ΚΑΡΠΟΦΟΡIΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ

1 ΚΑΡΠΟΦΟΡIΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ Στάδια καρποφορίας, σχηματισμός ανθικών καταβολών & καρποφόρα όργανα Αθανάσιος Μολασιώτης Επίκουρος καθηγητής Εργαστήριο Δενδροκομίας ΑΠΘ (Τηλ.: 2310 991693; E-mail:amolasio@agro.auth.gr) 2 Στάδια καρποφορίας Σκοπός καλλιέργειας οπωροφόρων: η συγκομιδή των καρπών Ο δενδροκόμος με διάφορες τεχνικές ευνοεί την καρποφορία Απαραίτητη η γνώση όλων των σταδίων σχηματισμού των καρπών, καθώς και των παραγόντων που τον επηρεάζουν 3 Ο βιολογικός κύκλος των οπωροφόρων δένδρων ΣΠΟΡΟΙ ΔΕΝΔΡΟ ΚΑΡΠΟΣ Ο κύκλος από το σχηματισμό ενός ανθοφόρου οφθαλμού έως την ωρίμανση του καρπού διαρκεί > 1 έτος

4 Στάδια καρποφορίας Ο κύκλος από το σχηματισμό ενός ανθοφόρου οφθαλμού έως την ωρίμανση του καρπού διαρκεί > 1 έτος Στάδια (1) Μετατροπή μεριστώματος από βλαστικό σε αναπαραγωγικό το (1) στάδιο είναι αναστρέψιμο, το (2) όχι (2) Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών (3) Άνθιση 5 Στάδια καρποφορίας Επικονίαση Γονιμοποίηση Καρπόδεση Αύξηση και ανάπτυξη καρπού Ωρίμανση καρπού 6 Φαινολογικά στάδια μηλιάς

7 Πρώτο στάδιο: μετατροπή μεριστώματος από βλαστικό σε αναπαραγωγικό Το πρώτο στάδιο δεν είναι φανερό μακροσκοπικά και περιλαμβάνει τις βιοχημικές μεταβολές για να μετατραπεί το μερίστωμα από βλαστικό σε αναπαραγωγικό 8 Δεύτερο στάδιο: Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών Πηγή, Yamamoto, 2010 Mορφολογικές μεταβολές που γίνονται στο μερίστωμα για να σχηματιστούν τα διάφορα ανθικά μέρη Φαίνεται μακροσκοπικά (σχηματισμός σεπάλων, πετάλων, στήμονες, καρπόφυλλα) Νοέμβριος Δεκέμβριος Φεβρουάριος Άνθιση 9 Φεβρουάριος

10 11 12 Τρίτο στάδιο: Άνθιση Έκπτυξη ανθέων Σχηματισμός αρσενικών και θηλυκών γαμετών Προετοιμασία άνθους για επικονίαση και κατόπιν για γονιμοποίηση

13 Επικονίαση Μεταφέρεται η γύρη από τους ανθήρες στο στίγμα με τα έντομα ή τον άνεμο Επικονίαση γίνεται όταν το στίγμα του υπέρου είναι υποδεκτικό Μετά την προσκόλληση της γύρης στο στίγμα αρχίζει η βλάστηση των γυρεοκόκκων και η γονιμοποίηση 14 Γονιμοποίηση, καρπόδεση & ωρίμανση καρπού Η γονιμοποίηση αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη των γειτονικών ιστών της ωοθήκης Αν δεν γίνει γονιμοποίηση η ωοθήκη διογκώνεται λίγο & πέφτει Καρπόδεση: συνεχείς κυτταροδιαιρέσεις και αύξηση καρπού Μετά την ολοκλήρωση της αύξησης ακολουθεί η ωρίμανση του καρπού 15 Στάδιο νεανικότητας: το δένδρο παράγει μόνο βλαστούς και φύλλα OΧΙ ΑΝΘΗ

16 Είσοδος δένδρου στην καρποφορία Στάδιο νεανικότητας: το δένδρο παράγει μόνο βλαστούς και φύλλα OΧΙ ΑΝΘΗ Στα πρώτα έτη της ζωής του το δένδρο χρησιμοποιεί τις ουσίες που παράγει κυρίως για τη βλάστησή του Χρόνος διάρκειας του σταδίου νεανικότητας: 2-10 έτη Στόχος (με κατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές) να περιοριστεί η διάρκεια του σταδίου της νεανικότητας 17 Εποχή σχηματισμού ανθικών καταβολών Στα περισσότερα φυλλοβόλα οπωροφόρα ο σχηματισμός των ανθικών καταβολών γίνεται το προηγούμενο καλοκαίρι πριν από την άνθιση Οι πρώιμες ποικιλίες βερικοκιάς και κερασιάς σχηματίζουν ανθικές καταβολές μετά τη συγκομιδή των καρπών Άρα, η καλή φροντίδα των δένδρων μετά τη συγκομιδή βοηθά στην ικανοποιητική ανθοφορία της επόμενης χρονιάς 18 Διαφοροποίηση οφθαλμών ακτινιδιάς Στα φυλλοβόλα οπωροφόρα η διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών γίνεται το προηγούμενο έτος Αντίθετα στην ακτινιδιά η διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών γίνεται περίπου 3 εβδομάδες πριν από την έκπτυξή τους

19 Εποχή σχηματισμού ανθικών καταβολών Mονόοικα δικλινή είδη Οι ανθικές καταβολές σχηματίζονται νωρίτερα των αρσενικών μερών απ ότι των θηλυκών Παράδειγμα στην καρυδιά οι ανθικές καταβολές των αρσενικών μερών σχηματίζονται τον Ιούνιο, ενώ των θηλυκών λίγο πριν από την ανθοφορία την άνοιξη 20 Σχηματισμός ανθικών καταβολών στα αείφυλλα οπωροφόρα Ελιά γίνεται μέσα στο χειμώνα και ολοκληρώνεται Μάρτιο-Απρίλιο (ανάλογα με την ποικιλία και τις καιρικές συνθήκες) Εσπεριδοειδή γίνεται την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου (λίγο πριν την άνθιση) 21 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών καταβολών - Νεανικότητα 1. Είδος και ποικιλία οπωροφόρων Παράδειγμα: η ροδακινιά μπαίνει νωρίτερα στην ανθογονία απ ότι η μηλιά διαφορές μεταξύ ποικιλιών μηλιάς (Delicious-Φιρίκι) 2. Υποκείμενα που χρησιμοποιούνται νάνα μερική ασυμφωνία εμβολίου-υποκειμένου

22 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών καταβολών - Νεανικότητα 3. Ένταση φωτός μεγάλης έντασης φως (πυκνά, ακλάδευτα δένδρα) 4. Εδαφική υγρασία βαθμιαία ελάττωση της εδαφικής υγρασίας την εποχή της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών ευνοεί την ανθογονία 5. Άζωτο περίσσεια Ν καθυστερεί την ανθογονία 23 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών καταβολών - Νεανικότητα 6. Αποφύλλωση τα φύλλα συμβάλλουν στο σχηματισμό ανθικών καταβολών (παραγωγή απαραίτητων ουσιών, όπως υδατάνθρακες, ορμόνες κτλ) 7. Αφαίρεση ανθέων αφαίρεση ανθέων έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ανθογονίας της επόμενης χρονιάς 24 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών καταβολών - Νεανικότητα 8. Αφαίρεση καρπών κατά την περίοδο αύξησης των καρπών παρεμποδίζεται ο σχηματισμός ανθοφόρων οφθαλμών της επόμενης χρονιάς 9. Κλάδευμα ριζών κλάδευμα μέρους του ριζικού συστήματος αυξάνει την ανθογονία στα οπωροφόρα

25 Καλλιεργητικές τεχνικές για περιορισμό βλαστικής αύξησης & σχηματισμό ανθικών καταβολών Kλάδευμα ριζών Χαραχή κορμού 26 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών καταβολών - Νεανικότητα 10. Χαραγή-δακτυλίωση χάραξη βλαστού μέχρι το ξύλο εμποδίζει την κάθοδο των οργανικών ουσιών που συνθέτονται στα φύλλα 11. Λύγισμα βλαστών & βραχιόνων πρωιμίζει και αυξάνει την ανθογονία διότι περιορίζεται τη βλάστηση και συσσωρεύονται ουσίες στους βλαστούς που διευκολύνουν την ανθογονία 27 Λύγισμα βλαστών

28 Χαραγή ή δακτυλίωση Χρησιμοποιείται σε πολλά είδη οπωροφόρων για αύξηση της παραγωγής και για αύξηση του μεγέθους των καρπών Σε μηλιές: αρχές Ιουλίου Στα πυρηνόκαρπα υπάρχει κίνδυνος κομμίωσης! Η επίδρασή της μπορεί να είναι προσωρινή (μετά από μερικά χρόνια επούλωση τομής) 29 Χαραγή βλαστών κερασιάς Χαραγή λίγο πιο πάνω (1 cm) από βλαστοφόρους οφθαλμούς ώστε να ευνοηθεί ο σχηματισμός ανθοφόρων οφθαλμών αλλά και προκληθεί έκπτυξη πλάγιας βλάστησης Την επόμενη χρονιά ξαναγίνονται χαραγές (πιο ψηλά) 30 Καρποφόρα όργανα & τρόπος καρποφορίας

31 Καρποφόρα όργανα & τρόπος καρποφορίας Ο τρόπος καρποφορίας είναι γενετικό χαρακτηριστικό και ελάχιστα επηρεάζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος Τα καρποφόρα όργανα διαφέρουν από είδος σε είδος (αλλά και από ποικιλία σε ποικιλία) Συνήθως έχουμε καρποφορία σε ετήσιους, διετείς και τριετείς βλαστούς 32 Γιατί είναι απαραίτητη η γνώση των καρποφόρων οργάνων I. Εκτίμηση της αναμενόμενης ανθοφορίας και καρποφορίας της επόμενης χρονιάς II. Ρύθμιση του φορτίου της καρποφορίας (πχ., με το κλάδευμα) III. Εκτίμηση ζημιών από παγετούς, παθογόνα κλπ IV. Αναγνώριση των καρποφόρων δένδρων 33 Πυρηνοκάρπων Καρποφόρα όργανα Γιγαρτοκάρπων Ακρόδρυων- Λοιπών οπωροφόρων

34 Πυρηνόκαρπα Σχηματίζουν ανθοφόρους οφθαλμούς στα πλάγια βλαστών του παρελθόντος έτους (πλαγιοκαρπούν) Ο ακραίος οφθαλμός πάντα βλαστοφόρος Οι ανθοφόροι οφθαλμοί σχηματίζονται σε i. μικτούς βλαστούς ii. λεπτοκλάδια iii. ανθοδέσμες ή ροζέτες ή μπουκέτα του Μαΐου 35 Ροδακινιά Τα καρποφόρα όργανα στη ροδακινιά είναι ετήσια (μη μόνιμα) Σχηματίζει τους περισσότερους ανθοφόρους οφθαλμούς σε μικτούς βλαστούς, ελάχιστα σε λεπτοκλάδια & ροζέτες 36 Καρποφόρο όργανο ροδακινιάς

37 Give Peach a chance? 38 Καρποφόρο όργανο Κερασιάς Καρποφορεί κυρίως σε ανθοδέσμες (ροζέτες) Οι ανθοδέσμες ζουν 3-5 χρόνια (μόνιμα καρποφόρα όργανα) Ροζέτα κερασιάς 39 Ροζέτα κερασιάς

40 Ροζέτα κερασιάς Πολυανθείς ανθοφόροι 41 Βυσσινιά έχει κορδόνια Καρποφορεί, όπως η κερασιά, σε ροζέτες Ανθίζει αργότερα από την κερασιά και σπάνια παθαίνει ζημιές από παγετούς την άνοιξη 42 Καρποφόρο όργανο Βερικοκιάς Το μεγαλύτερο μέρος της καρποφορίας σε ροζέτες και μικτούς βλαστούς Οι ροζέτες είναι ημιμόνιμα καρποφόρα όργανα (ζουν 2-3 έτη) Σχηματισμός ανθικών καταβολών: τέλος καλοκαιριού

43 Καρποφόρο όργανο Δαμασκηνιάς Ροζέτα δαμασκηνιάς Σχηματισμός ανθικών καταβολών καλοκαίρι ή Σεπτέμβριο (ανάλογα με την ποικιλία) Καρποφορεί κυρίως σε ανθοδέσμες που ζουν 2-4 χρόνια Ανθοφόροι πολυανθείς 44 Ροζέτα δαμασκηνιάς 45 Καρποφόρο όργανο Αμυγδαλιάς Σχηματισμός ανθικών καταβολών τέλη καλοκαιριού, περίοδος που συμπίπτει με τη συγκομιδή του καρπού (Σεπτέμβριος) Καρποφορεί κυρίως σε ανθοδέσμες Μονήρεις ανθοφόροι, δηλ. ένα άνθος

46 Γιγαρτόκαρπα Έχουν οφθαλμούς βλαστοφόρους & μικτούς Καρποφορούν σε μόνιμα ή ημιμόνιμα καρποφόρα όργανα, από μικτούς οφθαλμούς Οι μικτοί οφθαλμοί σχηματίζονται σε 2ετη βλαστό (αιχμές) ή στην κορυφή λεπτών κλαδιών (λεπτοκλάδια) Μετά την απομάκρυνση του καρπού από την αιχμή σχηματίζονται λαμβούρδες και ασκοί 47 Ανθοφόρα αιχμή αχλαδιάς 48 Ετήσιος βλαστός Βλαστός 2 ετών Ανθοφόρα αιχμή Βλαστοφόροι οφθαλμοί

49 Μόνιμα καρποφόρα όργανα 50 Αιχμές Λαμβούρδες Ασκοί Λεπτοκλάδια Καρποφόρα όργανα μηλιάς Κατάσταση λήθαργου Άνθιση Λαμβούρδα Ασκός 51 Καρποφόρα όργανα μηλιάς

Διάκριση μηλιάς από αχλαδιά 52 Στον ετήσιο βλαστό οι οφθαλμοί (βλαστοφόροι) είναι: Στη μηλιά πεπλατυσμένοι, χνουδωτοί και εφάπτονται του βλαστού Στην αχλαδιά οξύληκτοι, χωρίς χνούδι, και σχηματίζουν γωνιά με το βλαστό Αιχμή Η μηλιά & η αχλαδιά είναι πολυανθής 53 Άνθος μηλιάς Άνθος αχλαδιάς 54 Μονόοικο-δικλινές δένδρο Ακρόδρυα Καρυδιά Αρσενικές ταξιανθίες (ίουλοι) σε βλαστούς του παρελθόντος έτους Θηλυκά άνθη επάκρια σε βλαστούς του έτους (σχηματίζονται Απρίλιο-Μάιο) Ορισμένες ποικιλίες πλαγιοκαρπούν, δηλ. σχηματίζουν άνθη από πλευρικούς οφθαλμούς

55 Α Α Α Τρόπος καρποφορίας καρυδιάς Α Τα θηλυκά άνθη είναι απέταλα με μεγάλο στίγμα 56 Τρόπος καρποφορίας καρυδιάς Α Α 57 Μονόοικο-δικλινές είδος Ακρόδρυα Φουντουκιά Σχηματίζει τα αρσενικά άνθη σε ταξιανθίες ιούλων, από πλευρικούς οφθαλμούς σε βλαστούς του παρελθόντος έτους Τα θηλυκά άνθη σχηματίζονται από πλευρικούς μικτούς οφθαλμούς οι οποίοι αναπτύσσονται σε βραχείς βλαστούς Οι ανθικές καταβολές σχηματίζονται στους ίουλοι νωρίς το Μάιο και στα θηλυκά Ιούλιο-Αύγουστο

58 Φουντουκιά Θηλυκό Κλειστή ταξιανθία με 6-8 απέταλα άνθη Αρσενικό 59 Ακρόδρυα Φιστικιά Δίοικο δένδρο Ο ακραίος οφθαλμός είναι βλαστοφόρος Οι ανθοφόροι οφθαλμοί φέρονται από τη βάση ως το μέσο των βλαστών του παρελθόντος έτους Τα αρσενικά άνθη σχηματίζονται με τον ίδιο τρόπο Η ανάπτυξη ανθέων σε καρπούς προκαλεί οφθαλμόπτωση των ανθοφόρων 60 Αρσενικό Φιστικιά Απέταλα άνθη σε ταξιανθία σύνθετου βότρυ

61 Θηλυκό Φιστικιά 62 Θηλυκό Φιστικιά 63 Ακτινίδιο Συμπεριφέρεται ως δίοικο φυτό (αν και μοροφολογικά έχει ερμαφρόδιτα άνθη) Τα αρσενικά άνθη έχουν υποτυπώδη ωοθήκη, ενώ τα θηλυκά έχουν υποτυπώδεις, άγονους στήμονες Τα άνθη σχηματίζονται από οφθαλμούς στις μασχάλες των φύλων

64 Ακτινίδιο 65 66 Ελιά Τα άνθη σχηματίζονται σε βλαστούς μέτριου μήκους 10-20 εκ., Σχηματισμός ανθικών καταβολών & ανάπτυξη ταξιανθιών από Ιανουάριο έως Μάιο (άνθιση) Η περίοδος συμπίπτει με την έναρξη σχηματισμού της νέας βλάστησης

67 Ελιά 68 Εσπεριδοειδή Δεν έχουν μόνιμα καρποφόρα όργανα Τα άνθη σχηματίζονται σε ταξιανθίες ή κατά ομάδες (α) στις κορυφές των βλαστών παρελθόντος έτους (β) στις μασχάλες φύλλων βλαστών του τελευταίου κύματος βλάστησης Πορτοκαλιά, γκρέιπ-φρουτ & μανταρινιά ανθίζουν μια φορά μόνο την άνοιξη Λεμονιά & κιτριά μπορεί να ανθοφορούν περισσότερες φορές το έτος (δίφορες ποικιλίες) 69 Στις μασχάλες φύλλων των βλαστών του τελευταίου κύματος βλάστησης Άνθη λεμονιάς

70 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!