ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΕΚΕΤΑ Σ. Σ. Βουτετάκης, Δρ. Χημικός Μηχανικός Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΤΑ/ΙΔΕΠ Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων (ΙΔΕΠ) Εργαστήρια Μεγάλου Ύψους (ΕΜΥ)
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΕΚΕΤΑ Η πολιτική Ασφάλειας & Υγιεινής του ΕΚΕΤΑ περιλαμβάνει: Δημιουργία & Διατήρηση ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος Εξάλειψη συνθηκών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δραστηριότητες με μη αμελητέα πιθανότητα αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία του προσωπικού Σε κανέναν υπάλληλο ή φοιτητή του Κέντρου δεν θα απαιτηθεί η εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που εκτιμάται ότι είναι ανασφαλής ή εγκυμονεί κινδύνους Τα Ινστιτούτα οφείλουν να παρέχουν υποδομές και πειραματικές διατάξεις σύμφωνα με το πρότυπα της κείμενης Νομοθεσίας και να προωθούν πολιτικές και διαδικασίες σύμφωνες με τον Εσωτερικό Κανονισμό του ΕΚΕΤΑ 2
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΕΚΕΤΑ Ο σκοπός του εν λόγω Κανονισμού είναι να ορίσει με σαφήνεια τις διαδικασίες και τις πρακτικές λειτουργίας του Κέντρου σε θέματα ασφάλειας και υγιεινής με απώτερο στόχο την προστασία όλων των εργαζομένων του Κέντρου από τους διάφορους κινδύνους που υπάρχουν στα πλαίσια της καθημερινής τους εργασιακής δραστηριότητας. Η τήρηση των παραπάνω κανόνων αναμένεται να οδηγήσει: Στον έγκαιρο εντοπισμό και πρόληψη των κινδύνων από τις διευθύνσεις των εργαστηρίων και ινστιτούτων Στην σωστή πληροφόρηση και εκπαίδευση των εργαζομένων Στην ανάπτυξη και διατήρηση της πεποίθησης ότι η ασφάλεια και υγιεινή των εργαζομένων αποτελεί θέμα πρώτης προτεραιότητας στο ΕΚΕΤΑ. 3
ΣΧΗΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΛΩΝ & ΕΥΘΥΝΕΣ Τεχνικός Ασφάλειας ΕΚΕΤΑ Πρόεδρος ΕΚΕΤΑ Ευθύνη Διαμόρφωσης και Προώθησης Πολιτικής Ασφάλειας Κέντρου Επιτροπή Ασφάλειας ΕΚΕΤΑ Γενική Εποπτεία Προγράμματος Ασφαλείας, Διαμόρφωση Καταστατικού, Παροχή Πληροφόρησης, Εκπαίδευσης, Θέσπιση Γενικών Διαδικασιών, Διενέργεια Επιθεωρήσεων Αρμόδιος Ασφάλειας και Υγιεινής Διευθυντής Ινστιτούτου Υπεύθυνος Ασφάλειας και Υγιεινής Ινστιτούτου (θέσπιση διαδικασιών, διενέργεια επιθεωρήσεων) Διευθυντής Εργαστηρίου Υπεύθυνος Ασφάλειας και Υγιεινής Εργαστηρίου (θέσπιση διαδικασιών, διενέργεια επιθεωρήσεων, Παροχή ενημέρωσης εκπαίδευσης) Τεχνική Υπηρεσία ΕΚΕΤΑ Ευθύνη Συντήρησης Γενικών Κτιριακών Υποδομών και Συστημάτων Επιστημονικός Υπεύθυνος Προγράμματος Υπεύθυνος Ασφάλειας και Υγιεινής δραστηριοτήτων προγράμματος (ενημέρωσης εκπαίδευση προσωπικού, παροχή εξοπλισμού ασφαλείας) Λοιπό Επιστημονικό/Τεχνικό/Εκπαιδευόμενο Προσωπικό (Υποχρέωση τήρησης όλων των οδηγιών και διαδικασιών, Αναφορά ελλείψεων ή ατυχημάτων) 4
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ 5
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Η γενική θεματική πληροφόρηση της Επιτροπής Ασφάλειας παρέχεται υπό μορφή ηλεκτρονικών εντύπων τα οποία βρίσκονται στην ιστοσελίδα της Επιτροπής Ασφάλειας και αφορούν: Σχεδιαγράμματα κτιρίων, τρόποι διαφυγής και θέσεις πυροσβεστήρων Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας (MSDS charts) Εξοπλισμός προσωπικής προστασίας (ΜΑΠ) Βασικές γνώσεις εργασίας με εύφλεκτα, δραστικά, διαβρωτικά και υψηλού κινδύνου υλικά. Βασικές γνώσεις εργασίας από ηλεκτρισμό Βασικές γνώσεις εργασίας με συμπιεσμένα αέρια, με υγρό άζωτο ή άλλα κρυογόνα Βασικές γνώσεις εργασίας με συσκευές πίεσης ή κενού, με γενικό εργαστηριακό εξοπλισμό κλπ. 6
ΕΦΑΡΜΟΓΗ: ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΕΡΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΑ ΕΜΥ Βασικά Μέτρα Ασφάλειας Εγκαταστάσεων Αναγνώριση Κινδύνων Ανάπτυξη & Βελτίωση Υποδομών Κανονισμός Ασφάλειας Εργαστηρίων Διαδικασίες Ασφαλούς Εργασίας ανά πιλοτική μονάδα Διαδικασίες Διαχείρισης Επικίνδυνων Πρώτων Υλών & Διάθεσης Αποβλήτων Ομάδα Έκτακτων Αναγκών Εκπαίδευση Προσωπικού 7
ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Ελεγχόμενη Πρόσβαση Εργαστηρίων μέσω καρτών για το προσωπικό και μέσω θυροτηλεφώνου για τους επισκέπτες (Συνεργάτες, Εργολάβοι, Προσωπικό Ταχυμεταφορών κλπ.) Ανάπτυξη πολιτικής ασφάλειας για τους επισκέπτες Έλεγχος εισόδου και εξόδου επισκεπτών μέσω καταγραφής Παροχή καρτών επισκεπτών και εγχειριδίου (leaflet) οδηγιών ασφαλείας πριν την είσοδο τους Ενημέρωση ενεργειών τους σε περίπτωση συναγερμού Ορισμός ατόμου συνοδείας από το προσωπικό καθ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης Παροχή απαιτούμενων ΜΑΠ όπου επιβάλλεται Δημιουργία σχεδιαγραμμάτων διαφυγής και ανάρτησή τους Ανάρτηση ειδικών πινακίδων σήμανσης για εξόδους κινδύνου, πυροσβεστικές φωλιές, σταθμούς πυρόσβεσης, φαρμακεία, απαιτούμενων ΜΑΠ ανά περιοχή κλπ. Δημιουργία και τήρηση προγραμμάτων ελέγχου του εξοπλισμού ασφαλείας Δημιουργία και τήρηση αρχείου ατυχημάτων - συμβάντων 8
ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 9
ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Έλεγχος του εξαερισμού και της ποιότητας του αέρα των εργαστηρίων και των χώρων γραφείων Έλεγχος και πιστοποίηση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων (HD-384) Πρόγραμμα μετρήσεων και καταγραφής αποτελεσμάτων ως προς τους χημικούς παράγοντες Διαμόρφωση ειδικών διαδικασιών, υπεύθυνων εξοπλισμού και ΜΑΠ για την απόρριψη χημικών, υλικών συσκευασίας και άχρηστων υλών Απομάκρυνση (όπου είναι δυνατόν) όλων των φιαλών πεπιεσμένων αερίων από τους εργαστηριακούς χώρους και διαμόρφωση μόνιμων δικτύων Αναμόρφωση του δικτύου ανίχνευσης χημικών στους εργαστηριακούς χώρους Διαμόρφωση κανόνων ορθής εργαστηριακής πρακτικής Έλεγχος ως προς τους ηλεκτρομηχανολογικούς κινδύνους κάθε νέας ή υφιστάμενης εργαστηριακής μονάδας Δημιουργία ομάδας ασφαλείας και διαμόρφωση προγράμματος εκπαίδευσης
ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ (1) Η εξασφάλιση ενός υγιούς και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος συνδέεται άμεσα με α) τη τήρηση των προδιαγραφών ασφαλείας ανά χώρο χρήσης, β) τα συστήματα εξαερισμού-κλιματισμού - φωτισμού των χώρων εργασίας, γ) την εισαγωγή φρέσκου αέρα με στόχο την εξασφάλιση των απαιτούμενων εναλλαγών αυτού ανά χώρο χρήσης και δ) την προστασία του εξωτερικού περιβάλλοντος. Βάσει αυτών των αρχών το εργαστήριο προέβη στις εξής ενέργειες: Διαμόρφωση χώρου ειδικών προδιαγραφών χειρισμού υγρών τροφοδοσιών (εξαερισμός, ηλεκτρολογική εγκατάσταση αντιεκρηκτικού τύπου) Διαμόρφωση χώρου ειδικών προδιαγραφών αποθήκευσης στερών πρώτων υλών και μηχανολογικού εξοπλισμού (εξαερισμός, μέτρα πυρασφάλειας) Διαμόρφωση χώρου ειδικών προδιαγραφών βαθμονόμησης και ελέγχου βοηθητικού-μετρητικού εξοπλισμού (MFC, PDT, TE) (εξαερισμός, κλιματισμός) Διαμόρφωση χώρου ειδικών προδιαγραφών χειρισμού στερεών πρώτων υλών (καταλύτες, βιομάζα) (εξαερισμός - κλιματισμός) 11
ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ (2) Μελέτη και εγκατάσταση συστημάτων προσαγωγής κλιματιζόμενου νωπού αέρα μέσω κατάλληλων φιλτρομονάδων πριν την εισαγωγή του στις εγκαταστάσεις Μελέτη και εγκατάσταση συστημάτων σημειακής απαγωγής των πιλοτικών μονάδων με ταυτόχρονη εγκατάσταση φιλτρομονάδων των απαερίων πριν την έξοδο τους στο περιβάλλον Διαμόρφωση εξωτερικών χώρων αποθήκευσης φιαλών πεπιεσμένων αερίων Διαμόρφωση εξωτερικών χώρων αποθήκευσης υγρών και στερών αποβλήτων Μελέτη και κατασκευή κεντρικών συστημάτων διανομής αερίων Ν 2 και Η 2 (με ταυτόχρονο σύστημα ανίχνευσης και συναγερμού) Βελτίωση Συστημάτων ανίχνευσης τοξικών αερίων (CO, H 2 S, C x H y ) και διαμόρφωση προγράμματος ετήσιας βαθμονόμησης αυτών. 12
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Κρίθηκε απαραίτητη η κατάρτιση ενός εσωτερικού κανονισμού ασφαλείας προσαρμοσμένος στις ειδικές απαιτήσεις των εργαστηρίων μας που περιέχει τα εξής: Αρμοδιότητες & Ευθύνες βάσει Οργανογράμματος Ασφάλειας Κανόνες ενημέρωσης και χρήσης ΜΑΠ επισκεπτών Κανόνες ενημέρωσης και εκπαίδευσης φοιτητών και μεταπτυχιακών σπουδαστών Καθορισμός ΜΑΠ ανά χώρο εργασίας και οδηγίες χρήσης τους Διαδικασίες έναρξης νέων εργασιών κατασκευών στα πλαίσια προγραμμάτων Οδηγίες ασφαλούς χειρισμού και χρήσης πεπιεσμένων αερίων Κατάλογος MSDS των ευρέως χρησιμοποιούμενων στερεών, υγρών και αερίων υλικών Οδηγίες αντιμετώπισης διαρροών (υγρών και αερίων) Σχέδια εκκένωσης σε περίπτωση συναγερμού (φωτιάς ή τοξικού αερίου) Διαδικασίες ασφάλειας (χειρισμός δειγμάτων, διάθεση αποβλήτων, εσωτερικές επιθεωρήσεις κλπ.) 13
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ 14
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ Οδηγίες Εργασίας (Unit Manual) Βαθμονόμηση βοηθητικού μετρητικού εξοπλισμού (πίεση, θερμοκρασία, ροή) Διαδικασίες ασφάλειας (General & Emergency Health and Safety Instructions) Διαδικασία ελέγχου διαρροών σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (ανάλογα με την διεργασία ) Πρόγραμμα προληπτικής συντήρησης εξοπλισμού Το σύστημα Αυτοματισμού και Ελέγχου των πιλοτικών μονάδων σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: Συναγερμοί με διαβαθμισμένες προτεραιότητες (πίεση και θερμοκρασία) Φιλοσοφία στο σχεδιασμό με βάση την μη επιτηρούμενης λειτουργία Σύστημα τηλεφωνικής ενημέρωσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης Εφεδρικά Συστήματα Η/Ζ & UPS 15
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 16
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Οδηγίες Εργασίας (Instrument Manual, Bench Scale Unit) Καταγραφή και έλεγχος περιβαλλοντικών συνθηκών Διαδικασίες ασφάλειας (General & Emergency Health and Safety Instructions) Πρόγραμμα προληπτικής συντήρησης εξοπλισμού Διαπίστευση κατά ISO9001 και ISO17025 (δικλείδες ασφαλείας ως προς τους τομείς οργάνωσης και πρόληψης) Το σύστημα Αυτοματισμού και Ελέγχου των μονάδων εργαστηριακής κλίμακας σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: Συναγερμοί με διαβαθμισμένες προτεραιότητες (πίεση και θερμοκρασία) Φιλοσοφία στο σχεδιασμό με βάση την μη επιτηρούμενης λειτουργία Εφεδρικά Συστήματα Η/Ζ & UPS 17
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ -ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Κατάρτιση καταλόγου επικίνδυνων υλικών ανά θέση εργασίας (δυναμικό έγγραφο) Τοποθέτηση επικίνδυνων υλικών σε κατάλληλα δοχεία, μπουκάλια κλπ. με ειδική σήμανση (όπου απαιτείται) και να αναγράφεται το περιεχόμενο, η ημερομηνία παραλαβής και η πιθανή ημερομηνία λήξης Διάθεση αποβλήτων βάσει των κανόνων διαχείρισης του εργαστηρίου (εσωτερικός κανονισμός ασφάλειας) Εκπαίδευση προσωπικού: στο να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται με ασφαλή τρόπο (τήρηση ΜΑΠ) τα εν λόγω υλικά στην λήψη των κατάλληλων πρώτων ενεργειών στην παροχή πρώτων βοηθειών σε περίπτωση ατυχήματος στην κατανόηση των εγχειριδίων δεδομένων ασφαλείας (MSDS) στον διαχωρισμό των παραγόμενων αποβλήτων (στερεά, υγρά καθώς οργανικά και ανόργανα) 18
ΟΜΑΔΑ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (Ο.Ε.Α.) (1) Η ΟΕΑ των ΕΜΥ απαρτίζεται από 15 άτομα (προσωπικό απασχολούμενο με σχέση εργασίας) και είναι επιφορτισμένη με καθήκοντα που αφορούν στην ασφάλεια εργαζομένων και των υποδομών. Αναλυτικότερα αποτελείται από τέσσερεις (4) ανεξάρτητες υποομάδες ως προς το αντικείμενο ευθύνης τους α) Τηλεφωνικό Κέντρο β) Πυροπροστασία γ) Εκκένωση κτιρίου και δ) Α Βοήθειες. Ο εξοπλισμός τους είναι σύμφωνος με την κείμενη Νομοθεσία, εκπαιδεύονται σε τετράμηνη βάση από Πιστοποιημένους Φορείς και ακολουθούν ημερήσιο καθηκοντολόγιο που εκδίδεται σε εβδομαδιαία βάση. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι παραπάνω ομάδες δρουν συνεργατικά, επικοινωνούν μέσω ασυρμάτων και καθοδηγούνται από τον συντονιστή της ΟΕΑ. Η εκπαίδευση τους αφορά στην αντιμετώπιση περιστατικών όπως: Πυρκαγιά σε «πρώτο χρόνο» μέχρι την άφιξη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και σε κάθε περίπτωση Ασφαλής εκκένωση των εγκαταστάσεων και ονομαστικό έλεγχο του συνόλου του προσωπικού στο σημείο συνάντησης Αντιμετώπιση διαρροής εύφλεκτου αερίου Παροχή Α Βοηθειών 19
ΟΜΑΔΑ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (2) Τα καθήκοντα των μελών της ΟΕΑ δεν περιορίζονται μόνο στην αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών αλλά λόγω της εμπλοκής και εκπαίδευσης τους σε θέματα ασφαλείας έχουν επίσης τις κάτωθι ευθύνες: Τήρηση αρχείου ατυχημάτων - συμβάντων Έλεγχος και συντήρηση εξοπλισμού ασφαλείας (εξοπλισμός ΟΕΑ, πυροσβεστήρες, πυροσβεστικά ερμάρια, ντους καταιονισμού, πλυντρίδες οφθαλμών, φαρμακεία κλπ.) σύμφωνα με καταρτισμένο ετήσιο πρόγραμμα Έλεγχος, συντήρηση και αποκατάσταση βλαβών βοηθητικών υποδομών (εξαερισμοί, απαγωγοί, συστήματα νωπού αέρα -κλιματισμού, φιλτρομανάδες κλπ.) σύμφωνα με καταρτισμένο ετήσιο πρόγραμμα Κατάρτιση σεναρίων εκτάκτων αναγκών και ασκήσεων εκκένωσης των εγκαταστάσεων για το σύνολο του προσωπικού Επιθεωρήσεις χώρων εργασίας, εισηγήσεις προληπτικών/διορθωτικών ενεργειών Επιθεωρήσεις προσωπικού στην τήρηση κανόνων υγιεινής και ασφάλειας σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας των εργαστηρίων Εκπαίδευση προσωπικού σε θέματα ασφαλείας 20 Εισήγηση μέτρων ασφαλείας σε νέες κατασκευές, πειραματικές διεργασίες
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΕΑ Η εκπαίδευση του προσωπικού μέσω πρακτικής άσκησης και ενημέρωσης στα εξής: Κανόνες ορθής εργαστηριακής πρακτικής (τήρηση ΜΑΠ, κανόνες καθαριότητας και τάξης) Κατηγοριοποίηση πυροσβεστήρων και χρήση αυτών Υφιστάμενος βοηθητικός εξοπλισμός ασφαλείας (ντους καταιονισμού, πλυντρίδες οφθαλμών, φαρμακεία) Υφιστάμενα συστήματα σημειακής απαγωγής, απαγωγών, έκτακτης απαγωγής και ορθή χρήση αυτών Σχεδιαγράμματα διαφυγής, σχέδια εκκένωσης και σημείο συνάντησης Αναγνώριση συναγερμών πυρκαγιάς και διαρροής τοξικών αερίων Χρήση εγχειριδίων δεδομένων ασφαλείας (MSDS) Διαδικασία χειρισμού αποθήκευσης πρώτων υλών Διαδικασία χειρισμού και διάθεσης αποβλήτων 21
Σας Ευχαριστώ