1. La nascita di Zeus (Apollodoro) jorgisqei'sa de; ejpi; touvtoi" JReva paragivnetai me;n eij" Krhvthn, ojphnivka to;n Diva ejgkumonou'sa ejtuvgcane, genna'/ de; ejn a[ntrw/ th'" Divkth" Diva. Kai; tou'ton me;n divdwsi trevfesqai Kouvrhsiv te kai; tai'" Melissevw" paisi; nuvmfai", jadrasteiva/ te kai; [Idh/. Au tai me;n ou\n to;n pai'da e[trefon tw'/ th'" jamalqeiva" gavlakti, oij de; Kouvrhte" e[noploi ejn tw'/ a[ntrw/ to; brevfo" fulavssonte" toi'" dovrasi ta;" ajspivda" sunevkrouon, i{na mh; th'" tou' paido;" fwnh'" oj Krovno" ajkouvsh/. JReva de; livqon sparganwvsasa devdwke Krovnw/ katapiei'n wj" to;n gegennhmevnon pai'da. jepeidh; de; Zeu;" ejgenhvqh tevleio", lambavnei Mh'tin th;n jwkeanou' sunergovn, h} divdwsi Krovnw/ katapiei'n favrmakon, ujfæ ou ejkei'no" ajnagkasqei;" prw'ton me;n ejxemei' to;n livqon, e[peita tou;" pai'da" ou}" katevpie: meqæ w n Zeu;" to;n pro;" Krovnon kai; Tita'na" ejxhvnegke povlemon. Comprensione del testo Individua i participi congiunti presenti nel brano. _ touvtoi" (r. 1): qual è il genere del pronome? _ ojphnivka (r. 1): che proposizione introduce la congiunzione? _ ejgkumonou'sa (r. 2): indica la natura del participio. _ trevfesqai (r. 3): che valore ha l'infinito? _ i{na (r. 6): che proposizione introduce? A quale verbo è da unire? _ gegennhmevnon (r. 7): participio è? _
2. Demetra e la sua sosta ad Eleusi (Apollodoro) Πλούύτων δὲ Περϱσεφόόνης ἐρϱασθεὶς Δ ιὸς συνερϱγοῦντος ἥρϱπασεν αὐτὴν κϰρϱύύφα. Δ ηµήήτηρϱ δὲ µετὰ λαµπάάδων νυκϰτόός τε κϰαὶ ἡµέέρϱας κϰατὰ πᾶσαν τὴν γῆν ζητοῦσα περϱιῄει µαθοῦσα δὲ παρϱ Ἑρϱµιονέέων ὅτι Πλούύτων αὐτὴν ἥρϱπασεν, ὀρϱγιζοµέένη θεοῖς κϰατέέλιπεν οὐρϱανόόν, εἰκϰασθεῖσα δὲ γυναικϰὶ ἧκϰεν εἰς Ἐλευσῖνα. Καὶ πρϱῶτον µὲν ἐπὶ τὴν ἀπ ἐκϰείίνης κϰληθεῖσαν Ἀγέέλαστον ἐκϰάάθισε πέέτρϱαν παρϱὰ τὸ Καλλίίχορϱον φρϱέέαρϱ κϰαλούύµενον, ἔπειτα πρϱὸς Κελεὸν ἐλθοῦσα τὸν βασιλεύύοντα τόότε Ἐλευσινίίων, ἔνδον οὐσῶν γυναικϰῶν, κϰαὶ λεγουσῶν τούύτων παρϱ αὑτὰς κϰαθέέζεσθαι, γρϱαῖάά τις Ἰάάµβη σκϰώώψασα τὴν θεὸν ἐποίίησε µειδιᾶσαι. Δ ιὰ τοῦτο ἐν τοῖς θεσµοφορϱίίοις τὰς γυναῖκϰας σκϰώώπτειν λέέγουσιν. Ὄντος δὲ τῇ τοῦ Κελεοῦ γυναικϰὶ Μετανείίρϱᾳ παιδίίου, τοῦτο ἔτρϱεφεν ἡ Δ ηµήήτηρϱ παρϱαλαβοῦσα βουλοµέένη δὲ αὐτὸ ἀθάάνατον ποιῆσαι, τὰς νύύκϰτας εἰς πῦρϱ κϰατετίίθει τὸ βρϱέέφος κϰαὶ περϱιῄρϱει τὰς θνητὰς σάάρϱκϰας αὐτοῦ. Comprensione del testo 1. Individua i participi congiunti presenti nel brano, indicando di ciascuno il valore Participio Valore Participio Valore 2. Δ ιὸς συνερϱγοῦντος: che costrutto è? 3. ὅτι Πλούύτων ἥρϱπασεν: indica la natura della subordinata 4. οὐσῶν γυναικϰῶν; λεγουσῶν τούύτων; ὄντος παιδίίου: in che costrutti sono espresse le tre espressioni? 5. τὰς γυναῖκϰας: qual è la funzione logica di questo accusativo?
3. La terza fatica di Eracle: la cerva di Cerinea Trivton a\qlon ejpevtaxen jhraklei' oj Eujrusqeuv" th;n Keruni'tin e[lafon eij" Mukhvna" e[mpnoun ejnegkei'n. \Hn de; hj e[lafo" ejn Oijnovh/, crusovkerw", jartevmido" ijerav: dio; kai; boulovmeno" aujth;n JHraklh'" mhvte ajnelei'n mhvte trw'sai, sunedivwxen o{lon ejniautovn. jepei; de; kavmnon to; qhrivon th'/ diwvxei sunevfugen eij" o[ro" to; legovmenon jartemivsion, kajkei'qen ejpi; potamo;n Lavdwna, tou'ton diabaivnein mevllousan toxeuvsa" sunevlabe, kai; ajnalabovmeno" th;n e[lafon ejpi; tw'n w[mwn dia; th'" jarkadiva" hjpeivgeto. Metæ japovllwno" de; [Artemi" suntucou'sa ajfh/rei'to, kai; to; ijero;n zw'/on aujth'" kteivnonta katemevmfeto. JO de; ujpotimhsavmeno" th;n ajnavgkhn, kai; to;n ai[tion eijpw;n Eujrusqeva gegonevnai, prauv>na" th;n ojrgh;n th'" qeou' to; qhrivon ejkovmisen e[mpnoun eij" Mukhvna". 4. Morte di Cicerone (Plutarco) Cicerone, avendo sentito che gli uomini mandati per ucciderlo erano ormai vicini, smette di fuggire e ordina ai suoi servitori di deporre la lettiga. Ὁ Κικϰέέρϱων ᾔσθετο, κϰαὶ τοὺς οἰκϰέέτας ἐκϰέέλευσεν ἐνταῦθα κϰαταθέέσθαι τὸ φορϱεῖον. Αὐτὸς δ ὥσπερϱ εἰώώθει τῇ ἀρϱιστερϱᾷ χειρϱὶ τῶν γενείίων ἁπτόόµενος, ἀτενὲς ἐνεώώρϱα τοῖς σφαγεῦσιν, αὐχµοῦ κϰαὶ κϰόόµης ἀνάάπλεως κϰαὶ συντετηκϰὼς ὑπὸ φρϱοντίίδων τὸ πρϱόόσωπον, ὥστε τοὺς πλείίστους ἐγκϰαλύύψασθαι τοῦ Ἑρϱεννίίου σφάάζοντος αὐτόόν. Ἐσφάάγη δὲ τὸν τρϱάάχηλον ἐκϰ τοῦ φορϱείίου πρϱοτείίνας, ἔτος ἐκϰεῖνο γεγονὼς ἑξηκϰοστὸν κϰαὶ τέέταρϱτον. Τὴν δὲ κϰεφαλὴν ἀπέέκϰοψαν αὐτοῦ κϰαὶ τὰς χεῖρϱας, Ἀντωνίίου κϰελεύύσαντος, αἷς τοὺς Φιλιππικϰοὺς ἔγρϱαψεν. Αὐτόός τε γὰρϱ ὁ Κικϰέέρϱων τοὺς κϰατ Ἀντωνίίου λόόγους Φιλιππικϰοὺς ἐπέέγρϱαψε, κϰαὶ µέέχρϱι νῦν τὰ βιβλίία Φιλιππικϰοὶ κϰαλοῦνται. Τῶν δ ἀκϰρϱωτηρϱίίων εἰς Ῥώώµην κϰοµισθέέντων, ἔτυχε µὲν ἀρϱχαιρϱεσίίας συντελῶν ὁ Ἀντώώνιος, ἀκϰούύσας δὲ κϰαὶ ἰδὼν ἀνεβόόησεν, ὡς νῦν αἱ πρϱογρϱαφαὶ τέέλος ἔχοιεν.
5. Prometeo Prometeo, dopo aver creato gli uomini, donò loro il fuoco; per punizione però fu incatenato da Zeus sul monte Caucaso, dove un'aquila, ogni notte, gli rodeva il fegato finché non fu liberato da Eracle. Suo figlio Deucalione sposò Pirra, figlia di Pandora. (Apollodoro, I, 45-47) Promhqeu;" de; ejx u{dato" kai; gh'" ajnqrwvpou" plavsa" e[dwken aujtoi'" kai; pu'r, lavqra/ Dio;" ejn navrqhki kruvya". JW" de; h[/sqeto Zeuv", ejpevtaxen ÔHfaivstw/ tw'/ Kaukavsw/ o[rei to; sw'ma aujtou' proshlw'sai: tou'to de; Skuqiko;n o[ro" ejstivn. jen dh; touvtw/ proshlwqei;" Promhqeu;" pollw'n ejtw'n ajriqmo;n ejdevdeto kaq ejkavsthn de; hjmevran ajeto;" ejfiptavmeno" aujtw'/ tou;" lobou;" ejnevmeto tou' h{pato" aujxanomevnou dia; nuktov". Kai; Promhqeu;" me;n puro;" klapevnto" divkhn e[tine tauvthn, mevcri" ÔHraklh'" aujto;n u{steron e[lusen. Promhqevw" de; pai'" Deukalivwn ejgevneto. Ou to" basileuvwn tw'n peri; th;n Fqivan tovpwn gamei' Puvrran th;n Epimhqevw" kai; Pandwvra", h}n e[plasan qeoi; prwvthn gunai'ka. Analisi del testo u{dato" kai; gh'": da che cosa sono retti questi genitivi e di che complemento si tratta? JW" de; h[/sqeto Zeuv": di che proposizione si tratta? tou' h{pato" aujxanomevnou puro;" klapevnto": si tratta di due genitivi assoluti o di due genitivi a cui è congiunto il participio? mevcri" ÔHraklh'" aujto;n u{steron e[lusen: di che proposizione si tratta? prwvthn gunai'ka: accusativo; con quale funzione logica è usato? h}n: analizza la forma Nella lingua italiana sono presenti molte parole di derivazione greca. Individua nel testo almeno quattro termini collegandoli a parole italiane da essi derivate.
6. Plutarco, Aristide e Temistocle Aristide, 22 Eπεὶ δ ἀναχωρϱήήσαντας εἰς τὸ ἄστυ τοὺς Ἀθηναίίους ὁ Ἀρϱιστείίδης ἑώώρϱα ζητοῦντας τὴν δηµοκϰρϱατίίαν ἀπολαβεῖν εγρϱαφε ψήήφισµα κϰοινὴν εἶναι τὴν πολιτείίαν κϰαὶ τοὺς ἄρϱχοντας ἐξ Ἀθηναίίων πάάντων αἱρϱεῖσθαι. Θεµιστοκϰλέέους δὲ πρϱὸς τὸν δῆµον εἰπόόντος ὡς ἔχει τι βούύλευµα κϰαὶ γνώώµην ἀπόόρϱρϱητον, ὠφέέλιµον δὲ τῇ πόόλει κϰαὶ σωτήήρϱιον, ἐκϰέέλευσαν Ἀρϱιστείίδην µόόνον ἀκϰοῦσαι κϰαὶ συνδοκϰιµάάσαι. φρϱάάσαντος δὲ τῷ Ἀρϱιστείίδη τοῦ Θεµιστοκϰλέέους, ὡς διανοεῖται τὸν ναύύσταθµον ἐµπρϱῆσαι τῶν Ἑλλήήνων, οὕτω γὰρϱ ἔσεσθαι µεγίίστους κϰαὶ κϰυρϱίίους ἁπάάντων τοὺς Ἀθηναίίους, παρϱελθὼν εἰς τὸν δῆµον ὁ Ἀρϱιστείίδης ἔφη τῆς πρϱάάξεως, ἣν Θεµιστοκϰλῆς πρϱάάττειν διανοεῖται, µήήτε λυσιτελεστέέρϱαν ἄλλην µήήτ ἀδικϰωτέέρϱαν εἶναι. ταῦτ ἀκϰούύσαντες οἱ Ἀθηναῖοι παύύσασθαι τὸν Θεµιστοκϰλέέα πρϱοσέέταξαν. Oὕτω µὲν ὁ δῆµος ἦν φιλοδίίκϰαιος, οὕτω δὲ τῷ δήήµῳ πιστὸς ὁ ἀνὴρϱ κϰαὶ βέέβαιος. 7. SENOFONTE, Ritratto di un generale Μέένων δὲ ὁ Θετταλὸς δῆλος ἦν ἐπιθυµῶν µὲν πλουτεῖν ἰσχυρϱῶς, ἐπιθυµῶν δὲ ἄρϱχειν, ὅπως πλείίω λαµβάάνοι, ἐπιθυµῶν δὲ τιµᾶσθαι, ἵνα πλείίω κϰερϱδαίίνοι: φίίλος τε ἐβούύλετο εἶναι τοῖς µέέγιστα δυναµέένοις, ἵνα ἀδικϰῶν µὴ διδοίίη δίίκϰην. Eπὶ δὲ τὸ κϰατερϱγάάζεσθαι ὧν ἐπιθυµοίίη συντοµωτάάτην ᾤετο ὁδὸν εἶναι διὰ τοῦ ἐπιορϱκϰεῖν τε κϰαὶ ψεύύδεσθαι κϰαὶ ἐξαπατᾶν. Στέέρϱγων δὲ φανερϱὸς µὲν ἦν οὐδέένα, ὅτῳ δὲ φαίίη φίίλος εἶναι, τούύτῳ ἔνδηλος ἐγίίγνετο ἐπιβουλεύύων. Kαὶ πολεµίίου µὲν οὐδενὸς κϰατεγέέλα kαὶ τοῖς µὲν τῶν πολεµίίων κϰτήήµασιν οὐκϰ ἐπεβούύλευε: χαλεπὸν γὰρϱ ᾤετο εἶναι τὰ τῶν φυλαττοµέένων λαµβάάνειν: τὰ δὲ τῶν φίίλων µόόνος ᾤετο εἰδέέναι oti ῥᾷστον ἀφύύλακϰτα λαµβάάνειν. Quesiti grammaticali Che valore ha il participio ἐπιθυµῶν Analizza l'aggettivo πλείω Che cos'è l'infinito sostantivato? Individua quelli presenti nel brano Individua la prolessi del relativo presente nel brano
8. ISOCRATE, Meriti politici di Teseo Θησέέuς πρϱῶτον µὲν τὴν πόόλιν σπορϱάάδην κϰαὶ κϰατὰ κϰώώµας οἰκϰοῦσαν εἰς ταὐτὸν συναγαγὼν τηλικϰαύύτην ἐποίίησεν ὥστ ἔτι κϰαὶ νῦν ἀπ ἐκϰείίνου τοῦ χρϱόόνου µεγίίστην τῶν Ἑλληνίίδων εἶναι: µετὰ δὲ ταῦτα κϰοινὴν τὴν πατρϱίίδα κϰαταστήήσας κϰαὶ τὰς ψυχὰς τῶν συµπολιτευοµέένων ἐλευθερϱώώσας ἐξ ἴσου τὴν ἅµιλλαν αὐτοῖς περϱὶ τῆς ἀρϱετῆς ἐποίίησε, εἰδὼς δὲ τὰς τιµὰς ἡδίίους οὔσας τὰς παρϱὰ τῶν µέέγα φρϱονούύντων ἢ τὰς παρϱὰ τῶν δουλευόόντων. Kαὶ γάάρϱ τοι διετέέλεσε τὸν βίίον οὐκϰ ἐπιβουλευόόµενος ἀλλ ἀγαπώώµενος, οὐδ ἐπακϰτῷ δυνάάµει τὴν ἀρϱχὴν διαφυλάάττων, ἀλλὰ τῇ τῶν πολιτῶν εὐνοίίᾳ δορϱυφορϱούύµενος, τῇ µὲν ἐξουσίίᾳ τυρϱαννῶν, ταῖς δ εὐερϱγεσίίαις δηµαγωγῶν. 1. QUESITI DI COMPRENSIONE 1.1 Quale merito di Teseo viene messo particolarmente in risalto in questo passo di Isocrate? 1.2 Che cosa ricordi della figura di Teseo, legata a qualche altro episodio mitico? II. QUESITI MORFO-SINTATTICI 2.1 Individua la funzione del participio οὔσας. Da che verbo è retto? 2.2 Che tipo di costrutto è εἰς ταὐτὸν? 2.3 Individua il valore dei participi ἐπιβουλευόόµενος ἀλλ ἀγαπώώµενος 2.4 Individua la proposizione: ὥστ ἔτι κϰαὶ νῦν ἀπ ἐκϰείίνου τοῦ χρϱόόνου µεγίίστην τῶν Ἑλληνίίδων εἶναι 2.5 Che participio è: παρϱὰ τῶν µέέγα φρϱονούύντων?