ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΟΘΡΟΛΥΜΑΤΩΝ, ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΧΥΤΑ ΜΑΡΑΘΟΥΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Θ. Λώλος 1, Χ. Τσομπανίδης 1, Γ. Λώλος 1, Γ. Tαβουλάρης 1 1 ENVIROPLAN Α.Ε., Αγ. Κωνσταντίνου 40, Εμπορικό Κέντρο «Αίθριο», 15124, Αθήνα E-mail: fl@enviroplan.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο ΧΥΤΑ στη θέση Μαραθούντα της Πάφου είναι ο πρώτος χώρος, συμβατός με την Οδηγία 99/31 για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, που κατασκευάστηκε στην Κύπρο. Η αρχική μελέτη κρίθηκε απαραίτητο να τροποποιηθεί, έτσι ώστε η εγκατάσταση βιολογικής επεξεργασίας να μπορεί να επεξεργάζεται, εκτός από τα παραγόμενα στραγγίσματα, υγρά απόβλητα από διάφορες βιομηχανικές πηγές. Με την αναβάθμιση αυτή είναι δυνατή η υποδοχή αποβλήτων από διάφορα ρεύματα, όπως γαλακτοβιομηχανίες, οινοποιεία, σφαγεία, πτηνοσφαγεία, πλυντήρια αυτοκινήτων, βοθρολύματα αστικής φύσεως, λίπη/ έλαια από λιποπαγίδες και λάσπες μονάδων βιολογικού καθαρισμού. Η εν λόγω εγκατάσταση λειτουργεί από το 2007 και ως τώρα έχει επιδείξει ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα και έχει προσφέρει τεχνική λύση για την ασφαλή διάθεση των υγρών αποβλήτων από τις δύο κύριες οικονομικές δραστηριότητες της Κύπρου, τη γεωργία και τον τουρισμό. Λέξεις Κλειδιά: στραγγίσματα, βιομηχανικά απόβλητα, ΧΥΤΑ, Κύπρος. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΧΥΤΑ στη θέση Μαραθούντα της Πάφου είναι ο πρώτος χώρος, συμβατός με την Οδηγία 99/31 για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, που κατασκευάστηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η αρχική μελέτη προέβλεπε την κατασκευή μιας αποκλειστικής εγκατάστασης βιολογικής επεξεργασίας για τα παραγόμενα στραγγίσματα από τη λειτουργία του ΧΥΤΑ. Κατά τη διάρκεια της φάσης κατασκευής προτάθηκε από την Επιβλέπουσα Υπηρεσία και Κύριο του έργου, το Υπουργείο Εσωτερικών, η αναβάθμιση της εγκατάστασης, ώστε να μπορεί να υποδέχεται και άλλα ρεύματα υγρών αποβλήτων. Ο κυριότερος λόγος που υπαγόρευε την τεχνική λύσης της κοινής επεξεργασίας αφορά την έλλειψη αποχετευτικού δικτύου στις μη αστικές περιοχές, οι οποίες εξυπηρετούνται από σηπτικούς βόθρους. Επιπλέον, η οικονομία της Κύπρου έχει αγροτικό και τουριστικό χαρακτήρα, με συνέπεια την παραγωγή αποβλήτων από διάσπαρτες πηγές. Το σενάριο της μεταφοράς και κεντρικής επεξεργασίας μικρού όγκου λυμάτων με ιδιαίτερα αυξημένο ρυπαντικό φορτίο, αξιολογήθηκε και κρίθηκε ως οικονομικότερο από αυτό της επιτόπου επεξεργασίας. Ειδικότερα, τα ρεύματα από τις ανωτέρω οικονομικές δραστηριότητες που κρίθηκε ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν έχουν ως εξής: Γαλακτοβιομηχανίες Οινοποιεία Σφαγεία, πτηνοσφαγεία Πλυντήρια αυτοκινήτων Βοθρολύματα αστικής φύσεως Λίπη/ έλαια από λιποπαγίδες (π.χ. εστιατορίων) Λάσπη μονάδων βιολογικού καθαρισμού (π.χ. ξενοδοχείων, βιομηχανιών, κλπ)
Σημειώνεται ότι η από κοινού επεξεργασία αυτών των ρευμάτων παρουσιάζει επιπλέον τα πλεονεκτήματα της αδιάλειπτης, πλήρους τροφοδοσίας του ΒΙΟ.ΚΑ. ολόκληρο το έτος και αφετέρου της επάρκειας θρεπτικών στην παραγόμενη βιομάζα, δεδομένης της απουσίας φωσφόρου και εύκολα βιοαποικοδομήσιμου COD στα στραγγίσματα του ΧΥΤΑ. Η κατασκευή του ΒΙΟ.ΚΑ. συνολικού προϋπολογισμού 3.000.000 με το σύστημα Μελέτη, Κατασκευή και Λειτουργία για 10 έτη έγινε το 2006, η δε έναρξη λειτουργίας το 2007. Ανάδοχος του έργου ήταν η Κ/Ξ Ηλέκτωρ ΑΕ Bilfinger& Berger και ο Σύμβουλος της επίβλεψης η εταιρεία Enviroplan SA. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται η επιτυχημένη μελέτη περιπτώσεων (case study) της λειτουργίας της μονάδας στραγγισμάτων βιομηχανικών αποβλήτων του Μαραθούντα και η ποιότητα εκροής που επιτυγχάνεται. 2. ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΒΙΟ.ΚΑ. ΜΑΡΑΘΟΥΝΤΑ Ο σχεδιασμός του βετιωμένου έργου έλαβε υπόψιν το κυμαινόμενο υδραυλικό και ρυπαντικό φορτίο εισόδου καθώς και την απαίτηση για προχωρημένη απομάκρυνση των ρύπων και των τοξικών ουσιών πριν την εισαγωγή στη βιολογική βαθμίδα. Σε συμφωνία με τη βιβλιογραφία, ο βιολογικός αντιδραστήρας είναι παρατεταμένου αερισμού, διακοπτώμενης ροής (SBR, Sequential Batch Reactor), τύπος ο οποίος παρουσιάζει το βέλτιστο εγκλιματισμό και τη μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε φαινόμενα παρεμπόδισης από την αμμωνία και τις άλλες ουσίεςξενιστές των αποβλήτων (1). Η επεξεργασία των υγρών αποβλήτων στο ΒΙΟ.ΚΑ Μαραθούντα ακολουθεί τα παρακάτω διακριτά στάδια: Υποδοψή και έλεγχος Προ-επεξεργασία αποβλήτων και ιλύων Βιολογική επεξεργασία Τριτοβάθμια επεξργασία, και Αφυδάτωση ιλύος Το συνοπτικό διάγραμμα ροής καθώς και μια πανοραμική άποψη της εγκατάστασης παρουσιάζονται στα Σχήματα 1 και 2: Σχήμα 1: Διάγραμμα ροής ΒΙΟ.ΚΑ. Μαραθούντα
Σχήμα 2: Πανοραμική άποψη της εγκατάστασης ΒΙΟ.ΚΑ. Μαραθούντα με άποψη α) του οικίσκου Αντίστροφης όσμωσης, β) του χώρου εκκένωσης, γ) των κτιρίων προεπεξεργασίαςφυσητήρων- πινάκων, δ) των βιοαντιδραστήρων SBR και ε) των κελιών διάθεσης απορριμμάτων, στο βάθος. Τα βυτιοφόρα μεταφοράς των βοθρολυμάτων υγρών αποβλήτων εισέρχονται στο ΧΥΤΑ, ζυγίζονται και τα στοιχεία τους καταγράφονται στη Βάση Δεδομένων. Ακολούθως τα βυτιοφόρα εισέρχονται στο χώρο εκκένωσης, στον οποίο περιοδικά γίνονται επί τόπου έλεγχοι συμβατότητας των αποβλήτων, μέσω δειγματοληψιών και αναλύσεων ph, Redox, αγωγιμότητας και βιοτοξικότητας, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα τοξικότητας της βιομάζας. Σε περίπτωση ασυμβατότητας, έχει προβλεφθεί δεξαμενή προσωρινής αποθήκευσης, από την οποία μπορεί να γίνει σταδιακή τροφοδοσία του βιοαντιδραστήρα. Η προεπεξεργασία των αποβλήτων είναι απαραίτητη για την απομάκρυνση των στερεών, τη συγκράτηση των ελαίων/ λιπών και την πάχυνση των αραιών λασπών. Έχουν προβλεφθεί 2 διατάξεις μηχανικής εσχάρωσης εξάμμωσης 6 mm από ανοξείδωτο χάλυβα, με ταυτόχρονη πλύση και συμπίεση της άμμου. Τα εσχαρίσματα και η άμμος συμπιέζονται και απορρίπτονται σε κάδο, τα δε υγρά παροχετεύονται στη Δεξαμενή Εξισορρόπησης 1, όπου υφίστανται κατάλληλη ομογενοποίηση πριν τη βιολογική επεξεργασία. Σε παρόμοια δεξαμενή εισάγονται βαρυτικά με αγωγό Φ315 και τα στραγγίσματα από τα Κύτταρα του ΧΥΤΑ. Τα υγρά από τη Δ.Ε. 1 αντλούνται αρχικά προς σύστημα λεπτοεσχάρωσης 0,75 mm, περιστρεφόμενο, και ακολούθως προς το σύστημα σωληνοειδούς κροκίδωσης. Εντός αυτού αναμιγνύονται τα υγρά με τα κροκιδωτικά, τον πολυηλεκτρολύτη και το οξύ για τη διόρθωση του ph. Τα υγρά οδηγούνται εντός της μονάδας αεριζόμενης επίπλευσης (DAF, Dissolved Air Flotation), η οποία συγκρατεί τα έλαια, τα αιωρούμενα στερεά και μεγάλο μέρος του ρυπαντικού φορτίου. Η αρχή λειτουργίας βασίζεται στη δημιουργία φυσαλίδων αέρα, πάνω στις οποίες επικολλούνται και συσσωματώνονται τα στερεά, με συνέπεια να ανυψώνονται λόγω άνωσης στην επιφάνεια της μονάδας. Αρχικά, o πεπιεσμένος από αεροσυμπιεστή αέρας αναμιγνύεται με τα κροκιδωμένα υγρά σε υψηλή πίεση και ακολούθως εκτονώνεται στην αρχή της δεξαμενής DAF με συνέπεια τη διασπορά φυσαλίδων πολύ μικρού μεγέθους. Το στρώμα των στερεών που επιπλέει διαχωρίζεται με ένα ξέστρο και απομακρύνεται στη χοάνη λάσπης, τα δε υγρά υπερχειλίζουν στη Δεξαμενή Εξισορρόπησης 2. Η κυρίως αποικοδόμηση του οργανικού και σωματιδιακού φορτίου λαμβάνει χώρα σε 2 παράλληλες γραμμές βιοαντιδραστήρων τύπου παρατεταμένου αερισμού -εναλλασσόμενων λειτουργιών (SBR). Η τεχνολογία SBR είναι παραλλαγή του συστήματος της ενεργού ιλύος,
κατά την οποία η λειτουργία του βιολογικού αντιδραστήρα γίνεται σε εναλλασσόμενους κύκλους (διαλείποντος έργου), αντί με συνεχή τρόπο (2). Συγκεκριμένα, οι διεργασίες της βιολογικής επεξεργασίας και της τελικής καθίζησης πραγματοποιούνται εντός κοινής δεξαμενής με κυκλική χρονική αλληλουχία. Δεν απαιτείται επομένως ξεχωριστή δεξαμενή καθίζησης ούτε αντλίες για την ανακυκλοφορία ιλύος, αφού το ανάμικτο υγρό παραμένει στη δεξαμενή SBR συνεχώς. Η επίτευξη νιτροποιήσεως απονιτροποιήσεως είναι ιδιαίτερα απλή μέσω διακοπτόμενου αερισμού σε προκαθορισμένες χρονικές περιόδους. Οι φάσεις λειτουργίας (στην τυπική περίπτωση 5) συνίστανται σε α) πλήρωση, β) αερισμό (με ή χωρίς στάσεις για την απονιτροποίηση), γ) καθίζηση, δ) εκκένωση-απομάκρυνση ιλύος και ε) αναμονή. Κάθε δεξαμενή αερισμού έχει όγκο 1.230 m 3, είναι δε εφοδιασμένη με 152 διαχυτές λεπτής φυσαλίδας, 1 υποβρύχιο αναδευτήρα για τις ανάγκες ανάδευσης κατά τη διάρκεια απονιτροποίησης, 1 αντλία απομάκρυνσης λάσπης και 1 επιπλέοντα υπερχειλιστή. Η τροφοδοσία αέρα και η διάρκεια των φάσεων ελέγχεται με αυτόματο τρόπο μέσω μετρητικών οργάνων διαλυμένου οξυγόνου, στάθμης, ph και PLC/SCADA. Μετά τη βιολογική επεξεργασία, τα υγρά είναι απαλλαγμένα κατά >95% από τις οργανικές ενώσεις, την αμμωνία και τα αιωρούμενα στερεά. Ωστόσο, κρίθηκε σκόπιμη η περαιτέρω τριτοβάθμια επεξεργασία για την απομάκρυνση των αιωρούμενων στερεών και της θολότητας. Αυτή πραγματοποιείται σε πολυστρωματικά φίλτρα άμμου, εν σειρά με φίλτρο ενεργού άνθρακα για την κατακράτηση των μη βιοδιασπάσιμων οργανικών. Τα υγρά από τα φίλτρα καταλήγουν σε δεξαμενή εξισορρόπησης χλωρίωσης, εντός της οποίας δοσομετρείται το απαραίτητο χλωρωτικό μέσο για την απολύμανση αυτών. Από το σημείο αυτό είναι δυνατή η απευθείας διάθεση για άρδευση των καθαρών υγρών είτε η τροφοδότηση του συστήματος Αντίστροφης Όσμωσης. Το σύστημα αυτό χρησιμομποιείται περιοδικά, μόνο στις περιπτώσεις υψηλής αλατότητας (λόγω των περιεχόμενων στραγγισμάτων), η οποία παρακολουθείται από σχετικό μετρητικό όργανο. Η δυναμικότητα της Α.Ο. ανέρχεται σε 220 m 3 /d. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι τιμές αγωγιμότητας σε διαλυμένα στερεά δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 2.000 mg/l, έτσι ώστε η άρδευση να γίνεται με ασφάλεια. Το συμπύκνωμα της Α.Ο. (άλμη), περίπου 55 m 3 /d, επανακυκλοφορεί στο ΧΥΤΑ. Η ειδική ενέργεια κατανάλωσης ανερχεται σε 1,2 kwh / m³. Για την προστασία των μεβρανών από επικαθίσεις αλάτων και μικροβιακής μάζας, τοποθετείται ανάντη σύστημα απολύμανσης UV και δοσομετρούνται αντικαθαλωτικά χημικά. Η παραγόμενη βιολογική και χημική λάσπη συγκεντρώνεται σε δεξαμενή ιλύος, όπου ομογενοποιείται. Για τη μηχανική αφυδάτωση επιλέχθηκε η τεχνολογία της φυγοκέντρησης, η οποία εξασφαλίζει μεγάλη περιεκτικότητα στερεών, 25-30%, σε σύγκριση με εναλλακτικές τεχνολογίες αφυδάτωσης. Η φυγόκεντρος από AISI, δυναμικότητας 6-10 m 3 /h, τοποθετείται μαζί με το συγκρότημα παρασκευής πολυηλεκτρολύτη εντός δωματίου αφυδάτωσης στο κτίριο εξυπηρέτησης. Η πίτα λάσπης απορρίπτεται μέσω κοχλία σε αποκλειστικό κοντέϊνερ και από εκεί στο ΧΥΤΑ. Σημειώνεται ότι για τις ανάγκες απόσμησης στο δωμάτιο αφυδάτωσης και σε όλα τα έργα προεπεξεργασίας όπου παρατηρούνται εκλύσεις οσμών, υπάρχουν εγκατεστημένα 2 φίλτρα ενεργού άνθρακα και επαρκής αριθμός χοανών αναρρόφησης - εξαερισμού. Το κτίριο εξυπηρέτησης του ΒΙΟ.ΚΑ. στεγάζει τα έργα προεπεξεργασίας (DAF και σύστημα σωληνοειδούς κροκίδωσης), το δωμάτιο φυσητήρων, το δωμάτιο αφυδάτωσης, το δωμάτιο πινάκων αυτοματισμού PLC/SCADA και το δωμάτιο φίλτρων διύλισης. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Για την ορθή διαστασιολόγηση της εγκατάστασης έγινε μια σειρά από παραδοχές που αφορούσαν τυπικά ρυπαντικά φορτία από τα διάφορα βιομηχανικά ρεύματα, καθώς και τις αντίστοιχες υδραυλικές παροχές, ώστε να εξυπηρετούνται επαρκώς οι παραγωγοί των αποβλήτων σε όλη τη διάρκεια του έτους και ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο αιχμής (Πίνακας 1). Η παροχή σχεδιασμού επιλέχθηκε σε 230 m 3 /day, ωστόσο κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι, όπου οι βροχοπτώσεις είναι ελαττωμένες έως ανύπαρκτες, ο ΒΙΟ.ΚΑ μπορεί να υποδέχεται μεγαλύτερες ποσότητες από βιομηχανικά απόβλητα.
Πίνακας 1: Ρυπαντικά και υδραυλικά φορτία σχεδιασμού ΒΙΟ.ΚΑ. Μαραθούντα Παράμετροι Στραγγίσματα λίπη ποιεία ρια λύματα Έλαια/ Οινο- Πλυντή- Βοθρο- Σχεδιασμού Ιλύες Σφαγεία Ολικό (kg/d) BOD 5 280 200 60 21,5 7,5 0,8 180 750 COD 600 400 150 64,5 18 2,5 800 2.035 Ολικό Ν 80 3 30 1,29 0,06 0,025 25 139 Ολικός Ρ 1 0,25 3 0,215 0,03 0,0025 8 12 Αιωρούμενα 80 1.000 60 86 60 87,5 800 2.174 στερεά Έλαια/ λίπη 1 5 300 2,15 0,3 0,75 200 509 ph 6,5 7 < 7 7 7 6-8 7 6-8 Παροχή (m³/d) 40 50 30 4,3 3,0 2,5 100 229,8 Ετήσια παροχή (m³/yr) 7.258 15.000 8.250 1.070 450 620 30.000 62.648 Λόγω της λειψυδρίας που εμφανίζεται έντονη την τελευταία δεκαετία και πιθανότατα επιτείνεται από την κλιματική αλλαγή, η Κύπρος καλύπτει τις ανάγκες της σε πόσιμο νερό με μονάδες αφαλάτωσης, ενώ παράλληλα υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για επαναχρησιμοποίηση νερού για σκοπούς άρδευσης. Για το σκοπό αυτό, τέθηκε ως απαίτηση η περαιτέρω τριτοβάθμια κατεργασία, όταν το νερό προορίζεται για άρδευση των ευρύτερων γειτονικών χώρων πρασίνου (και όχι για ανακυκλοφορία στο ΧΥΤΑ). Ειδικά για τη χειμερινή περίοδο που παράγονται στραγγίσματα, η εκροή θα πρέπει να είναι απαλλαγμένη από αλατότητα (αγωγιμότητα). Στον πίνακα 2 εμφανίζεται η ποιότητα εκροής για τις βασικές παραμέτρους μετά από κάθε στάδιο επεξεργασίας: Πίνακας 2: Απόδοση και ποιότητα εκροής των σταδίων επεξεργασίας ΒΙΟ.ΚΑ Μαραθούντα Parameter (mg/l) Είσοδος Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια Τριτοβάθμια Τελική εκροή BOD 5 3.263 1.131 <20 <10 negligible Αιωρούμενα στερεά 9.458 825 <30 <10 Negligible Ολικό Ν 607 279 <100 <10 Negligible Ολικός Ρ 54 41 <20 <10 Negligible Αγωγιμότητα (ms/cm) 3.100 3.100 3.100 3.100 <1.000 Τα χαρακτηριστικά της εκροής είναι κατάλληλα τόσο για περιορισμένη άρδευση (π.χ. δενδρώδεις καλλιέργειες), όσο και για απεριόριστη (π.χ. λαχανικά που τρώγονται ωμά, άρδευση με καταιονισμό, κλπ). Όσον αφορά τη διαχείριση της παραγόμενης ιλύος, αυτή γίνεται με διάθεση στο ΧΥΤΑ στην παρούσα φάση. Ο τρόπος αυτός διαχείρισης σαφώς θα πρέπει να επανεξεταστεί στα πλαίσια της Οδηγίας 1999/31. Η Οδηγία προβλέπει τη μείωση των βιοαποικοδομήσιμων αστικών αποβλήτων που οδηγούνται προς υγειονομική ταφή, και παρόλο που οι ιλύες ΒΙΟ.ΚΑ δεν εμπίπτουν στον ορισμό, εν τούτοις θα πρέπει εν γένει να προωθείται η εκτροπή των οργανικής φύσεως αποβλήτων από ΧΥΤΑ. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν εργαστηριακές αναλύσεις με σκοπό την εξακρίβωση της συμμόρφωσης με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 86/278 για επαναχρησιμοποίηση ιλύος για γεωργικούς σκοπούς. Η πρακτική αυτή είναι σύμφωνη με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης με επωφελείς δυνατότητες για τη γεωργία. Εφαρμογή αυτής της πρακτικής γίνεται εδώ και χρόνια σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ποσοστό άνω του 50-60% των παραγόμενων λασπών. Σημειώνεται ότι η εν λόγω Οδηγία 86/278 τελεί υπό αναθεώρηση. Έως
τώρα δεν έχει εκδοθεί η τελική μορφή της Νέας Οδηγίας και έως τούτη την ώρα είναι αβέβαιο το πότε θα πραγματοποιηθεί αυτό. Στο υφιστάμενο σχέδιο της νέας σχετικής Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU, 3rd Draft, 2000) «περί διαχείρισης και αξιοποίησης ιλύος» τίθενται οι προϋποθέσεις για διευρυμένες μορφές επαναχρησιμοποίησης και διευκρινίζονται πληρέστερα τα απαιτούμενα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ιλύων και οι απαιτούμενες θεσμικές ρυθμίσεις. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ O BIO.KA. στο ΧΥΤΑ Μαραθούντα αποτελεί ένα παράδειγμα επιτυχημένης εφαρμογής συνδυασμένης επεξεργασίας λυμάτων βιομηχανικών αποβλήτων. Ο ΒΙΟ.ΚΑ. παρουσιάζει ιδιαίτερη ευελιξία ως προς τα διάφορα ρεύματα αποβλήτων και τις εποχιακές διακυμάνσεις αυτών, ήτοι μέγιστο παραγωγής στραγγισμάτων το χειμώνα και παροχή αιχμής των βοθρολυμάτων- βιομηχανικών αποβλήτων το καλοκαίρι λόγω τουρισμού. Ταυτόχρονα, ο BIO.KA. Μαραθούντα προσφέρει ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων μέσω της άρδευσης των γειτονικών χώρων πρασίνου. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. N. Artan and D. Orhon, Mechanism and Design of Sequencing Batch Reactors for Nutrient Removal, UK, IWA Publishing, 2005 2. Tchobanoglous G., Burton F. L., Stensel H. D., 2003, Wastewater Engineering: Treatment and Reuse Metcalf & Eddy, Inc., Fourth Ed., McGraw-Hill, Inc.