Πρόγραμμα αγωγής υγείας του 3 ου Γυμνασίου Ναυπάκτου. Ηθικά διλήμματα από τη χρήση βλαστοκυττάρων (θεατροποιημένη παρουσίαση) ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ ΑΠ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Πρόγραμμα αγωγής υγείας του 3 ου Γυμνασίου Ναυπάκτου Ηθικά διλήμματα από τη χρήση βλαστοκυττάρων (θεατροποιημένη παρουσίαση) ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ ΑΠ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 5 πρόσωπα, δύο κλέφτες Α, Β, και τρία βλαστοκύτταρα Β 1 (βλαστοκύτταρο από λήψη κατά τον τοκετό), Β 2 (Βλαστοκύτταρο από ενήλικα), Β 3 (εμβρυικό πολυδύναμο). Οι κλέφτες Α, Β μπαίνουν στη σκηνή. Στη μια πλευρά της σκηνής βρίσκονται 3 κουτιά παραβάν που παριστάνουν τις «θυρίδες» φύλαξης βλαστοκυττάρων. Στο πάνω μέρος των κουτιών υπάρχει πινακίδα «ΤΡΑΠΕΖΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ» Α. Προχώρα γρήγορα, θα πιάσουμε την καλή αν κλέψουμε αυτή την τράπεζα Β. (Πάει προς τις θυρίδες- κουτιά, τις περιεργάζεται) Νομίζω εδώ κρύβουν τα λεφτά Α. Ναι αλλά κοίτα τι γράφει (Δείχνει την πινακίδα στο πάνω μέρος) Β. Τρά πε ζα Βλα στο κυττά ρων. Και τι μας νοιάζει εμάς το όνομα της τράπεζας; Εμείς να την κλέψουμε θέλουμε, δεν θα την παντρευτούμε! Α. Καλά προχώρα, άνοιξε τις θυρίδες Β. Όλες; Α. Ναι όλες Β. (Ανοίγει 3 πόρτες και βλέπει τα τρία βλαστοκύτταρα Β 1, Β 2, Β 3 ακίνητα. οπισθοχωρεί) Ωωωω! κλέψαμε την ωραία κοιμωμένη Α. Τι είναι αυτά που λες. Σιγά μη μας πεις πως είσαι και ο πρίγκιπας Β 1. (Βγαίνει στη σκηνή από τη θυρίδα) Ποιοι είστε, τι θέλετε εδώ; Α. Περαστικοί είμαστε και είπαμε να ρίξουμε μια ματιά. Εσείς ποιοι είστε; Β 2. (Βγαίνει στη σκηνή από τη θυρίδα) Εμείς κύριέ μου είμαστε βλαστοκύτταρα. Έχουμε αποθηκευθεί εδώ στην κατάψυξη και περιμένουμε τη μελλοντική μας αξιοποίηση. Α. (προς τον Β) Αξιοποίηση; Καλό μου ακούγεται. Β. Σκάσε να μάθουμε. (πιο δυνατά) Δηλαδή; Για πείτε μας λεπτομέρειες. Β 3. (Βγαίνει στη σκηνή από τη θυρίδα) Άκου λοιπόν αν θες να μάθεις τι είμαστε. Αν μπορούσες να γυρίσεις τη ζωή σου πίσω, θα φτανες στην αρχή. Το ξεκίνημα λοιπόν το δικό σου ήταν η ένωση ενός ωαρίου με ένα σπερματοζωάριο. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο δικό σου κύτταρο, το ζυγωτό. Αυτό πολλαπλασιαζόταν και μέσα σε πέντε μέρες έγινε μια μπαλίτσα όση η μυτερή άκρη μιας καρφίτσας, η βλαστοκύστη. Στο εσωτερικό της υπάρχουν καμιά τριανταριά κύτταρα, αυτά που οι επιστήμονες λένε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα. Α. Ααα έχουν πολλή δύναμη Β 3. Περίμενε δεν είναι αυτό που κατάλαβες. Μας λένε έτσι, γιατί μπορούμε να εξελιχθούμε σε όλους τους τύπους των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Σε σας τους ανθρώπους τα εξωτερικά κύτταρα της μπαλίτσας σχημάτισαν τον πλακούντα. Τα εσωτερικά, τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα πολλαπλασιάστηκαν. Αλλάζοντας μορφές, διαφοροποιήθηκαν και έφτιαξαν όλα τα όργανα του οργανισμού. Β 2. Έτσι εννιά μήνες μετά, εσείς αντικρίσατε τον κόσμο. Β 1. Σε αυτόν όμως (δείχνει τον Β 3 ) τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Από την μπαλίτσα που σου είπε, αφαιρέθηκαν τα πολυδύναμα κύτταρα

Β 3. και έτσι έγινα εγώ. Το εμβρυικό βλαστοκύτταρο. Εγώ δεν έγινα, ούτε θα γίνω ποτέ άνθρωπος. Όμως με κατάλληλη επεξεργασία μπορώ να μετεξελιχθώ σε οποιοδήποτε είδος κυττάρου. Μπορώ να γίνω κύτταρο συκωτιού, κύτταρο του αίματος. Καταλαβαίνεις ότι είμαι πολύτιμο γιατί μπορώ να θεραπεύσω πολλές ασθένειες, αρκεί να με μεταμοσχεύσουν στον ασθενή. Β. Μιλάμε δηλαδή για πολυδύναμο ανταλλακτικό. Μήπως μπορείς να γίνεις και ανταλλακτικό αυτοκινήτου γιατί μου χουν χαλάσει τα αμορτισέρ; Α. (Απευθύνεται στον Β) Σκάσε χαζέ. Εδώ μιλάμε για μεγάλα πράγματα. Με αυτό τον τύπο δικό μας, ανοίγουμε μαγαζί με ανταλλακτικά για ανθρώπους, όχι για αυτοκίνητα! Ετοίμαζε βαλίτσες να βάλουμε μέσα το χρήμα! (Γυρίζει προς τους Β 1 και Β 2 ) Και σεις λεβεντιές η ίδια περίπτωση είστε; Β 2. Όχι εγώ είμαι ενήλικο βλαστοκύτταρο. Με πήραν από το σώμα κάποιου ενήλικα. Σαν εμένα υπάρχουν βλαστοκύτταρα σε κάθε άνθρωπο ειδικά σε όργανα που πρέπει να ανανεώνουν τα κύτταρά τους, δηλαδή στο δέρμα ή στο αίμα. Εγώ δεν είμαι πολυδύναμο. Είμαι εξειδικευμένο βλαστοκύτταρο, δεν μπορώ να μεταμορφωθώ σε οποιοδήποτε είδος κυττάρου αλλά είμαι πολύ χρήσιμος σε ορισμένες ασθένειες. Β 3. Μια χαρά μπορεί να χρησιμοποιηθεί, σε μεταμοσχεύσεις δέρματος ή αίματος. Πολλαπλασιάζεται και μπορεί να βοηθήσει να αναγεννηθούν τα κύτταρα που είναι στην ίδια ομάδα με αυτόν αν αντιμετωπίσουν πρόβλημα σε κάποιο ανθρώπινο οργανισμό. Β 1. Κι εγώ είμαι διαφορετικός. Εμένα με πήραν από τον ομφάλιο λώρο τη στιγμή που γεννήθηκε κάποιο παιδί. Αντί να με πετάξουν στα σκουπίδια με κατάψυξαν και περιμένω να με μεταμοσχεύσουν σε όποιον χρειαστεί την ικανότητά μου να πολλαπλασιάζομαι. Β. Αυτή είναι ζωή, η δική σας. Αραχτοί όλη την ημέρα χωρίς ανάγκη για δουλειά απλώς περιμένετε κάποτε να σας φωνάξουν. Εδώ που τα λέμε, θα μου άρεσε να είμαι βλα βλα Πώς το είπες ακριβώς; Β 2. Βλαστοκύτταρο. Β. Ναι, ναι Βλαστοκύτταρο Β 2. Κάνεις λάθος φίλε μου, η ζωή μας είναι δύσκολη. Δεν θα σου πω το πιο απλό, ότι εκεί μέσα που μας φυλάνε κάνει πολύ περισσότερο κρύο κι απ τον Βόρειο Πόλο. Δυστυχώς το μεγάλο μας πρόβλημα είναι το άγχος για το μέλλον. Β 1. Όλη μέρα τα συζητάμε. Τι θα γίνουμε; Πολλά λέγονται για μας. Ότι είμαστε σημαντικά, ότι αποτελούμε το μέλλον στην αντιμετώπιση κάποιων σοβαρών ασθενειών αλλά υπάρχουν και άλλοι που μας αμφισβητούν. Β 3. Πάρε για παράδειγμα εμένα που είμαι εμβρυικό βλαστοκύτταρο. Εγώ ξεκίνησα από εξωσωματική γονιμοποίηση. Δεν χρησιμοποιήθηκα όμως ποτέ για τον σκοπό που δημιουργήθηκα. Δεν χρειάστηκε να εμφυτευθώ σε μήτρα και δεν εξελίχθηκα σε ανθρώπινο οργανισμό. Β 2. Όλοι το ξέρουμε ότι σου έμεινε το παράπονο. Έλα όμως που έτσι γίνεται στην εξωσωματική. Γονιμοποιούνται περισσότερα ωάρια από αυτά που χρησιμοποιούνται τελικά. Β 3. Πάντως υπάρχουν και βλαστοκύτταρα του είδους μου, δηλαδή πολυδύναμα εμβρυικά που απομονώθηκαν από ιστό εμβρύου που προέρχεται από άμβλωση. Α. Αυτό που δεν κατάλαβα, είναι το γιατί λέτε ότι κάποιοι σας αμφισβητούν. Β. Η αλήθεια είναι ότι το έχουμε ρίξει στην επιστημονική συζήτηση, ενώ εμείς ήρθαμε εδώ για άλλο λόγο. Β 2. Για όποιο λόγο και αν ήρθες, μας έβγαλες από το παγωμένο μας κλουβί και τώρα πρέπει ν ακούσεις τον πόνο μας. Β 1. Άκου λοιπόν. Υπάρχει στη χώρα μας ολόκληρη Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής που ασχολείται και μαζί μας. Και να ένα ερώτημα που την απασχόλησε: Έχουμε το ηθικό δικαίωμα να χρησιμοποιούμε βλαστοκύτταρα που προέρχονται από άμβλωση ή από εξωσωματική γονιμοποίηση; Β 2. Κάποιοι υποστηρίζουν για παράδειγμα, ότι από τη στιγμή που γονιμοποιήθηκε το ωάριο η αξία των πρώτων κυτταρικών ιστών ακόμα κι αν πρόκειται για μερικές δεκάδες αδιαφοροποίητων κυττάρων, είναι ίδια με την αξία του «προσώπου». Θεωρούν ότι η ενότητα ψυχής και σώματος γεννιέται με τη

γονιμοποίηση του ωαρίου. Επομένως δεν θεωρούν ηθική την απομόνωση των εμβρυικών βλαστοκυττάρων ούτε από άμβλωση ούτε από εξωσωματική γονιμοποίηση. Β 3. Έλα όμως που ζούμε σε μια χώρα που και οι αμβλώσεις είναι νόμιμες σε κάποιες περιπτώσεις αλλά και η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι νόμιμη και πολύ διαδεδομένη. Γι αυτό λοιπόν κι εγώ είμαι να τρέχω στους ψυχολόγους. (Γυρίζει προς το κοινό και απευθύνει το ερώτημα) Τι είμαι; Είμαι μια άμορφη μάζα κυττάρων ή πρόσωπο; Κατοικεί μέσα μου η ενότητα ψυχής και σώματος ή σταμάτησε η ανάπτυξή μου πριν φτάσω σε αυτή; Πάντως πρέπει να σας πω ότι η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής με θεωρεί και νόμιμο και ηθικό. Β 1. Και δεν είναι μόνο αυτά τα προβλήματα που μας βασανίζουν. Το ξέρετε ίσως πως στις ανθρώπινες κοινωνίες δεν είστε όλοι άγγελοι. Πολλοί άνθρωποι είναι έτοιμοι να παρανομήσουν με σκοπό το κέρδος ή την εξουσία. Α. Ααα μην λες τέτοια σε μας. Εμείς δεν είμαστε κλέφτες (κλείνει το μάτι στον Β). Αλλά μιας και το ξεκίνησες πες μας τι θα μπορούσε να γίνει. Β. Έλα ντε!! Άσε την πολλή επιστήμη και άνοιξέ μας τα μάτια. Β 1. Να σου πω φίλε μου. Σκέψου τι θα μπορούσε να γίνει αν κάποιος στο μέλλον, μας χρησιμοποιούσε στην κλωνοποίηση ανθρώπων ή για να φτιάξει ανθρώπους κατά παραγγελία; Β 2. Σκέψου ανθρώπους που θα δημιουργούσαν γραφείο συνοικεσίων για βλαστοκύτταρα. Να αγοράζουν δηλαδή ωάρια και σπερματοζωάρια να τα γονιμοποιούν και αφού πάρουν τα βλαστοκύτταρα να τα χρησιμοποιούν όπως αυτοί νομίζουν με σκοπό το κέρδος ή την εξουσία. Γι αυτό και η Επιτροπή Βιοηθικής απαγόρευσε τις συμφωνίες πριν και μετά τη σύλληψη γιατί τότε οι εμβρυικοί ιστοί μπορεί να γίνουν εμπόρευμα. Β 3. Θα μπορούσαν κιόλας να κλέψουν κάποιοι βλαστοκύτταρα χωρίς την συναίνεση αυτών που θα τα δώσουν, σε ένα χειρουργείο μιας χώρας του τρίτου κόσμου. Απαγορεύσανε λοιπόν το εμπόριο αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το παράνομο εμπόριο. Α. Πω πω δουλειές που ανοίγονται! Β 1. Να σας πω κι εγώ τώρα τον πόνο μου. Εγώ σας θυμίζω ότι είμαι βλαστοκύτταρο που πάρθηκε από τον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα αμέσως μετά τον τοκετό. Αυτό πια γίνεται πολύ συχνά στη χώρα μας αλλά και αλλού. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι είναι ηθικό το να με απομονώσουν αντί να με πετάξουν, αλλά το ζήτημα είναι πώς και ποιός θα με χρησιμοποιήσει από κει και πέρα. Μπορεί μια ιδιωτική εταιρεία να με αναλάβει ή μήπως πρέπει αυτή να είναι Δημόσια; Β. Σιγά το ζόρι που τραβάς κι εσύ! Α. Αν θες μπορούμε να σε αναλάβουμε εμείς. Θα σε μανατζάρουμε με τον καλύτερο τρόπο. Γιατί και η μεγαλύτερη αξία, θέλει τη σωστή προβολή για να πάει μπροστά. Μην ξεχνάς ότι κι ο Ρουβάς είχε μάνατζερ τον Ψινάκη γι αυτό έφτασε να παρουσιάζει το X FACTOR. Β. Μμμμ ωραία ιδέα. Για ακούστε με λίγο. (Υποκρίνεται πως διαλαλεί το εμπόρευμα) Εδώ τα καλά βλαστοκύτταρα! Φρεσκοκατεψυγμένα κι έτοιμα για χρήση! Εδώ τα καλά βλαστοκύτταρα! Β 2. Μην το γελάτε σας παρακαλώ. Γίνεται ολόκληρη συζήτηση για το αν πρέπει να υπάρχουν και να λειτουργούν ιδιωτικές τράπεζες βλαστοκυττάρων η μήπως είναι σωστό να τα χειρίζονται αυτά τα θέματα μόνο δημόσιοι οργανισμοί. Α. (Πλησιάζει τον Β 1, του τσιμπάει το μάγουλο) Το βλέπω εγώ το πουλάκι μου, θέλει να γίνει Δημόσιος υπάλληλος. Μήνας μπαίνει, μήνας βγαίνει να παίρνει το μισθουλάκο του. Άμα έρθει όμως μαζί μου, θα κάνουμε μεγάλες δουλειές. (κλείνει το μάτι στον Β, με νόημα) Και θα επιτελούμε και κοινωνικό έργο! Β. Αλίμονο! Και θα του πάρουμε κι ένα καλύτερο ψυγείο. Θα τον έχουμε να καταψύχεται στο τελευταίο μοντέλο. Στα πούπουλα θα τον έχουμε. Β 1. Σας παρακαλώ, σας παρακαλώ σταματήστε την πλάκα. Δεν είναι για γέλια η κατάστασή μου. Χιλιάδες γονείς κάθε χρόνο πληρώνουν τις ιδιωτικές τράπεζες βλαστοκυττάρων νομίζοντας ότι

εξασφαλίζουν την υγεία των παιδιών τους, αν κάποιο σοβαρό νόσημα εμφανιστεί σε αυτά στο μέλλον. Στη χώρα μας λειτουργεί το 20% των ιδιωτικών τραπεζών όλου του κόσμου! Β 2. Σε συνεργασία με ιδιωτικά μαιευτήρια, προωθούν την ιδέα στους γονείς, να διαφυλάξουν βλαστοκύτταρα, παίρνοντας αίμα από τον ομφάλιο λώρο. Οι γονείς πληρώνουν 2.000 ευρώ και τα μισά είναι αμοιβές μεσαζόντων. Α. Εε ρε γλέντια που έχουν να γίνουν! Β 3. Δεν καταλαβαίνω τι γλέντια εννοείς Α. Δεν πειράζει, προχώρα παρακάτω. Β 3. Αλλού όμως, όπως στη Γαλλία είναι απαγορευμένη η λειτουργία τέτοιων ιδιωτικών τραπεζών. Α. (γυρίζει και μιλάει σιγά στον Β) Και τι μας νοιάζει εμάς, Γάλλοι είμαστε; Να σαι καλά μανούλα μου που με γέννησες Ελληνάρα! Β 1. Και είναι απαγορευμένη η λειτουργία τους γιατί τέτοιες τράπεζες, μας χρησιμοποιούν εμάς τα βλαστοκύτταρα, μόνο για χρήση στην οικογένεια του δότη. Επίσης δεν ασχολούνται με την ιστοσυμβατότητα των κυττάρων που φυλάνε. Έτσι δεν συμμετέχουν στην παγκόσμια δεξαμενή μοσχευμάτων Β 2. και μειώνουν την πιθανότητα να βρεθεί το κατάλληλο μόσχευμα για όλους. Φανταστείτε να γινόταν έτσι και στην αιμοδοσία. Εκεί αλήθεια γιατί δεν λειτουργούν ιδιωτικές τράπεζες αίματος; Ούτε βέβαια στη δωρεά οργάνων. Α. Αυτό βέβαια είναι ένα πρόβλημα, (πιο σιγά, προς τον Β) μας κόβουν τις δουλειές. Β 2. Βλέπω με κατάλαβες Α. (Ειρωνικά) Εσύ δεν με κατάλαβες, αλλά δεν πειράζει. Β 3. Υπάρχουν όμως Δημόσιες τράπεζες που φυλάσσονται βλαστικά κύτταρα, αφού δωρίζονται από τους γονείς, για να χρησιμοποιηθούν από οποιοδήποτε συμβατό αποδέκτη οπουδήποτε στη γη. Γιατί σε αυτά τα πράγματα πρέπει να ισχύει η αρχή της αλληλεγγύης. Σήμερα κανείς δεν δίνει αίμα για να φυλαχθεί για τον εαυτό του. Καλύπτει ανάγκες άλλων και αν χρειαστεί, αυτοί θα καλύψουν τις δικές του. Έτσι πρέπει να γίνεται και για εμάς τα βλαστοκύτταρα. Β 1. Αφήστε που υπάρχει και το άλλο πρόβλημα που εμάς τα βλαστοκύτταρα μας αφορά άμεσα. Πρέπει να ελέγχεται αυστηρά η ποιότητα και η επεξεργασία των δειγμάτων μας. Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε τους νόμους που καθορίζουν πώς πρέπει να γίνεται η φύλαξη και η κρυοσυντήρησή μας. Στην χώρα μας όμως δεν υπάρχει ακόμη νομοθεσία, Β 2. ούτε έχει προσαρμοστεί με την αντίστοιχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι αυτό και το τοπίο στο οποίο λειτουργούν οι ιδιωτικές τράπεζες είναι αρκετά «θολό». Β 1. Για να μην σου πω και το άλλο. Κάποια στιγμή τα Ασφαλιστικά Ταμεία θα χρειαστεί να χρηματοδοτήσουν την φύλαξή μας. Ποιους θα χρηματοδοτήσουν τις ιδιωτικές ή τις Δημόσιες τράπεζες; Α. Καλά εσένα σε έχω καταλάβει ότι ψοφάς να γίνεις δημόσιος Υπάλληλος Β 2. Τώρα που είπες ότι ψοφάει, να ξέρεις όπως εσείς λέτε «ψόφησα απ το κρύο» εμείς ψοφάμε από τη ζέστα. Είμαστε αρκετή ώρα έξω και κινδυνεύουμε. Β 1. Γεια σας. Πρέπει να ξαναμπούμε μέσα, γιατί εμείς ζούμε μόνο κατεψυγμένοι. (Μπαίνει ξανά στη Θυρίδα) Β 2. Ευχαριστούμε πάντως για την επίσκεψη. Δυστυχώς δεν σας κεράσαμε κάτι, αλλά μόνο παγάκια είχαμε να σας προσφέρουμε. (Μπαίνει ξανά στη Θυρίδα) Β 3. Ναι ευχαριστούμε για την παρέα Β. Δεν κάνει τίποτε Β 3. Είπαμε τον πόνο μας και ξαλαφρώσαμε. Γεια σας. (Μπαίνει ξανά στη Θυρίδα) Α και Β (μαζί). Γεια σας, θα τα ξαναπούμε σύντομα. Β. (Κλείνει ξανά τις θυρίδες και μουρμουρίζει γκρινιάζοντας). Μεγάλη γκαντεμιά σήμερα. Εμείς νομίζαμε ότι μπουκάραμε σε τράπεζα, αλλά αυτή ήταν άλλο φρούτο. Α. Κι όμως φίλε αυτή μπορεί να είναι η ευκαιρία της ζωής μας. Προχώρα όμως τώρα, πάμε. (ο Α και ο Β περπατούν προς την έξοδο) Β. Πιστεύεις δηλαδή ότι κάτι μπορεί να βγει, δεν πήγε τζάμπα το ξενύχτι; Α. Ναι, ναι μπορούμε να γίνουμε πλούσιοι με μια τέτοια τράπεζα (ο Α. κοντοστέκεται και ονειροπολεί)

Α. Για να μην σου πω ότι μπορούμε να γίνουμε άρχοντες και βασιλιάδες. Να εξουσιάζουμε τον τόπο όλο. Β. Κρίμα όμως Α. Γιατί το λες αυτό; Β. Ίσως θα έπρεπε να είχαμε σπουδάσει Βιολογία. Θα μας είχαν ανοίξει νωρίτερα τα μάτια. Α. Εμ βέβαια. Αν λειτουργούσε σωστά ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός στο σχολείο, θα μας το είχαν πει. Ο κλέφτης του μέλλοντος ίσως πρέπει να είναι Βιολόγος. Αποχωρούν από την σκηνή ΤΕΛΟΣ