περιέχεται σε κανένα ά ο, και κινούµενοι προ ό α τα ευρετήρια τα οποία δεν έχουν κανένα δικό του υποευρετήριο, µπορούµε να φανταστούµε ότι τα ευρετήρια σχηµατίζουν ένα αντεστραµµένο δέντρο. Το µοναδικό ευρετήριο στη ρίζα αυτού του δέντρου ονοµάζεται ευρετήριο ρίζα (root directory) και στο Unix συµβο ίζεται µε το σύµβο ο /. Μία τέτοια οργάνωση ονοµάζεται ιεραρχική. Επειδή σε ένα σύστηµα Unix υπάρχουν πο οί χρήστε, δίνουµε στον κάθε χρήστη το δικό του proswpikì euretărio (personal directory). Με αυτό τον τρόπο διασφα ίζουµε σε πρώτο στάδιο ότι τα αρχεία ενό χρήστη δε θα διαγραφούν κατά άθο ή και κακόβου α από κάποιο ά ο χρήστη. Κάθε φορά που κάνετε login και που ανοίγετε ένα τερµατικό, το κέ υφο σα τοποθετεί αυτόµατα στο προσωπικό σα ευρετήριο. Πιό κάτω β έπουµε ένα κοµµάτι του δέντρου που σχηµατίζουν τα ευρετήρια στο σύστηµα του Τµήµατο Π ηροφορική. Κάθε ένα από εσά έχει το δικό του προσωπικό ευρετήριο µέσα σε αυτή την ιεραρχία. Για να προσδιορίσουµε το προσωπικό ευρετήριο ενό συγκεκριµένου χρήστη, π.χ. του ee07xxx, χρειάζεται να ξεκινήσουµε από τη ρίζα του δέντρου και να κατευθυνθούµε προ το προσωπικό ευρετήριο του εν όγω χρήστη, σηµειώνοντα στην πορεία ό α τα ευρετήρια που συναντούµε. Σχηµατίζουµε έτσι µία διαδροµή (path) από τη ρίζα του δέντρου προ το ευρετήριο που µα ενδιαφέρει. Για το συγκεκριµένο παράδειγµα, η διαδροµή είναι /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx Μια τέτοια διαδροµή, η οποία ξεκινά από το ευρετήριο ρίζα δη αδή µε το σύµβο ο /, ονοµάζεται apìluth. Προσέξτε ακόµη τη χρήση του συµβό ου / για το διαχωρισµό των ονοµάτων των ευρετηρίων τη διαδροµή. Επιπ έον, κάθε διαδροµή πρέπει να είναι µοναδική. Συνεπώ δεν επιτρέπεται να υπάρχουν µέσα σε ένα ευρετήριο δύο υποευρετήρια (ή αρχεία) µε το ίδιο όνοµα. Επίση δεν επιτρέπεται η χρήση διαστηµάτων στα ονόµατα ευρετηρίων (ή αρχείων). ΠΡΟΣΟΧΗ όµω : στο Unix γίνεται διάκριση µεταξύ των πεζών και των κεφα αίων ονοµάτων. ονόµατα Desktop, desktop και DESKTOP θεωρούνται διαφορετικά! Συνεπώ τα ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 5

7 ErgasÐa 4: metakðnhsh sthn ierarqða fakèlwn Στα επόµενα παραδείγµατα θα χρησιµοποιούµε ω παράδειγµα έναν υποθετικό χρήστη µε username ee07xxx. Αντικαταστείστε το username αυτό µε το δικό σα καθώ εκτε είτε τι εργασίε και τα παραδείγµατα που σα δίδονται πιό κάτω. Ανά πάσα στιγµή, όταν δίνουµε εντο έ από το κέ υφο, βρισκόµαστε σε κάποιο ευρετήριο τη ιεραρχία του συστήµατό µα. Το ευρετήριο µέσα στο οποίο βρισκόµαστε ονοµάζεται trèqon euretărio (current directory) ή euretărio ergasðac (working directory). Οπω ήδη έχουµε αναφέρει, το κέ υφο µα τοποθετεί αρχικά στο προσωπικό µα ευρετήριο, το οποίο είναι συνεπώ και το αρχικό µα ευρετήριο εργασία. 1. Η προτροπή του κέ υφού σα ενηµερώνει για τη διαδροµή που οδηγεί στο ευρετήριο εργασία σα. Σε περίπτωση που θέ ετε να εµφανίσετε στην οθόνη την από υτη διαδροµή που οδηγεί στο ευρετήριο εργασία, χρησιµοποιείτε την εντο ή pwd (print working directory), όπω στο ακό ουθο παράδειγµα pwd /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx 2. Από το ευρετήριο εργασία µα, θέ ουµε συχνά να µετακινηθούµε σε κάποιο ά ο ευρετήριο, ή να αναφερθούµε σε κάποιο ά ο ευρετήριο ή αρχείο που βρίσκεται σε αυτό. Η εντο ή µετακίνηση σε ά ο ευρετήριο ονοµάζεται cd και δέχεται µία παράµετρο η παράµετρο αυτή είναι µία διαδροµή η οποία προσδιορίζει το ευρετήριο στο οποίο θέ ουµε να µετακινηθούµε και το οποίο θα γίνει το νέο ευρετήριο εργασία µα. Για να καθορίσουµε το νέο αυτό ευρετήριο έχουµε δύο επι ογέ : Μπορούµε να χρησιµοποιήσουµε από υτη διαδροµή από το ευρετήριο ρίζα στο ευρετήριο που µα ενδιαφέρει. Μπορούµε να χρησιµοποιήσουµε sqetikă diadromă από το ευρετήριο εργασία µα προ το νέο ευρετήριο. Μία σχετική διαδροµή ξεκινά µε το όνοµα οποιουδήποτε ευρετηρίου εκτό από του ευρετηρίου ρίζα, δη αδή δε ξεκινά ποτέ µε το σύµβο ο /. Α υποθεσουµε ότι θέ ουµε να µετακινηθούµε στο υποευρετήριο Desktop του προσωπικού µα ευρετηρίου. Το ευρετήριο αυτό περιέχει ό α τα αρχεία και ευρετήρια που εµφανίζονται πάνω στην επιφάνεια εργασία µα. Εχοντα ω ευρετήριο εργασία το προσωπικό σα ευρετήριο µπορείτε να π ηκτρο ογήσετε cd /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx/desktop χρησιµοποιώντα από υτη διαδροµή, ή πιό απ ά χρησιµοποιώντα σχετική διαδροµή cd Desktop 3. Πέρα από τα ονόµατα ευρετηρίων, σε µία διαδροµή µπορείτε να χρησιµοποιήσετε και τρία συµβο ικά ονόµατα: Συµβο ίζει το προσωπικό σα ευρετήριο.. Συµβο ίζει το ευρετήριο εργασία σα... Συµβο ίζει το γονε κό ευρετήριο (parent directory) του ευρετηρίου εργασία σα, δη αδή το ευρετήριο το οποίο περιέχει το ευρετήριο εργασία σα. Αν για παράδειγµα από το ευρετήριο /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx/desktop όπου βρισκόµαστε θέ- αµε να επιστρέψουµε στο προσωπικό µα ευρετήριο, τότε θα µπορούσαµε να γράψουµε cd /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx χρησιµοποιώντα από υτη διαδροµή, ή cd.. χρησιµοποιώντα το συµβο ικό όνοµα του γονε κού ευρετηρίου του τρέχοντό µα ευρετηρίου, ή cd ~ χρησιµοποιώντα το συµβο ικό όνοµα του προσωπικού µα ευρετηρίου, ή πιό απ ά cd ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 6

Με ά α όγια από µόνη τη η εντο ή cd χωρί καµµία παράµετρο µα τοποθετεί πάντοτε στο προσωπικό µα ευρετήριο. 4. Σηµειώστε ότι µπορείτε να χρησιµοποιήσετε το συµβο ικό όνοµα του γονε κού ευρετηρίου περισσότερε από µία φορέ µέσα σε µία διαδροµή. Αν για παράδειγµα από το προσωπικό σα ευρετήριο θέ ατε να µετακινηθείτε στο ευρετήριο /home/students/cs/ee/2004, τότε θα µπορούσατε να γράψετε cd../../2004 Η πρώτη αναφορά στο γονε κό ευρετήριο µα µεταφέρει από το ευρετήριο /home/students/cs/ee/2007/ee07xxx στο ευρετήριο /home/students/cs/ee/2007. Η δεύτερη αναφορά στο γονε κό ευρετήριο µα µεταφέρει από το ευρετήριο /home/students/cs/ee/2007 στο ευρετήριο /home/students/cs/ee. Από το ευρετήριο αυτό µπορούµε να αρχίσουµε να κινούµαστε και πά ι ξανά προ τα κάτω, και συγκεκριµένα στο υποευρετήριο 2004 του ευρετηρίου /home/students/cs/ee. 5. Σηµειώστε ακόµη ότι το κέ υφο σα βοηθά στη συµπ ήρωση µία διαδροµή. Το µόνο που έχετε να κάνετε είναι γράψετε του πρώτου χαρακτήρε του ονόµατο ενό ευρετηρίου και να πατήσετε το π ήκτρο Tab. Το κέ υφο ψάχνει να βρεί κάποιο ευρετήριο του οποίου το όνοµα αρχίζει µε του χαρακτήρε που έχετε δώσει, και αν το βρεί συµπ ηρώνει αυτόµατα το όνοµα. Σε περίπτωση που περισσότερα από ένα ονόµατα ευρετηρίων ξεκινούν µε του συγκεκριµένου χαρακτήρε τότε ανα όγω του κε ύφου που χρησιµοποιείτε είτε δε συµπ ηρώνεται τίποτα, είτε γίνεται µία περιδιάβαση ό ων των ονοµάτων που έχουν βρεθεί. οκιµάστε να επιστρέψετε στο προσωπικό σα ευρετήριο, ξεκινώντα από το ευρετήριο ρίζα, και εκµετα - ευόµενοι τι ικανότητε συµπ ήρωση ονοµάτων του κέ υφου. cd / cd h... 6. Τέ ο, µη ξεχνάτε ότι µπορείτε να εκµετα ευτείτε και την ιστορία εντο ών που σα παρέχει το κέ υφο πατώντα απ ά το π ήκτρο. 8 ErgasÐa 5: basikèc entolèc UNIX Α εξετάσουµε τώρα µερικέ ά ε βασικέ εντο έ του Unix. 1. Για να καθαρίσουµε το παράθυρο του τερµατικού µα, π ηκτρο ογούµε την εντο ή clear 2. Η εντο ή ls µα επιτρέπει να εξετάσουµε τα περιεχόµενα του ευρετηρίου εργασία µα ή ενό οποιουδήποτε ά ου ευρετηρίου. Η εντο ή αυτή δέχεται µία προαιρετική παράµετρο η οποία είναι είτε µία από υτη είτε µία σχετική διαδροµή που οδηγεί στο ευρετήριο τα περιεχόµενα του οποίου επιθυµούµε να εξετάσουµε. Για παράδειγµα δεδοµένου ότι βρίσκεστε στο προσωπικό σα ευρετήριο η εντο ή ls.. εµφανίζει στην οθόνη του τερµατικού τα προσωπικά ευρετήρια ό ων των συµφοιτητών σα. Επιπ έον η εντο ή ls δέχεται του ακό ουθου διακόπτε : -l Εµφανίζει ό ε τι π ηροφορίε για το κάθε αρχείο και ευρετήριο. -a Εµφανίζει ό α τα αρχεία και τα ευρετήρια, συµπερι αµβανοµένων και των κρυµµένων, αυτών δη αδή που το όνοµά του ξεκινά µε. -C Εµφανίζει τα ονόµατα των αρχέιων και των ευρετηρίων σε στή ε. -F Σηµειώνει τα ονόµατα των ευρετηρίων µε / και τα εκτε έσιµα αρχεία µε * οκιµάστε την εντο ή ls µε τον κάθε διακόπτη ξεχωριστά στο προσωπικό σα ευρετήριο. 3. Η εντο ή man εµφανίζει στην οθόνη το απόσπασµα από το η εκτρονικό εγχειρίδιο του Unix που αφορά σε µία συγκεκριµένη εντο ή την οποία τη δίνουµε ω παράµετρο. Για παράδειγµα η εντο ή man ls εµφανίζει στην οθόνη οδηγίε χρήση τη εντο ή ls. Για να επιστρέψετε στο κέ υφο πατήστε το π ήκτρο q. ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 7

9 ErgasÐa 6: dhmiourgða, diagrafă, antigrafă kai metakðnhsh arqeðwn kai eurethrðwn Α εξετάσουµε τώρα κάποιε βασικέ εντο έ διαχείριση αρχείων και ευρετηρίων. 1. Η εντο ή mkdir δηµιουργεί ένα ή περισσότερα καινούργια ευρετήρια. έχεται ω παραµέτρου µία ή περισσότερε διαδροµέ που καθορίζουν τα σηµεία όπου θα δηµιουργηθούν τα νέα ευρετήρια. Με τι ακό ουθη εντο ή δηµιουργήστε ένα ευρετήριο µε όνοµα mydir mkdir mydir 2. Η εντο ή rmdir διαγράφει ένα ή περισσότερα υπάρχοντα ευρετήρια τα οποία όµω θα πρέπει να είναι Ĺdeia. έχεται ω παραµέτρου µία ή περισσότερε διαδροµέ που καθορίζουν τα ευρετήρια που θα διαγραφούν. Με την ακό ουθη εντο ή διαγράψτε το ευρετήριο που µό ι έχετε δηµιουργήσει rmdir mydir 3. Η εντο ή cp αντιγράφει ένα ή περισσότερα αρχεία ή ευρετήρια σε µία νέα τοποθεσία. έχεται ω παραµέτρου µία ή περισσότερε διαδροµέ που καθορίζουν τα αρχεία ή τα ευρετήρια που θα αντιγραφούν, και ω τε ευταία παράµετρο το ευρετήριο µέσα στο οποίο θα τοποθετηθούν τα αντίγραφά του. Με τι κατά η ε εντο έ, δηµιουργήστε την ακό ουθη ιεραρχία ευρετηρίων κάτω από το προσωπικό σα ευρετήριο Στη συνέχεια αντιγράψετε το αρχείο /hello στο ευρετήριο /EPL034/labs/lab01. 4. Η εντο ή mv µετακινεί ένα ή περισσότερα αρχεία ή ευρετήρια σε µία νέα τοποθεσία. έχεται ω παραµέτρου µία ή περισσότερε διαδροµέ που καθορίζουν τα αρχεία ή τα ευρετήρια που θα µετακινηθούν, και ω τε ευταία παράµετρο το ευρετήριο µέσα στο οποίο θα τοποθετηθούν τα αντίγραφά του. Η εντο ή mv µπορεί να χρησιµοποιηθεί επίση για τη µετονοµασία ενό αρχείου ή ευρετηρίου παίρνοντα ω παραµέτρου το πα ιό και το καινούργιο όνοµα του αρχείου ή του ευρετηρίου που θα µετονοµαστεί. Με την κατά η η εντο ή µετακινείστε το αρχείο /helloworld.c στο ευρετήριο /EPL034/labs/lab01. 5. Η εντο ή rm διαγράφει ένα ή περισσότερα αρχεία. έχεται ω παραµέτρου µία ή περισσότερε διαδροµέ που καθορίζουν τα αρχεία ή τα ευρετήρια που θα διαγραφούν. Με την κατά η η εντο ή διαγράψετε το αρχείο /hello 6. Ενα σηµαντικό π εονέκτηµα τη χρήση εντο ών διαχείριση αρχείων µέσω του κέ υφου είναι η δυνατότητα χρήση µπα αντέρ (wildcards). Ο χαρακτήρα * µπορεί να χρησιµοποιηθεί µέσα σε µία διαδροµή για να υποκαταστήσει έναν ή περισσότερου χαρακτήρε από το όνοµα ενό αρχείου ή ευρετηρίου. οκιµάστε τα ακό ουθα cd ls ~/EPL034/labs/lab01/hello* helloworld.c hello ls ~/EPL034/labs/lab01/*.c helloworld.c ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 8

Η πρώτη εντο ή ls εµφανίζει ό α τα αρχεία ή ευρετήρια που περιέχονται στο ευρετήριο /EPL034/labs/lab01 των οποίων το όνοµα ξεκινά µε του χαρακτήρε hello. Η δέυτερη εντο ή ls εµφανίζει ό α τα αρχεία ή ευρετήρια που περιέχονται στο ευρετήριο /EPL034/labs/lab01 των οποίων το όνοµα τε ειώνει σε.c Περισσότερε π ηροφορίε γύρω από αυτέ τι εντο έ µπορείτε να εξασφα ίσετε µέσω τη εντο ή man. 10 ErgasÐa 7: o epexergastăc keimènou gedit Μετακινηθείτε στο ευρετήριο /EPL034/labs/lab01 Στη συνέχεια δώστε την ακό ουθη εντο ή gedit helloworld.c & Μέσα στην εφαρµογή gedit κάνετε τα ακό ουθα: 1. Μέσω του µενού Edit > Preferences εµφανίστε το παράθυρο προτιµήσεων. 2. Στο τµήµα Editor του παραθύρου α άξετε το Tab width σε 3. 3. Στο τµήµα Font & Colors α άξετε το Editor font σε Monospace 10. 4. Κ είστε το παράθυρο προτιµήσεων. 5. Πίσω στο κυρίω παράθυρο του gedit διαµορφώστε το αρχείο helloworld.c που είναι ήδη ανοικτό ω ακο ούθω : #include <stdio.h> int main() { printf("hello World!\n"); return 0; } 6. Φυ αξετε το τροποποιηµένο helloworld.c µέσω του µενού File > Save 11 ErgasÐa 8: metaglÿttish Η µεταγ ώττιση είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα πρόγραµµα γραµµένο σε µία γ ώσσα προγραµµατισµού, που είναι κατανοητό στου ανθρώπου, µεταφράζεται σε γ ώσσα µηχανή ούτω ώστε να µπορεί να εκτε εστεί από τον η εκτρονικό υπο ογιστή. Στα π αίσια του µαθήµατό µα θα µεταγ ωττίζουµε τα προγράµµατά µα µε την εντο ή gcc. Η εντο ή αυτή δέχεται ω παράµετρο το όνοµα ενό αρχείου µε epèktash.c Επέκταση κα ούµε το τµήµα του ονόµατο του αρχείου που ακο ουθεί µία τε εία, και συνήθω αποτε εί µία ένδειξη για τον τύπο των περιεχοµένων του αρχείου, στην προκειµένη περίπτωση ένα πρόγραµµα γραµµένο σε C. Η εντο ή gcc, δέχεται επίση το διακόπτη -o ο οποίο ακο ουθείται από µία δική του παράµετρο. Η παράµετρο αυτή καθορίζει το όνοµα του εκτε έσιµου αρχείου που θα παραχθεί. Το εκτε έσιµο αυτό αρχείο µπορεί να εκτε εστεί από το κέ υφο γράφοντα απ ά το όνοµά του, όπω µία οποιαδήποτε εντο ή του Unix. Μετακινηθείτε στο παράθυρο του τερµατικού και εκτε έστε τη ακό ουθε εντο έ : gcc helloworld.c -o hello hello Συγχαρητήρια, µό ι έχετε δηµιουργήσει και µεταγ ωττίσει το πρώτο σα πρόγραµµα σε C! ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 9

12 ErgasÐa 9: dhmiourgða lðstac dokimăc me thn entolă script Η εντο ή script µα επιτρέπει να καταγράψουµε ο,τι εµφανιστεί µέσα στο παράθυρο του τερµατικού, συµπερι- αµβανοµένων και των χαρακτήρων που π ηκτρο ογήθηκαν από το χρήστη. Για να τερµατίσουµε την καταγραφή, γράφουµε απ ά τη έξη exit. Η καταγραφή γίνεται σε ένα αρχείο µε το όνοµα typescript. Η εντο ή αυτή σα είναι χρήσιµη για τη δηµιουργία τη εγόµενη ίστα δοκιµή που δυνατό να σα ζητηθεί να παραδώσετε µαζί µε τον τυπωµένο κώδικα του προγράµµατό σα. ηµιουργήστε µία ίστα δοκιµή για το πρόγραµµα που µό ι έχετε µεταγ ωττίσει µε τι ακό ουθε εντο έ script Script started, file is typescript hello exit Script done, file is typescript mv typescript hello.txt Εξετάστε το περιεχόµενο τη ίστα δοκιµή hello.txt που µό ι έχετε δηµιουργήσει. 13 ErgasÐa 10: ektôpwsh Για την εκτύπωση του κώδικα του προγράµµατό σα και τη ίστα δοκιµή, θα χρησιµοποιήσετε την εντο ή enscript. Ο διακόπτη -r τυπώνει το αρχείο που θα καθορίσετε σε landscape. Για να εκτυπώσετε στο δεύτερο εκτυπωτή του εργαστηρίου θα πρέπει να προσθέσετε το διακόπτη -P ακο ουθούµενο από την παράµετρο oki1-b103 οκιµάστε τι εντο έ enscript -r helloworld.c enscript -P oki1-b103 -r hello.txt ΕΠ 034 Εργαστήριο 1: Το ειτουργικό σύστηµα UNIX 10