Παράρτημα 4 Υλικά και αντικείμενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τα τρόφιμα 1. Αντικείμενο της συνεργασίας Αντικείμενο της συνεργασίας είναι ο έλεγχος της καταλληλότητας των Υλικών και Αντικειμένων που προορίζονται να έλθουν σε Επαφή με Τρόφιμα. 2. Σκοπός του ελέγχου Σκοπός του ελέγχου είναι η προστασία της δημόσιας υγείας μέσω του ελέγχου της συμμόρφωσης των υλικών και αντικειμένων σε επαφή με τρόφιμα, με τον καν. (ΕΚ) 1935/2004 και τον καν. (ΕK) 2023/2006, καθώς και τη νομοθεσία για συγκεκριμένα υλικά και αντικείμενα που περιλαμβάνονται στις ομάδες του Παραρτήματος Ι του καν. (ΕΚ) 1935/2004. 3. Χώροι δειγματοληψίας - Κατηγορίες προϊόντων που θα ελεγχθούν - Χρονοδιάγραμμα Η δειγματοληψία θα αφορά σε τελικά προϊόντα και θα διενεργηθεί σε: μεγάλες αποθήκες εισαγωγής και διακίνησης (π.χ. μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων ειδών οικιακής χρήσης) αποθήκες επιχειρήσεων παραγωγής και μεταποίησης υλικών και αντικειμένων που προορίζονται να έλθουν σε επαφή με τρόφιμα (π.χ. περιέκτες τροφίμων) αποθήκες επιχειρήσεων παραγωγής τροφίμων (υλικά συσκευασίας) τελικά σημεία πώλησης (λιανική π.χ. σούπερ μάρκετ, φούρνοι κ.λπ.). σε καταστήματα που πωλούν σε χαμηλές τιμές όπως πχ καταστήματα με κόστος 1 ευρώ των παρεχόμενων προϊόντων, λαϊκές κ.ά. Τα υλικά και αντικείμενα στα οποία θα πραγματοποιηθούν οι έλεγχοι δεν πρέπει να έχουν έλθει σε επαφή με τρόφιμα, εκτός εάν ζητείται διαφορετικά με σχετικό πρωτόκολλο ή εξειδικευμένες οδηγίες. Οι ελεγκτικές υπηρεσίες θα καθοριστούν από την κατά περίπτωση ανάθεση-κατανομή των ελέγχων που θα πραγματοποιήσει ο ΕΦΕΤ. Θα ελεγχθούν συνολικά 100 προϊόντα, σύμφωνα με τον ακόλουθο Πίνακα: ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Πρόγραμμα Ελέγχων έτους 2017 A. ΠΛΑΣΤΙΚΑ & ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ 1. Ολική μετανάστευση 20 2. Ειδική μετανάστευση βενζοφαινόνης, DEHP, DBP 10 3. Ειδική μετανάστευση Φορμαλδεΰδης & Μελαμίνης 10 4. Ειδική μετανάστευση Πρωταταγών Αρωματικών Αμινών 10 5. Ειδική μετανάστευση Δισφαινόλης Α 10 Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2017 Παράρτημα 4 Σελίδα 1 από 5
Β. ΚΕΡΑΜΙΚΑ 6. Προσδιορισμός απελευθέρωσης Μολύβδου (Pb) & Καδμίου 20 (Cd) Γ. ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΡΑΜΑΤΑ 7. Περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα 20 Σύνολο Ελέγχων 100 Στα δείγματα κατηγορίας Α (ΠΛΑΣΤΙΚΑ & ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ) του Πίνακα 1, θα διεξάγονται επιπλέον τόσο η screening μέθοδος ΕΜ4 όσο και η εξέταση για το είδος του υλικού (FT-IR). Εξαιρείται η κατηγορία των μελαμινικών αντικειμένων, για τα οποία θα γίνεται επιπλέον μόνο η εξέταση για το είδος του υλικού. Η χρονική κατανομή των ελέγχων θα γίνει σύμφωνα με τον ακόλουθο Πίνακα: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Κατανομή δειγμάτων έτους 2017 ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ Β ΤΡΙΜΗΝΟ 30 Γ ΤΡΙΜΗΝΟ 30 Δ ΤΡΙΜΗΝΟ 40 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Ειδική μετανάστευση Δισφαινόλης Α (10) Περιεκτικότητα μεταλλικών αντικειμένων σε βαρέα μέταλλα (20) Ολική μετανάστευση από πλαστικά (10) Ειδική μετανάστευση βενζοφαινόνης, DEHP, DBP (10) & Προσδιορισμός απελευθέρωσης Μολύβδου (Pb) & Καδμίου (Cd) από κεραμικά (10) Ολική μετανάστευση από πλαστικά (10) Ειδική μετανάστευση Φορμαλδεΰδης & Μελαμίνης (10) Ειδική μετανάστευση Πρωτοταγών Αρωματικών Αμινών (10) Προσδιορισμός απελευθέρωσης Μολύβδου (Pb) & Καδμίου (Cd) από κεραμικά (10) Α. ΠΛΑΣΤΙΚΑ & ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ 1. Oλική μετανάστευση: Θα πραγματοποιηθούν συνολικά 20 έλεγχοι σε πλαστικούς περιέκτες, είδη σερβιρίσματος (π.χ. κουτάλες, σπάτουλες), πλαστικά φύλλα συσκευασίας για διάφορα τρόφιμα. 2. Ειδική μετανάστευση Βενζοφαινόνης, DEHP, DBP: Θα πραγματοποιηθούν συνολικά 10 έλεγχοι σε εκτυπωμένα πλαστικά και πολυστρωματικά πλαστικά υλικά που προορίζονται για τρόφιμα. 3. Ειδική μετανάστευση Φορμαλδεΰδης και μελαμίνης: Θα πραγματοποιηθούν συνολικά 10 έλεγχοι σε παιδικά πιατάκια-ποτηράκια, πιάτα, ποτήρια, μπολ, μαχαιροπήρουνα, κουτάλες, πηρούνες, σπάτουλες κ.α. παρόμοια πλαστικά είδη από πολυμερές υλικό με βάση τη φορμαλδεϋδη. 4. Ειδική μετανάστευση Πρωτοταγών αρωματικών αμινών: Θα πραγματοποιηθούν συνολικά 10 έλεγχοι σε κουτάλες, πιρούνες, λαβίδες, σπάτουλες και άλλα είδη οικιακής Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2017 Παράρτημα 4 Σελίδα 2 από 5
χρήσης από πολυαμίδιο (PA), καθώς και πολυστρωματικά πλαστικά υλικά συσκευασίας τροφίμων 5. Ειδική μετανάστευση δισφαινόλης Α: Θα πραγματοποιηθούν συνολικά 10 έλεγχοι σε επιχρισμένα μεταλλικά αντικείμενα και σε πολυκαρβονικά πλαστικά αντικείμενα που προορίζονται για τρόφιμα. Όλα τα ανωτέρω υλικά θα ληφθούν από επιχειρήσεις εισαγωγής και διακίνησης Υ.Α.Ε.Τ από Τρίτες Χώρες, επιχειρήσεις παραγωγής/μεταποίησης Υ.Α.Ε.Τ. και επιχειρήσεις χρήστες Υ.Α.Ε.Τ. Ειδικότερα για τα πλαστικά είδη κουζίνας από πολυαμίδια και μελαμίνη καταγωγής ή προέλευσης Κίνας και Χόνγκ Κονγκ συνεχίζονται οι έλεγχοι κατά την εισαγωγή ως προς τη συμμόρφωσή τους με τους όρους και διαδικασίες που προβλέπονται στον καν. (ΕΕ) 284/2011. Θα πρέπει κατά τον έλεγχο των αντικειμένων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του καν. (ΕΕ) 284/2011 να ελέγχεται η ύπαρξη της δήλωσης και συνοδευτικής τεκμηρίωσης που προβλέπεται στον καν. (ΕΕ) 284/2011 και τα εν λόγω στοιχεία να συνεκτιμώνται στην απόφαση δειγματοληψίας. Β. ΚΕΡΑΜΙΚΑ Θα πραγματοποιηθούν 20 συνολικά έλεγχοι ως προς την απελευθέρωση καδμίου και μολύβδου σύμφωνα με την κείμενη κοινοτική και εθνική νομοθεσία σε χειροποίητα κεραμικά αντικείμενα οικιακής χρήσης όλων των κατηγοριών που αναφέρονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 25 του Κ.Τ.Π., (κούπες, πιάτα, σαλατιέρες, πιατέλες) συμπεριλαμβανομένων και εποχιακών ειδών (π.χ. Χριστουγεννιάτικα και Πασχαλινά είδη) που έχουν έντονα χρώματα στην εσωτερική τους επιφάνεια, όπως κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο, μπλε, καθώς και σε επισμαλτωμένα μεταλλικά σκεύη μαγειρικής (π.χ. γάστρες) από επιχειρήσεις εισαγωγής και διακίνησης Υ.Α.Ε.Τ. από Τρίτες χώρες και επιχειρήσεις παραγωγής/μεταποίησης Υ.Α.Ε.Τ. Γ. ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΡΑΜΑΤΑ Θα πραγματοποιηθούν 20 συνολικά έλεγχοι ως προς την περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα μεταλλικών αντικειμένων που προορίζονται για τρόφιμα με έμφαση στα ανοξείδωτα και στα αντικείμενα από αλουμίνιο, καθώς και σε κράματα αυτών, από επιχειρήσεις εισαγωγής και διακίνησης Υ.Α.Ε.Τ. από Τρίτες χώρες και επιχειρήσεις παραγωγής/μεταποίησης Υ.Α.Ε.Τ. 4. Δειγματοληψία - Πρωτόκολλα (έντυπα) δειγματοληψίας Αποστολή δειγμάτων Η δειγματοληψία πραγματοποιείται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών (Κ.Τ.Π.). Τα δείγματα θα συνοδεύονται από πρωτόκολλο δειγματοληψίας (έντυπο Ε.Υ/2.1/01.0) και θα αποστέλλονται σφραγισμένα στη Β Χ.Υ. Αθηνών, Τμήμα Β του Γ.Χ.Κ. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2017 Παράρτημα 4 Σελίδα 3 από 5
Στο είδος εξέτασης θα συμπληρώνεται υποχρεωτικά το πεδίο «Για προσδιορισμό» ανάλογα με τον παραπάνω Πίνακα 1 και στο σημείο «Το δείγμα θα αναλυθεί:» θα αναγράφεται η φράση: «Σύμφωνα με το πρωτόκολλο συνεργασίας έτους 2017 ΕΦΕΤ ΓΧΚ». Τα δείγματα θα συνοδεύονται με τη δήλωση συμμόρφωσης που προβλέπεται γι αυτά στα σχετικά ειδικά μέτρα (Άρθρο 21α, Άρθρο 24α και Άρθρο 25 του Κ.Τ.Π., καν. (ΕΕ) 10/2011, καν. (ΕΕ) 284/2011). Ιδιαίτερα οι πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα του υλικού ή αντικειμένου, τον τύπο ή τύπους τροφίμων με τα οποία μπορεί να έρθει σε επαφή, τις συνθήκες χρήσης, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τις χρησιμοποιούμενες ουσίες για τις οποίες θεσπίζονται περιορισμοί ή και προδιαγραφές είναι απαραίτητες για τον προσανατολισμό των εργαστηριακών δοκιμών. Δείγματα που δε θα συνοδεύονται από την ανωτέρω τεκμηρίωση δε θα γίνονται αποδεκτά και θα επιστρέφονται στην αρχή δειγματοληψίας. Η δειγματοληψία θα πραγματοποιηθεί εις διπλούν (Α και Β ) για κάθε δείγμα στο πλαίσιο του επίσημου ελέγχου. Τα Β δείγματα των κανονικών δειγμάτων είναι δυνατόν να επιστρέφονται στο δικαιούχο όπως προβλέπεται στην παράγραφο 6. Όσον αφορά στον έλεγχο της Ολικής Μετανάστευσης, ο αριθμός των υποδειγμάτων του κάθε δείγματος πρέπει να είναι Α. Για περιέκτες (π.χ. δοχεία αποθήκευσης): 9 τεμάχια Β. Για πλαστικά είδη σερβιρίσματος (π.χ. κουτάλες, σπάτουλες): 9 τεμάχια Γ. Για πλαστικά είδη συσκευασίας σε μορφή φύλλων: 9 dm 2. Ο αριθμός των υποδειγμάτων μπορεί να είναι μικρότερος σε περιπτώσεις δειγμάτων που προβλέπεται να έρθουν σε επαφή μόνο με περιορισμένες κατηγορίες τροφίμων. Π.χ. για παγούρια που προορίζονται μόνο για νερό και αναψυκτικά απαιτούνται μόνο 5 υποδείγματα. Σε κάθε περίπτωση συνιστάται να προηγείται τηλεφωνική συνεννόηση με το εργαστήριο των Υλικών σε Επαφή με Τρόφιμα του ΓΧΚ. Εφιστάται η προσοχή στην περίπτωση α) δειγματοληψίας πλαστικών ειδών από πολυμερές υλικό με βάση τη φορμαλδεϋδη, για μέτρηση της ειδικής μετανάστευσης της Φορμαλδεΰδης και της Μελαμίνης, καθώς και β) δειγματοληψίας πλαστικών ειδών από πολυαμίδιο, για μέτρηση της ειδικής μετανάστευσης των Πρωτοταγών Αρωματικών Αμινών, κατά τις οποίες θα πρέπει κάθε δείγμα (Α και Β ) να αποτελείται από 5 τουλάχιστον όμοια υποδείγματα, είτε εάν το κάθε υπόδειγμα πρόκειται να αντιστοιχεί σε ένα μεμονωμένο αντικείμενο, είτε εάν πρόκειται να αντιστοιχεί σε ένα σετ αντικειμένων. Εφιστάται η προσοχή στην περίπτωση δειγματοληψίας κεραμικών ειδών. Προκειμένου να εφαρμοστούν τα προβλεπόμενα στο άρθρο 25, παρ.4 του Κώδικα Τροφίμων & Ποτών, θα πρέπει κάθε δείγμα (Α και Β ) να αποτελείται από 4 αντικείμενα ίδιου σχήματος, διαστάσεων, διακόσμησης και επικάλυψης. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2017 Παράρτημα 4 Σελίδα 4 από 5
5. Εργαστήρια Ελέγχου - Εξέταση δειγμάτων Γνωμάτευση Οι έλεγχοι θα πραγματοποιηθούν στο εργαστήριο της Β Χ. Υ. Αθηνών (Β Τμήμα), το οποίο είναι διαπιστευμένο (UKAS, ΕΣΥΔ) σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO/IEC 17025:2005. Οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιούνται ανά περίπτωση, ανάλογα με το είδος κινδύνου που θα εξετάζεται, αναφέρονται συνολικά στον παρακάτω Πίνακα 3. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και άλλες μέθοδοι αν κριθεί σκόπιμο λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας. Η γνωμάτευση θα γίνεται με βάση τα αποτελέσματα των αναλύσεων, τις ενδείξεις του προϊόντος τη συνοδευτική τεκμηρίωση και την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία. ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Μέθοδοι ελέγχου δειγμάτων - γνωμάτευσης ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 1) ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΟΥΣ ΜΕ FT-IR ή ΜΕ ΔΙΑΛΥΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ 2) ΕΜ4 (GC-FID, GC-MSD) 3) ΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΕΣ ΜΕ ΤΙΣ OM GRAV & OM10 4) ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ (GC-FID/MSD, HPLC-UV vis/fld/ MS n, ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΑ UV-vis) 5) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΤΩΝ (ΕΜ1, GC-FID, GC-MSD) 6) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΜΟΛΥΒΔΟΥ ΚΑΙ ΚΑΔΜΙΟΥ ΑΠΟ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ (ICP-OES). 7) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΕ ΜΟΛΥΒΔΟ ΚΑΙ ΚΑΔΜΙΟ (ICP-OES), ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΕ ΑΡΣΕΝΙΚΟ (GFAAS) 6. Χρόνοι αποστολής απαντήσεων Οι απαντήσεις των εργαστηριακών ελέγχων από το εργαστήριο της Β Χημικής Υπηρεσίας (Τμήμα Β ) θα αποστέλλονται στις ελεγκτικές υπηρεσίες το συντομότερο δυνατό μέσα σε διάστημα 60 ημερών από την παραλαβή των δειγμάτων. Σε περίπτωση που, για οποιοδήποτε λόγο, δεν είναι δυνατή η αποστολή των απαντήσεων μέσα στα παραπάνω χρονικά όρια, το ΓΧΚ θα ειδοποιεί σχετικά τις Αρμόδιες Αρχές. Επίσης τα Β δείγματα των κανονικών δειγμάτων είναι δυνατόν να επιστρέφονται στο δικαιούχο, μετά από σχετική δήλωσή του στο πρωτόκολλο δειγματοληψίας ή μετά από αίτησή του εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της Α εξέτασης. Τα χρονικά όρια διαφύλαξης των εξετασθέντων δειγμάτων, τα οποία προβλέπονται από την Υπ. Απόφαση 3024190/13083/0078/11-12-2000 (ΦΕΚ Β 1568/22-12-2000), για τα κανονικά (μη ευαλλοίωτα) δείγματα ελέγχου της εσωτερικής αγοράς είναι 2 μήνες μετά τη διεκπεραίωση του σχετικού εγγράφου (έκθεσης εξέτασης), από την αρμόδια υπηρεσία του ΓΧΚ. Μετά την παρέλευση του χρόνου αυτού, αν δεν έχει κατατεθεί αίτηση επιστροφής του Β δείγματος, αυτό θα καταστρέφεται. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2017 Παράρτημα 4 Σελίδα 5 από 5