«Δθαξκνγή ζπλεξγαηηθώλ ηερληθώλ κάζεζεο ζην Second Life: Η πεξίπηωζε ηνπ Fishbowl»

ΑΡΗΣΟΣΔΙΔΗΟ ΠΑΛΔΠΗΣΖΚΗΟ ΘΔΑΙΟΛΗΘΖ ΣΚΖΚΑ ΠΙΖΡΟΦΟΡΗΘΖ ΠΡΟΠΣΤΥΗΑΘΟ ΠΡΟΓΡΑΚΚΑ ΠΟΤΓΧΛ ζηελ ΠΙΖΡΟΦΟΡΗΘΖ ΘΑΣΔΤΘΤΛΖ: ΣΔΥΛΟΙΟΓΗΔ ΠΙΖΡΟΦΟΡΗΑ & ΔΠΗΘΟΗΛΧΛΗΧΛ ΣΖΛ ΔΘΠΑΗΓΔΤΖ ΑΠΟΣΟΛΟ ΜΑΤΡΙΓΗ «Δθαξκνγή ζπλεξγαηηθώλ ηερληθώλ κάζεζεο ζην Second Life: Η πεξίπηωζε ηνπ Fishbowl» (Utilization of collaborative learning techniques in Second Life: The case of Fishbowl) Δπηβιέπσλ: ΘΡΑΤΒΟΤΙΟ ΘΧΛΣΑΛΣΗΛΟ ΣΗΑΣΟ Ιέθηνξαο Πηπρηαθή Δξγαζία πνπ ππνβάιιεηαη ζην πιαίζην ηεο κεξηθήο εθπιήξσζεο ησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ απφθηεζε Πηπρίνπ ζην Σκήκα Πιεξνθνξηθήο, ρνιή Θεηηθψλ Δπηζηεκψλ ΘΔΑΙΟΛΗΘΖ, 2009

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Πεξηερφκελα...2 Ιίζηα Δηθφλσλ...4 Ιίζηα Πηλάθσλ...5 Πξφινγνο...6 Πεξίιεςε...7 Executive Summary...8 1.Δηζαγσγή...9 2.Βηβιηνγξαθηθή Έξεπλα... 10 2.1.Βιβλιογπαθική έπεςνα ζηο Collaborative Learning... 10 2.1.1 πλεξγαηηθή κάζεζε... 10 2.1.2 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο... 10 2.2.Βιβλιογπαθική έπεςνα ζηο Computer Supported Collaborative Learning... 13 2.2.1 πλεξγαηηθή Κάζεζε κε ηελ Τπνζηήξημε Τπνινγηζηή... 13 2.2.2 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο κε ηελ Τπνζηήξημε Τπνινγηζηή... 15 2.3.Βιβλιογπαθική έπεςνα ζηα 3D Collaborative Virtual Environments... 19 2.3.1 Σξηζδηάζηαηα πλεξγαηηθά Δηθνληθά Πεξηβάιινληα... 19 2.3.3 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο ζε Σξηζδηάζηαηα Δηθνληθά Πεξηβάιινληα... 20 3. Collaborative Learning Techniques... 23 3.1. Δπιζκόπηζη Collaborative Learning Techniques... 23 3.1.1. Think-Pair-Share... 23 3.1.2. Round Robin... 24 3.1.3. Buzz Groups... 25 3.1.4. Talking Chips... 26 3.1.5. Three-Step Interview... 27 3.1.6. Critical Debate... 29 3.1.7. Note-Taking Pairs... 31 3.1.8. Learning Cell... 32 3.1.9. Fishbowl... 34 3.1.10. Role Play... 35 3.1.11. Jigsaw... 37 3.1.12. Test-Taking Teams... 38 3.1.13. Think-Aloud Pair Problem Solving (TAPPS)... 39 3.1.14. Send-A-Problem... 41 3.1.15. Case Study... 42 3.1.16. Structured Problem Solving... 43 3.1.17. Analytic Teams... 45 3.1.18. Group Investigation... 46 3.1.19. Affinity Grouping... 47 3.1.20. Group Grid... 48 3.1.21. Team Matrix... 50 3.1.22. Sequence Chains... 51 3.1.23. Word Webs... 52 3.1.24. Dialogue Journals... 53 3.1.25. Round Table... 54 3.1.26. Dyadic Essays... 56 3.1.27. Peer Editing... 57 3.1.28. Collaborative Writing... 58 3.1.29. Team Anthologies... 59 3.1.30. Paper Seminar... 61 4. Second Life Platform... 63 4.1. Πεπιγπαθή ηηρ πλαηθόπμαρ... 63 2

4.1.1. Δηζαγσγή... 63 4.1.2. Ηζηνξηθά ηνηρεία... 63 4.1.3. Υξήζηεο θαη Δηθνληθνί Δθπξφζσπνη... 63 4.1.4. Δλεκεξφηεηα Δηθνληθνχ Υψξνπ... 64 4.1.5. Οηθνλνκία... 66 4.1.6. Ηδηνθηεζία Γεο... 66 4.1.7. Σερλνινγία... 68 4.2. Σσεηικέρ επγαζίερ και έπεςνερ για ηην ςποζηήπιξη ηηρ εκπαιδεςηικήρ διαδικαζίαρ ζηο SL... 69 5. Fishbowl Κειέηε Πεξίπησζεο... 74 5.1. Πεπιγπαθή ηηρ ηεσνικήρ Fishbowl... 74 5.1.1. Ζ Σερληθή Fishbowl ζηελ Παξαδνζηαθή Δθπαίδεπζε... 74 5.1.2. Ζ Σερληθή Fishbowl ζην Second Life... 75 5.1.2.1. Μεθοδολογικέρ απαιηήζειρ για ηην εθαπμογή ηηρ ηεσνικήρ... 75 5.1.2.2. Λειηοςπγικέρ απαιηήζειρ για ηην εθαπμογή ηηρ ηεσνικήρ... 76 5.1.3. ρεηηθέο εξγαζίεο θαη έξεπλεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl... 78 5.2. Πεπιγπαθή ηος ζεναπίος αξιολόγηζηρ... 80 5.2.1 Φάζε 1 ε Κειέηε... 81 5.2.2 Φάζε 2 ε Δμεηδίθεπζε... 81 5.2.3 Φάζε 3 ε Παξνπζίαζε Δξγαζίαο... 82 5.3. Πεπιγπαθή ηων δςναηοηήηων πος ςλοποιήθηκαν... 82 5.3.1 Δηθνληθφο Δθπαηδεπηηθφο Υψξνο... 82 5.3.2 Δξγαιεία θαη Ηδηφηεηεο... 84 5.3.3 Animations θαη Gestures... 87 5.4. Αποηελέζμαηα αξιολόγηζηρ... 88 6.πκπεξάζκαηα θαη Κειινληηθή Έξεπλα... 96 7.Αλαθνξέο... 97 7.1.Βιβλιογπαθία... 97 7.2.Γικηςακέρ Πηγέρ... 101 Ιεμηιφγην... 102 3

ΛΙΣΑ ΔΙΚΟΝΧΝ ΕΙΚΟΝΑ 1. ΖΝΑ ΧΡΘΣΘ ΚΑΙ Ο ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΣΟΤ ΕΚΠΡΟΩΠΟ ΣΟ SECOND LIFE... 64 ΕΙΚΟΝΑ 2. Ο ΜΙΝΙ - ΧΑΡΣΘ ΣΟΤ SECOND LIFE.... 65 ΕΙΚΟΝΑ 3. Ο ΧΑΡΣΘ ΣΟΤ ΚΟΜΟΤ ΣΟ SECOND LIFE.... 65 ΕΙΚΟΝΑ 4. ΕΣΑΙΡΙΑ ΠΩΛΘΘ ΓΘ ΣΟ SECOND LIFE... 67 ΕΙΚΟΝΑ 5. Ο VIEWER ΠΟΤ "ΣΡΕΧΕΙ" ΑΠΟ ΣΟΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΘ ΣΟΤ ΚΑΘΕ ΧΡΘΣΘ.... 68 ΕΙΚΟΝΑ 6. ΣΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟ ΣΟΤ NMC.... 69 ΕΙΚΟΝΑ 7. ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ ΓΙΑ ΣΘΝ ΕΚΜΑΘΘΘ ΣΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΒΡΟΓΧΩΝ.... 70 ΕΙΚΟΝΑ 8. ΔΤΟ ΦΟΙΣΘΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΗΟΤΝ Ε LINDEN SCRIPTING LANGUAGE... 71 ΕΙΚΟΝΑ 9. ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΟ SLOODLE.... 72 ΕΙΚΟΝΑ 10. ΤΝΑΝΣΘΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΟΜΕΝΩΝ ΣΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΟΤ SCHOME.... 73 ΕΙΚΟΝΑ 11. ΟΜΑΔΕ JIGSAW ΣΟ SECOND LIFE... 73 ΕΙΚΟΝΑ 12. ΣΟ ΚΣΙΡΙΟ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΘ ΣΕΧΝΙΚΘ.... 83 ΕΙΚΟΝΑ 13. ΤΠΟΣΘΡΙΚΣΙΚΟ ΚΑΙ ΒΟΘΘΘΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ.... 83 ΕΙΚΟΝΑ 14. Θ ΑΙΘΟΤΑ FISHBOWL.... 84 ΕΙΚΟΝΑ 15. ΜΠΛΟΤΗΑΚΙΑ ΓΙΑ ΣΘΝ ΔΙΑΚΡΙΘ ΣΩΝ ΜΕΛΩΝ ΣΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ.... 84 ΕΙΚΟΝΑ 16. Ο ΠΙΝΑΚΑ ΠΑΡΟΤΙΑΕΩΝ.... 85 ΕΙΚΟΝΑ 17. ΣΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ STUDENT VOICE... 85 ΕΙΚΟΝΑ 18. ΕΚΔΘΛΩΘ ΑΠΟΡΙΑ... 86 ΕΙΚΟΝΑ 19. ΕΚΔΘΛΩΘ ΙΔΕΑ.... 87 ΕΙΚΟΝΑ 20. "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΣΘ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ ΕΧΩ ΧΡΘΙΜΟΠΟΙΘΕΙ ΣΟ SECOND LIFE: ".... 89 ΕΙΚΟΝΑ 21. "Ο ΛΟΓΟ ΠΟΤ ΜΠΘΚΑ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΝΑ: ".... 89 ΕΙΚΟΝΑ 22. "ΣΟ ΤΛΙΚΟ ΚΑΙ ΣΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΟΤ ΕΙΧΑ ΣΘ ΔΙΑΘΕΘ ΜΟΤ ΜΕ ΒΟΘΘΘΑΝ".... 90 ΕΙΚΟΝΑ 23. "ΣΟ VOICE CHAT Ω ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΝΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΒΟΘΘΘΕ ΣΘΝ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ".... 90 ΕΙΚΟΝΑ 24. "ΣΟ TEXT CHAT Ω ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΝΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΒΟΘΘΘΕ ΣΘΝ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ".... 91 ΕΙΚΟΝΑ 25. "ΣΑ NOTES Ω ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΝΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΒΟΘΘΘΑΝ ΣΘΝ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ".... 91 ΕΙΚΟΝΑ 26. "ΣΑ ΔΙΑΘΕΙΜΑ ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΒΟΘΘΘΑΝ ΣΘΝ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ".... 92 ΕΙΚΟΝΑ 27. "Θ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΟΤ ΤΝΕΡΓΑΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ SECOND LIFE ΜΕ ΒΟΘΘΘΕ ΝΑ ΤΝΕΡΓΑΣΩ ΜΕ ΣΘΝ ΟΜΑΔΑ ΜΟΤ ΜΕ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΕΤΚΟΛΙΑ Ε ΧΕΘ ΜΕ ΣΘΝ ΠΡΟΘΓΟΤΜΕΝΘ ΜΕΘΟΔΟ (ΤΜΒΑΣΙΚΘ)".... 92 ΕΙΚΟΝΑ 28. "Θ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΟΤ ΤΝΕΡΓΑΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΣΟ SECOND LIFE ΜΕ ΒΟΘΘΘΕ ΝΑ ΤΝΕΡΓΑΣΩ ΜΕ ΣΘΝ ΟΜΑΔΑ ΜΟΤ ΠΙΟ ΑΠΟΔΟΣΙΚΑ Ε ΧΕΘ ΜΕ ΣΘΝ ΠΡΟΘΓΟΤΜΕΝΘ ΜΕΘΟΔΟ (ΤΜΒΑΣΙΚΘ)".... 93 ΕΙΚΟΝΑ 29. "ΣΘ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ ΣΟ SECOND LIFE ΘΣΑΝ ΠΙΟ ΕΤΚΟΛΟ ΝΑ ΜΟΙΡΑΣΩ ΣΙ ΠΘΓΕ ΠΛΘΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΕ ΣΘΝ ΟΜΑΔΑ ΜΟΤ Ε ΧΕΘ ΜΕ ΣΘΝ ΠΡΟΘΓΟΤΜΕΝΘ ΜΕΘΟΔΟ (ΤΜΒΑΣΙΚΘ)".... 93 ΕΙΚΟΝΑ 30. "ΘΑ ΘΘΕΛΕ ΝΑ ΤΛΟΠΟΙΘΘΟΤΝ ΚΑΙ ΑΛΛΕ ΤΝΕΡΓΑΣΙΚΕ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΕ ΣΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΟΤ SECOND LIFE;".... 94 ΕΙΚΟΝΑ 31. "ΘΑ ΤΝΕΧΙΩ ΝΑ ΧΡΘΙΜΟΠΟΙΩ ΣΟ SECOND LIFE".... 94 ΕΙΚΟΝΑ 32. "ΘΑ ΜΕ ΕΝΔΙΕΦΕΡΕ ΝΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΘΩ ΔΙΑΛΕΞΕΙ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΟ SECOND LIFE".... 95 ΕΙΚΟΝΑ 33. "ΤΓΚΡΙΣΙΚΑ ΜΕ ΣΙ ΔΤΟ ΜΕΘΟΔΟΤ ΤΛΟΠΟΙΘΘ ΣΟΤ ΤΝΕΡΓΑΣΙΚΟΤ ΕΝΑΡΙΟΤ ΕΠΙΛΕΞΣΕ ΣΟ ΧΑΡΑΚΣΘΡΙΜΟ ΜΕ ΣΟΝ ΟΠΟΙΟ ΤΜΦΩΝΕΙΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΣΘΝ ΤΝΕΡΓΑΙΑ»".... 95 4

ΛΙΣΑ ΠΙΝΑΚΧΝ ΠΙΝΑΚΑ 1. ΔΙΔΑΚΣΙΚΑ ΜΟΝΣΕΛΑ ΣΘ CSCL... 14 ΠΙΝΑΚΑ 2. ΡΟΛΟΙ ΣΘΝ ΣΕΧΝΙΚΘ "ANALYTIC TEAMS".... 45 ΠΙΝΑΚΑ 3. ΓΕΝΙΚΑ ΣΕΛΘ ΣΟ SECOND LIFE... 67 ΠΙΝΑΚΑ 4. ΠΟΟΣΟ ΧΟΛΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΟΜΕΝΩΝ Ε ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΣΑ ΣΟ CMC ΚΑΙ ΣΟ FISHBOWL.... 79 ΠΙΝΑΚΑ 5. ΑΙΣΙΕ ΤΜΜΕΣΟΧΘ ΣΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΟΜΕΝΩΝ ΣΘΝ ΣΕΧΝΙΚΘ CMC ΚΑΙ FISHBOWL.... 79 ΠΙΝΑΚΑ 6. ΑΙΘΘΘ ΣΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΣΑ ΟΦΕΛΘ ΣΘ ΤΜΜΕΣΟΧΘ ΣΘΝ ΣΕΧΝΙΚΘ CMC ΚΑΙ FISHBOWL.... 80 ΠΙΝΑΚΑ 7. ΣΟ ΤΝΟΛΟ ΣΩΝ GESTURES-ANIMATIONS ΠΟΤ ΧΡΘΙΜΟΠΟΙΘΘΘΚΑΝ ΣΘΝ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ.... 87 5

ΠΡΟΛΟΓΟ Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο θ. Σζηάηζν Θξαζχβνπιν Θσλζηαληίλν, Ιέθηνξα ηνπ Σκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ, ηφζν γηα ηελ εκπηζηνζχλε πνπ κνπ έδεημε ζηελ αλάζεζε απηήο ηεο εξγαζίαο αιιά θαη ζηελ ζπλερή, ακέξηζηε θαη άςνγε ζπλεξγαζία θαη ππνζηήξημε πνπ κνπ παξείρε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζήο ηεο. Δπίζεο ζέισ λα επραξηζηήζσ θαη ηνλ δηδαθηνξηθφ θνηηεηή Θσλζηαληηλίδε Αλδξέα γηα ηελ ζπλερή θαζνδήγεζε θαη ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ πξνζέθεξε θαζψο επίζεο θαη φινπο φζνπο ζπληέιεζαλ ζηελ πινπνίεζε απηήο ηεο εξγαζίαο. 6

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία αζρνιείηαη κε ηελ εθαξκνγή ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ κάζεζεο ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ ηνπ Second Life. Αξρηθά γίλεηαη κηα εηζαγσγή ζηηο έλλνηεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή θαη ζηα ηξηζδηάζηαηα ζπλεξγαηηθά εηθνληθά πεξηβάιινληα κέζα απφ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζε εξγαζίεο πνπ αθνξνχλ απηέο ηηο ηξείο θαηεγνξίεο κάζεζεο θαη αλαιχεηαη ηφζν ε έλλνηα ηνπο αιιά θαη νη πξνζεγγίζεηο θαη εθαξκνγέο ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά ζηηο ζπλεξγαηηθέο ηερληθέο κάζεζεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε, έηζη φπσο έρνπλ θαηαγξαθεί απφ ην βηβιίν «Collaborative Learning Techniques, A Handbook for College Faculty» ησλ Barkley, Cross & Major. Θάζε ζπλεξγαηηθή ηερληθή αξρηθά πεξηγξάθεηαη θαη πξνζδηνξίδεηαη ν ζηφρνο ηεο. ηε ζπλέρεηα αλαιχεηαη ε πξνεηνηκαζία πνπ πξέπεη λα θάλεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο θαζψο επίζεο θαη πνηα δηαδηθαζία πξέπεη λα αθνινπζήζεη. ε θάζε ηερληθή αλαθέξνληαη ζην ηέινο παξαιιαγέο θαη επεθηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα βξνπλ εθαξκνγή ζε απηή. Κεηά ηελ αλάιπζε ησλ ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ κάζεζεο αθνινπζεί ε πεξηγξαθή ηεο πιαηθφξκαο ηνπ Second Life ζηελ νπνία πινπνηήζεθε ε ηερληθή Fishbowl. ε απηή ηελ ελφηεηα παξνπζηάδνληαη γεληθά ζηνηρεία αιιά θαη ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πιαηθφξκαο κε ζθνπφ λα εληνπηζηνχλ ηα ζεκεία ζηα νπνία πξέπεη λα δψζεη θάπνηνο πξνζνρή θαηά ηελ πινπνίεζε ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ ζε απηή. ην ηέινο παξνπζηάδνληαη ζρεηηθέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ πινπνηεζεί απφ νξγαληζκνχο θαη ηδξχκαηα ζην Second Life φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε. Ζ επφκελε ελφηεηα αζρνιείηαη αξρηθά κε ηελ αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο Fishbowl ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο ζηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε αιιά θαη κε ηηο κεζνδνινγηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο απαηηήζεηο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ζην Second Life. Κε απηφ ηνλ ηξφπν γίλεηαη μεθάζαξν ηη πξέπεη λα θάλνπκε γηα λα κεηαθέξνπκε ηελ ηερληθή απφ ηελ παξαδνζηαθή αίζνπζα ζε έλαλ εηθνληθφ θφζκν, φπσο είλαη ην Second Life. Παξνπζηάδνληαη επίζεο ζρεηηθέο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ γίλεη κε ζθνπφ ηελ θαηαγξαθή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ηερληθήο απηήο. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη αλάιπζε ηνπ ζελαξίνπ αμηνιφγεζεο πνπ εθαξκφζηεθε γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ηερληθήο Fishbowl ζην Second Life θαη αλαθέξνληαη επίζεο θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ πινπνηήζεθαλ κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε ππνζηήξημή ηεο. ην ηέινο ηεο ελφηεηαο παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο, ηα νπνία εμάρζεθαλ απφ ηηο απαληήζεηο ζε εξσηεκαηνιφγηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ηνπ Σκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ εθαξκνγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηερληθήο. 7

EXECUTIVE SUMMARY This paper is about the use of collaborative learning techniques in the virtual environment of Second Life. Firstly, there is an introduction to the concepts of collaborative learning, computer supported collaborative learning and to 3D collaborative virtual environments through bibliographical research in papers that are related to these three learning categories and an analysis of their concepts and their approach and utilization in education. Secondly, there is a clear reference to collaborative learning techniques that are utilized in traditional education, in the way they have been registered in the book «Collaborative Learning Techniques, A Handbook for College Faculty» of Barkley, Cross & Major. Each collaborative technique is described and then its goal is defined. In addition, the preparation as well as the process which the teacher has to go through are analyzed. Finally, there are references to variations and extensions that can be applied to each method. After the analysis of the collaborative learning techniques follows the description of the Second Life platform in which the Fishbowl method was utilized. In this section general elements, but also specific characteristics of the platform are outlined with the purpose of locating the points that should get ones attention when collaborative techniques are being utilized on it. In the end there is an outline of related projects that have been utilized by organizations and institutions on Second Life as far as education is concerned. The following chapter has to do firstly with a thorough description of the Fishbowl collaborative technique in the sense of its utilization in traditional education and its methodological and functional needs for its utilization in Second Life. This way it becomes clear what has to be done in order to transfer this method from the traditional classroom to a virtual world like Second Life. There is also an outline of related research projects that have been carried out about this method s effectiveness. The paper continues with an analysis of the evaluation scenario that was used to utilize the Fishbowl method in Second Life and an outline of the capabilities that were utilized for its best support. In the end of this section are outlined the results of the evaluation, that were concluded by the questionnaires that were filled by postgraduate students of the AUTH Computer Science Department who participated in the utilization of this particular method. 8

1.ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ ξαγδαία εμέιημε ζηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα έρεη επηθέξεη πνιιέο αιιαγέο θαη ζε άιινπο ηνκείο κέζα ζηνπο νπνίνπο βξίζθεηαη θαη ε εθπαίδεπζε. Ζ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία κέζα ζηελ ηάμε είλαη εκθαλέο πσο αξρίδεη, αλ φρη λα αληηθαζίζηαηαη, λα ζπκπιεξψλεηαη απφ πξαθηηθέο εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε. Γεληθφηεξα, έρεη αξρίζεη πιένλ ε εθκεηάιιεπζε κέζσλ επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο κε ζθνπφ ηελ ελζσκάησζε ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε. Ο ππνινγηζηήο απνηειεί ην βαζηθφηεξν κέζν πνπ αληηπξνζσπεχεη απηέο ηηο απφπεηξεο ρξήζεο λέσλ πξαθηηθψλ δηδαζθαιίαο θαη πάλσ ζε απηφλ βαζίδνληαη φιεο νη ζχγρξνλεο θαη ελαιιαθηηθέο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη εηθνληθνί θφζκνη είλαη πεξηβάιινληα ζηα νπνία κέζσ ελφο ππνινγηζηή εξρφκαζηε ζε επαθή κε άιια άηνκα θαη αληηθείκελα κέζα ζε έλα πιαίζην ηξηζδηάζηαηεο αλαπαξάζηαζεο. Σα πεξηβάιινληα απηά ήηαλ απίζαλν λα αθήζνπλ αδηάθνξν ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα κε απνηέιεζκα λα απνηεινχλ απηή ηε ζηηγκή κία απφ ηηο πην πξφζθαηεο πεξηπηψζεηο εμέηαζεο ηεο πινπνίεζεο εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε απηά. ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ε πιαηθφξκα πνπ επηιέρζεθε γηα απηή ηελ πινπνίεζε είλαη ην Second Life. Σν Second Life είλαη ν πην δεκνθηιήο εηθνληθφο θφζκνο απηή ηε ζηηγκή θαη απηφ νθείιεηαη ζε πνιινχο παξάγνληεο πνπ θπκαίλνληαη αλάκεζα ζηελ γξαθηθή ηνπ απεηθφληζε αιιά θαη ζηελ θηιηθφηεηά ηνπ πξνο ηνλ ρξήζηε. Ο βαζηθφο ζηφρνο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εμεηαζζεί θαηά πφζν είλαη εθηθηή αιιά θαη απνηειεζκαηηθή ε εθαξκνγή κηαο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο κάζεζεο ζηνλ εηθνληθφ θφζκν ηνπ Second Life. Ζ εθαξκνγή απηή αθνξά ηφζν ην ζέκα ηεο κεηαθνξάο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο απφ ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε ζε έλαλ εηθνληθφ θφζκν αιιά θαη θαηά πφζν ζα επηθέξεη καζεζηαθά απνηειέζκαηα κηα ηέηνηα απφπεηξα. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε έξεπλα δεκηνπξγήζεθε έλα ζπλεξγαηηθφ ζελάξην αμηνιφγεζεο βαζηζκέλν ζε κεηαπηπρηαθφ κάζεκα ηνπ ηκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ. ε απηφ ην ζελάξην ζπκκεηείραλ 19 κεηαπηπρηαθνί θνηηεηέο νη νπνίνη θιήζεθαλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ κηα εξγαζία κέζα ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ πνπ είρε δεκηνπξγεζεί απνθιεηζηηθά γηα απηνχο. θνπφο απηήο ηεο εξγαζίαο ήηαλ λα δηαπηζησζεί θαηά πφζν ήηαλ εθηθηή θαη απνηειεζκαηηθή ε εθαξκνγή ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο Fishbowl. Σα απνηειέζκαηα ηεο αμηνιφγεζεο έδσζαλ ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηελ εθαξκνγή ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ ζην Second Life φζνλ αθνξά ηφζν ζηελ κεηαθνξά πνπ πξέπεη λα γίλεη αιιά θαη ζηηο αληηδξάζεηο ησλ ρξεζηψλ απέλαληη ζε κηα ηέηνηα πξννπηηθή. Δπίζεο αλαδεηθλχνληαη ηα ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα πξνζερζνχλ ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο θαη απνηεινχλ θιεηδηά γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ κάζεζεο ζηνπο εηθνληθνχο θφζκνπο. 9

2.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΈΡΔΤΝΑ 2.1.Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζην Collaborative Learning ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη αλαθνξά ζην Collaborative Learning (πλεξγαηηθή Κάζεζε) ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα θαη ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ, έηζη φπσο θαηαγξάθεθαλ απφ ηελ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα πνπ έγηλε ζε αληίζηνηρεο εξγαζίεο θαη κειέηεο. 2.1.1 πλεξγαηηθή κάζεζε Χο ζπλεξγαηηθή κάζεζε (collaborative learning) νξίδεηαη νπνηαδήπνηε δηαδηθαζία νκαδηθήο κάζεζεο ζηελ νπνία ιακβάλνπλ ρψξα ηνπιάρηζηνλ θάπνηεο απφ ηηο ζεκαληηθέο καζεζηαθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Κπνξνχκε λα πνχκε επίζεο φηη ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη νπνηαδήπνηε δηαδηθαζία ζρεηηθή κε ηελ εθπαίδεπζε ή νιφθιεξε ηελ αλνηρηή κάζεζε ή νπνηνλδήπνηε ζπλδπαζκφ ηνπο πνπ αθνινπζείηαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξα άηνκα, ηα νπνία αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο θαη ζηελ νπνία ζε θάπνηα έθηαζε νη καζεηέο/εθπαηδεπφκελνη νξίδνπλ ηελ δηαδηθαζία κάζεζεο. Σν θχξην πιενλέθηεκα ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη ε απνηειεζκαηηθή αλάπηπμε ηφζν γλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ φζν θαη δεμηνηήησλ ζπλεξγαζίαο θαη θνηλσληθνπνίεζε. Γηάθνξεο έξεπλεο δείρλνπλ φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε νδεγεί ηνπο καζεηεπφκελνπο ζε πςειά επίπεδα επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηνπο ζε ζρέζε κε άιινπο. Δηδηθφηεξα ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε πξνζθέξεη πνιιά γλσζηηθά πιενλεθηήκαηα ζηνπο καζεηέο, ελψ βειηηψλεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Κέζα απφ ζπδεηήζεηο θαη κέζα απφ δηαθσλία πνπ πξνθχπηεη ζε ζπδεηήζεηο έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ θαηαλφεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ελψ πξνάγεη ηνπο καζεηέο ζε φια ηα επίπεδα. πλερήο έξεπλα έρεη επίζεο δείμεη φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζε άιια πεδία πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε φπσο ε απηνπεπνίζεζε, ε απηνεθηίκεζε θαη ηα εζσηεξηθά θίλεηξα. Θχξηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο απνηεινχλ νη δπζιεηηνπξγίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο πξνζπάζεηεο εθαξκνγήο αλνηρηψλ κνληέισλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζε πεξηβάιινλ νξγαληζκψλ πνπ είλαη θιεηζηφ θαη αθηιφμελν ζε αλνηρηέο δηαδηθαζίεο. Οη δπζιεηηνπξγίεο απηέο πξνέξρνληαη απφ ηελ αδπλακία λα πξναρζεί ν ξφινο ηνπ θαζεγεηή ζε ξφιν θαζνδεγεηή γηα ηνπο καζεηέο πνπ ζα ηνπο ζπληνλίδεη θαηά ηε ζπλεξγαηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα αιιά θαη απφ ηα εγγελή πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ ζηε ζπλεξγαζία ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ. Σα πξνβιήκαηα απηά εκθαλίδνληαη ζε νκάδεο φπνπ νη ζπκκεηέρνληεο έρνπλ γεληθά δπζθνιίεο ζπλεξγαζίαο θαη επίζεο απφ ηελ ηάζε ησλ αλζξψπσλ λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηελ επηθξαηνχζα άπνςε, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηε κε πινπξαιηζηηθή ζπκκεηνρή ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη ηειηθά ζηε ιαλζαζκέλε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε σο μερσξηζηή εθπαηδεπηηθή κεζνδνινγία, βαζίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ζεσξίεο θαη εξεπλεηηθά απνηειέζκαηα, ελψ έρεη πξνθχςεη θαη θαζηεξσζεί ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα. Θαηά ηελ πεξίνδν απηή έρεη εμειηρζεί ζε κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο εθπαηδεπηηθέο ηάζεηο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο θαη ζε άιιεο δπηηθέο ρψξεο. χκθσλα κε απηή ηελ ηάζε, ε κάζεζε είλαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζηνλ καζεηή θαη ηελ νκάδα θαη φρη ζηελ κεηαθνξά γλψζεσλ απφ ηνλ θαζεγεηή. 2.1.2 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί λα εθαξκνζηεί ηφζν ζε παξαδνζηαθέο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αιιά φζν θαη ζε καζεζηαθέο ηερληθέο πνπ βαζίδνληαη ζηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. πγθεθξηκέλα ηα πεδία ζηα νπνία εθαξκφδεηαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη ε 10

πξσηνβάζκηα, ε δεπηεξνβάζκηα θαη ε ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαζψο επίζεο θαη ε εθπαίδεπζε εξγαδνκέλσλ ζε νξγαληζκνχο θαη επηρεηξήζεηο θαη ε εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε. ε απηή ηελ ππνελφηεηα παξνπζηάδνληαη εθαξκνγέο θαη πξνζεγγίζεηο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζε δηάθνξνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνκείο έηζη φπσο έρνπλ θαηαγξαθεί απφ αληίζηνηρεο εξεπλεηηθέο δνπιεηέο. ηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ε εηζαγσγή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο έγηλε ζε ζπλδπαζκφ κε απηήλ ηεο νκαδηθήο κάζεζεο ζηηο αξρέο ηνπ 1920 απφ ηνλ John Dewey ζηηο Ζ.Π.Α. Οη κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη κέρξη ζήκεξα ζε απηέο ηηο θιίκαθεο εθπαίδεπζεο είλαη νη παξαθάησ: Οκαδηθή Κάζεζε Καζεηψλ: ε απηή ηε κέζνδν ν εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί εηεξνγελείο νκάδεο καζεηψλ νη νπνίεο απνηεινχληαη ηφζν απφ αδχλακνπο φζν θαη απφ δπλαηνχο καζεηέο κε ζθνπφ νη ηειεπηαίνη λα βνεζήζνπλ απηνχο πνπ δελ είλαη απνδνηηθνί. Σν γλσζηηθφ αληηθείκελν, ε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαζψο θαη ε αμηνιφγεζε θαζνξίδνληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Γεληθά ε κέζνδνο απηή βαζίδεηαη ζε εμσηεξηθά θίλεηξα φπσο είλαη ν αληαγσληζκφο θαη ε βαζκνινγία. Οη γλσζηφηεξεο ηερληθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο πνπ βαζίδνληαη ζε απηή ηελ θαηεγνξία είλαη νη: TGT (Team Games Tournament, Θχθινο Οκαδηθψλ Παηρληδηψλ) (Slavin, 1995, Slavin, 1986), TAI (Team Assisted Individualization, Δμαηνκίθεπζε Τπνβνεζνχκελε απφ Οκάδα)(Slavin, 1995, Slavin, 1986), Jigsaw (πλαξκνιφγεζε), (Aronson & Patoe, 1997). Κάζεζε Καδί: Ζ ζηξαηεγηθή ηεο «Κάζεζεο Καδί» βαζίδεηαη ζε έμη αξρέο: α) νη καζεηέο είλαη θνηλσληθά φληα, β) νη καζεηέο είλαη δηαθνξεηηθνί κεηαμχ ηνπο θαη θαζέλαο μερσξηζηφ άηνκν, γ) ζεκαληηθή κάζεζε ιακβάλεη ρψξα κφλν φηαλ νη καζεηέο είλαη ελεξγνί ζπκκεηέρνληεο ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία, δ) θάζε πηζαλή ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή κπνξεί λα εθπιεξσζεί ζε έλα ππνζηεξηθηηθφ πεξηβάιινλ, ε) νη καζεηέο είλαη ηθαλνί λα είλαη ππεχζπλνη ηεο καζεζηαθήο ηνπο δηαδηθαζίαο θαη ζη) ε κάζεζε πεξηιακβάλεη γλσζηηθέο θαη θνηλσληθνςπρνινγηθέο πηπρέο. Οκαδηθή Γηεξεχλεζε: ε απηή ηε κέζνδν νη καζεηέο ζπιιέγνπλ μερσξηζηά πιεξνθνξία, ηελ επεμεξγάδνληαη θαη έπεηηα ηε ζπλζέηνπλ ζαλ νκάδα θαη ηελ παξνπζηάδνπλ γηα λα αμηνινγεζνχλ. Γίλεηαη έκθαζε ζηελ απηνλνκία ηφζν ησλ καζεηψλ φζν θαη ηεο νκάδαο αιιά θαη ζηελ αηνκηθή ππεπζπλφηεηα. ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ έρεη δηαηππσζεί θάπνηα δηαθξηηή ζεσξία ή κεζνδνινγία πνπ λα αθνξά ζηελ εθαξκνγή ηεο ζπλεξγαηηθή κάζεζεο ζε απηή αιιά ζε κηα πξνζπάζεηα αμηνιφγεζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη θαηάιιειε ζε απηφ ηνλ ηνκέα (Johnson et al., 2000) θαη φρη κφλν ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ζ επηηπρήο εθαξκνγή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζε ζπκπεξαίλεηαη απφ έξεπλεο (Doran et al.,1993) θαη απφ ηηο απφςεηο ησλ ίδησλ ησλ ζπνπδαζηψλ (Lake & Kemp, 1996). Πην ζπγθεθξηκέλα νη ζπνπδαζηέο πηζηεχνπλ φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ηνπο βνεζά λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηηο ζεσξίεο ελψ δηεπξχλεη ηελ αληίιεςή ηνπο γηα ηελ ζεκαζία, εθαξκνγή θαη εξκελεία ησλ ζεσξηψλ απηψλ θαη εηδηθφηεξα ησλ πην ζχλζεησλ. Πξφζζεην πιενλέθηεκα ηεο ζπλεξγαηηθή κάζεζεο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη ε αλάπηπμε ηθαλνηήησλ ζπλεξγαζίαο θαη θνηλσληθφηεηαο, πνπ είλαη αλαγθαίεο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο. Ο ηερλνινγηθφο εμνπιηζκφο αιιά θαη νη γεληθφηεξεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε νδεγνχλ ζηελ εθαξκνγή κεζφδσλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο πνπ βαζίδνληαη ζηελ εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε θαη θπξίσο κε ηε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή θάηη πνπ ζα αλαιπζεί ζηελ επφκελε ελφηεηα. Δίλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο εθαξκνγήο ζπλεξγαηηθψλ κνληέισλ κέζα ζε κηα αίζνπζα κε ηελ παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εμ αηηίαο θπξίσο ηεο θχζεο πνπ έρνπλ νη καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Όζνλ αθνξά ζηελ εθπαίδεπζε εξγαδνκέλσλ ζε νξγαληζκνχο θαη επηρεηξήζεηο, ε ρξήζε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο πξνέθπςε απφ ηελ θαζεκεξηλή αλάγθε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ αλζξψπσλ 11

δηαθνξεηηθψλ εηδηθνηήησλ γηα λα επηηχρνπλ έλαλ θνηλφ ζθνπφ (Katzenbach & Smith, 1993). ηελ πξνζπάζεηα εκπεηξηθήο αμηνιφγεζεο ηεο επίδξαζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηε ιεηηνπξγία ησλ νξγαληζκψλ, δηαπηζηψλεηαη φηη ε νκαδηθή επίδνζε είλαη αλψηεξε ηεο αηνκηθήο ζε κία πιεζψξα πεξηπηψζεσλ είηε θαηά ηελ δηάξθεηα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ή ηεο ζπλεξγαηηθήο εξγαζίαο (Argote, 1999). Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε-εξγαζία είλαη κηα έλλνηα πνπ πξσηναλαθέξζεθε απφ ηνλ Dr. Charles A. Findley ζηε δεθαεηία ηνπ 80 σο κέξνο ηεο έξεπλαο ηνπ γηα ηηο κειινληηθέο θαηεπζχλζεηο θαη ηάζεηο ζηνπο νξγαληζκνχο θαη ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ «πλεξγαηηθή Κάζεζε-Δξγαζία» αλαθέξεηαη ζηηο δηαδηθαζίεο, ηηο κεζνδνινγίεο θαη ηα πεξηβάιινληα ζηα νπνία επαγγεικαηίεο ζπκκεηέρνπλ ζε κηα θνηλή εξγαζία, φπνπ ν θαζέλαο εμαξηάηαη θαη είλαη ππφινγνο ζε φινπο ηνπο άιινπο. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε-εξγαζία ιακβάλεη ρψξα ζην πιαίζην κηαο νκάδαο κε θνηλνχο ζηφρνπο. Ζ εξγαζία πεξηιακβάλεη ηε δφκεζε θαη ηελ αλαζεψξεζε ελλνηνινγηθήο γλψζεο. Σν ηειηθφ πξντφλ είλαη έλα κήλπκα, κηα παξνπζίαζε ή έλα δεκηνχξγεκα ηεο γλψζεο φιεο ηεο νκάδαο ζε ζπγθεθξηκέλν ρξφλν. Σν κήλπκα κπνξεί λα πάξεη ηε κνξθή ελφο ινγηζκηθνχ, κηαο αλαθνξάο, ελφο ζηξαηεγηθνχ εγγξάθνπ, ελφο δηαγξάκκαηνο, ελφο ζρεδίνπ θ.α. Ζ κάζεζε-εξγαζία πεξηιακβάλεη ηηο γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο ηεο αθνκνίσζεο, ηεο αλαζεψξεζεο ψζηε ε παιηά γλψζε λα ζπκβαδίζεη κε ηελ θαηλνχξγηα θαη ηεο έληαμεο λέαο γλψζεο. Θπξίσο φκσο πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ηεο αληίζεζεο κεηαμχ ηεο παιηάο θαη ηεο θαηλνχξγηαο γλσζηηθήο δνκήο πξάγκα πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαηλνηνκίεο. Ο ζηφρνο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο-εξγαζίαο είλαη ε δεκηνπξγία κηαο ακνηβαίαο γλσζηηθήο δνκήο ε νπνία πεγάδεη απφ ηελ γεληθή ζπλαίλεζε ηεο νκάδαο ησλ εξγαδνκέλσλ. Γηα παξάδεηγκα, κηα νκάδα εξγαδνκέλσλ πνπ αζρνιείηαη κε ηε ζρεδίαζε ζα πξέπεη λα ζπγθεληξψζεη φιε ηελ μερσξηζηή γλψζε ησλ κειψλ ηεο ψζηε λα δεκηνπξγήζεη έλα λέν πξντφλ. Θα ρξεηαζηνχλ ηειηθά ηα κέιε ηεο νκάδαο λα δεκηνπξγήζνπλ κηα θνηλή πξνζέγγηζε ε νπνία ζα ηνπο επηηξέςεη λα δξάζνπλ καδί γηα λα νινθιεξψζνπλ ηε ζρεδίαζε. Ζ δεκηνπξγία κηαο θνηλήο γλσζηηθήο δνκήο πεξηιακβάλεη θπξίσο ηελ δηάδξαζε θαη φρη ην ρεηξηζκφ πιεξνθνξηψλ. Οη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πξν-αλαπαξαζηάζεηο πνπ δηαζέηνπλ γηα λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα κνηξαζηνχλ έλλνηεο θαη θαηαλνήζεηο. Ζ ρξήζε ησλ πξναλαπαξαζηάζεσλ απηψλ γηα ηε δεκηνπξγία ηεο θνηλήο πξνζέγγηζεο απφ ηελ νκάδα είλαη βαζηθφο ζηφρνο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο-εξγαζίαο. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ ε νκάδα ζπκκεηέρεη ζε ζηάδηα ηα νπνία αληηζηνηρνχλ ζηνλ γλσζηηθφ θχθιν επίιπζεο πξνβιεκάησλ φπσο έρεη παξνπζηαζζεί απφ ηνλ Bransford et al., 1986. Σα ζηάδηα απηά είλαη ηα εμήο: 1. Αλαγλψξηζε ηα κέιε ηεο νκάδαο κπνξνχλ λα ζπκθσλνχλ γηα ηελ χπαξμε ελφο πξνβιήκαηνο αιιά λα δηαθσλνχλ γηα ην πψο λα ην πξνζδηνξίζνπλ ή λα ην αλαπαξαζηήζνπλ. 2. Πξνζδηνξηζκφο αλάινγα κε ην πψο θαζνξίδεηαη ην πξφβιεκα εμαξηψληαη νη ιχζεηο πνπ ζα παξάγεη ε νκάδα, πεξηέρεη ππνζέζεηο θαη πεξηνξηζκνχο. 3. Γηεξεχλεζε ε αλαδήηεζε γηα ιχζεηο γηα ηηο νπνίεο ζπκθσλεί ε νκάδα κε βάζε ην ζηφρν πνπ θαζνξίζηεθε. 4. Γξάζε πεξηιακβάλεη εμέηαζε ησλ ππνζέζεσλ ζρεηηθά κε ηηο ιχζεηο γηα λα πξνζδηνξηζηεί ηη ζα δνπιέςεη θαη ηε δελ ζπκπίπηεη κε ηνλ ζηφρν πνπ θαζνξίζηεθε. 5. Παξαηήξεζε πεξηιακβάλεη ηελ παξαηήξεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ νκάδα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο-εξγαζίαο κεηαθηλείηαη ζπλερψο αλάκεζα ζε απηά ηα ζηάδηα κέρξη λα επηηεπρζεί νκνθσλία. Αλ ρξεηάδεηαη νη εξγαδφκελνη λα κπνξνχλ λα ζθεθηνχλ αλεμάξηεηα θαη λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα πνπ δελ είλαη ηεηξηκκέλα, ηφηε πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί έλα πεξηβάιινλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο-εξγαζίαο ην νπνίν πξνάγεη ηελ θαηλνηνκία, ηελ αλεμάξηεηε ζθέςε θαη ηε δεκηνπξγηθή επίιπζε πξνβιεκάησλ. ηελ πεξίπησζε ηεο εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε, ππάξρνπλ ηξείο θαηεγνξίεο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη απηέο είλαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ 12

ππνζηήξημε ππνινγηζηή (Computer Supported Collaborative Learning CSCL), ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε απφ απφζηαζε ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ Πιεξνθνξηψλ (Web Based Collaborative Learning WBCL) θαη ε κάζεζε πνπ βαζίδεηαη ζε δηαηηζέκελνπο πφξνπο (Resource Based Learning RBL). Σν ππεξζχλνιν ησλ θαηεγνξηψλ απηψλ είλαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή πνπ είλαη θαη ε πην δηαδεδνκέλε έθθαλζε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζήκεξα. Οη ηξείο εθπαηδεπηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ππνινγηζηή (Harasim et al., 1995) ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη νη παξαθάησ: α) Γηθηπαθέο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο, β) Παξάδνζε καζεκάησλ on-line θαη γ) Δθπαίδεπζε απφ Απφζηαζε θαη Αλνηθηή Κάζεζε. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε απφ απφζηαζε ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ Πιεξνθνξηψλ θιεξνλφκεζε απφ ηε CSCL ηελ έκθαζε ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε, ελψ αθνινπζεί ηελ πξνζέγγηζε ηεο RBL γηα ηε δπλακηθή ρξεζηκνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Σα θχξηα εξγαιεία απηήο ηεο πξνζέγγηζεο είλαη νη on-line βηβιηνζήθεο, νη ιίζηεο ελεκέξσζεο, ην chat, νη ιίζηεο ζπδεηήζεσλ θ.α. Γεληθφηεξα ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο απφ απφζηαζε είλαη ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ε ηειεδηάζθεςε, ην βίληεν θαη νη εηθνληθνί ρψξνη κε ηδηαίηεξε έκθαζε λα δίλεηαη ζην Γηαδίθηπν σο εξγαιείν δηάζθεςεο. Αμηνινγψληαο εκπεηξηθά ηελ εθαξκνγή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ Πιεξνθνξηψλ, ππάξρνπλ αξθεηά ζηνηρεία πνπ ππνδειψλνπλ φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε απφ απφζηαζε έρεη ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ζπγθξηλφκελε κε ηελ αηνκηθή εθδνρή ηεο εθπαίδεπζεο ζην web, αιιά θαη κε ηελ θιαζηθή πξνζέγγηζε ηεο εθπαίδεπζεο (Lehtinen, et al., 1999). ε απηά πεξηιακβάλνληαη ηα εμήο: Κία ζεκαληηθή αχμεζε ζηε ζπκκεηνρή ζπνπδαζηψλ αλψηεξεο εθπαίδεπζεο. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ απφ ηε δηαδηθαζία θαη πςειφηεξε ππνθίλεζε. Ο θαιχηεξνο ζπλδπαζκφο παξνπζίαζεο πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπφκελσλ (Clark, 2000, Nachmias et al., 2000, Gilbert & Han, 1999). Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζηελ εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε αλαιχεηαη πεξηζζφηεξν ζηελ επφκελε ελφηεηα φπνπ πεξηγξάθεηαη ν θχξηνο αληηπξφζσπνο ηεο, δειαδή ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή. 2.2.Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζην Computer Supported Collaborative Learning ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη αλαθνξά ζην Computer Supported Collaborative Learning (πλεξγαηηθή Κάζεζε κε ηελ Τπνζηήξημε Τπνινγηζηή) ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα θαη ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ, έηζη φπσο θαηαγξάθεθαλ απφ ηελ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα πνπ έγηλε ζε αληίζηνηρεο εξγαζίεο θαη κειέηεο. 2.2.1 πλεξγαηηθή Κάζεζε κε ηελ Τπνζηήξημε Τπνινγηζηή Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή είλαη έλαο θιάδνο πνπ πξνέθπςε απφ ηηο επηζηήκεο κάζεζεο θαη αζρνιείηαη κε ην πψο νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα κάζνπλ ζπλεξγαηηθά κε ηε βνήζεηα ησλ ππνινγηζηψλ. Ζ αιιειεπίδξαζε ηεο κάζεζεο κε ηελ ηερλνινγία είλαη ηδηαίηεξα πεξίπινθε. Ζ ζπκπεξίιεςε ηεο ζπλεξγαζίαο, ε κεζνιάβεζε ησλ ππνινγηζηψλ θαη ε εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε έρνπλ δεκηνπξγήζεη πξνβιεκαηηζκνχο φζνλ αθνξά ζηελ αληίιεςε ηεο κάζεζεο θαη ζέηνπλ επηθξαηνχζεο ππνζέζεηο γηα ην πψο λα κάζεη θάλεηο. Σν πξφγξακκα ENFI ηνπ παλεπηζηεκίνπ Gallaudet, ην πξφγξακκα CSILE ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Toronto θαη ην πξφγξακκα Fifth Dimension (5 ε δηάζηαζε) ηνπ παλεπηζηεκίνπ California San Diego ήηαλ νη πξφδξνκνη γηα απηφ πνπ αλαπηχρζεθε έπεηηα σο ηνκέαο CSCL. Θαη ηα ηξία πξνγξάκκαηα ζπκπεξηέιαβαλ δηεξεπλήζεηο γηα ηελ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο κάζεζεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ αιθαβεηηζκφ. 13

Όπσο πνιινί ηνκείο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο έηζη θαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή έρεη κηα πνιχπινθε ζρέζε κε ηηο θαζηεξσκέλεο επηζηήκεο, αλαπηχζζεηαη κε ηξφπνπο πνπ είλαη δχζθνιν λα επηζεκαλζνχλ θαη πεξηιακβάλεη ζεκαληηθέο πηπρέο πνπ κνηάδνπλ λα είλαη αζπκβίβαζηεο. Ο ηνκέαο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ηε ρξήζε ππνινγηζηή έρεη κεγάιε ηζηνξία αληηπαξάζεζεο ζρεηηθά κε ηε ζεσξία, ηεο κεζφδνπο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ. Δπηπξνζζέησο, είλαη ζεκαληηθφ λα δεη θαλείο ηελ CSCL σο έλα φξακα γηα ην ηί είλαη δπλαηφ λα γίλεη κε ηνπο ππνινγηζηέο θαη ηη είδε έξεπλαο πξέπεη λα δηεμαρζνχλ παξά σο έλα ζχλνιν απφ πξαθηηθέο κάζεζεο ζηελ αίζνπζα ή ζην εξγαζηήξην. Σα θχξηα δηδαθηηθά κνληέια ζηνλ ηνκέα ηεο CSCL παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθαο 1. Ζ Αλάπηπμε Γλψζεο είλαη ην πξψην ηζηνξηθά δηδαθηηθφ ελψ ηα δχν επφκελα, Πξννδεπηηθή Γηεξεχλεζε θαη χλζεζε Γλψζεο, βαζίζηεθαλ ζην πξψην θαη απνηεινχλ παξαιιαγέο θαη κεηεμειίμεηο ηνπ. Σα δχν ηειεπηαία κνληέια απνηεινχλ πνιχ πξφζθαηεο, ρξνληθά, απφπεηξεο πξνο κηα επέθηαζε ησλ πξνγελέζηεξσλ κνληέισλ θαη γηα απηφ ην ιφγν δελ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζηα πιαίζηα εκπεηξηθψλ δηεξεπλήζεσλ. Πίλαθαο 1. Γηδαθηηθά Μνληέια ηεο CSCL Μνληέιν Δθπξόζωπνη Γηδαθηηθή Πξνζέγγηζε Σερλνινγία -επαλανηθνδφκεζε Scandamalia, δηαιφγνπ ηάμεο CSILE Bereiter, Woodruff -επαλα-αλαθάιπςε Knowledge Forum επηζηεκνληθήο ζεσξίαο Αλάπηπμε Γλψζεο Πξννδεπηηθή Γηεξεχλεζε χλζεζε Γλψζεο Γεκηνπξγία Γλψζεο Θνηλσληθή CSCL Θεσξία Hakkarainen, Lehtinen, Lipponen Linn, Bell, Hoadley Lipponen, Hakkarainen Stahl -επαλανηθνδφκεζε δηαιφγνπ ηάμεο -επαλα-αλαθάιπςε επηζηεκνληθήο ζεσξίαο -κεζνδνινγία επηζηεκνληθήο δηεξεχλεζεο -ε εηζαγσγή λέσλ ηδεψλ θαη ε δηαρείξηζή ηνπο νδεγεί ζηε δηακφξθσζε ζπλεθηηθψλ ηδεψλ -επαλανηθνδφκεζε δηαιφγνπ ηάμεο -επαλα-αλαθάιπςε επηζηεκνληθήο ζεσξίαο -κεζνδνινγία επηζηεκνληθήο δηεξεχλεζεο -δηεπξπλφκελε κάζεζε -εμέηαζε θνηλσληθψλ αιιειεπηδξάζεσλ δηακέζνπ: ηερλνπξγεκάησλ, θαηάζηαζεο, λνήκαηνο, εξκελείαο, δηαπξαγκάηεπζεο CSILE Knowledge Forum FLE KIE - - Κε ηε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ ε CSCL έρεη ζηε δηάζεζε ηεο πάξα πνιιά εξγαιεία γηα ηελ ππνζηήξημε θαη ηελ ππνβνήζεζε ηεο κάζεζεο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο. ηα θχξηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα wikis, ηα blogs, ηα LMS (Learning Management Systems, πζηήκαηα Γηαρείξηζεο Κάζεζεο), νη ηειεδηαζθέςεηο κέζσ Γηαδηθηχνπ, ε δηακνίξαζε αξρείσλ, νη δηακνηξαδφκελνη καπξνπίλαθεο θαζψο θαη νη εηθνληθνί θφζκνη. 14

Οη εθπαηδεπηηθνί παίδνπλ πνιχ βαζηθφ ξφιν ζηε δηεπθφιπλζε ηεο CSCL. πγθεθξηκέλα έξεπλεο ππνζηεξίδνπλ φηη ε θαζνδήγεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ε ζπρλή δηάδξαζε κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή θαζψο θαη νη νξγαλσηηθέο δεμηφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη θξίζηκα ζηνηρεία γηα ηελ επηηπρία δξαζηεξηνηήησλ online ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο (Ku, Lohr & Cheng, 2004). χκθσλα κε ηε κειέηε ηνπ Shank, P (2008), νη ηθαλφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ επηρεηξνχλ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηψλ αιιά θαη απηψλ πνπ ζρεδηάδνπλ ηε ρξήζε online ζπλεξγαηηθψλ εξγαιείσλ ζε παξαδνζηαθή ηάμε πξέπεη λα ζηνρεχνπλ ζηελ δηεπθφιπλζε ησλ παξαθάησ ζεκάησλ: Γηνηθεηηθφο θφξηνο ν θχξηνο ζηφρνο είλαη λα εμαζθαιηζηνχλ ιεηηνπξγίεο πνπ ζα κεηψλνπλ ην θφξην ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ καζεηή. Δπηηπρήο ζρεδίαζε ν θχξηνο ζηφρνο είλαη λα εμαζθαιηζηνχλ επηηπρή καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Γηεπθφιπλζε θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο ν θχξηνο ζηφρνο είλαη λα πξνζθεξζνχλ θνηλσληθά νθέιε θαη αλαβαζκηζκέλε κάζεζε. Αμηνιφγεζε ν θχξηνο ζηφρνο είλαη λα εμαζθαιίζνπλ πσο νη καζεηεπφκελνη γλσξίδνπλ πσο ζα αμηνινγεζνχλ θαη λα ηνπο βνεζήζνπλ λα επηηχρνπλ ηνπο ζθνπνχο ηεο ζπλεξγαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σερληθή αξηηφηεηα ν θχξηνο ζηφρνο είλαη λα δηαζθαιηζηεί φηη ηα ηερληθά εκπφδηα έρνπλ μεπεξαζηεί. 2.2.2 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο κε ηελ Τπνζηήξημε Τπνινγηζηή Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή, ράξε ζηελ επειημία ηεο, κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη λα πάξεη πνιιέο δηαζηάζεηο. Οη πξνζεγγίζεηο ηεο πνηθίινπλ ζε απηέο πνπ εθαξκφδνληαη ζε κία ηάμε ή έλα εξγαζηήξην αιιά επεθηείλνληαη θαη ζε εθείλεο πνπ βαζίδνληαη ζηελ εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε. ηε ζπλέρεηα αλαθέξνληαη ζπζηήκαηα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή παξνπζηάδνληαο κηα κηθξή πεξηγξαθή απηψλ θαη αλαθέξνληαο ηελ εξεπλεηηθή εξγαζία πνπ αζρνιήζεθε κε απηά: Odisseus είλαη έλα έκπεηξν ζχζηεκα ην νπνίν θαζνξίδεη ηε βάζε γλψζεο ηνπ παξαθνινπζψληαο έλαλ εηδηθφ λα επηιχεη πξνβιήκαηα. Δπίζεο, ν εηδηθφο ζπλεξγάδεηαη κε ην ζχζηεκα ψζηε λα ην θάλεη λα καζαίλεη. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ εηδηθνχ θαηαγξάθεηαη απφ ην ζχζηεκα κε ηε κνξθή παξαδείγκαηνο θαη έπεηηα απηφ εθαξκφδεη κάζεζε βαζηζκέλε ζηηο επεμεγήζεηο γηα λα κάζεη απφ ην παξάδεηγκα (Wilkins, 1988). Leap είλαη έλα ζχζηεκα κάζεζεο ην νπνίν επεμεγεί ηε ιεηηνπξγία ελφο VLSI θπθιψκαηνο γηα έλα ζήκα εηζφδνπ. Ο ρξήζηεο κπνξεί λα απνξξίςεη ηελ πξνηεηλφκελε εμήγεζε θαη λα επαλαθαζνξίζεη ην θχθισκα. Θαηά πεξίπησζε ην Leap αιιάδεη ηε βάζε θαλφλσλ ηνπ (Mitchell, Keller & Kedar-Cabelli, 1986). Sherlock είλαη έλα ειεθηξνληθφ ζχζηεκα επίιπζεο πξνβιεκάησλ γηα ηα αεξνζθάθε F16 ηεο αεξνπνξίαο ησλ Ζ.Π.Α. To Sherlock-II παξέρεη κηα επέθηαζε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζην Sherlock. Όηαλ ν καζεηήο επηιχζεη κηα ειεθηξνληθή δηάγλσζε ζθάικαηνο ζην Sherlock-II, ηφηε ην ζχζηεκα παξέρεη ζην καζεηή ηελ δπλαηφηεηα λα ζθεθηεί ηελ απφδνζε ηεο ιχζεο ηνπ κέζα απφ κία θάζε πνπ νλνκάδεηαη Reflective Follow Up. Σν Sherlock-II πξνζδνθεί απφ ηνπο καζεηέο λα ζπλεξγαζηνχλ πάλσ ζηελ ζηξαηεγηθή ηνπο γηα ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη λα θξηηηθάξνπλ ηηο ιχζεηο ηνπο εμεγψληαο γηαηί κία θίλεζε είλαη αθαηάιιειε ή κε βέιηηζηε θαη λα πξνηείλνπλ ελαιιαθηηθέο (Katz & Lesgold, 1993). Memolab είλαη έλα πεξηβάιινλ κάζεζεο ην νπνίν απεηθνλίδεη ηε δηαλνκή ησλ ξφισλ αλάκεζα ζε δηάθνξνπο πξάθηνξεο. Ο καζεηεπφκελνο επηιχεη πξνβιήκαηα δηαδξψληαο κε έλαλ εηδηθφ. Σν ζχζηεκα παξέρεη βνήζεηα ρξεζηκνπνηψληαο άιινλ πξάθηνξα (θαζνδεγεηήο) ν νπνίνο ειέγρεη επίζεο θαη ηε δηάδξαζε. Ζ δηαλνκή ησλ ξφισλ γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν πνπ νη πξάθηνξεο είλαη αλεμάξηεηνη απφ ηνλ ηνκέα ηεο κάζεζεο θαη 15

ζπλεπψο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε δεκηνπξγία θαη άιισλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο (Dillenbourg, Mendelsohn & Schneider, 1994). Bootnap είλαη έλα ζχζηεκα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο πνπ βαζίδεηαη ζηα ηερλνπξγήκαηα. Πξνηείλεη ηελ ππνζηήξημε ηερληθψλ αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ αλζξψπνπ θαη ππνινγηζηή νη νπνίεο είλαη ιεηηνπξγηθά αληίζηνηρεο κε ηηο ρεηξνλνκίεο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο αλζξψπηλεο θνηλσληθέο ζρέζεηο. Σν ζχζηεκα βξίζθεηαη αθφκα ζε ζηάδην αλάπηπμεο (Dillenbourg, 1995). ShrEdit είλαη έλαο ζπλεξγαηηθφο θεηκελνγξάθνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζε ζπνπδέο γηα ηελ νκαδηθή ζπκπεξηθνξά (McGuffin & Olson, 1992). Integration-Kid είλαη έλα ζπλεξγαηηθφ ζχζηεκα κάζεζεο (καζεηήο-εθπαηδεπηηθφοζπλεξγάηεο) ζηνλ ηνκέα ηεο ζπκβνιηθήο έληαμεο, ην νπνίν θαιχπηεη έλα νινθιεξσκέλν αιιά κηθξφ κάζεκα ησλ αξρηθψλ ηάμεσλ ηνπ ζρνιείνπ. Δίηε ν καζεηήο είηε ν ζπλεξγάηεο πνπ ηνπ έδσζε ην ζχζηεκα είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ επίιπζε ηνπ δνζέληνο πξνβιήκαηνο. Ο έλαο απνθαζίδεη γηα ηα βήκαηα επίιπζεο θαη ν άιινο εθαξκφδεη ηα βήκαηα απηά. ηελ πεξίπησζε πνπ θαη ν καζεηήο θαη ν ζπλεξγάηεο ηνπ δε κπνξνχλ λα ιχζνπλ ην πξφβιεκα, ηφηε επεκβαίλεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα λα ηνπο βνεζήζεη (Chan, 1993). Three s Company είλαη επέθηαζε ηνπ Integration-Kid πνπ πεξηέρεη έλαλ παξαπάλσ ζπλεξγάηε πξάθηνξα. Υξεζηκνπνηψληαο ηνλ επηπιένλ ζπλεξγάηε, ην ζχζηεκα αλαιχεη ην θίλεηξν ηνπ καζεηή αλ ε απφδνζή ηνπ βξίζθεηαη αλάκεζα ζηνπο δχν ζπλεξγάηεο (Lin, 1993). Reciprocal-Kid είλαη έλαο θαζνδεγεηήο γηα πξνγξακκαηηζκφ ζε Lisp φπνπ ε πξνγξακκαηηζηηθή εξγαζία αλαιχεηαη ζε ζρεδίαζε, εθηέιεζε θαη θξηηηθή. Σν Reciprocal-Kid είλαη αλεπηπγκέλν πάλσ ζε έλα ζχζηεκα πνπ νλνκάδεηαη Petal (Bhuiyan, Greer & McCalla, 1992). Σν ζχζηεκα επίζεο ππνζηεξίδεη έλαλ θαζνδεγεηή ν νπνίνο δίλεη ζπκβνπιέο θαη παίδεη ην ξφιν ηνπ ηειηθνχ θξηηή αλ δεκηνπξγεζεί θάπνηα δηαθσλία κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ πξαθηφξσλ (Chan, 1993). People Power - είλαη έλα ζπλεξγαηηθφ ζχζηεκα κάζεζεο κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή φπνπ ν πξάθηνξαο-βνεζφο ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ ζπλεξγάηεο ηνπ καζεηή. To People Power πεξηέρεη έλαλ κηθξφθνζκν ζηνλ νπνίν ν καζεηήο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα εθινγηθφ ζχζηεκα θαη λα πξνζνκνηψζεη έηζη εθινγέο. Ο πξάθηνξαοβνεζφο πξνηείλεη ή θξηηηθάξεη γηα λα απνδείμεη φηη θάπνηεο αιιαγέο ζε κηα ρψξα κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε αχμεζε ησλ εθινγηθψλ ζέζεσλ γηα κηα ζπγθεθξηκέλε παξάηαμε (Dillenbourg & Self, 1992). Distributed West - είλαη κηα λέα πινπνίεζε ηνπ θιαζηθνχ ζπζηήκαηνο West. ε απηφ νη καζεηέο παίδνπλ ελάληηα ζηνλ ππνινγηζηή πξνζπαζψληαο λα θηάζνπλ ζηνλ πξννξηζκφ ηνπο πξηλ απφ ηνλ αληίπαιν. Σν ζχζηεκα παξέρεη ζπλεξγαηηθή δνκή φπνπ δχν καζεηέο κπνξνχλ λα παίμνπλ ν έλαο ελάληηα ζηνλ άιιν ή κηα κηθξή νκάδα καζεηψλ λα ζπλεξγαζηνχλ γηα λα παίμνπλ ελάληηα ζην ζχζηεκα (Chan, 1993). Rescue είλαη έλα ζχζηεκα κάζεζεο βαζηζκέλν ζην παηρλίδη. Οη καζεηέο παίξλνπλ έλα ξφιν καδί κε άιινπο πξάθηνξεο ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε. Ο καζεηήο δεκηνπξγεί αιιειεπηδξάζεηο ρξεζηκνπνηψληαο έλα κελνχ βαζηζκέλν ζηε γιψζζα θαη εμεξεπλεί ην πεξηβάιινλ γηα λα επηηχρεη ηνλ ζηφρν ηνπ (Chan, 1993). Σα ζπζηήκαηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ παξαπάλσ απνηεινχλ ην πξψην δείγκα εθαξκνγψλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζπζηήκαηα πνπ απνηέιεζαλ αληηθείκελν πξφζθαησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ θαη αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ζηηο απαηηήζεηο πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα ζηελ ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Virtual Forum Theatre (VFT) είλαη έλα ζπλεξγαηηθφ εξγαιείν δηαδηθηχνπ ην νπνίν βαζίδεηαη ζηελ δξακαηηθή ηέρλε θαη επηδηψθεη λα βειηηψζεη ηελ επθνιία έθθξαζεο, ηελ ηθαλφηεηα επηρεηξεκαηνινγίαο θαη ηελ θξηηηθή ζθέςε ησλ ρξεζηψλ ηνπ. Ζ πξννπηηθή ηνπ VFT είλαη λα παξάζρεη ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν θαζέλαο ηνπο ζα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηε θαληαζία ηνπ, ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπ, ηελ αηζζεηηθή θαη ηελ θξηηηθή ηνπ γηα λα δηεξεπλήζεη θαη λα εθθξάζεη ηηο ηδέεο ηνπ ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα πνπ δφζεθαλ ζε απηφλ θαη ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ γηα λα ηα δηεξεπλήζνπλ ζαλ νκάδα (Cavallo & Couch, 2004). 16

Digalo είλαη έλα εξγαιείν γηα ηελ ππνζηήξημε ζπδεηήζεσλ κε επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηεί γξαθηθά γηα απηφ ην ζθνπφ. ε κία ζπδήηεζε ππάξρνπλ θφκβνη πνπ απνηεινχλ κέξε ελφο γξάθνπ θαη αληηπξνζσπεχνπλ ν θαζέλαο ηνπο κηα ζπλεηζθνξά ζηε ζπδήηεζε απηή, θαζψο θαη αθκέο πνπ εθθξάδνπλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ απηψλ ησλ θφκβσλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ζπδεηνχλ κεηαμχ ηνπο πξνζζέηνληαο, αιιάδνληαο, κεηαθηλψληαο θαη δηαγξάθνληαο θφκβνπο θαη αθκέο ζε έλα γξάθν πνπ είλαη εκθαλήο ζε φινπο ηνπο. Οη ξφινη πνπ ππνζηεξίδεη ην Digalo είλαη απηνί ηνπ ζπκκεηέρνληα θαη ηνπ θαζνδεγεηή. Ο ξφινο ηνπ ζπκκεηέρνληα δελ επηηξέπεη ηε δηαρείξηζε ηνπ πεξηβάιινληνο ελψ αληίζεηα ν θαζνδεγεηήο κπνξεί λα αιιάμεη ηηο αξρέο πνπ ηζρχνπλ, ηηο νληφηεηεο πνπ ππάξρνπλ θ.α. (Kochan, 2006). CoChemEx είλαη έλα ζπλεξγαηηθφ ζχζηεκα κε ζθνπφ ηελ εθκάζεζε ρεκείαο ζε καζεηέο βνεζψληαο ηνπο λα μεθχγνπλ απφ ηελ αιγνξηζκηθή επίιπζε πξνβιεκάησλ θαηαθηψληαο βαζχηεξε θαηαλφεζε γηα ηηο έλλνηεο πνπ δηδάζθνληαη. Σν CoChemEx παξέρεη έλα πεξηβάιινλ ζηνπο ρξήζηεο ηνπ ην νπνίν πξνζνκνηψλεη έλα εξεπλεηηθφ εξγαζηήξην φπνπ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ πεηξάκαηα. Οη εθπαηδεπφκελνη ζπλεξγάδνληαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ έρνληαο ηελ βνήζεηα απφ έλαλ πξάθηνξα ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ ηνπο θαζνδεγεί αλάκεζα ζηα ζηάδηα ηνπ πεηξάκαηνο. Ο πξάθηνξαο απηφο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα πξνζαξκφδεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθπαηδεπφκελσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ δξαζηεξηφηεηα (Mclaren, Rummel, Tsovaltzi, Braun, Scheuer, Harrer & Pinkwart, 2007). ExplaNet είλαη έλα ζπλεξγαηηθφ εξγαιείν δηαδηθηχνπ ζην νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί θαηαρσξνχλ εξσηήζεηο θαη νη εθπαηδεπφκελνη ππνβάιινπλ επεμεγεκαηηθέο απαληήζεηο. ηε ζπλέρεηα νη εθπαηδεπφκελνη βιέπνπλ θαη αμηνινγνχλ ηηο απαληήζεηο ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπο πξνηνχ δψζνπλ, πξναηξεηηθά, κηα ηειηθή αλαζεσξεκέλε απάληεζε ζαλ νκάδα πιένλ. Σν ExplaNet βνεζά ηνπο καζεηέο λα βειηηψζνπλ ηελ θαηαλφεζε δχζθνισλ ελλνηψλ αιιά επίζεο θαη λα ηηο ζπγθξαηήζνπλ γηα πεξηζζφηεξν δηάζηεκα ζηε κλήκε ηνπο. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δηαζέηεη ην ExplaNet είλαη φηη πξνηείλεη έλα κηθξφ ππνζχλνιν απφ απαληήζεηο ζε θάζε καζεηή αλάινγα κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη πξνηηκήζεηο ηνπ (Masters, Madhyastha & Shakouri, 2008). Όπσο είλαη γλσζηφ, ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ππνινγηζηψλ κέζα ζηελ ηάμε έρεη αιιάμεη ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο. Ζ ρξήζε ηερληθψλ CSCL απφ ηα πεηξάκαηα ζε εξγαζηήξην κέρξη ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ έρεη βειηηψζεη ηνλ ηξφπν πνπ δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηνλ ηξφπν πνπ καζαίλνπλ νη εθπαηδεπφκελνη. Όζν νη ππνινγηζηέο γίλνληαη κηθξφηεξνη θαη πεξηζζφηεξν πξνζσπηθνί, παξνπζηάδνπλ λένπο ηξφπνπο πνπ ζπλδπάδνπλ απηέο ηηο ηερληθέο κε λέεο κνλαδηθέο ηδέεο πνπ παξέρνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο κάζεζεο (Jipping, Dieterm, Krikke & Sandro, 2001). Ο Soloway et al. (2001) θαη νη Tinker & Krajcik (2001), ππνζηεξίδνπλ φηη νη θνξεηέο ζπζθεπέο πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα λα έρεη θάζε καζεηήο ηνλ δηθφ ηνπ ππνινγηζηή. Ζ θνξεηφηεηα, ε επειημία θαη ε άκεζε πξφζβαζε απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα εκπιαθνχλ ζε ηδηαίηεξα ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο νπνπδήπνηε θαη νπνηεδήπνηε. χκθσλα κε ηνπο Luchini, Oehler, Quintana θαη Soloway (2002), νη ππνινγηζηέο ρεηξφο είραλ εληππσζηαθή απφδνζε ζε ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζηελ ηάμε. Ζ επθνιία ηνπ λα ζηξέθεηο ηνλ ππνινγηζηή ρεηξφο πνπ έρεηο ζηνλ ζπλεξγάηε ζνπ γηα λα ηνπ ζηείιεηο πιεξνθνξίεο κεηέηξεςε θάπνηεο ηππηθά αηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε καζεζηαθέο επθαηξίεο ζπκπεξηιακβάλνληαο νπζηαζηηθή ζπδήηεζε θαη κάζεζε πξφζσπν κε πξφζσπν. Σα κέιε ησλ νκάδσλ ρξεζηκνπνηνχλ ηφζν ηε δηθή ηνπο θηλεηηθφηεηα φζν θαη απηή ησλ ππνινγηζηψλ ρεηξφο γηα λα ζπλεξγαζηνχλ κεηαμχ ηνπο φζν αληαιιάζνπλ πιεξνθνξίεο κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ αζχξκαηνπ δηθηχνπ (Stanton & Neale, 2002). ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζπζηήκαηα πνπ βαζίδνληαη ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηψλ ρεηξφο θαη έρνπλ δνθηκαζηεί ηφζν πεηξακαηηθά φζν θαη ζε ζηάδην πάγηαο ρξήζεο: 17

Classtalk είλαη έλα δηθηπσκέλν ζχζηεκα επηθνηλσλίαο κέζα ζηελ ηάμε ζην νπνίν έλα απφ πέληε δηαθνξεηηθά είδε εξσηήζεσλ (πνιιαπιήο επηινγήο, αξηζκεηηθέο, αλάπηπμεο κηθξνχ θαη κεγάινπ θεηκέλνπ, αιγεβξηθψλ εθθξάζεσλ) δίλεηαη απφ ηνλ θεληξηθφ ππνινγηζηή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο ππνινγηζηέο ρεηξφο ησλ καζεηψλ θαη φηαλ παξαδνζνχλ νη απαληήζεηο, έλα ηζηφγξακκα ηεο ζπλνιηθήο δνπιεηάο εκθαλίδεηαη ζηνπο καζεηέο θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ έηζη ψζηε λα ηνπο θαζνδεγήζεη γηα κεηαγελέζηεξε δξαζηεξηφηεηα, ζρεηηθά κε ηε κάζεζε θαη ηηο δπζθνιίεο ησλ εθπαηδεπφκελσλ πάλσ ζε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα ηεο δηδαθηέαο χιεο (Dufresne et al., 1996, Abrahamson et al., 2000, Mazur, 1997). ImageMap είλαη έλα αμηνινγηθφ ζχζηεκα απφθξηζεο, πνπ ππνζηεξίδεη ηηο πινχζηεο ζε κέζα, ζπδεηήζεηο κάζεζεο. Αξρηθά κηα εηθφλα (π.ρ. έλα γξάθεκα, έλαο ράξηεο, κηα θσηνγξαθία) δίλεηαη ζε θάζε καζεηή κέζσ δηθηπσκέλσλ ζπζθεπψλ ρεηξφο. Έπεηηα ξσηψληαη ζρεηηθά κε ηελ αλαπαξάζηαζε πνπ βιέπνπλ θαη θάζε καζεηήο ζρνιηάδεη ηελ εηθφλα κε κία απάληεζε. Έλαο server παξαιακβάλεη αζχξκαηα απηέο ηηο απαληήζεηο απφ ηνπο ππνινγηζηέο ρεηξφο ησλ καζεηψλ, ζπγθεληξψλεη ηηο απαληήζεηο ηνπνζεηψληαο ηεο θαηά θάπνην ηξφπν πάλσ απφ ηελ εηθφλα πνπ ηνπο δφζεθε θαη ηηο παξνπζηάδεη ζε κηα θεληξηθή νζφλε, επηηξέπνληαο ζηνπο καζεηέο θαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα παξαηεξήζνπλ ηηο δηαθνξεηηθέο απαληήζεηο. Probeware πεξηγξάθεη ηε ρξήζε νξγάλσλ θαη αηζζεηήξσλ πνπ είλαη ζπλδεδεκέλνη ζε ππνινγηζηέο (θνξεηνχο ή επηηξαπέδηνπο) γηα ηε ζπιινγή θαη ηελ παξνπζίαζε κεηξήζεσλ, πξαγκαηηθνχ ρξφλνπ, πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ φπσο ε ζεξκνθξαζία, ην θψο, ε θίλεζε, ε δχλακε, ν ήρνο θαη ε ειεθηξηθή ελέξγεηα (Tinker & Krajcik, 2001). Ο Thornton (2001) έδεημε φηη νη καζεηέο θαηαιαβαίλνπλ έλλνηεο ζρεηηθά κε ηελ θίλεζε, ηελ ηαρχηεηα, ηελ επηηάρπλζε θαη ηηο δπλάκεηο πνιχ θαιχηεξα φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ ην Probeware παξά κε ηε ρξήζε νπνηαζδήπνηε άιιεο εθπαηδεπηηθήο ζηξαηεγηθήο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο δηαιέμεηο, ηα πξνβιήκαηα θαη ηα παξαδνζηαθά εξγαζηήξηα. Participatory Simulations είλαη κηα θξάζε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο γηα λα πεξηγξάςεη έλα παξάδεηγκα ζην νπνίν κηθξνί θνξεηνί ππνινγηζηέο ή ππνινγηζηέο ρεηξφο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ξεαιηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξνζνκνίσζεο φπνπ νη ζπκκεηέρνληεο αληηπξνζσπεχνπλ ελλνηνινγηθέο νληφηεηεο ζε έλα ζχλζεην ζχζηεκα γηα λα πξνζνκνηψζνπλ, γηα παξάδεηγκα, ηελ εμάπισζε ησλ ηψλ ή ηα απηνθίλεηα ζε θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε (Colella et al., 1998, Wilensky & Stroup, 1999). Κεηά ηελ εκπεηξία ηεο πξνζνκνίσζεο, νη ζπκκεηέρνληεο δνπιεχνπλ καδί γηα λα αλαιχζνπλ ηα δεδνκέλα, λα δεκηνπξγήζνπλ ππνζέζεηο θαη λα δηεμάγνπλ πεηξάκαηα γηα λα ζπκπεξάλνπλ ζεκειηψδεηο θαλφλεο ηεο πξνζνκνίσζήο ηνπο. HubCalc είλαη έλα αζχξκαην ζχζηεκα επηθνηλσλίαο κέζα ζηελ ηάμε φπνπ νη ππνινγηζηέο ρεηξφο ησλ καζεηψλ ζπλδένληαη κε ηνλ ππνινγηζηή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη έηζη πξνγξακκαηηζκέλεο εξγαζίεο κπνξνχλ λα ζηέιλνληαη ζηνπο καζεηέο γηα λα εξγαζηνχλ. Οη Wilensky θαη Stroup (2000) δεκηνχξγεζαλ κηα ηέηνηα εξγαζία φπνπ νη καζεηέο ειέγρνπλ έλαλ θσηεηλφ ζεκαηνδφηε ζε έλαλ δξφκν θαη έρνπλ σο ζηφρν λα επηηχρνπλ ρακειή θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε. Δπίζεο κία άιιε εξγαζία ήηαλ ε ρξήζε ηνπ δηθηχνπ ππνινγηζηψλ ρεηξφο ηεο ηάμεο γηα ηελ εθκάζεζε καζεκαηηθψλ (Kaput & Hegedus, 2002). Κηα άιιε πξνζέγγηζε πνπ απνηειεί αηρκή ηνπ δφξαηνο γηα ηελ ηερλνινγηθή εθκεηάιιεπζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ πξνζπάζεηα πινπνίεζεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη ηα 3D Collaborative Virtual Environments (Σξηζδηάζηαηα πλεξγαηηθά Δηθνληθά Πεξηβάιινληα). Σα πεξηβάιινληα απηά είλαη εηθνληθνί ρψξνη φπνπ νη εθπαηδεπφκελνη ρξεζηκνπνηνχλ ζπλήζσο εηθνληθνχο αληηπξφζσπνπο θαη αληηθείκελα κε ζθνπφ λα εκπιαθνχλ ζε ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα απνθέξνπλ εθκάζεζε ελλνηψλ θαη δεμηνηήησλ. Σα πεξηβάιινληα απηά ζα αλαιπζνχλ ζε βάζνο ζηελ επφκελε ελφηεηα. 18

2.3.Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζηα 3D Collaborative Virtual Environments ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη αλαθνξά ζηα 3D Collaborative Virtual Environments (Σξηζδηάζηαηα πλεξγαηηθά Δηθνληθά Πεξηβάιινληα) ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα θαη ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπο, έηζη φπσο θαηαγξάθεθαλ απφ ηελ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα πνπ έθαλα ζε αληίζηνηρεο εξγαζίεο θαη κειέηεο. 2.3.1 Σξηζδηάζηαηα πλεξγαηηθά Δηθνληθά Πεξηβάιινληα Σα ζπλεξγαηηθά εηθνληθά πεξηβάιινληα είλαη παξαγφκελνη απφ ηνλ ππνινγηζηή εηθνληθνί ρψξνη ή/θαη έλα ζχλνιν ηέηνησλ ρψξσλ φπνπ νη ρξήζηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλαληψληαη θαη λα αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο, κε επθπείο πξάθηνξεο θαη κε ηα αληηθείκελα ηνπ εηθνληθνχ ρψξνπ κε ζηφρν ηελ ζπλεξγαζία. Ζ αλαπαξάζηαζε ησλ ζπλεξγαηηθψλ εηθνληθψλ πεξηβαιιφλησλ κπνξεί λα πνηθίιιεη απφ ηξηζδηάζηαηνπο γξαθηθνχο ρψξνπο θαη δηζδηάζηαηνπο θφζκνπο, ζε πεξηβάιινληα πνπ βαζίδνληαη θαηά θχξην ιφγν ζε απιφ θείκελν. Σα ζπλεξγαηηθά εηθνληθά πεξηβάιινληα ζηνρεχνπλ ζηελ ππνζηήξημε ηεο ζπλεξγαζίαο απφ απφζηαζε κε απνηειεζκαηηθφ ηξφπν, ζπλδπάδνληαο ηφζν ηελ αλαπαξάζηαζε ησλ ζπκκεηερφλησλ φζν θαη ησλ ελεξγεηψλ ηνπο ζε έλαλ θνηλφ θαη δηακνηξαδφκελν ρψξν αλαπαξάζηαζεο. Σα πεξηβάιινληα απηά κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο κηα επέθηαζε ησλ mdves (multi-user Distributed Virtual Environments, Πνιπρξεζηηθά Θαηαλεκεκέλα Δηθνληθά Πεξηβάιινληα). Γειαδή έλα ζπλεξγαηηθφ εηθνληθφ πεξηβάιινλ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη είλαη έλα mdve ην νπνίν ζηνρεχεη θαη ζε ζπλεξγαζία απφ απφζηαζε. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ δεκηνπξγνχλ ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ππνζηήξημε ελφο κεγάινπ εχξνπο ζπλεξγαηηθψλ εθαξκνγψλ, φπσο είλαη θαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε απφ απφζηαζε. Σα ηξηζδηάζηαηα ζπλεξγαηηθά εηθνληθά πεξηβάιινληα (3D-CVEs) δηαζέηνπλ θάπνηεο επηθνηλσληαθέο δπλαηφηεηεο νη νπνίεο ζεσξνχληαη ζεκαληηθέο γηα δηαδξαζηηθή ζπδήηεζε, εηδηθά ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ε δηαπξαγκάηεπζε είλαη βαζηθφο ζηφρνο θαη ζχλζεηα ζέκαηα ηίζεληαη ππφ ζπδήηεζε. Κε κηα άιιε καηηά κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θζελέο ιχζεηο γηα ηειεδηάζθεςε θαη βίληεν-δηάζθεςε, πξάγκα πνπ απνηεινχζε ηελ αξρηθή πξνζέγγηζε απηψλ ησλ πεξηβαιιφλησλ φηαλ πξσηνεκθαλίζηεθαλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο κπνξνχλ λα θαλνχλ πην απνηειεζκαηηθά θαζψο εθπξνζσπνχλ κηα κεηαιιαγή ζηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο ππνινγηζηέο θαη ηελ ηερλνινγία επηθνηλσληψλ παξέρνληαο έλα ρψξν πνπ πεξηιακβάλεη ή πεξηθιείεη απεηθνλίζεηο ρξεζηψλ θαη δεδνκέλσλ (Snowdon et al., 2001). Ζ ηειεδηάζθεςε δελ ππνζηεξίδεη ηε γιψζζα ηνπ ζψκαηνο θαη ρεηξνλνκίεο, επίζεο δε δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηελ παξνπζία θαη ηελ δξαζηεξηφηεηα ησλ ζπκκεηερφλησλ. Δπίζεο ε βίληεν-δηάζθεςε δε δεκηνπξγεί ηελ αίζζεζε ηεο ζπλχπαξμεο ζε έλα ρψξν, δε κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ηα άηνκα ζρεηηθά κε ηε ζέζε άιισλ θαη εθηφο απφ ην φηη βιέπνπλ ζηελ θάκεξα δε κπνξεί λα θαηαιάβεη θάπνηνο πνπ εζηηάδνπλ θαη ηη πξνζέρνπλ (Benford et al., 1995). Θακηά απφ απηέο ηηο θαζηεξσκέλεο ηερλνινγίεο δηάζθεςεο δελ ελζσκαηψλνπλ ηα εξγαιεία πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ εθπαίδεπζε κέζα ζε πεξηβάιινλ νχηε παξέρνπλ θάπνην κεραληζκφ γηα ηελ αληίιεςε θαηλνηνκηθψλ εηθνληθψλ εξγαιείσλ, φπσο γίλεηαη ζηα 3D-CVEs. ηηο αξρέο ηεο δεκηνπξγία ησλ 3D-CVEs, νη εξεπλεηέο έδηλαλ πεξηζζφηεξε ζεκαζία ζηελ πξνζνκνίσζε ηεο παξνπζίαο πξφζσπν κε πξφζσπν κέζα ζηνλ εηθνληθφ θφζκν φζν πην ξεαιηζηηθά γηλφηαλ. Πην πξφζθαηα, θάλεθε πσο απηφ δελ ήηαλ αξθεηφ γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ίζσο νχηε απαξαίηεην. Ζ θνηλφηεηα έξεπλαο πάλσ ζε 3D-CVEs, επηδηψθεη πιένλ εξεπλεηηθέο θαηεπζχλζεηο νη νπνίεο αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά παξαθάησ: ε πξαγκαηηθνχο ρψξνπο ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε πεξηιακβάλεη ην ζπλδπαζκφ αηνκηθψλ θαη νκαδηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Απηφ απαηηεί φκσο ζεκαληηθή ξεηή θαη απφιπηε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ζπλεξγαδφκελσλ. Σν θάζε άηνκν πξέπεη λα κνηξαζηεί ηηο θαηαλνήζεηο ηνπ γηα ηνπο ζηφρνπο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ, γηα ηελ 19

αλάιπζε ηεο εξγαζίαο, ηνλ δηακνηξαζκφ ξφισλ θαη ηελ πξφνδν ηεο εξγαζίαο. Δίλαη ζεκαληηθφ νη ζπλεξγαδφκελνη λα γλσξίδνπλ ηη γίλεηαη εθείλε ηη ζηηγκή θαη ηη έρεη γίλεη κέρξη ηφηε ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηηο εξγαζίαο ηνπο. Κέζα ζηα 3D-CVEs ελζσκαηψλνληαη αξθεηά εξγαιεία ζπλεξγαηηθήο εξγαζίαο. Κε ην λα γίλεηαη ε εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ κέζα ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ, νη ζπλεξγάηεο κπνξνχλ λα βξίζθνληαη ζε επίγλσζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ άιισλ. Οη δξάζεηο πνπ θάλεη ν θάζε εθπαηδεπφκελνο πάλσ ζε εηθνληθά αληηθείκελα αιιά θαη ζε ζπλεξγάηεο ηνπ είλαη εκθαλείο ζηνπο άιινπο ρξήζηεο νπφηε ηα πξντφληα ηεο εξγαζίαο ηνπο δελ είλαη κφλν ην ζέκα επηθνηλσλίαο αιιά θαη ην κέζν επηθνηλσλίαο (Benford et al., 1997, Snowdon et at., 2001). «What You See Is What I See» (WYSIWIS, φηη βιέπεηο, βιέπσ). Ζ κάζεζε κε ζπδήηεζε θαη ε κάζεζε απφ ηελ αλάιπζε δξάζεσλ, έρνπλ θαηαδείμεη ηελ ζεκαζία πνπ έρεη λα κπνξεί ν εθπαηδεπφκελνο λα θαηαιάβεη ηηο απφςεηο θαη λα εζηηάζεη ηελ πξνζνρή ηνπ ζηηο δξάζεηο ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ. Παξφιαπηα, ε πιεηνλφηεηα ησλ 3D- CVEs δελ έρνπλ ηελ γξαθηθή ζαθήλεηα ή ηνλ ξεαιηζκφ γηα λα ην ππνζηεξίδνπλ απηφ θαηά γξάκκα. Ζ ησξηλή έξεπλα αλαπηχζζεη κεραληζκνχο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο αξρήο WYSIWIS κε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο (Buscher et al., 2001, Hindmarsh et al., 2001). Οη αλεπίζεκεο θαη κε πξνζρεδηαζκέλεο ζπλαληήζεηο κεηαμχ ησλ ζπλεξγαηψλ ζπάληα πξνλννχληαη απφ ζπλεξγαηηθά εξγαιεία, αλ θαη είλαη γλσζηφ πσο είλαη ζεκαληηθέο γηα ηε δνπιεηά ηνπο. Πξφζθαηε έξεπλα ζηξέθεηαη ζε κεραληζκνχο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο ηπραίεο ζπλαληήζεηο ρσξίο λα πξέπεη λα θάλνπλ θάηη ζπγθεθξηκέλν νη ρξήζηεο (McGrath & Prinz, 2001). Θαζψο νη εθπαηδεπφκελνη δνπιεχνπλ ζηα εηθνληθά πεξηβάιινληα, πνηέ δελ είλαη πιήξσο εκβπζηζκέλνη ζε απηά. Κεξηθνί ζρεδηαζηέο 3D-CVEs ζήκεξα εμεηάδνπλ ην φξην κεηαμχ πξαγκαηηθνχ θαη εηθνληθνχ (Burscher et al., 2001). πγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ γίλνληαη ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν έρνπλ ηζρπξφ αληίθηππν θαη ζα πξέπεη λα γίλνληαη εκθαλείο ζηνλ εηθνληθφ θφζκν. Σα 3D-CVEs έρνπλ εκθαλψο ηηο πξννπηηθέο λα θαηαζηήζνπλ εθηθηέο θαηλνηφκεο θαη απνηειεζκαηηθέο ηερληθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο απφ απφζηαζε φπσο είλαη ε πξνζνκνίσζε, ε αλάιεςε ξφισλ, νη νκάδεο ζπδήηεζεο, ε δεκφζηα ζπδήηεζε θαη άιιεο νη νπνίεο ζα παξνπζηαζηνχλ ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα. Έκθαζε πξέπεη λα δνζεί ζηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ αηφκσλ θαζψο αλαπηχζζνληαη θνηλέο θαηαλνήζεηο κέζα απφ ηηο δηαθνξέο ζηε γλψζε, ζηηο δεμηφηεηεο θαη ζηε ζπκπεξηθνξά. Ζ απμεκέλε αίζζεζε ηεο θνηλσληθήο παξνπζίαο βνεζά ζην λα εληνπηζηεί ε απνπζία ή ε έιιεηςε ζπκκεηνρήο απφ ηνπο καζεηέο. Όζν ηα 3D- CVEs γίλνληαη πην εμειηγκέλα εξγαιεία γηα CSCL, ηφζν ζα αξρίδνπλ λα απνηεινχλ θαηάιιειεο πιαηθφξκεο γηα εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε. Κεξηθά πεηξακαηηθά 3D-CVEs πνπ ππνζηεξίδνπλ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζε παηδηά πεξηγξάθνληαη ζην Kirner et al., 2001. Δθαξκνγέο θαη πξνζεγγίζεηο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζε ηξηζδηάζηαηα εηθνληθά πεξηβάιινληα παξνπζηάδνληαη ζηελ ελφηεηα πνπ αθνινπζεί. 2.3.3 Πξνζεγγίζεηο θαη Δθαξκνγέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο ζε Σξηζδηάζηαηα Δηθνληθά Πεξηβάιινληα Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κέζα ζε ηξηζδηάζηαηα εηθνληθά πεξηβάιινληα είλαη ε απνθνξχθσζε ηεο ζπλδπαζκέλεο πνξείαο κεηαμχ ηερλνινγίαο θαη εθπαίδεπζεο. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ γίλεη πνιιέο απφπεηξεο δεκηνπξγίαο πιαηθνξκψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηέηνησλ πεξηβαιιφλησλ αιιά επίζεο έρεη γίλεη θαη εθκεηάιιεπζε άιισλ πιαηθνξκψλ πνπ αλαπηχρζεθαλ κε δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο αιιά απνηέιεζαλ πξφζθνξν έδαθνο γηα ηελ αλάπηπμε εηθνληθψλ καζεζηαθψλ ρψξσλ ζε απηνχο φπσο γηα παξάδεηγκα ην Second Life. ε απηή ηελ ελφηεηα δίλεηαη βαξχηεηα ζε ηξηζδηάζηαηα εηθνληθά πεξηβάιινληα ηα νπνία αλαπηχρζεθαλ απνθιεηζηηθά γηα ηελ εθαξκνγή ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κάζεζεο ζε απηά. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα πνπ απνηέιεζαλ εξεπλεηηθή εξγαζία: 20

Έλα πξψηκν παξάδεηγκα ηεο ζπγρψλεπζεο αλάκεζα ζηα ζπλεξγαηηθά εξγαιεία θαη ηα ηξηζδηάζηαηα πεξηβάιινληα γηα κάζεζε είλαη ε εξγαζία Virtual European Schools (VES), (Bouras et al., 1999). Ο ζηφρνο απηνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ιχθεηα. Κε ηε ρξήζε ηξηζδηάζηαησλ γξαθηθψλ, ην VES πξνζνκνηψλεη κηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Θάζε εηθνληθή ηάμε είλαη δηακνξθσκέλε γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζρνιηθνχ ζέκαηνο. Σα δσκάηηα παξέρνπλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην ζέκα κε ηε κνξθή δηαθαλεηψλ, ζρεδηνθηλήζεσλ θαζψο θαη ζπλδέζεσλ ζε εμσηεξηθέο πεγέο πιεξνθνξίαο. Οη πνιπρξεζηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ VES επηηξέπνπλ αξθεηνχο καζεηέο λα πεξηεγνχληαη κέζα ζην πεξηβάιινλ ηαπηφρξνλα. Σν εγγελέο text chat πεξηέρεη επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα επηθνηλσλήζνπλ γξάθνληαο κηθξά κελχκαηα ν έλαο ζην άιιν. Σν VES αλαπηχρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε εθδφηεο βηβιίσλ θαη έηζη ην πεξηζζφηεξν καζεζηαθφ πεξηερφκελν γηα ηα ηξηζδηάζηαηα δσκάηηα παξέρεηαη απφ ηνπο εθδνηηθνχο νίθνπο. Έλα πεξαηηέξσ παξάδεηγκα ελφο ηξηζδηάζηαηνπ ζπλεξγαηηθνχ πεξηβάιινληνο είλαη ην έξγν Intelligent Distributed Virtual Training Environment ή αιιηψο INVITE, (Bouras, Triantafillou, & Tsiatsos, 2001). Απηή ε παλεπξσπατθή εξγαζία ζπκπεξηέιαβε ηε βηνκεραλία θαζψο θαη εθπαηδεπηηθνχο ζπλεξγάηεο θαη είρε σο πξνθαλή ζηφρν ηελ αλάπηπμε ελφο ζπλεξγαηηθνχ ηξηζδηάζηαηνπ ρψξνπ γηα ηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ. Έλα κεγάιν πιενλέθηεκα ηνπ INVITE είλαη ηα νηθνλνκηθά θαη ρξνληθά νθέιε πνπ πξνζθέξεη. Οη εξγάηεο δε ρξεηάδεηαη λα ηαμηδεχνπλ πιένλ ζε θνηλέο ηνπνζεζίεο γηα λα θάλνπλ ζπλαληήζεηο. Οη ρξήζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ voice chat γηα λα επηθνηλσλήζνπλ ν έλαο κε ηνλ άιιν θαη αθφκα θαη λα αληαιιάμνπλ ηα αξρεία ηνπο κέζσ ηνπ ηξηζδηάζηαηνπ εηθνληθνχ θέληξνπ εθπαίδεπζεο. Κέζα ζην INVITE νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα κνηξαζηνχλ ηδέεο ρξεζηκνπνηψληαο εθαξκνγέο φπσο ν καπξνπίλαθαο. Κπνξνχλ επίζεο λα δνπλ ηξηζδηάζηαηα αληηθείκελα θαη έηνηκα βίληεν ηαπηφρξνλα. Παξφιαπηα ην INVITE ηεξκαηίζηεθε πξφσξα εμ αηηίαο ηεο ρξενθνπίαο ελφο θχξηνπ ζπλεξγάηε ηνπ έξγνπ. Ζ εξγαζία Educational Virtual Environments (EVE) (Bouras, Giannaka, & Tsiatsos, 2003) εξεπλά ηε ρξήζε δηακνηξαδφκελσλ εηθνληθψλ πεξηβαιιφλησλ γηα κάζεζε θαη έρεη παξφκνηα ιεηηνπξγηθφηεηα κε ηα ζπζηήκαηα πνπ πεξηγξάθεθαλ πξνεγνπκέλσο. Όπσο ζην INVITE έηζη θαη ζην EVE θάζε εθπαηδεπφκελνο έρεη έλαλ εηθνληθφ εθπξφζσπν ζηελ νζφλε. Ο ηξηζδηάζηαηνο απηφο ραξαθηήξαο επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα αλαγλσξίζνπλ εχθνια ηνπο ππφινηπνπο ηελ ψξα πνπ βξίζθνληαη ζην πεξηβάιινλ. Σν EVE έρεη δχν εκθαλήο ηξηζδηάζηαηεο πεξηνρέο γηα ηνπο εθπαηδεπφκελνπο, ηνλ πξνζσπηθφ ηνπο ρψξν θαη ηελ πεξηνρή εθπαίδεπζεο. Ο πξνζσπηθφο ρψξνο είλαη ην κέξνο πνπ ιακβάλεη ρψξα ε αζχγρξνλε κάζεζε. Οη ρξήζηεο έρνπλ πξφζβαζε ζε καζήκαηα θαη πιεξνθνξίεο, κπνξνχλ λα «θαηεβάζνπλ» θαη λα «αλεβάζνπλ» αξρεία απφ θαη πξνο ην πεξηβάιινλ, λα δνπλ θαη λα απαληήζνπλ ζε κελχκαηα απφ ηνπο ππφινηπνπο ρξήζηεο θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ην πξνθίι ηνπο. Ζ πεξηνρή εθπαίδεπζεο είλαη ε εηθνληθή ηάμε φπνπ ε ζχγρξνλε κάζεζε ιακβάλεη ρψξα. Παξέρνληαη έλαο πίλαθαο παξνπζηάζεσλ θαη έλαο καπξνπίλαθαο κε ηελ ππνζηήξημε γξαπηήο θαη θσλεηηθήο επηθνηλσλίαο. Σν Active Worlds είλαη κία δεκνθηιήο online θνηλφηεηα ζηελ νπνία ηα κέιε κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο πεξηνρέο ηνπ πεξηβάιινληνο, λα αιιειεπηδξάζνπλ κε ηνπο άιινπο ρξήζηεο θαη λα επηθνηλσλήζνπλ κε κελχκαηα θεηκέλνπ. Αθνινπζψληαο ηελ επηηπρία απηήο ηεο θνηλφηεηαο, ην Active Worlds αλέπηπμε ην AWEDU (Active Worlds Educational Universe) (Dickey, 2003), κηα εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα ε νπνία θάλεη δηαζέζηκε ηελ ηερλνινγία ηνπ Active Worlds ζε εθπαηδεπηηθά ηλζηηηνχηα. Σν AWEDU είλαη έλα εππξνζάξκνζην πεξηβάιινλ ζην νπνίν νη εθπαηδεπφκελνη θαη νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ κηα βηβιηνζήθε απφ πξνθαηαζθεπαζκέλα ζηνηρεία γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο ρψξνπο ζηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα ηνπνζεηήζνπλ ζρεηηθφ καζεζηαθφ πιηθφ. Οη ρξήζηεο αληηπξνζσπεχνληαη ζην πεξηβάιινλ απφ εηθνληθνχο εθπξνζψπνπο νη νπνίνη ηνπο βνεζνχλ λα αηζζαλζνχλ κεγαιχηεξε εκβχζηζε ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ θαη πξνσζνχλ επίζεο θαη ηελ θνηλσληθή κάζεζε. 21

Σν C-VISions είλαη έλα παξάδεηγκα ελφο online ζπλεξγαηηθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο επηζηήκεο ηεο εθπαίδεπζεο. Οη San Chee θαη Meng Hooi (2002) πεξηγξάθνπλ ην πεξηβάιινλ θπζηθήο θαη ηδηαίηεξα κηα πξνζνκνίσζε πνπ βνεζά ηνπο καζεηέο λα κάζνπλ ζρεηηθά κε ηε κάδα, ηελ ηαρχηεηα, ηελ επηηάρπλζε, ηε δηαηήξεζε ηεο νξκήο, θαη ηελ ηξηβή. Απηφ ην πεξηβάιινλ πεξηέρεη έλα κπηιηάξδν ζην νπνίν βξίζθνληαη δχν κπάιεο θαη κία ζηέθα. Οη ρξήζηεο κπνξνχλ λα αιιειεπηδξάζνπλ κε απηά ηα αληηθείκελα θαη λα πεηξακαηηζηνχλ. Οη εθπαηδεπφκελνη κπνξνχλ λα πεξηεγεζνχλ ζηνλ εηθνληθφ θφζκν θαη λα αιιάμνπλ ηελ νπηηθή γσλία κέζα απφ θαηάιιεια θνπκπηά. Σν ζχζηεκα είλαη πνιπρξεζηηθφ θαη έηζη φζα γίλνληαη ζην πεξηβάιινλ ελφο ρξήζηε κεηαδίδνληαη θαη ζηνπο ππφινηπνπο ζπλδεδεκέλνπο ρξήζηεο. Σν Collaborative Learning Environment with Virtual Reality (CLEV-R) είλαη έλα δηαδηθηπαθφ ηξηζδηάζηαην πεξηβάιινλ ην νπνίν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα δηδαζθαιία ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη ζαλ εξγαιείν γηα ηνπο εθπαηδεπφκελνπο γηα λα επηθνηλσλνχλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο. Οη κέζνδνη επηθνηλσλίαο πνπ παξέρνληαη απφ ην ζχζηεκα κπνξνχλ λα δξάζνπλ θαη σο κέζα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο γηα ηνπο εθπαηδεπφκελνπο θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο. Σν ζχζηεκα απνηειείηαη απφ κηα ζεηξά ηζηνζειίδσλ φπνπ νη ππνςήθηνη εθπαηδεπφκελνη κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην CLEV-R θαη νη εγγεγξακκέλνη λα ζπλδεζνχλ κε ην ηξηζδηάζηαην πεξηβάιινλ. Όηαλ νη εθπαηδεπφκελνη δψζνπλ ην φλνκα ρξήζηε θαη ηνλ θσδηθφ ηνπο, εκθαλίδεηαη ε πξνζσπηθή ηνπο ηζηνζειίδα κε πιεξνθνξίεο γηα ηα καζήκαηα ζηα νπνία είλαη εγγεγξακκέλνη. Απφ απηή ηε ζειίδα κπνξνχλ νη ρξήζηεο λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζην ηξηζδηάζηαην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ θαη λα ιάβνπλ κέξνο ζην κάζεκα ηνπο. Σν ηξηζδηάζηαην πεξηβάιινλ παξνπζηάδεηαη κέζα απφ κηα ηζηνζειίδα ε νπνία ρσξίδεηαη ζε δχν εκθαλήο πεξηνρέο. Ζ πάλσ πεξηνρή απνηειείηαη απφ ην εηθνληθφ πεξηβάιινλ, ελψ ε θάησ πεξηνρή παξέρεη κηα γξαθηθή δηεπαθή ρξήζηε κε εξγαιεία γηα επηθνηλσλία. Ζ αμηνιφγεζε απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ έδεημε φηη είλαη ηδηαίηεξα πεηπρεκέλα. Ζ πιεηνςεθία ησλ ρξεζηψλ πνπ ηα αμηνιφγεζε βξήθε ηα ηξηζδηάζηαηα πεξηβάιινληα ελνξαηηθά θαη επηζήκαλε ηελ θνηλσληθή παξνπζία πνπ παξέρνπλ ζαλ κεγάιν πιενλέθηεκα. Γεληθά, βξήθαλ ηελ εηθνληθή παξνπζίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ ζπκπαζεηηθή. Σα ζπλεξγαηηθά εξγαιεία φπσο νη επηθνηλσλία κε ήρν θαη θείκελν ήηαλ επίζεο δεκνθηιήο. ε γεληθέο γξακκέο ε απφθξηζε ήηαλ ζεηηθή κε ηνπο εθπαηδεπφκελνπο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα παξαδέρνληαη ηελ γνεηεία θαη ηελ ρξεζηκφηεηα ησλ ηξηζδηάζηαησλ ζπλεξγαηηθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο. Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζηα Bouras, Philopoulos, and Tsiatsos (2001), Bouras and Tsiatsos (2006), Riedl et al. (2001) θαη San Chee (2001). 22

3. COLLABORATIVE LEARNING TECHNIQUES 3.1. Δπηζθόπεζε Collaborative Learning Techniques ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη αλαζθφπεζε φισλ ησλ Collaborative Learning Techniques (Σερληθέο πλεξγαηηθήο Κάζεζεο) έηζη φπσο παξνπζηάδνληαη ζην βηβιίν «Collaborative Learning Techniques, A Handbook for College Faculty» ησλ Barkley, Cross & Major. Θάζε ηερληθή αξρηθά πεξηγξάθεηαη θαη πξνζδηνξίδεηαη ν ζηφρνο ηεο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη ε πξνεηνηκαζία πνπ πξέπεη λα θάλεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο θαζψο θαη ε δηαδηθαζία πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη. Σέινο πξνηείλνληαη θάπνηεο παξαιιαγέο θαη επεθηάζεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθαξκνζηνχλ ζηελ θάζε ηερληθή. 3.1.1. Think-Pair-Share Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ απιή θαη γξήγνξε ηερληθή, ν θαζνδεγεηήο δεκηνπξγεί θαη παξνπζηάδεη κηα εξψηεζε, δίλεη ζηνπο καζεηέο κεξηθά ιεπηά γηα λα ζθεθηνχλ κηα απάληεζε θαη έπεηηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα κνηξαζηνχλ ηηο ηδέεο ηνπο κε θάπνην άιιν καζεηή πνπ ζα ζπλεξγαζηνχλ. Ζ ηερληθή Think-Pair-Share (θέθηνκαη-πλεξγάδνκαη-κνηξάδνκαη) είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή σο έλα «δέζηακα» γηα ηελ κεηέπεηηα ζπδήηεζε πνπ ζα αθνινπζήζεη απφ φιε ηελ ηάμε. Σν ζηνηρείν Think απαηηεί νη καζεηέο λα ζηαζνχλ θαη λα ζθεθηνχλ πξνηνχ κηιήζνπλ, ζπλεπψο ηνπο δίλεηαη ε επθαηξία λα ζπιιέμνπλ θαη λα νξγαλψζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο. Σα ζηνηρεία Pair θαη Share ελζαξξχλνπλ ηνπο καζεηεπφκελνπο λα ζπγθξίλνπλ θαη λα αληηπαξαζέζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο κε απηέο ησλ άιισλ θαη λα πξνβάξνπλ έηζη ηηο απαληήζεηο ηνπο ζε κία ρακεινχ ξίζθνπ θαηάζηαζε πξνηνχ κηιήζνπλ κπξνζηά ζε φιε ηελ ηάμε. Απηή ε δπλαηφηεηα, λα επηδίδνληαη ζε παξαηεξήζεηο πξψηα κε έλα ζπλεξγάηε, ηείλεη λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ηεο ζπκβνιήο ησλ καζεηψλ ζηελ ζπλεξγαζία θαη γεληθφηεξα απμάλεη ηελ εηνηκφηεηα θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα κηιήζνπλ ζε έλα κεγαιχηεξν ζχλνιν αηφκσλ. Πξνεηνηκαζία Πξηλ απφ ηελ είζνδν ζηελ ηάμε, πξέπεη λα αθηεξσζεί θάπνηνο ρξφλνο γηα λα δεκηνπξγεζεί κία εξψηεζε ή έλα πξφβιεκα ην νπνίν έρεη αξθεηέο πηζαλέο απαληήζεηο. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πξνζπαζήζεη λα απαληήζεη ηελ εξψηεζε απφ κφλνο ηνπ. Έπεηηα απνθαζίδεη ην πσο ζα παξνπζηάζεη ηελ εξψηεζε (π.ρ. ζαλ θχιιν εξγαζίαο, ζηνλ αζπξνπίλαθα, ζε δηαθάλεηεο) θαη πσο ζα απαληήζνπλ ζε απηή νη καζεηέο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο παξνπζηάδεη ηελ εξψηεζε ζηελ ηάμε, δίλεη ζηνπο καζεηέο κεξηθά ιεπηά λα ζθεθηνχλ γηα λα ηελ θαηαλνήζνπλ θαη επηλνεί μερσξηζηέο απαληήζεηο. 2. ηε ζπλέρεηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα γίλεη ν θαζέλαο νκάδα κε θάπνηνλ θνληηλφ καζεηή. 3. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνλ έλα καζεηή ηεο νκάδαο λα κνηξαζηεί ηηο ηδέεο ηνπ κε ηνλ άιιν καζεηή θαη έπεηηα ν δεχηεξνο καζεηήο λα κνηξαζηεί ηηο δηθέο ηνπ κε ηνλ πξψην. Δπίζεο πξνηείλεη, αλ νη δχν καζεηέο δηαθσλνχλ, λα δηεπθξηλίζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ψζηε λα είλαη έηνηκνη λα εμεγήζνπλ ην πψο θαη γηαηί δηαθσλνχλ. Αλ ην ζεσξήζεη ρξήζηκν, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηα δεπγάξηα ησλ καζεηψλ λα ζπλζέζνπλ κηα απάληεζε πνπ ζα απνηειείηαη απφ ηηο απφςεηο θαη ησλ δχν. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο 23

Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα εμάγεη ην βήκα Think παξνπζηάδνληαο κία εξψηεζε ζηνπο καζεηέο γηα λα ηε κειεηήζνπλ έμσ απφ ηελ ηάμε. Όηαλ νη καζεηέο επηζηξέςνπλ ζηελ ηάμε, κπνξεί λα ηνπο δεηήζεη λα θάλνπλ δεπγάξηα θαη λα κνηξαζηνχλ ηηο απαληήζεηο πνπ ζθέθηεθαλ. Κία άιιε παξαιιαγή είλαη λα δνζεί ζηνπο καζεηέο ρξφλνο γηα λα γξάςνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο πξνηνχ θάλνπλ δεπγάξηα. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Write-Pair- Share (Johnson, Johnson & Smith, 1991, Lyman, 1981). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί επίζεο λα δεηήζεη απφ θάζε δεπγάξη καζεηψλ λα κνηξαζηεί θαη λα ζπγθξίλεη ηηο απφ θνηλνχ ηδέεο ηνπ κε απηέο ελφο άιινπ δεπγαξηνχ πξηλ απφ, ή αληί γηα, ηε ζπδήηεζε απφ φιε ηελ ηάμε. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Think-Pair- Square (Lyman, 1981). 3.1.2. Round Robin Πεξηγξαθή θαη ηφρνο Ζ Round Robin (Θπθιηθφ Πέξαζκα) είλαη θαηά θχξην ιφγν κηα ηερληθή brainstorming ζηελ νπνία νη καζεηέο παξάγνπλ ηδέεο αιιά δελ ηηο επεμεξγάδνληαη, δελ ηηο εμεγνχλ, δελ ηηο αμηνινγνχλ, νχηε θάλνπλ εξσηήζεηο γηα απηέο. Σα κέιε ησλ νκάδσλ ελαιιάζζνληαη ζηελ απάληεζε κηαο εξψηεζεο κε κία ιέμε, κία θξάζε ή κία κηθξή δήισζε. Ζ ζεηξά ησλ απαληήζεσλ νξγαλψλεηαη πεγαίλνληαο απφ ηνλ έλαλ καζεηή ζηνλ άιιν κέρξη λα έρεη δνζεί ε δπλαηφηεηα ζε φινπο ηνπο καζεηέο, λα κηιήζνπλ. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή γηα ηελ παξαγσγή πνιιψλ ηδεψλ επεηδή απαηηεί φινη νη καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ θαη επεηδή απνζαξξχλεη ηα ζρφιηα πνπ δηαθφπηνπλ ή εκπνδίδνπλ ηε ξνή ησλ ηδεψλ. Ζ ηερληθή Round Robin επίζεο εγγπάηαη ηζάμηα ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ. Οη ηδέεο πνπ παξάγνπλ νη καζεηέο κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε κία ιίζηα ε νπνία απνηειεί βάζε γηα κηα εξγαζία ζε επφκελν ζηάδην. Πξνεηνηκαζία Ζ επηδίσμε κηαο brainstorming ζπλεδξίαο είλαη λα δεκηνπξγήζεη κία εθηεηακέλε ιίζηα απφ ηδέεο. Ζ θαηαζθεπή κηαο εξψηεζεο ε νπνία κπνξεί λα παξάγεη κηα κεγάιε θαη επαξθή ιίζηα απφ ζχληνκεο θαη πεξηεθηηθέο απαληήζεηο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα επηδνζεί έγθαηξα ζηε ζθέςε θαη ηε ζπιινγή φζν πεξηζζφηεξσλ απαληήζεσλ κπνξεί. Δπίζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ έθηαζε ηεο ιίζηαο γηα λα πξνβιέςεη ηε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο κέζα ζηελ ηάμε θαη λα απνθαζίζεη αλ πξέπεη ή φρη νη νκάδεο λα ελαιιαρζνχλ κέζσ ηνπ Round Robin πεξηζζφηεξεο απφ κία θφξεο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ νκάδεο απφ ηεζζάξσλ κέρξη έμη αηφκσλ. 2. Έπεηηα εμεγεί φηη ν ζηφρνο ηνπ brainstorming είλαη λα παξαρζνχλ πνιιέο ηδέεο. Σα κέιε ησλ νκάδσλ παίξλνπλ ζεηξά, θηλνχκελα κε ηε θνξά ησλ δεηθηψλ ηνπ ξνινγηνχ θαη απαληνχλ ζηελ εξψηεζε πνπ ηνπο αλαινγεί. Ο εθπαηδεπηηθφο ελεκεξψλεη ηνπο καζεηέο λα κε δηαθφπηνπλ ή εκπνδίδνπλ ηε ξνή ησλ ηδεψλ θαη λα απνθεχγνπλ ηελ αμηνιφγεζε, ηηο εξσηήζεηο θαη ηε ζπδήηεζε πάλσ ζηηο ηδέεο πνπ δηαηππψλνληαη. 3. Δάλ είλαη σθέιηκν γηα ηνπο καζεηέο λα αλαιάβνπλ θάπνην ξφιν (φπσο λα επηβάιινπλ ηνπο θαλφλεο ή λα θαηαγξάθνπλ ηηο ηδέεο), ηφηε πξέπεη λα αθηεξσζεί ιίγνο ρξφλνο γηα αλάζεζε ξφισλ. 24

4. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμεγήζεη ζηνπο καζεηέο εάλ ζα πεγαίλνπλ ή φρη γχξσ απφ ηελ νκάδα κία ή πεξηζζφηεξεο θνξέο, λα αλαθνηλψζεη έλα ρξνληθφ φξην θαη λα παξνπζηάζεη ηελ εξψηεζε. 5. Σέινο, πξέπεη λα δεηήζεη απφ έλαλ καζεηή λα μεθηλήζεη ηελ δξαζηεξηφηεηα ιέγνληαο κία ηδέα ε απάληεζε θσλαρηά. Ο επφκελνο καζεηήο ζπλερίδεη ηελ brainstorming ζπλεδξία ιέγνληαο κία λέα ηδέα. Ζ δξαζηεξηφηεηα ζπλερίδεηαη, πξνρσξψληαο απφ κέινο ζε κέινο ζε αιιεινπρία, κέρξη φινη νη καζεηέο λα έρνπλ ζπκκεηάζρεη. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αλ θαη ε ηερληθή Round Robin απνδίδεη θαιχηεξα γηα brainstorming, ε θπθιηθή νξγάλσζε ησλ απαληήζεσλ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κηα ηαθηηθή νκάδα ζπδήηεζεο γηα λα εμαζθαιηζηεί ε ηζάμηα ζπκκεηνρή. Γηα λα γίλεη απηφ, ν εθπαηδεπηηθφο εμεγεί ζηνπο καζεηέο φηη ε ζπδήηεζή ηνπο πξέπεη λα θηλείηαη κε ηε θνξά ησλ δεηθηψλ ηνπ ξνινγηνχ κέζα ζηελ νκάδα, κε θάζε καζεηή λα ιέεη κία άπνςε ή λα κνηξάδεηαη κία ηδέα κέρξη λα ζπκκεηάζρνπλ φινη νη καζεηέο. Δπίζεο πξέπεη λα απνθαζίζεη εάλ θάζε καζεηήο ζα κπνξεί λα απαληά ζηα ζρφιηα ελφο πξνεγνχκελνπ καζεηή, ή αλ θάζε καζεηήο ζα πξέπεη λα εθθξάδεη κφλν λέεο ηδέεο κέρξη λα έρνπλ ζπλεηζθέξεη φινη ζηε ζπδήηεζε. Ζ δνκή απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα άιιεο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πέξαλ ηνπ brainstorming νη νπνίεο επσθεινχληαη απφ ηελ ρξήζε ησλ γξήγνξσλ απαληήζεσλ. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ Round Robin δξαζηεξηφηεηεο ζηηο νπνίεο λα απαγγέιινληαη ιέμεηο, θξάζεηο, ή δηαηππψζεηο κέρξη λα γίλνπλ ζπλήζεο (φπσο γίλεηαη ζηελ εθκάζεζε μέλσλ γισζζψλ) ή λα απνκλεκνλεπζνχλ (φπσο γίλεηαη ζηα καζεκαηηθά). 3.1.3. Buzz Groups Πεξηγξαθή θαη ηφρνο Οη νκάδεο Buzz (πδήηεζεο) είλαη νκάδεο απφ ηέζζεξηο κέρξη έμη καζεηέο νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη γξήγνξα θαη ρσξίο πξνζρεδηαζκφ, γηα λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ην κάζεκα. Θάζε νκάδα κπνξεί λα απαληήζεη ζε κία ή πεξηζζφηεξεο εξσηήζεηο φιεο νη νκάδεο κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ ηελ ίδηα ή δηαθνξεηηθέο εξσηήζεηο. Ζ ζπδήηεζε είλαη αλεπίζεκε θαη νη καζεηέο δελ ρξεηάδεηαη λα έξζνπλ ζε νκνθσλία, αιιά απιά λα αληαιιάμνπλ ηδέεο. Σππηθά, νη νκάδεο Buzz εμππεξεηνχλ γηα ηελ πξνεηνηκαζία θαη πξνεξγαζία ησλ καζεηψλ γηα κηα ζπδήηεζε αλάκεζα ζηνπο καζεηέο φιεο ηεο ηάμεο. Δίλαη απνηειεζκαηηθέο γηα ηελ παξαγσγή πιεξνθνξηψλ θαη ηδεψλ ζε πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Υσξίδνληαο ηελ ηάμε ζε κηθξέο νκάδεο, πεξηζζφηεξνη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα εθθξάζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο. Δπεηδή νη καζεηέο είραλ κία επθαηξία λα εμαζθήζνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο θαη λα απμήζνπλ ην «ξεπεξηφξην» ησλ ηδεψλ ηνπο κε ηηο νκάδεο Buzz, ε ζπδήηεζε αλάκεζα ζηνπο καζεηέο φιεο ηεο ηάμεο είλαη ζπρλά πην πινχζηα θαη έρεη κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή. Πξνεηνηκαζία Πξηλ απφ ηελ είζνδν ζηελ ηάμε, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα απνθαζίζεη ηί ζα ζπδεηήζνπλ νη νκάδεο Buzz. Δίλαη ζεκαληηθφ λα έρεη δεκηνπξγήζεη κία νη πεξηζζφηεξεο ελλνηνινγηθέο εξσηήζεηο πνπ ππνδαπιίδνπλ ην δηάινγν θαη νη νπνίεο ζα δηεγείξνπλ κηα αλνηρηή εμέηαζε ησλ ηδεψλ. Πξέπεη λα πξνζπαζήζεη λα απαληήζεη απφ κφλνο ηνπ ηηο εξσηήζεηο, έηζη ψζηε λα είλαη ζίγνπξνο φηη απηέο παξάγνπλ κία πνηθηιία απφ απαληήζεηο. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη επίζεο λα επηιέμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα παξνπζηάζεη ηηο εξσηήζεηο, φπσο κε ρξήζε θχιινπ εξγαζίαο, δηαθαλεηψλ ή αζπξνπίλαθα. 25

Γηαδηθαζία Ο εθπαηδεπηηθφο: 1. Πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη ηηο νκάδεο, λα αλαθνηλψζεη ηα ζέκαηα γηα ζπδήηεζε θαη ην ρξνληθφ πιαίζην. 2. ηε ζπλέρεηα κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηα κέιε ησλ νκάδσλ λα αληαιιάμνπλ ηδέεο σο απφθξηζε ζηα ζέκαηα πνπ ηέζεθαλ. 3. Διέγρεη πεξηνδηθά αλ νη νκάδεο εκπιέθνληαη ελεξγά θαη είλαη εζηηαζκέλεο ζην ζέκα πνπ αλαηέζεθε. Αλ είλαη εθηφο ζέκαηνο, ρξεηάδεηαη λα κηθξχλεη ην ρξνληθφ φξην. Αλ είλαη εληφο ηνπ ζέκαηνο θαη ν ρξφλνο ηειείσζε, πξέπεη λα εμεηάζεη ηελ επέθηαζε ηνπ νξίνπ γηα κεξηθά ιεπηά. 4. Εεηά απφ ηνπο καζεηέο λα επηζηξέςνπλ ζηε ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε θαη λα θαζνξίζνπλ εθ λένπ ην ζέκα γηα λα μεθηλήζνπλ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Κπνξεί λα αλαηεζεί ζηηο νκάδεο κηα εξγαζία δηαθνξεηηθή απφ ην λα απαληνχλ ζε εξσηήζεηο. Αληί λα ηνπο δεηά ν εθπαηδεπηηθφο λα παξάγνπλ εξσηήζεηο ή ηδέεο, κπνξνχλ λα αληαιιάζνπλ θαη λα κνηξάδνληαη πιεξνθνξίεο ή λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα. Ζ ζπδήηεζε κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί ρσξίο επίζεκεο θαη δνκεκέλεο εξσηήζεηο, αιιά πεξηζζφηεξν ζαλ κηα επθαηξία λα ζπδεηεζνχλ ηα θείκελα ηνπ καζήκαηνο γεληθά ή κία ζπγθεθξηκέλε αλαηεζείζα αλάγλσζε. Απηή ε παξαιιαγή, ιέγεηαη Relaxed Buzz νκάδεο, είλαη απιά κία ζπδήηεζε θαη νη καζεηέο δελ θηηάρλνπλ αλαθνξέο. Παξφιαπηα, νη καζεηέο ρξεηάδεηαη λα θξαηήζνπλ ηε ζπδήηεζε επηθεληξσκέλε ζε ζέκαηα απφ απηά πνπ δηαβάδνπλ. Κπνξνχλ λα ξσηήζνπλ, λα εζηηάζνπλ ζε απνζπάζκαηα, λα ςάμνπλ γηα ηε ζέζε ηνπ ζπγγξαθέα θαη λα εληνπίζνπλ αηέιεηεο (Brookfield & Preskill, 1999). Δθφζνλ θάζε νκάδα Buzz έρεη ηειεηψζεη κία αξρηθή ζπδήηεζε, κπνξνχλ δχν νκάδεο λα ελσζνχλ θαη λα ζπλερίζνπλ ηε ζπδήηεζε ζαλ κηα απιή, κεγαιχηεξε νκάδα. Οη νκάδεο κπνξνχλ λα ζπγρσλεπζνχλ μαλά, κε θάζε νκάδα λα δηπιαζηάδεη έηζη ην κέγεζνο ησλ επηηπρεκέλσλ επαλαιήςεσλ. Απηή ε παξαιιαγή, ιέγεηαη Snowball Discussion (Brookfield & Preskill, 1999), είλαη θαιή ζην λα επηηξέπεη ηνπο καζεηέο λα ζπκπιέθνληαη κεηαμχ ηνπο θαη λα αθνχλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζέζεηο θαη απφςεηο. Δπηπιένλ, νη καζεηέο παξάγνπλ πξφζζεηεο ηδέεο ζε θάζε λέα ζπγρψλεπζε θαη έηζη ε ζπδήηεζε γίλεηαη πεξηζζφηεξν ζχλζεηε. 3.1.4. Talking Chips Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Talking Chips (Οκηινχληα Θνππφληα), νη καζεηέο ζπκκεηέρνπλ ζε κία νκαδηθή ζπδήηεζε, παξαδίδνληαο έλα θνππφλη θάζε θνξά πνπ κηινχλ. Ο ζηφρνο απηήο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο είλαη λα εμαζθαιηζηεί δίθαηα ζπκκεηνρή κε ηνλ έιεγρν ηνπ πφζν ζπρλά επηηξέπεηαη λα κηιήζεη θάζε κέινο κηαο νκάδαο. Δπεηδή δίλεη έκθαζε ζηελ πιήξε θαη ίζε ζπκκεηνρή απφ φια ηα κέιε, απηή ε ηερληθή ελζαξξχλεη απξφζπκνπο καζεηέο λα κηιήζνπλ θαη ηνπο νκηιεηηθνχο λα ζθεθζνχλ. Ζ ηερληθή Talking Chips είλαη ρξήζηκε γηα λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο ζε ακθηιεγφκελα ζέκαηα ζπδήηεζεο θαη επίζεο λα ιχζεη επηθνηλσληαθά ή δηαδηθαζηηθά πξνβιήκαηα, φπσο απηαξρηθή ζπκπεξηθνξά κειψλ ή ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζε κέιε νκάδσλ. Πξνεηνηκαζία 26

Ο εθπαηδεπηηθφο θαζνξίδεη κία εξψηεζε ή έλα πξφβιεκα γηα ηε ζπδήηεζε ησλ νκάδσλ. Έπεηηα θέξλεη κάξθεο ηνπ πφθεξ, ηξαπνπιφραξηα, ή απιά ζπγθεληξψλεη έλαλ επαξθή αξηζκφ απφ ραξηηά, κνιχβηα, θηκσιίεο, ή άιια δηαζέζηκα αληηθείκελα γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο θνππφληα. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί ηηο νκάδεο καζεηψλ. 2. Γίλεη ζε θάζε καζεηή 3 κε 5 θνππφληα ηα νπνία ζα ρξεζηκεχζνπλ σο άδεηα γηα λα κνηξαζηεί, λα ζπλεηζθέξεη ή λα ζπδεηήζεη ζην δηάινγν. 3. Εεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ηζάμηα ζηε ζπδήηεζε ησλ νκάδσλ, επεμεγψληαο πσο φζν ζπλεηζθέξνπλ παξαηεξήζεηο, ζα πξέπεη λα παξαδίδνπλ έλα θνππφλη θαη λα ην ηνπνζεηνχλ έηζη ψζηε λα ην βιέπνπλ ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο. 4. Όηαλ φινη νη καζεηέο ζα έρνπλ ζπλεηζθέξεη ζηε ζπδήηεζε θαη φια ηα θνππφληα είλαη θάησ, ηφηε ν εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα μαλαπάξνπλ θαη λα αλαθαηαλείκνπλ ηα θνππφληα έηζη ψζηε ε δηαδηθαζία λα επαλαιεθζεί απφ ηνλ επφκελν γχξν ζπδήηεζεο ή λα ηειεηψζνπλ ηε ζπδήηεζε αλ ε δηαδηθαζία έρεη νινθιεξσζεί. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ζε θάζε καζεηή κεξηθέο κάξθεο ηνπ ίδηνπ ρξψκαηνο. Γηα παξάδεηγκα, ν καζεηήο Α παίξλεη ηηο κπιε κάξθεο, ν καζεηήο Β παίξλεη ηηο θίηξηλεο θιπ. Έπεηηα αθήλεη ηε ζπδήηεζε λα εμειηρζεί γηα ιίγν. ηε ζπλέρεηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα εμεηάζνπλ ηηο παξαδνηέεο κάξθεο θαη λα ζθεθηνχλ πψο εμειίρζεθε ε ζπδήηεζε. Αθνινχζσο ηνπο δεηά λα ζπλερίζνπλ κελ ηε ζπδήηεζή ηνπο αιιά λα πξνζπαζήζνπλ λα θαηαθέξνπλ έλαλ ίζν αξηζκφ απφ κάξθεο απφ θάζε κέινο νκάδαο. Πέξα απφ ηνλ αξηζκφ ησλ θνξψλ πνπ κηιά θάζε καζεηήο, πξέπεη λα δηεπζεηεζεί ε ρξνληθή δηάξθεηα νκηιίαο ηνπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ζε θάζε καζεηή κεξηθέο κάξθεο θαη λα ηνπο πεη λα παξαδίδνπλ κία κάξθα πνπ έρνπλ ζην πάησκα αλά 3 κε 5 ιεπηά νκηιίαο. Κπνξεί επίζεο λα δνζεί κφλν κία κάξθα ζε θάζε καζεηή. Όηαλ φινη έρνπλ ζπλεηζθέξεη, ν εθπαηδεπηηθφο μαλαπαίξλεη ηα θνππφληα θαη μεθηλά ηε δηαδηθαζία μαλά. Απηή ε παξαιιαγή κπνξεί λα είλαη ρξήζηκε ζε brainstorming ή ζε ζπιινγή αληηθεηκέλσλ. Αληί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κάξθεο, κπνξεί λα αλαηεζεί ζε έλα κέινο κίαο νκάδαο ε θαηαγξαθή ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπκκεηνρψλ ζηε ζπδήηεζε. Απηφ κπνξεί λα γίλεη δεκηνπξγψληαο έλα θχιιν κε θειηά φπνπ ε κία ζηήιε ζα έρεη ηα νλφκαηα ησλ καζεηψλ θαη κία επηπξφζζεηε ζηήιε (ή ζηήιεο) ζα είλαη γηα ηελ θαηαγξαθή απηψλ πνπ ιέεη ν θάζε καζεηήο. Απηφο πνπ αλαιακβάλεη ηελ θαηαγξαθή κπνξεί λα ηνπνζεηήζεη έλα ζχκβνιν γηα ηελ επηβεβαίσζε φηη κίιεζε ν θάζε καζεηήο, δίπια απφ ην φλνκά ηνπ. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμεγήζεη φηη απηνί πνπ θαηαγξάθνπλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην θχιιν κφλν γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη φηη ν ζηφρνο είλαη λα πξναρζεί έλα ίζν επίπεδν ζπκκεηνρήο αλάκεζα ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Όηαλ ν ρξφλνο ηειεηψζεη, ν εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηα κέιε ηεο νκάδαο λα αλαζθνπήζνπλ ηα θχιια θαη λα αλαιχζνπλ ηε δηάδξαζε. 3.1.5. Three-Step Interview 27

Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Three-Step Interview (πλέληεπμε Σξηψλ Βεκάησλ), δεπγάξηα καζεηψλ παίξλνπλ ζεηξά θαη ζπλεληεπμηάδνληαη ηα κέιε κεηαμχ ηνπο θαη έπεηηα αλαθέξνπλ φηη έκαζαλ ζε άιιν δεπγάξη. Σα ηξία βήκαηα (πλέληεπμε- πλέληεπμε- Αλαθνξά) είλαη: Βήκα 1: Ο καζεηήο Α παίξλεη ζπλέληεπμε απφ ηνλ καζεηή Β. Βήκα 2: Ο καζεηήο Β παίξλεη ζπλέληεπμε απφ ηνλ καζεηή Α. Βήκα 3: Οη καζεηέο Α θαη Β ζπγθεληξψλνπλ ν θαζέλαο ηηο απαληήζεηο ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο γηα ηνπο καζεηέο Γ θαη Γ θαη αληίζηξνθα. Ο ηχπνο ησλ εξσηήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη εμαξηάηαη ζηνπο ζηφρνπο ηνπ καζήκαηνο θαη πηζαλή εμέηαζε γηα βαζκνχο, ζπκπεξηθνξέο, πξφηεξε εκπεηξία, ή θαηαλφεζε ηνπ καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ. Ζ ηερληθή Three-Step Interview δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα εκπιαθνχλ θαη λα βειηηψζνπλ ζπγθεθξηκέλεο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο. Απηνί πνπ παίξλνπλ ζπλέληεπμε πξέπεη λα αθνχλ πξνζεθηηθά, λα επηθεληξψλνληαη ζηηο απαληήζεηο ηνπ ζπλεληεπμηαδφκελνπ, λα ελζαξξχλνπλ ηελ επεμήγεζε αιιά θαη λα απνθεχγνπλ ηελ επηβνιή ησλ δηθψλ ηνπο ζθέςεσλ θαη ζέζεσλ. Οη ζπλεληεπμηαδφκελνη εμαζθνχληαη ζην λα εθθξάδνπλ ζπλνπηηθά ηηο απφςεηο ηνπο. Δπεηδή ν «πξνβνιέαο» είλαη ζηξακκέλνο ζε απηνχο απνθιεηζηηθά θαη επεηδή δελ αληαιιάζνπλ ζρφιηα φπσο ζε κηα ζπδήηεζε, νη απαληήζεηο ηνπο απαηηνχλ έλαλ πςειφ βαζκφ απφ πξνζσπηθή δέζκεπζε. Σέινο, απηνί πνπ παίξλνπλ ζπλέληεπμε πξέπεη λα θαηαιάβνπλ θαη λα δηαζέηνπλ ηελ πιεξνθνξία πνπ ζπλέιιεμαλ απφ ηηο απαληήζεηο ησλ ζπλεληεπμηαδφκελσλ ζε έλα αξθεηά βαζχ επίπεδν έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ζπλνςίζνπλ θαη λα ζπλζέζνπλ ηηο απαληήζεηο απνηειεζκαηηθά γηα ηνπο άιινπο καζεηέο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη πξηλ ην κάζεκα κία ιίζηα κε εξσηήζεηο γηα ηηο ζπλεληεχμεηο. Οη εξσηήζεηο πξέπεη λα είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθέο ζην λα παίξλνπλ απφ έλα άηνκν απφςεηο ή εκπεηξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην καζεζηαθφ πεξηερφκελν. Έλα παξάδεηγκα κίαο ηέηνηαο εξψηεζεο είλαη ην εμήο: «Πνηα ήηαλ ε πην δπλακηθή ζθελή γηα εζέλα απφ ηελ ηαηλία Amistadt πνπ είδακε ζηελ ηάμε;» ή «πεξηέγξαςε κηα θαηάζηαζε ζηελ νπνία έπξεπε είηε λα κείλεηο πηζηφο ζηηο πξνζσπηθέο ζνπ αξρέο είηε λα ππνθχςεηο ζηελ πίεζε ηνπ ζπλφινπ. Ση απνθάζηζεο λα θάλεηο θαη γηαηί;» Γηαδηθαζία 1. Οη καζεηέο δηαηξνχληαη ζε νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ αηφκσλ θαη νη ηεηξάδεο ρσξίδνληαη ζε δεπγάξηα Α-Β θαη Γ-Γ. 2. Ο καζεηήο Α παίξλεη ζπλέληεπμε απφ ην καζεηή Β θαη ν καζεηήο Γ παίξλεη ζπλέληεπμε απφ ην καζεηή Γ ζε έλα πξνθαζνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Απηφο πνπ παίξλεη ζπλέληεπμε θάλεη εξσηήζεηο, αθνχεη θαη εμεηάδεη γηα πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο αιιά δελ αμηνινγεί νχηε απνθξίλεηαη. 3. Οη ζπλεξγάηεο αιιάδνπλ ξφινπο θαη παίξλεη ζπλέληεπμε ν έλαο απφ ηνλ άιιν γηα ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα. 4. Οη καζεηέο Α θαη Β παξνπζηάδνπλ ν θαζέλαο πεξηιήςεηο πνπ ζπλέζεζαλ απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο ζηε ζπλέληεπμε, ζηνπο καζεηέο Γ θαη Γ. Οη καζεηέο Γ θαη Γ θάλνπλ ην ίδην ζηνπο καζεηέο Α θαη Β. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο απνθαζίδεη έλα γεληθφ ζέκα θαη δεηά απφ θάζε καζεηή λα δεκηνπξγήζεη απφ κφλνο ηνπ εξσηήζεηο ζπλέληεπμεο. Αληί λα γίλνληαη εξσηήζεηο πνπ παξάγνπλ λέα πιεξνθνξία, ε ηερληθή Three-Step Interview κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ κηα δξαζηεξηφηεηα γηα ηνπο καζεηέο έηζη ψζηε λα αμηνινγεζεί ηη έρνπλ κάζεη απφ ην κάζεκα. 28

Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηξία κέιε νκάδαο λα πάξνπλ ζπλέληεπμε ζε βάζνο απφ ην ηέηαξην κέινο απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Team Interview (Kagan,1992). Σέινο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα εμεηάζεη ηελ πεξίπησζε λα βάιεη απηνχο πνπ παίξλνπλ ζπλέληεπμε λα γξάθνπλ ηα επξήκαηα ηνπο ζε κνξθή θαηάιιειε γηα ην κάζεκα (π.ρ. άξζξν εθεκεξίδαο, πεξηγξαθηθφ δνθίκην θ.α.). 3.1.6. Critical Debate Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Critical Debate (Θξίζηκε πδήηεζε), ν θάζε καζεηήο επηιέγεη ηελ πιεπξά ελφο ζέκαηνο πνπ είλαη αληίζεηε κε ηηο απφςεηο ηνπ. Έπεηηα δεκηνπξγνχλ νκάδεο θαη ζπδεηνχλ, παξνπζηάδνπλ θαη επηρεηξεκαηνινγνχλ γηα ην ζέκα απέλαληη ζε κία νκάδα κε δηαθνξεηηθή άπνςε. Ζ πξνεηνηκαζία, ε ζπκκεηνρή θαη ε αθξφαζε ησλ ζπδεηήζεσλ πξνζθέξεη πνιιά νθέιε ζηνπο καζεηέο. Οη αληηπαξαζέζεηο κπνξνχλ λα απμήζνπλ ην θίλεηξν, λα βειηηψζνπλ ηηο δηεξεπλεηηθέο ηθαλφηεηεο, λα πξνσζήζνπλ ηελ θξηηηθή ζθέςε θαη λα αλαπηχμνπλ επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο. Οη αληηπαξαζέζεηο εθζέηνπλ ηελ ηάμε ζε κηα εζηηαζκέλε, ζε βάζνο θαη απφ πνιιαπιέο νπηηθέο γσλίεο αλάιπζε ησλ ζεκάησλ. Δπεηδή ε ηερληθή Critical Debate έρεη ηελ επηπιένλ δηάζηαζε λα απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα αλαιάβνπλ κία ζέζε απέλαληη ζηε δηθή ηνπο, ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα ζπλαγσληζηνχλ ηηο ππάξρνπζεο εηθαζίεο ηνπο. Απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ηνπο καζεηέο πέξα απφ κηα ζθέςε γηα δπν δηαθνξεηηθά ζέκαηα, λα εκβαζχλνπλ ηηο θαηαλνήζεηο ηνπο γηα έλα ζέκα θαη λα ηνπο βνεζήζεη λα αλαγλσξίζνπλ ην εχξνο ησλ πξννπηηθψλ πνπ εγγίδνληαη ζε ζχλζεηα ζέκαηα. Κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ε ηερληθή Critical Debate κπνξεί επίζεο λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα αληηιακβάλνληαη θαη λα ζέβνληαη ηελ πνηθηινκνξθία θαη ηηο απφςεηο άιισλ. Πξνεηνηκαζία Ζ ηερληθή Critical Debate είλαη αξθεηά ζχλζεηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ απαηηεί κεγάιε πξνεηνηκαζία. Αξρηθά, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα μνδέςεη αξθεηφ ρξφλν ζηε ζπιινγή ακθηιεγφκελσλ ζεκάησλ κε δχν δηαθξηηέο, αληίζεηεο πιεπξέο πνπ ζα είλαη θαηάιιειεο γηα ζπδήηεζε. Πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη πξνζερηηθά ηελ εηζήγεζε ηεο ζπδήηεζεοαληηπαξάζεζεο κε ηελ δήισζε κηαο πξφηαζεο, φπσο, «Σα παλεπηζηήκηα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ θαηαθαηηθέο πνιηηηθέο δξάζεο γηα λα θαζνξίζνπλ ηελ εηζαγσγή θνηηεηψλ». Οη εηζεγεηηθέο πξνηάζεηο πξέπεη λα απνθεχγνπλ ηελ ακθηζεκία θαη λα είλαη αξθεηά γεληθέο γηα λα πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο επειημία ζηε δεκηνπξγία επηρεηξεκάησλ. Έπεηηα, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα αλαγλσξίζεη πνηνη καζεηέο ρξεηάδνληαη πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο γηα λα πξνζεγγίζνπλ ηελ εηζήγεζε. Οη καζεηέο πξέπεη λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηελ αληηπαξάζεζε κέζα απφ δηάιεμε, αλάζεζε αλάγλσζεο, ζπδήηεζε, ή έξεπλα ησλ καζεηψλ πάλσ ζην ζέκα. ηε ζπλέρεηα πξέπεη λα θαζνξηζηνχλ νη βαζηθνί θαλφλεο. Γηα παξάδεηγκα, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα επηηξέςεη ζηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ φζα επηρεηξήκαηα ζέινπλ, ή λα αθήζεη ηνπο καζεηέο λα ζθεθηνχλ γηα 5 κε 10 ιεπηά φια ηα πηζαλά επηρεηξήκαηα ηνπο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε ζέζε ηνπο θαη έπεηηα λα επηιέμνπλ ηα 5 θαιχηεξα ηνπο. Πξέπεη λα εμεηαζηεί αλ θάζε νκάδα ζα κπνξεί λα επηιέγεη έλα άηνκν σο νκηιεηή, ή αλ θάζε κέινο ηεο νκάδαο ζα είλαη ππεχζπλν γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπιάρηζηνλ ελφο επηρεηξήκαηνο. Αλ ε ζθέςε γηα ηνπο βαζηθνχο θαλφλεο γίλεη εγθαίξσο, κπνξεί λα παξέρεη ηελ επθαηξία λα απνθαζηζζεί αλ ζα αλαηεζνχλ ζηα κέιε ηεο νκάδαο ζπγθεθξηκέλνη ξφινη φπσο, αξρεγφο, ή απηφο πνπ θξαηάεη ηνλ ρξφλν. Γηαδηθαζία 29

1. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα πξνζδηνξίζνπλ πνηα πιεπξά ηεο εηζήγεζεο ππνζηεξίδνπλ. Κπνξνχλ λα δείμνπλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο κε ην ζήθσκα ησλ ρεξηψλ ηνπο ή λα γξάςνπλ ηα νλφκαηα ηνπο θαη ηελ επηινγή ηνπο ζε έλα ραξηί. 2. Πξέπεη λα εμεγεζεί ζηνπο καζεηέο φηη ζα ππνζηεξίμνπλ ηελ πιεπξά πνπ είλαη αληίζεηε κε ηηο πεπνηζήζεηο ηνπο, ηνλίδνληαο ηα νθέιε ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο ελάληηα ζηηο πξνζσπηθέο ηνπο απφςεηο (Γηα παξάδεηγκα, ηνπο βνεζάεη λα δηεπθξηλίδνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη λα εκβαζχλνπλ ηελ θαηαλφεζή ηνπο γηα ην ζέκα). 3. ηε ζπλέρεηα νη καζεηέο πξέπεη λα ρσξηζηνχλ ζε νκάδεο ησλ 4 κε 6 αηφκσλ. ηηο, κηζέο νκάδεο αλαηίζεηαη ε ππνζηήξημε ηεο κηαο πιεπξάο ηνπ επηρεηξήκαηνο θαη ζηηο άιιεο κηζέο ε ππνζηήξημε ηεο αληίζεηεο πιεπξάο ηνπ επηρεηξήκαηνο. Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαληηθφ λα ρσξίζεη ηνπο καζεηέο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ν θαζέλαο ηνπο λα ππνζηεξίδεη ηελ πιεπξά ηνπ επηρεηξήκαηνο κε ηελ νπνία δηαθσλεί. Κία κεγάιε νκάδα καζεηψλ νη νπνίνη «δελ μέξνπλ» ή ηείλνπλ πξνο κηα κέζε ζέζε ζα παξέρνπλ αξθεηή επειημία ζηε δηακφξθσζε ηεο νκάδαο. 4. ηε ζπλέρεηα πξέπεη λα εμεγεζνχλ νη βαζηθνί θαλφλεο θαη λα δνζεί ζηνπο καζεηέο ρξφλνο γηα ηελ αλάζεζε ξφισλ θαη λα νξγαλσζεί ην πψο ζα πξνεηνηκαζηνχλ θαη ζα δηεμάγνπλ ηε ζπδήηεζε. 5. Γίλεηαη ζηνπο καζεηέο ρξφλνο γηα λα πξνεηνηκάζνπλ ηα επηρεηξήκαηά ηνπο (πεξίπνπ 15 κε 30 ιεπηά). 6. Οη νκάδεο-δεχγε αληηπξνζσπεχνπλ ηηο αληίζεηεο πιεπξέο. 7. Αλαθνηλψλεηαη θαη παξαρσξείηαη ρξφλνο γηα λα παξνπζηαζηνχλ ηα επηρεηξήκαηα (πεξίπνπ 5 ιεπηά ε θάζε κεξηά, 10 ιεπηά δειαδή ζπλνιηθά). 8. Γίλεηαη ρξφλνο ζηηο νκάδεο λα εηνηκάζνπλ ηηο αληίζεηεο απφςεηο ηνπο. 9. Αλαθνηλψλεηαη θαη παξαρσξείηαη ρξφλνο γηα λα παξνπζηάζνπλ ηηο αληίζεηεο απφςεηο ηνπο (πεξίπνπ 5 ιεπηά ε θάζε κεξηά, 10 ιεπηά δειαδή ζπλνιηθά). 10. Ο εθπαηδεπηηθφο θάλεη κηα γεληθή ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε γηα λα ζπλνςηζηνχλ ηα ζεκαληηθά ζέκαηα θαη λα δνζεί ζηνπο καζεηέο ε επθαηξία λα ζπδεηήζνπλ ηελ εκπεηξία λα επηρεηξεκαηνινγνχλ γηα απφςεηο πνπ δε ζπκκεξίδνληαη. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αληί λα δεκηνπξγνχληαη νκάδεο, κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα δνπιέςνπλ ζε δεπγάξηα παξνπζηάδνληαο αληίζεηεο πιεπξέο ν έλαο ζηνλ άιιν. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πξνζδηνξίζεη έλα ζέκα πνπ έρεη 3 δηαθνξεηηθέο πιεπξέο δεκηνπξγψληαο έηζη κία ηξίπιεπξε ζπδήηεζε. Δπίζεο είλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηεζεί εληφο κφλν κίαο νκάδαο ζπδήηεζε ζηελ νπνία ε νκάδα εξεπλά ην ζέκα. Έλαο καζεηήο παξνπζηάδεη έλα επηρείξεκα γηα ηε κηα κεξηά θαη κεηά άιινο καζεηήο παξνπζηάδεη έλα επηρείξεκα γηα ηελ αληίζεηε πιεπξά. Ζ ζπδήηεζε ζπλερίδεηαη φζν δηάθνξα κέιε κέζα ζηελ νκάδα ελαιιάζζνληαη αλάκεζα ζε επηπξφζζεηα επηρεηξήκαηα θαη δηαθσλίεο. ε κηα παξαιιαγή πνπ νλνκάδεηαη Structured Academic Controversy (Millis & Cottell, 1998, ζει. 140-143), καζεηέο πνπ ζπλεξγάδνληαη αμηνινγνχλ πιηθφ ζρεηηθφ κε έλα ζέκα θαη έπεηηα ζπλζέηνπλ ηελ πιεξνθνξία γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηε ζέζε ηνπο. Γχν δεπγάξηα κε αληίζεηεο απφςεηο θάλνπλ κία ηεηξάδα θαη θάζε δεπγάξη παξνπζηάδεη ηα επηρεηξήκαηα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε ζέζε ηνπ ζην άιιν δεπγάξη. Σα δεπγάξηα ζηε ζπλέρεηα αιιάδνπλ ηηο ζέζεηο ηνπο θαη επηρεηξεκαηνινγνχλ γηα ηελ αληίζεηε άπνςε. Σα δεπγάξηα εξγάδνληαη καδί γηα λα ζπλζέζνπλ ηα επξήκαηά ηνπο απφ ηελ έξεπλα θαη γηα λα πξνεηνηκάζνπλ κηα νκαδηθή αλαθνξά. Θαη νη ηέζζεξηο καζεηέο πξέπεη λα ζπκθσλνχλ κε ηελ πεξίιεςε. Γηα λα ηειεηψζεη ε δξαζηεξηφηεηα, νη νκάδεο θάλνπλ κηα παξνπζίαζε ζε φιε ηελ ηάμε. Γηα κηα πην αλαιπηηθή εξγαζία, κπνξεί λα αλαηεζεί ζηνπο καζεηέο λα εξεπλήζνπλ ην ζέκα ζηελ πξνεηνηκαζία γηα ηε ζπδήηεζε. 30

Αλ δελ είλαη απαξαίηεην νη καζεηέο λα θάλνπλ ηε δηθή ηνπο έξεπλα πάλσ ζην ζέκα, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πξνεηνηκάζεη πιηθφ γηα απηνχο ην νπνίν κπνξεί λα δηαλεκεζεί απφ πξηλ ή ζηελ αξρή ηνπ καζήκαηνο. Απηφ επηηξέπεη ζηηο νκάδεο λα θηλεζνχλ γξεγνξφηεξα ζηε ζπδήηεζε. Δπίζεο είλαη δπλαηφ λα πξνζηεζεί ζηε δξαζηεξηφηεηα ην ζηνηρείν ηεο ζπγγξαθήο, απαηηψληαο νη καζεηέο λα εξγαζηνχλ καδί γηα λα πξνζρεδηάζνπλ ηα 4 θαιχηεξα επηρεηξήκαηα γηα ηελ πιεπξά ηνπο. Δθφζνλ νη νκάδεο ζα έρνπλ ρξφλν γηα λα γξάςνπλ ηα επηρεηξήκαηα ηνπο, ν εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηηο νκάδεο λα κνηξαζηνχλ ηα επηρεηξήκαηα ηνπο ππνζηεξίδνληαο ή εξρφκελνη ζε αληηπαξάζεζε κε ηελ εηζήγεζε ηνπ ζέκαηνο. Σέινο, κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ κία αλαθνξά πεξηγξάθνληαο ζέκαηα ηα νπνία απνζαθελίζηεθαλ ή επηβεβαηψζεθαλ, εθπιήμεηο πνπ ζπλάληεζαλ, λέεο πιεξνθνξίεο πνπ απέθηεζαλ, ή ηηο πεγέο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ γηα λα επηθπξψζνπλ πιεξνθνξίεο. 3.1.7. Note-Taking Pairs Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Note-Taking Pairs (Εεπγάξηα πνπ Θξαηάλε εκεηψζεηο), καζεηέο, πνπ ζπλεξγάδνληαη, δνπιεχνπλ καδί έηζη ψζηε λα βειηηψζνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο. Ζ ζπλεξγαζία κε άιιν άηνκν παξέρεη ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα λα ζπγθξίλνπλ θαη λα επαλεμεηάζνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο κε κηα άιιε πεγή. Οη καζεηέο πνπ ζπλεξγάδνληαη βνεζνχλ ν έλαο ηνλ άιιν γηα λα απνθηήζνπλ ρακέλεο πιεξνθνξίεο θαη λα δηνξζψζνπλ αλαθξίβεηεο έηζη ψζηε ν ζπλδπαζκφο ηεο δνπιεηάο ηνπο λα είλαη αλψηεξνο απφ ηηο μερσξηζηέο ζεκεηψζεηο ηνπ θαζελφο. Σν λα είζαη ηθαλφο λα θξαηάο θαιέο ζεκεηψζεηο είλαη κία ζεκαληηθή καζεζηαθή ηθαλφηεηα. Τπάξρνπλ πνιινί καζεηέο πνπ πζηεξνχλ ζηελ θαηαγξαθή ζεκεηψζεσλ θαη νη ζεκεηψζεηο ηνπο είλαη αηειήο θαη κε αλαθξίβεηεο. Ο ζηφρνο απηήο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο είλαη λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο κηα δνκεκέλε δξαζηεξηφηεηα γηα λα ζπγθεληξψλνπλ πιεξνθνξίεο, λα γεκίδνπλ θελά, λα ειέγρνπλ θαη λα δηνξζψλνπλ ιάζε θαη λα βνεζνχλ ν έλαο ηνλ άιιν γηα λα γίλνπλ θαινί ζην λα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο. Κνινλφηη ε ηερληθή Note-Taking Pairs είρε επίζεκα ζρεδηαζηεί γηα λα βειηηψλεη ηηο ζεκεηψζεηο απφ δηαιέμεηο, νη δάζθαινη πηα ηελ ρξεζηκνπνηνχλ, επίζεο, γηα λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο λα βειηηψζνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο ζηηο εξγαζίεο αλάγλσζεο θαη ζε άιια είδε καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ ηελ παξνρή θαζνδήγεζεο ζηνπο καζεηέο γηα ην πψο λα θξαηνχλ θαιέο ζεκεηψζεηο ζε κία κηθξή δηάιεμε, έλα έληππν, ή κε ηελ παξνπζίαζε παξαδεηγκάησλ κε θαιέο ζεκεηψζεηο. Δπίζεο, πξέπεη λα παξνπζηάζεη πιηθφ ζηελ ηάμε κε ηξφπν πνπ ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα θξαηνχλ ιεπηνκεξείο ζεκεηψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, πξέπεη λα κηιά αξγά, λα δψζεη ζηνπο καζεηέο έληππα κε πνιχπινθα γξαθήκαηα θαη εηθφλεο ηα νπνία κπνξνχλ λα δηαηεξήζνπλ νη καζεηέο θαη λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνλ αζπξνπίλαθα ή έλαλ πξνβνιέα δηαθαλεηψλ γηα λα δείμεη ηελ φιε δνκή κε ηίηινπο θαη επηθεθαιίδεο (Daviw, 1993, p.182). Γηαδηθαζία 1. Οη καζεηέο μερσξηζηά θξαηνχλ ζεκεηψζεηο απφ ηα θεληξηθά ζέκαηα ηνπ πεξηερνκέλνπ κηαο δηάιεμεο ή ελφο ηκήκαηνο θεηκέλνπ. 2. Οη καζεηέο θάλνπλ δεπγάξηα, ππφ ηηο νδεγίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ή δηαιέγνληαο κφλνη ηνπο ζπλεξγάηε. 31

3.Ο ζπλεξγάηεο Α μεθηλά ζπλνςίδνληαο ηα θεληξηθά ζεκεία απφ έλα ηκήκα ηνπ πεξηερνκέλνπ ζηνλ ζπλεξγάηε Β, ν νπνίνο πξνζθέξεη δηνξζψζεηο θαη επηπξφζζεηεο πιεξνθνξίεο. 4. Ο πλεξγάηεο Β ζπλνςίδεη ην επφκελν ηκήκα θαη ν ζπλεξγάηεο Α πξνζθέξεη δηνξζψζεηο θαη επηπξφζζεηεο πιεξνθνξίεο. 5. Οη ζπλεξγάηεο ζπλερίδνπλ λα ελαιιάζζνληαη ζην κνίξαζκα πεξηιήςεσλ, δηνξζψζεσλ θαη επηπξφζζεησλ πιεξνθνξηψλ κέρξη λα ηειεηψζνπλ ηνλ έιεγρν ησλ ζεκεηψζεψλ ηνπο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα θάηζνπλ καδί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηάιεμεο. ε δηάθνξεο ζηηγκέο ηελ ψξα ηεο δηάιεμεο, ζηακαηά θαη δεηά ηνπο ζπλεξγάηεο λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή. Κπνξεί λα ηνπο πξνηείλεη ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα, φπσο «Ρσηήζηε ν έλαο ηνλ άιιν πνην ήηαλ ην βαζηθφ λφεκα κέρξη ηψξα θαη ζηγνπξεπηείηε φηη ην λφεκα απηφ είλαη μεθάζαξν ζηηο ζεκεηψζεηο ζαο». Απηή ε ηερληθή δηαηεξεί ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ επηθεληξσκέλε ζηε δηάιεμε θαη ηνπο επηηξέπεη λα εμεηάζνπλ ηελ πιεξνθνξία θαη λα δηνξζψζνπλ ιαλζαζκέλα ζηνηρεία θαη αληηιήςεηο. Δπίζεο, κπνξεί λα δνζεί ζηνπο καζεηέο ε δπλαηφηεηα λα μαλαθνηηάμνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο, λα ηηο αλαζεσξήζνπλ, λα ηηο δηνξζψζνπλ θαη λα πξνζζέζνπλ πιεξνθνξία ζε απηέο πξηλ ηηο κνηξαζηνχλ κε θάπνην άηνκν. Απηφ επηηξέπεη ηνπο καζεηέο λα μεθαζαξίζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη λα θάλνπλ ηε γξαθή ηνπο πην επαλάγλσζηε πξηλ κνηξαζηνχλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο κε θάπνηνλ άιιν. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμεηάζεη ην γεγνλφο λα δψζεη ηηο ζεκεηψζεηο ηνπ γηα ηελ δηάιεμε ζηα δεπγάξηα ησλ καζεηψλ κεηά ηελ πινπνίεζε ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο ψζηε νη καζεηέο λα επαλεμεηάζνπλ θαη λα αλαζεσξήζνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο γηα ηξίηε θνξά. Αλ ν εθπαηδεπηηθφο δελ επηζπκεί λα μνδέςεη ρξφλν καζήκαηνο γηα λα ζπγθξίλνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο νη καζεηέο, κπνξεί λα πξνηείλεη ζηνπο καζεηέο λα κνηξαζηνχλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο εθηφο ηάμεο σο ζπλεκκέλα ζε e-mail. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα αληηγξάςνπλ θαη λα επηθνιιήζνπλ ζεκεηψζεηο ζηελ απιή έθδνζε ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο ρξεζηκνπνηψληαο δηαθνξεηηθέο γξακκαηνζεηξέο θαη ρξψκαηα γηα λα δηαθξίλνληαη νη δηαθνξεηηθέο εηζθνξέο ηνπ θαζέλα. Ζ ζπλεξγαηηθή απηή ηερληθή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα επηζθνπνχλ νη καζεηέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ γηα ην ζπίηη, λα ειέγρνπλ, ζηελ αξρή ηνπ καζήκαηνο, ηηο απαληήζεηο ησλ αζθήζεσλ πνπ είραλ γηα ην ζπίηη, ή λα αλαζθνπνχλ έλα δηαγψληζκα. 3.1.8. Learning Cell Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Learning Cell (Θειί Κάζεζεο), νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ μερσξηζηά εξσηήζεηο πάλσ ζε κία εξγαζία αλάγλσζεο ή άιιε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα θαη έπεηηα δνπιεχνπλ κε έλα ζπλεξγάηε, ξσηψληαο θαη απαληψληαο ν έλαο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ άιινπ ελαιιάμ. Ο ζηφρνο απηήο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο είλαη λα εκπιέμεη ελεξγά ηνπο καζεηέο ζηε ζθέςε πάλσ ζην πεξηερφκελν, λα ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα παξάγνπλ εξσηήζεηο πνπ πξνθαινχλ ζηνραζκφ θαη λα δηδάμεη ζηνπο καζεηέο πψο λα ειέγρνπλ ηηο θαηαλνήζεηο ηνπο. Γεκηνπξγψληαο εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε κία εξγαζία, απαηηείηαη νη καζεηέο λα ζθεθηνχλ πάλσ ζην πεξηερφκελν κε έλαλ ηξφπν πνπ είλαη δηαθνξεηηθφο απφ ην λα θξαηνχλ απιά ζεκεηψζεηο 32

απφ απηφ. Δπίζεο παξέρεη ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα λα ζθεθηνχλ αλαιπηηθά, λα επεμεγήζνπλ θαζψο βάδνπλ πιηθφ ζηηο ιέμεηο ηνπο θαη λα αξρίζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηεο επηζηήκεο. Απαληψληαο ζηηο εξσηήζεηο ησλ άιισλ δεκηνπξγείηαη κία βάζε γηα ζπδήηεζε πνπ ζηεξίδεηαη πάλσ ζηα επίπεδα θαηαλφεζεο ησλ καζεηψλ. Ζ αληαιιαγή εξσηήζεσλ θαη απαληήζεσλ κε έλα άηνκν είλαη θίλεηξν γηα ηνπο καζεηέο θαη ηνπο πξνθαιεί λα αθνινπζήζνπλ βαζχηεξα επίπεδα ζθέςεο. Πέξα απφ ηελ αλάπηπμε πιήξνπο θαηαλφεζεο φζνλ αθνξά ζην πεξηερφκελν, ε ηερληθή απηή παξαθηλεί ηνπο καζεηέο λα εμαζθήζνπλ δηαπξνζσπηθέο ηθαλφηεηεο φπσο ην λα δίλνπλ αλάδξαζε ρσξίο απεηιεηηθφ ηξφπν, λα δηαηεξνχλ ηελ πξνζνρή ηνπο θαη λα αλαπηχζζνπλ θαη λα δηαηεξνχλ θνηλέο ηαθηηθέο. Οη καζεηέο καζαίλνπλ λα ξσηνχλ, λα εμεγνχλ, λα νκνινγνχλ ηε ζχγρπζε ηνπο θαη λα απνθαιχπηνπλ παξαλνήζεηο, θάηη πνπ είλαη πην εχθνιν λα θάλνπλ κε έλαλ ζπκκαζεηή παξά κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Σέινο, έλαο απνηειεζκαηηθφο ζπλεξγάηεο κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζαλ πξφηππν γηα ρξήζηκεο καζεζηαθέο ζηξαηεγηθέο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξνεηνηκάδεη ηνπο καζεηέο δηδάζθνληάο ηνπο πψο λα γξάθνπλ θαιέο εξσηήζεηο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ, ν θαζέλαο μερσξηζηά, κία ιίζηα απφ εξσηήζεηο θαη απαληήζεηο θαη λα θαηαπηαζηνχλ κε ηα θχξηα ζεκεία πνπ πξνέθπςαλ ζε κηα εξγαζία αλάγλσζεο ή ζε θάπνηα άιιε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα. 2. Έπεηηα βάδεη ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο ησλ δχν αηφκσλ ή ηνπο δεηά λα ζπλεξγαζηνχλ κε θάπνηνλ πνπ βξίζθεηαη θνληά ηνπο. 3. ηε ζπλέρεηα εμεγεί ηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ζέιεη νη ζπλεξγάηεο λα ξσηνχλ θαη λα απαληνχλ ν έλαο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ άιινπ ελαιιάμ. 4. Ο καζεηήο Α μεθηλά ξσηψληαο ηελ πξψηε εξψηεζε θαη ν καζεηήο Β απαληά ζηελ εξψηεζε. Ο καζεηήο Α θάλεη δηνξζψζεηο θαη ιέεη επηπξφζζεηε πιεξνθνξία κέρξη λα επηηεπρζεί κία ηθαλνπνηεηηθή απάληεζε. 5. Ο καζεηήο Β θάλεη ηελ επφκελε εξψηεζε θαη ν καζεηήο Α απαληά. Ζ δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηαη κέρξη φιεο νη εξσηήζεηο λα έρνπλ εξσηεζεί θαη απαληεζεί. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αληί λα ρξεζηκνπνηεζεί απηή ε ηερληθή κφλν ζπνξαδηθά, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε ηαθηηθή βάζε ζαλ κηα αξρηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ καζεκάησλ (McKeachie, 2002). Κηα άιιε κνξθή ηεο ηερληθήο είλαη ν θάζε καζεηήο, ζηα δεπγάξηα, λα δηαβάδεη δηαθνξεηηθφ πιηθφ. Απφ ην λα απαληνχλ νη καζεηέο εξσηήζεηο ζρεηηθά κε απηά πνπ δηάβαζαλ, κπνξνχλ λα «δηδάμνπλ» ηα βαζηθά απφ απηά πνπ δηάβαζαλ ζηνλ άιιν καζεηή (McKeachie, 2002). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ζηνπο καζεηέο γεληθά ζπλζέκαηα εξσηήζεσλ ψζηε λα ηνπο θαζνδεγήζεη ζηε ζπγγξαθή ησλ εξσηήζεψλ ηνπο (π.ρ. Δμήγεζε γηαηί.. Γηαηί ην.. είλαη ζεκαληηθφ; χγθξηλε ην.. κε ην... πλφςηζε ην..). Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Guided Reciprocal Peer Questioning. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αιιάμεη ηνλ ηχπν ησλ εξσηήζεσλ. ε κία εξγαζία κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ κηα εξψηεζε αλνηρηνχ ηχπνπ. ε άιιε εξγαζία λα ηνπο βάιεη λα θάλνπλ πέληε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο ή πέληε εξσηήζεηο σζηφ ή Ιάζνο. Ή λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ κία απφ θάζε είδνο. 33

Αληί νη καζεηέο λα ξσηάλε θαη λα απαληάλε εξσηήζεηο πξνθνξηθά, κπνξνχλ λα γξάθνπλ ηηο εξσηήζεηο θαη απαληήζεηο ηνπο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη δεπγάξηα καζεηψλ λα ζπλαληηνχληαη ζπρλά θαη λα δηαρεηξίδνληαη ηηο εξσηήζεηο ζαλ λα είλαη ππφ ζπλζήθεο δηαγσλίζκαηνο. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Reciprocal Peer Tutoring (Fantuzzo, Dimeff & Fox, 1989, Fantuzzo, Riggio, Connelly & Dimeff, 1989). Σέινο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ πην «αλνηρηέο» εξσηήζεηο νη νπνίεο κπνξεί λα κελ έρνπλ κηα κνλαδηθή απιή απάληεζε. Οη καζεηέο κπνξνχλ έπεηηα λα παξνπζηάζνπλ ηηο εξσηήζεηο πνπ ηνπο θάλεθαλ ελδηαθέξνπζεο, πνπ ήηαλ αηληγκαηηθέο ή πνπ ηνπο ελέπλεπζαλ. 3.1.9. Fishbowl Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Fishbowl (Γπάια), έλαο εμσηεξηθφο θχθινο καζεηψλ θάζεηαη γχξσ απφ έλαλ κηθξφηεξν, εζσηεξηθφ θχθιν καζεηψλ. Οη καζεηέο ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ εκπιέθνληαη ζε κία ζε βάζνο ζπδήηεζε, ελψ απηνί ηνπ εμσηεξηθνχ ειέγρνπλ ηη ιέγεηαη θαη πψο ιέγεηαη. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή νλνκάδεηαη επίζεο Inside Outside Circles. Οη καζεηέο ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ πξνθαινχληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε κία πςεινχ επηπέδνπ ζπδήηεζε ηελ ψξα πνπ ν εμσηεξηθφο θχθινο κπνξεί λα αθνχεη ηε ζπδήηεζε θαη λα θξηηηθάξεη ην πεξηερφκελν, ηε ινγηθή θαη ηε δηάδξαζε κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο. Απηή ε ηερληθή ζπλεπψο εμππεξεηεί δχν ζηφρνπο: λα δψζεη ηε δνκή γηα κηα κία ζε βάζνο ζπδήηεζε θαη λα παξάζρεη επθαηξίεο ζηνπο καζεηέο λα δηακνξθψζνπλ ή λα παξαηεξήζνπλ ηηο δηαδηθαζίεο πνπ γίλνληαη ζε κία νκάδα θαηά ηε δηάξθεηα κηαο ζπδήηεζεο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο απνθαζίδεη αλ ζα δηεπθνιχλεη ηε ζπδήηεζε ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ, αλ ζα θαζίζεη ζηνλ εμσηεξηθφ θχθιν ή αλ ζα μερσξίζεη ηελ παξνπζία ηνπ γηα λα κπνξεί λα παξαηεξεί θαη ηηο δχν νκάδεο. Κέζα ζηελ ηάμε, ν ρξφλνο πξνεηνηκαζίαο πεξηέρεη ηελ ηνπνζέηεζε ησλ καζεηψλ ζε θχθιν θαη ηελ επεμήγεζε ησλ νδεγηψλ. Υξεηάδνληαη θαξέθιεο πνπ θηλνχληαη εχθνια θαη αξθεηφο ρψξνο κέζα ζηελ ηάμε γηα λα γίλνπλ νη θχθινη. Αλ νη θπζηθνί πεξηνξηζκνί ηεο ηάμεο δελ επηηξέπνπλ ηε κεηαθίλεζε ησλ θαξεθιψλ ζε θχθινπο, ηφηε κπνξνχλ νη καζεηέο ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ λα θάηζνπλ απιά ζε θαξέθιεο θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπδήηεζε απφ ην θέληξν ηεο ηάμεο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ κηα κηθξή νκάδα καζεηψλ (ζπλήζσο ηξείο κε πέληε) λα θάλνπλ έλα θχθιν ζηελ ηάμε θαη έπεηηα δεηά απφ ηνπο ελαπνκείλαληεο καζεηέο λα θάλνπλ έλαλ κεγαιχηεξν θχθιν γχξν απφ ηνλ πξψην. 2. ηε ζπλέρεηα δίλεη ζηνπο καζεηέο ηηο αθφινπζεο νδεγίεο: Κφλν νη καζεηέο ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ ζα κηινχλ, νη καζεηέο ηνπ εμσηεξηθνχ θχθινπ ζα είλαη παξαηεξεηέο θαη ζα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο ηφζν γηα ην πεξηερφκελν ηεο ζπδήηεζεο φζν θαη γηα ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο νκάδαο, κνινλφηη νη παξαηεξεηέο δε κηινχλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Fishbowl ζπδήηεζεο, ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα κηιήζνπλ γηα ζέκαηα πνπ πξνέθπςαλ, ζηε ζπδήηεζε πνπ ζα αθνινπζήζεη. 3. Ο εθπαηδεπηηθφο δίλεη ηελ παξαθηλεηηθή εξψηεζε γηα ηελ αξρή ηεο ζπδήηεζεο. 4. Έπεηηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα αλαθέξνπλ ζε κηα ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε ηα ζέκαηα πνπ πξνέθπςαλ φζνλ αθνξά ηα φζα εηπψζεθαλ θαη λα ζρνιηάζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηεο νκάδαο. 34

Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αληί γηα κία κεγάιε ζπδήηεζε Fishbowl κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ πνιιέο κηθξφηεξεο ζπδεηήζεηο Fishbowl ησλ ηεζζάξσλ κε έμη καζεηψλ, κε δχν ή ηξείο καζεηέο ζηνλ θάζε εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ θχθιν. Κεηά ηελ αξρηθή ζπδήηεζε Fishbowl, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα αιιάμνπλ ζέζεηο, κε ηνλ εμσηεξηθφ θχθιν λα αλαιακβάλεη ην ξφιν ηνπ εζσηεξηθνχ θαη αληίζηξνθα. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα επηηξέςεη ζηνπο καζεηέο ηνπ εμσηεξηθνχ θχθινπ λα κπαίλνπλ ζηνλ εζσηεξηθφ αθνπκπψληαο ηνλ ψκν απφ θάπνην καζεηή θαη λα αιιάδνπλ ζέζε κε απηφλ/-ε. Απηή είλαη κηα δηαζθεδαζηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηε δεκηνπξγία ελζνπζηαζκνχ ε νπνία δηαηεξεί επίζεο πεξηζζφηεξνπο καζεηέο ελεξγνχο θαη πξνζεθηηθνχο. Πξέπεη φκσο λα δνζεί ζεκαζία ζην γεγνλφο φηη κεξηθνί καζεηέο θαη κεξηθνί πνιηηηζκνί θαη ζξεζθείεο δελ είλαη άλεηνη κε ην λα ηνπο αθνπκπνχλ νπφηε ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πεη ελαιιαθηηθά ζηνπο καζεηέο λα ζεθψλνπλ ηα ρέξηα ηνπο φηαλ θάπνηνο ζέιεη λα κπεη ε λα βγεη απφ κία νκάδα. Ή λα ππάξρεη έλα θνππφλη εηζφδνπ/εμφδνπ φπσο έλα θνκκάηη ραξηί. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ κία εξγαζία, φπσο ην λα ιχζνπλ έλα πξφβιεκα ή λα κάζνπλ κία θαηλνχξγηα δεμηφηεηα αληί λα ζπδεηήζνπλ πάλσ ζε έλα ζέκα. Σέινο, κία άιιε παξαιιαγή είλαη λα ρξεζηκνπνηεζεί κία νκάδα απφ έκπεηξνπο/εηδηθνχο γηα ηνλ εζσηεξηθφ θχθιν. 3.1.10. Role Play Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Role Play (Παίμηκν Ρφινπ) νη καζεηέο ζθφπηκα αλαιακβάλνπλ ξφινπο ή ηαπηφηεηεο ηηο νπνίεο δελ ζα έπαηξλαλ θαλνληθά, κε ζθνπφ λα επηηχρνπλ καζεζηαθνχο ζηφρνπο. Ζ ηερληθή παξέρεη έλα πεξηβάιινλ δξάζεο γηα ηνπο καζεηέο ψζηε λα βηψζνπλ ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο θαη δηαλνεηηθέο αληηδξάζεηο ελφο ραξαθηήξα ή κηαο ππνζεηηθήο θαηάζηαζεο. ηελ νπζία είλαη έλα παξάδεηγκα ηνπ «καζαίλσ θάλνληαο». Ζ ιέμε role (ξφινο) δείρλεη φηη νη καζεηέο πξέπεη λα εθαξκφζνπλ ελεξγά γλψζε, δεμηφηεηεο θαη θαηαλφεζε γηα λα κηιήζνπλ θαη λα δξάζνπλ επηηπρψο απφ κία δηαθνξεηηθή δηάζηαζε. Ο φξνο play (παίδσ) δείρλεη φηη νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηε θαληαζία ηνπο θαη δηαζθεδάδνπλ ππνδπφκελνη ην ξφιν ηνπο. Ζ ηερληθή Role Play εκπιέθεη ηνπο καζεηέο ζε κηα δεκηνπξγηθή θαη ζπκκεηνρηθή δξαζηεξηφηεηα ε νπνία απαηηεί απφ απηνχο λα εθαξκφζνπλ έλλνηεο απφ ην κάζεκα θαζψο αλαιακβάλνπλ πιαζκαηηθνχο ξφινπο ή θαληάδνληαη ηνλ εαπηφ ηνπο ζε αζπλήζηζηεο θαηαζηάζεηο. Πξνεηνηκαζία Δίλαη ζεκαληηθφ λα αθηεξσζεί αξθεηφο ρξφλνο ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ζελαξίνπ γηα ηελ ηερληθή Role Play. Θαηάιιεια ζελάξηα απαηηνχλ δηάδξαζε απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο κέζα απν πνιιέο νπηηθέο γσλίεο. πλεπψο, πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ νη δηαζηάζεηο θαη λα θαζνξηζηεί ν ηχπνο θαη ν αξηζκφο ησλ ραξαθηήξσλ θαη ην πιαίζην ησλ δξάζεψλ ηνπο. Δπηπξφζζεηα, ζηνπο ξφινπο ησλ αηφκσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην «έξγν» πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ε αλάζεζε δηαδηθαζηηθψλ ξφισλ, φπσο ζπληνληζηήο ( ν νπνίνο κπνξεί, γηα παξάδεηγκα, λα παξεκβαίλεη 35

φηαλ έλα άηνκν μεθεχγεη απφ ην ραξαθηήξα ηνπ) ή παξαηεξεηήο (ν νπνίνο εξκελεχεη θαη ζρνιηάδεη ην «έξγν»). Όηαλ δεκηνπξγεζεί ην βαζηθφ ζελάξην, είλαη θαιφ λα ζηξαθεί ε δξάζε ζε έλα θξίζηκν γεγνλφο ζην νπνίν πξέπεη λα αληαπνθξηζνχλ απηνί πνπ ππνδχνληαη θάπνην ξφιν. Σέινο, πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ, αλ ππάξρνπλ, αληηθείκελα πνπ ρξεηάδνληαη θάπνηνη ξφινη θαη λα απνθαζηζηεί πσο ζα ηειεηψζεη ε δξαζηεξηφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, ζα ηεζεί έλα ρξνληθφ φξην ή ζα αθεζεί ην ζελάξην λα ηειεηψζεη θαλνληθά; Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ νκάδεο κε αξθεηά κέιε ζε θάζε κία απφ απηέο γηα λα αλαιάβνπλ φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο ξφινπο. 2. Έπεηηα παξνπζηάδεη ην ζελάξην θαη αθήλεη ρξφλν γηα ζπδήηεζε πάλσ ζηελ θαηάζηαζεπξφβιεκα. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δνζεί αξθεηφο ρξφλνο ζηνπο καζεηέο λα ξσηήζνπλ γηα πιεπξέο ηνπ ζελαξίνπ πνπ δελ είλαη μεθάζαξεο. 3. ηε ζπλέρεηα ν εθπαηδεπηηθφο αλαζέηεη ηνπο ξφινπο ή δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δηαιέμνπλ κφλνη ηνπο έλαλ. Αλ αλαηεζνχλ δηαδηθαζηηθνί ξφινη, φπσο ζπληνληζηήο ή παξαηεξεηήο, ηφηε πξέπεη λα δηαπηζησζεί αλ νη καζεηέο θαηάιαβαλ ηη πξέπεη λα θάλνπλ. 4. Δλεκεξψλνληαη νη καζεηέο γηα ην ρξνληθφ πεξηζψξην ή άιιεο παξακέηξνπο νη νπνίεο ζα ζεκάλνπλ ην ηέινο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. 5. Έπεηηα νη καζεηέο θαζνδεγνχληαη πψο λα ππνδπζνχλ ην ξφιν ηνπο. Ζ παξάζηαζε ζπλερίδεηαη κέρξη ε ζπκπεξηθνξά πνπ είρε πξνηαρζεί λα είλαη μεθάζαξε, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απαηηνχληαλ αλαπηχρζεθαλ ή λα εμαζθήζεθε ε δεμηφηεηα. 6. Κεηά ηελ παξάζηαζε πξέπεη λα αθνινπζήζεη κία ζπδήηεζε κέζα ζηηο νκάδεο ή/θαη κε φιε ηελ ηάμε. Ζ ζπδήηεζε ρξεηάδεηαη λα επηθεληξσζεί ζηηο εξκελείεο ησλ καζεηψλ θαη ηα θίλεηξα θαη ηα επαθφινπζα ησλ πξάμεψλ ηνπο. 7. Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαληηθφ λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα μαλαπαίμνπλ ηνπο ξφινπο, αιιάδνληαο ηνπο ραξαθηήξεο ή επαλαπξνζδηνξίδνληαο ην ζελάξην θαη έπεηηα λα αθνινπζήζεη λέα ζπδήηεζε. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Οη καζεηέο κπνξνχλ λα θαζνξίζνπλ ην ζελάξην, λα πξνζδηνξίζνπλ ηνπο βαζηθνχο εκπιεθφκελνπο θαη λα θηηάμνπλ ηνπο ξφινπο. Κεηά ηελ εμάζθεζε, νη νκάδεο κπνξνχλ λα παξνπζηάζνπλ ηελ παξάζηαζε κπξνζηά ζε φιε ηελ ηάμε. Ή αληί λα ππάξρνπλ πνιιέο νκάδεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε πνιινχο ξφινπο κπνξεί λα ππάξρεη κία νκάδα πνπ αλαιακβάλεη φινπο ηνπο ξφινπο θαη ηνπο παξνπζηάδεη κπξνζηά ζηελ ππφινηπε ηάμε. Οη παξαηεξεηέο κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ ζπγθεθξηκέλα θαζήθνληα γηα ηελ εξκελεία ησλ δηαιφγσλ θαη ηεο δξάζεο ηεο παξάζηαζεο. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε κηα Fishbowl φπνπ ε κία νκάδα ζα θάλεη ηελ παξάζηαζε θαη ε άιιε ζα παξαηεξεί θαη ζηε ζπλέρεηα ζα αιιάδνπλ ζέζεηο. Δηδηθά ζε Πεξηβάιινληα Δηθνληθήο Πξαγκαηηθφηεηαο, κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ ξφινη πνπ ζα επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα ρεηξίδνληαη ην πεξηβάιινλ. Γηα παξάδεηγκα, έλαο Γαίκνλαο βάδεη εκπφδηα θαη δεκηνπξγεί πξνθιήζεηο γηα ηνπο ραξαθηήξεο. Ζ ηερληθή Role Play κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ νκηιίαο θαη αθξφαζεο, κηα παξαιιαγή πνπ νλνκάδεηαη Triad Listening (Luotto & Stoll, 1996). Οκάδεο απφ ηξείο καζεηέο ππνδχνληαη κε ηε ζεηξά ζπγθεθξηκέλνπο ξφινπο (νκηιεηήο, αθξναηήο, ζπληνληζηήο). Ο νκηιεηήο κηιά πξψηνο, πξνζπαζψληαο λα παξαζέζεη ηηο ηδέεο ηνπο φζν πην ζπλνπηηθά κπνξεί θαη έπεηηα δηεπθξηλίδεη θαη πξνζζέηεη ιεπηνκέξεηεο ζηελ ηδέα κέζα απφ έλα παξάδεηγκα. Ο αθξναηήο ιέεη ζηνπο νκηιεηέο ηη 36

είπε ν νκηιεηήο, κε δηθά ηνπ ιφγηα. Οη αθξναηέο πξνζπαζνχλ λα είλαη φζν πην πιήξεο θαη αθξηβήο γίλεηαη. Πξνζπαζνχλ λα απνθχγνπλ ηελ επαλάιεςε ησλ ίδησλ ιέμεσλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπο γηα λα ζπιιάβνπλ ην λφεκα απφ απηά πνπ είπε ν νκηιεηήο. Οη ζπληνληζηέο δηαπηζηψλνπλ αλ ηα κέιε ησλ νκάδσλ είλαη θνληά ζηνπο ξφινπο ηνπο. Αλ ν ζπληνληζηήο (ή ν νκηιεηήο) ληψζεη φηη ε πεξίιεςε ηνπ αθξναηή έρεη αλαθξίβεηεο ηφηε ν ζπληνληζηήο δηαθφπηεη θαη βνεζά ζην λα μεθαζαξίζνπλ νη παξεξκελείεο. 3.1.11. Jigsaw Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Jigsaw (πλαξκνιφγεζε) νη καζεηέο δνπιεχνπλ ζε κηθξέο νκάδεο γηα λα αλαπηχμνπλ γλψζε ζρεηηθά κε έλα ζέκα πνπ ηνπο έρεη δνζεί θαη λα κάζνπλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ην δηδάζθεηο ζε άιινπο. Απηέο νη νκάδεο «εηδηθψλ» δηαιχνληαη θαη νη καζεηέο κεηαθηλνχληαη ζε λέεο «jigsaw» νκάδεο φπνπ θάζε νκάδα απνηειείηαη απφ καζεηέο νη νπνίνη αλέπηπμαλ ηδηαίηεξεο γλψζεηο πάλσ ζε δηαθνξεηηθά ζέκαηα ν θαζέλαο. Ζ ηερληθή Jigsaw είλαη ρξήζηκε ζην λα δίλεη θίλεηξν ζηνπο καζεηέο λα αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε λα κάζνπλ θάηη θαιά έηζη ψζηε λα ην δηδάμνπλ ζε άιια κέιε. Δπίζεο δίλεη ζε θάζε καζεηή ηελ επθαηξία λα είλαη ζην επίθεληξν. Όηαλ νη καζεηέο αλαιάβνπλ ην ξφιν ηνπ δαζθάινπ, θαζνδεγνχλ ηε ζπδήηεζε θαη επνκέλσο αθφκα θαη νη καζεηέο πνπ είλαη απξφζπκνη λα κηιήζνπλ ζηελ ηάμε αλαιακβάλνπλ εγεηηθνχο ξφινπο. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή είλαη επίζεο κηα απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ επέθηαζε ηνπ εχξνπο, ηνπ βάζνπο θαη ηνπ πεδίνπ ηεο κάζεζεο επεηδή νη καζεηέο καζαίλνπλ θαη δηδάζθνπλ πνιιά ζέκαηα ηαπηφρξνλα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ίδηαο δηδαθηηθήο ψξαο. Πξνεηνηκαζία Πξέπεη λα αθηεξσζεί αξθεηφο ρξφλνο γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ. Σν ζέκα ρξεηάδεηαη λα είλαη αξθεηά απιφ γηα ηνπο καζεηέο ψζηε λα ππάξρεη πιήξεο αληίιεςε ηνπ ηη ζα δηδαρζεί ζηα ππφινηπα κέιε αιιά θαη αξθεηά ζχλζεην ψζηε λα απαηηείηαη ζπδήηεζε θαη ζρεδηαζκφο ελδηαθεξφλησλ ζηξαηεγηθψλ γηα θαζνδήγεζε. Σν ζέκα πξέπεη λα κνηξαζηεί ζε έλαλ αξηζκφ απφ νκάδεο κε ηνλ ίδην αξηζκφ καζεηψλ ε θαζεκηά. Πξέπεη λα πξνζερζεί φηη ν αξηζκφο ησλ ππνζεκάησλ ππαγνξεχεη ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ ζε θάζε νκάδα jigsaw κεηά. Δπίζεο, καζεηέο πνπ δελ είλαη ζπλεζηζκέλνη ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη δε ληψζνπλ άλεηα κε ην λα είλαη ηφζν απνθαζηζηηθνί κπνξεί λα παξαπνλεζνχλ φηη θάλνπλ ηη δνπιεηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμεγήζεη ην ζηφρν απηήο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο ζηνπο καζεηέο πξηλ ηελ εθαξκνγή ηεο θαη λα θάλνπλ κηα θιεηζηή δξαζηεξηφηεηα γηα ηε ζθέςε πάλσ ζην ηη έκαζαλ νη καζεηέο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο παξνπζηάδεη έλα ζχλνιν απφ πηζαλά ζέκαηα γηα ηελ αλάπηπμε εηδίθεπζεο θάλνληαο μεθάζαξν ηνλ δηαρσξηζκφ ηνπ πιηθνχ ζε ζπζηαηηθά ζηνηρεία. 2. Δίηε κε αλάζεζε απφ ηνλ θαζεγεηή είηε απφ ελδηαθέξνλ γηα θάπνηα ζέκαηα, νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ νκάδεο κε ηελ επζχλε λα αλαπηχμνπλ εηδίθεπζε πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα. 3. Οη καζεηέο δνπιεχνπλ ζε απηέο ηηο νκάδεο κε ζθνπφ λα απνθηήζνπλ πιήξε γλψζε γηα ην ζέκα. Δπίζεο, θαζνξίδνπλ ηξφπνπο γηα λα βνεζήζνπλ ηνπο άιινπο λα κάζνπλ ην πιηθφ πνπ βξήθαλ, ςάρλνληαο πηζαλέο επεμεγήζεηο, παξαδείγκαηα, εηθφλεο θαη εθαξκνγέο. 4. Οη καζεηέο θηλνχληαη απφ ηηο αξρηθέο νκάδεο εηδίθεπζεο ζε λέεο νκάδεο jigsaw ζηηο νπνίεο θάζε καζεηήο ιεηηνπξγεί ζαλ κνλαδηθφο εηδηθφο πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα. ε απηέο ηηο νκάδεο, νη εηδηθνί δηδάζθνπλ ηελ χιε θαη θαζνδεγνχλ ηε ζπδήηεζε πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν 37

ζέκα ηνπο. Ζ θάζε κία απφ απηέο ηηο λέεο νκάδεο jigsaw απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κε έμη άηνκα, θαζέλα απφ ηα νπνία είλαη πξνεηνηκαζκέλν λα δηδάμεη ην ζέκα ηνπ ζηνπο ππφινηπνπο. 5. Όιε ε ηάμε ζηέθεη ηε ζθέςε ηεο πάλσ ζε απηά πνπ βξήθε ε νκάδα ζε κία θιεηζηή δξαζηεξηφηεηα. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη απηή ηελ ηερληθή γηα ζχλζεηεο εξγαζίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη λα βάδεη ηηο νκάδεο λα καζαίλνπλ κηα δεμηφηεηα απαξαίηεηε γηα λα ιχζνπλ ην πξφβιεκα. Κπνξεί λα απμεζεί ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ ζε απηή ηελ ηερληθή αλ ηνπο δεηεζεί λα θηηάμνπλ ιίζηεο κε ζέκαηα. Αληί λα απνθαινχληαη νη καζεηέο «εηδηθνί» κπνξνχλ λα απνθαινχληαη «δάζθαινη». Αληί λα δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα δνπιεχνπλ ζε δχν δηαθνξεηηθέο νκάδεο (ηελ νκάδα εηδηθψλ γηα εηδίθεπζε θαη ηελ νκάδα jigsaw γηα ηε δηδαζθαιία), κπνξεί ν εθπαηδεπηηθφο λα ηνπο βάιεη λα δνπιέςνπλ ζε κία κφλν νκάδα, κε δεπγάξηα λα δεκηνπξγνχληαη θαη λα ρσξίδνληαη γηα ηε δεκηνπξγία εηδίθεπζεο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα θαη έπεηηα λα ελψλεηαη μαλά ε αξρηθή νκάδα γηα δηδαζθαιία. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Within-Team Jigsaw (Millis & Cottell, 1998, ζει.133-134). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηηο νκάδεο λα επηιέμνπλ έλαλ νκηιεηή γηα κηα αλαζθφπεζε κε παξνχζα φιε ηελ ηάμε. Ο νκηιεηήο θάλεη κία παξνπζίαζε ζε φιε ηελ ηάμε θαη ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο κπνξνχλ λα επεμεγνχλ θαη λα ζπλεηζθέξνπλ πξφζζεηεο απφςεηο. Δπίζεο κπνξνχλ λα δνζνχλ ζε θάζε καζεηή εξσηήζεηο πάλσ ζηα ζέκαηα θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζπιιερζνχλ ηα μερσξηζηά απνηειέζκαηα θαη λα ηαμηλνκεζνχλ ζε νκαδηθά απνηειέζκαηα. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Jigsaw 2 (Slavin, 1986). Έλαο ηξφπνο πξνεηνηκαζίαο γηα ηε δνπιεηά ησλ νκάδσλ jigsaw είλαη λα ειεγρζνχλ γηα ηε γλψζε ηνπο πάλσ ζην πεξηερφκελν πξηλ ηε ζπδήηεζε ζηελ νκάδα εηδηθψλ θαη λα επαλεμεηαζηνχλ κεηά ηε ζπδήηεζε ηεο νκάδαο εηδηθψλ. 3.1.12. Test-Taking Teams Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ ηερληθή νη καζεηέο δνπιεχνπλ ζε νκάδεο γηα λα εηνηκαζηνχλ γηα εμεηάζεηο θαη έπεηηα δίλνπλ ηηο εμεηάζεηο πξψηα αηνκηθά θαη κεηά ζαλ νκάδα. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή απνηειείηαη απφ ηξία βήκαηα: 1) ε νκάδα κειεηά γηα ηηο εμεηάζεηο καδί, 2) ν θαζέλαο μερσξηζηά δίλεη εμεηάζεηο θαη 3) φινη καδί δίλνπλ εμεηάζεηο. Γνπιεχνληαο φινη καδί γηα λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηηο εμεηάζεηο, νη καζεηέο βνεζνχλ ν έλαο ηνλ άιιν λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ην αληηθείκελν. Δπεηδή ν θάζε καζεηήο δίλεη εμεηάζεηο αξρηθά κφλνο ηνπ, απηή ε ηερληθή δίλεη έκθαζε ζηελ αηνκηθή ππεπζπλφηεηα. Κε ην λα μαλαδίλνπλ φινη καδί πιένλ ηηο εμεηάζεηο, ν θάζε καζεηήο σθειείηαη απφ ηε ζπιινγηθή γλψζε ηεο νκάδαο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν βαζκφο ηεο νκάδαο είλαη αξθεηά κεγαιχηεξνο απφ ηνπο μερσξηζηνχο βαζκνχο ηνπ θάζε καζεηή, νη νκάδεο Test-Taking (Γξάθνπλ Γηαγψληζκα) είλαη ρξήζηκεο γηα λα απνδεηθλχνπλ ηελ αμία ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Απηή ε ηερληθή, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα κηθξά ηεζη θαηά ηε δηάξθεηα κηαο δηδαθηηθήο ψξαο ή γηα ηεζη πνπ θαιχπηνπλ κεγαιχηεξν κέγεζνο χιεο. 38

Πξνεηνηκαζία Δθφζνλ έρεη θαζνξηζηεί ην πεξηερφκελν πνπ πξέπεη λα κάζνπλ νη καζεηέο θαη έρεη παξνπζηαζηεί ζε δηάιεμε, άζθεζε αλάγλσζεο ή άιιε δξαζηεξηφηεηα, ε πξνεηνηκαζία γηα απηή ηελ ηερληθή είλαη ε ίδηα κε απηή ηεο πξνεηνηκαζίαο ελφο θαινχ δηαγσλίζκαηνο γηα ηνπο καζεηέο μερσξηζηά. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εηνηκάζεη έλαλ νδεγφ αλάγλσζεο γηα ην ηεζη έηζη ψζηε λα πξνεηνηκαζηνχλ νη καζεηέο θαιχηεξα. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ κε έμη αηφκσλ. 2. Αλάινγα κε ην κέγεζνο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ηεο χιεο πνπ έρνπλ λα κάζνπλ, νη νκάδεο κπνξνχλ λα ζπλαληεζνχλ γηα δεθαπέληε ιεπηά, γηα κηα νιφθιεξε δηδαθηηθή ψξα ή παξαπάλσ. 3. Ο εθπαηδεπηηθφο επηκειείηαη λα ηειεηψζνπλ νη καζεηέο ην ηεζη ν θαζέλαο μερσξηζηά θαη λα ην παξαδψζνπλ γηα βαζκνιφγεζε. 4. Πξηλ δψζεη ζηνπο καζεηέο ηα δηνξζσκέλα γξαπηά ηνπο, ν εθπαηδεπηηθφο ηνπο δεηά λα μαλαθηηάμνπλ ηηο νκάδεο ηνπο, λα έξζνπλ ζε νκνθσλία γηα ηηο απαληήζεηο θαη λα δψζνπλ κία απφθξηζε ζαλ νκάδα γηα ην ηεζη. 5. Έπεηηα, ν εθπαηδεπηηθφο εμάγεη ην κέζν φξν απφ ηνπο μερσξηζηνχο αηνκηθνχο βαζκνχο ηνπ ηεζη αιιά θαη ηνπο βαζκνχο ησλ νκάδσλ γηα λα θαζνξίζεη ην βαζκφ ηνπ θάζε καζεηή. ηε ζπλέρεηα βάδεη ηνπο ζπληειεζηέο βαξχηεηαο, φπσο γηα παξάδεηγκα, δχν ηξίηα γηα ηα αηνκηθά γξαπηά θαη έλα ηξίην γηα ηελ νκάδα. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Οη καζεηέο κπνξνχλ λα δνπιέςνπλ ζε δεπγάξηα αληί γηα νκάδεο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα έρεη δπν αληίγξαθα ησλ ζεκάησλ εμέηαζεο, έλα γηα λα ην δψζεη ζηηο νκάδεο γηα αλαζεψξεζε θαη ην άιιν πνπ ζα παξαδνζεί γηα βαζκνιφγεζε. Κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηηο νκάδεο λα παξαδψζνπλ ην πιηθφ πνπ έθηηαμαλ γηα λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηελ εμέηαζε. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ λα δψζνπλ κία ζπλνπηηθή πεξίιεςε ηεο θάζε απάληεζεο πνπ δηαηχπσζαλ, έλα αληίγξαθν ηνπ πεξηγξάκκαηνο θαη ηνπ πιηθνχ πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ γηα λα νξγαλψζνπλ ηε ζπδήηεζή ηνπο, ή κηα πεξηγξαθή ησλ δηαδηθαζηψλ πνπ πηνζέηεζαλ γηα λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα ηελ εμέηαζε. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θάλεη κία ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εμέηαζεο γηα λα δείμεη ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αηνκηθψλ θαη ησλ νκαδηθψλ απνηειεζκάησλ. Κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνπ κέζνπο φξνπο φισλ ησλ αηνκηθψλ θαη φισλ ησλ νκαδηθψλ βαζκψλ ( αλαθνηλψλνληαο ζηνπο καζεηέο, γηα παξάδεηγκα, «Ο κέζνο καζεηήο είρε βαζκφ ρ θαη ε κέζε νκάδα είρε βαζκφ ς») ή λα ην θάλεη απηφ γηα θάζε νκάδα. 3.1.13. Think-Aloud Pair Problem Solving (TAPPS) Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή «Think-Aloud Pair Problem Solving (θέςνπ Φσλαρηά Δπίιπζε Πξνβιεκάησλ ζε Εεχγε), δεπγάξηα καζεηψλ παίξλνπλ ζεηξέο απφ πξνβιήκαηα θαζψο θαη ζπγθεθξηκέλνπο ξφινπο, φπσο «αθξναηήο» θαη «ιχηεο» (δειαδή απηφο πνπ ιχλεη ην πξφβιεκα), ηνπο νπνίνπο αιιάδνπλ κεηαμχ ηνπο ζε θάζε πξφβιεκα. Απηφο πνπ ιχλεη ην πξφβιεκα (ιχηεο) «ζθέπηεηαη θσλαρηά», κηιψληαο γηα ηα βήκαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηε ιχζε. Ο ζπλεξγάηεο ηνπ ηνλ 39

αθνχεη (αθξναηήο), αθνινπζεί ηα βήκαηα, πξνζπαζεί λα θαηαιάβεη ηελ αηηηνινγία πίζσ απφ ηα βήκαηα θαη πξνηείλεη βειηηψζεηο αλ ππάξρνπλ ιάζε. Γηαηππψλνληαο ηε δηαδηθαζία ηνπ ελφο, γηα ηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο, θαη αθνχγνληαο πξνζερηηθά ηε δηαδηθαζία ηνπ άιινπ, νη καζεηέο βνεζνχληαη λα εμαζθεζνχλ ζε απηά πνπ δηάβαζαλ ή άθνπζαλ ζηε δηάιεμε. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή δίλεη έκθαζε ζηε δηαδηθαζία επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο παξά ζην απνηέιεζκα, βνεζψληαο ηνπο καζεηέο λα δηαγλψζνπλ ιάζε ζηε ινγηθή. Αλάινγα κε ηα πξνβιήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, κπνξεί επίζεο λα βνεζήζεη λα απμεζεί ε επίγλσζε ησλ καζεηψλ γηα ην πιήζνο ηνλ επηηπρψλ (θαη αλεπηηπρψλ) πξνζεγγίζεσλ ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ ηερληθή TAPPS βειηηψλεη ηηο αλαιπηηθέο δεμηφηεηεο βνεζψληαο ηνπο καζεηέο λα δηαηππψζνπλ ηδέεο, λα δνθηκάζνπλ έλλνηεο, λα θαηαιάβνπλ ηελ αθνινπζία ησλ βεκάησλ πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ηε ζθέςε ηνπο θαη λα αλαγλσξίζνπλ ιάζε ζηελ αηηηνιφγεζε θάπνηνπ άιινπ. Δπίζεο, εθφζνλ απαηηεί νη καζεηέο λα ζρεηίδνπλ πιεξνθνξία κε ηα ππάξρνληα ελλνηνινγηθά πιαίζηα θαη λα εθαξκφδνπλ ηελ ππάξρνπζα πιεξνθνξία ζε λέεο θαηαζηάζεηο, κπνξεί ηφηε θαη λα πξνσζήζεη βαζχηεξε θαηαλφεζε. Πξνεηνηκαζία Ζ ηερληθή απηή απαηηεί λα μνδεπζεί αξθεηφο ρξφλνο ζηελ δεκηνπξγία ελφο θαηάιιεινπ ζπλφινπ απφ πξνβιήκαηα ηα νπνία νη καζεηέο κπνξνχλ λα ιχζνπλ ζε έλα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ πιαίζην. Σα πξνβιήκαηα πξέπεη λα εκπιέθνπλ ηνπο καζεηέο κε βαζηθέο ηθαλφηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ φπσο, ε αλαγλψξηζε ηεο θχζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, ε αλάιπζε ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επίιπζε ηνπ, ν πξνζδηνξηζκφο πηζαλψλ ιχζεσλ, ε επηινγή ηεο θαιχηεξεο ιχζεο θαη ε αμηνιφγεζε ελδερφκελσλ απνηειεζκάησλ. Γηα λα είλαη πην απνηειεζκαηηθή ε ηερληθή, ηα πξνβιήκαηα πξέπεη λα είλαη πξφθιεζε γηα ηνπο καζεηέο θαη λα απαηηνχλ λα ζπγθεληξσζνχλ θαη λα είλαη πξνζεθηηθνί είηε είλαη αθξναηέο είηε απηνί πνπ ιχλνπλ. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ δεπγάξηα θαη εμεγεί ζηνπο καζεηέο ην ξφιν ηνπ αθξναηή θαη απηνχ πνπ ιχλεη. Ο ξφινο απηνχ πνπ ιχλεη είλαη λα δηαβάζεη ην πξφβιεκα θσλαρηά θαη λα πεη ηελ αηηηνινγεκέλε δηαδηθαζία γηα λα ιπζεί ην πξφβιεκα. Ο ξφινο ηνπ αθξναηή είλαη λα ελζαξξχλεη απηφλ πνπ ιχλεη ην πξφβιεκα λα «ζθεθηεί θσλαρηά», πεξηγξάθνληαο ηα βήκαηα ηεο ιχζεο. Ο αθξναηήο κπνξεί επίζεο λα θάλεη δηεπθξηληζηηθέο εξσηήζεηο θαη λα πξνηείλεη βειηηψζεηο αιιά πξέπεη λα απνθεχγεη ην λα ιχζεη απηφο ηειηθά ην πξφβιεκα. 2. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ιχζνπλ έλα ζχλνιν απφ πξνβιήκαηα, ελαιιάζζνληαο ξφινπο ζε θάζε λέν πξφβιεκα. 3. Ζ δξαζηεξηφηεηα ηειεηψλεη φηαλ νη καζεηέο έρνπλ ιχζεη φια ηα πξνβιήκαηα. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή ηππηθά ρξεζηκνπνηείηαη γηα κηα ζεηξά απφ πξνβιήκαηα κε απιέο απαληήζεηο, αιιά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα πην αλνηρηνχ ηχπνπ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Ζ δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα πάξεη πεξηζζφηεξν ρξφλν νπφηε ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ζρεδηάζεη ιηγφηεξα πξνβιήκαηα. Αλ φια ηα δεπγάξηα έρνπλ εξγαζζεί ζην ίδην ζχλνιν πξνβιεκάησλ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δηαιέμεη ηπραία δεπγάξηα γηα λα αλαθέξνπλ ηε ιχζε ή λα πάξνπλ κία ςήθν ζηα πην αληαγσληζηηθά πξνβιήκαηα θαη λα κνηξαζηνχλ θαη λα εμεηάζνπλ ιχζεηο καδί κε ηερληθέο γηα λα βειηησζνχλ φινη νη καζεηέο σο ηάμε. 40

3.1.14. Send-A-Problem Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Send-Α-Problem (ηείιε έλα Πξφβιεκα) θάζε νκάδα παίξλεη απφ έλα πξφβιεκα, πξνζπαζεί λα ην ιχζεη θαη έπεηηα πεξλάεη ην πξφβιεκα θαη ηε ιχζε ζε κία δηπιαλή νκάδα. Ζ επφκελε νκάδα, ρσξίο λα θνηηάμεη ηε ιχζε ηεο πξνεγνχκελεο νκάδαο, πξνζπαζεί λα ιχζεη ην πξφβιεκα. Ύζηεξα απφ έλαλ αξηζκφ απφ πεξάζκαηα πνπ ζεσξείηαη ηθαλνπνηεηηθφο, νη νκάδεο αλαιχνπλ, αμηνινγνχλ, θαη ζπλζέηνπλ ηηο απαληήζεηο ζην πξφβιεκα πνπ πήξαλ απφ ην ηειεπηαίν πέξαζκα θαη αλαθέξνπλ ηελ θαιχηεξε ιχζε ζηελ ηάμε. Ζ ηερληθή Send-A-Problem πεξηιακβάλεη δχν ζηάδηα: ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ ιχζεσλ. Ο ζηφρνο ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ είλαη λα δψζεη ζηνπο καζεηέο ηελ επθαηξία λα εμαζθεζνχλ καδί θαη λα κάζεη ν έλαο απφ ηνλ άιιν ηηο δεμηφηεηεο ζθέςεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή επίιπζε πξνβιεκάησλ. Ο ζηφρνο ηνπ δεχηεξνπ ζηαδίνπ είλαη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα κάζνπλ λα δηαθξίλνπλ θαη λα ζπγθξίλνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο ιχζεηο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα θαζνξίζεη ηνλ αξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζα ρξεηαζηεί ψζηε λα έρεη φιεο ηηο νκάδεο λα δνπιεχνπλ ηαπηφρξνλα. Δπίζεο πξέπεη λα απνθαζίζεη πσο ζα παξνπζηάζεη ηα πξνβιήκαηα. Κπνξεί λα ζπλάςεη ην θάζε πξφβιεκα έμσ απφ έλαλ θάθειν κέζα ζηνλ νπνίν ε θάζε νκάδα ζα βάδεη ηηο ιχζεηο ηεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δψζεη ζεκαζία ζηηο νδεγίεο πνπ αθνξνχλ ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο νη καζεηέο θαη ζηε ζεηξά κε ηελ νπνία ζα δίλνπλ ηα πξνβιήκαηα (γηα παξάδεηγκα κε ηε θνξά ησλ δεηθηψλ ηνπ ξνινγηνχ). Σν λα είλαη μεθάζαξνο κε ηνπο καζεηέο ζα βνεζήζεη ζην λα απνθεπρζνχλ ζπγρχζεηο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο ησλ δχν κε ηεζζάξσλ αηφκσλ θαη έπεηηα πεξηγξάθεη ηε δξαζηεξηφηεηα, δίλεη νδεγίεο θαη απαληάεη ζε εξσηήζεηο. 2. ηε ζπλέρεηα δίλεη έλα δηαθνξεηηθφ πξφβιεκα ζηελ θάζε νκάδα θαη δεηά απφ απηέο λα ζπδεηήζνπλ ην πξφβιεκα, λα παξάγνπλ πηζαλέο ιχζεηο, λα επηιέμνπλ ηελ θαιχηεξε ιχζε θαη λα θαηαγξάςνπλ θαη λα ηνπνζεηήζνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηνλ θάθειν. 3. Έπεηηα ν εθπαηδεπηηθφο αλαθνηλψλεη ην ρξφλν πνπ απνκέλεη θαη ιέεη ζηηο νκάδεο λα δψζνπλ ην θάθειν ηνπο ζηελ επφκελε νκάδα θάζε νκάδα έρεη έλα λέν θάθειν πιένλ. 4. Αθνχ πάξνπλ ηα θαηλνχξγηα πξνβιήκαηα, νη καζεηέο ζθέθηνληαη μαλά γηα απαληήζεηο θαη θαηαγξάθνπλ ηα απνηειέζκαηα κέρξη λα ηειεηψζεη ν ρξφλνο. Έπεηηα δίλνπλ πάιη ην θάθειν ζε κηα λέα νκάδα. 5. Ζ δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηε ηφζεο θνξέο φζεο είλαη θαηάιιειεο γηα ην πξφβιεκα. 6. Οη καζεηέο ζηελ ηειεπηαία νκάδα επηζθνπνχλ ηηο απαληήζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο, αλαιχνπλ, αμηνινγνχλ θαη ζπλζέηνπλ πιεξνθνξίεο ελψ επίζεο πξνζζέηνπλ φζεο πιεξνθνξίεο επηζπκνχλ. 7. Ζ δξαζηεξηφηεηα ηειεηψλεη φηαλ νη νκάδεο αλαθέξνπλ ηηο απαληήζεηο πνπ πεξηέρνληαη ζηνλ θάθειν πνπ αμηνιφγεζαλ. Όζν νη νκάδεο παξνπζηάδνπλ, ν εθπαηδεπηηθφο πξνζζέηεη ζεκεία πνπ μέθπγαλ απφ ηηο νκάδεο θαη επηβξαβεχεη ηηο ζσζηέο δηαδηθαζίεο θαη ιχζεηο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αθήζεη ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ ηε δηθή ηνπο ιίζηα κε πξνβιήκαηα ηα νπνία ζέινπλ λα δνπλ λα ηα ιχλεη ε ηάμε. Γηα παξάδεηγκα, νξηζκέλνη καζεηέο ίζσο ζέινπλ επηπξφζζεηε θάιπςε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ πξνβιεκάησλ πνπ ζεσξνχλ ηδηαίηεξα πνιχπινθν. Δπίζεο κπνξεί λα πξνέθπςαλ ζέκαηα ζε κηα εξγαζία αλάγλσζεο ηα νπνία ηα βξήθαλ πνιχ αμηνπεξίεξγα θαη ζέινπλ 41

λα αθνχζνπλ ηη πηζηεχνπλ νη ππφινηπνη καζεηέο γηα απηά. ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ, αλ δνζεί νξηζκέλνο έιεγρνο ζηνπο καζεηέο φζνλ αθνξά ζηα πξνβιήκαηα ή ηα ζέκαηα ηφηε κπνξεί λα πξνθχςεη κεγαιχηεξε εκπινθή ηνπο ζε απηή ηελ ηερληθή. Ζ ηερληθή απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα επαλάιεςε πξηλ απφ θάπνην δηαγψληζκα. Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαληηθφ λα θέξεη αληίγξαθα απφ παιηά δηαγσλίζκαηα γηα ηνπο καζεηέο ψζηε λα ζπγθξίλνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο. Σέινο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηηο νκάδεο λα γξάςνπλ ηνπο αξηζκνχο απφ ηα πξνβιήκαηα ζηνλ πίλαθα θαη λα δεηήζεη απφ ηηο νκάδεο αμηνιφγεζεο λα αλαθέξνπλ πνηαο νκάδαο ηε ιχζε ζεσξνχλ σο θαιχηεξε, γξάθνληαο ην φλνκα ηεο νκάδαο θάησ απφ ηνλ αξηζκφ ηνπ πξνβιήκαηνο. Έπεηηα κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηηο νκάδεο αμηνιφγεζεο λα πεξηγξάςνπλ ζπλνπηηθά ηε ιχζε ηε «ληθήηξηαο» νκάδαο θαη λα ηεθκεξηψζνπλ γηα πην ιφγσ πηζηεχνπλ φηη απηή ε ιχζε ήηαλ ε θαιχηεξε. ηε ζπλέρεηα ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ηελ επθαηξία ζηε «ληθήηξηα» νκάδα λα πξνζζέζεη θάπνηα ζρφιηα. 3.1.15. Case Study Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ δηαβάδνπλ κία κειέηε ή έλα πξαγκαηηθφ ζελάξην ην νπνίν πεξηέρεη θάπνην πξφβιεκα ζρεηηθφ κε απηά πνπ δηδάζθνληαη. Απηέο νη πεξηπηψζεηο-ζελάξηα ζπλήζσο πεξηέρνπλ κηα ζπλνπηηθή ηζηνξία γηα ην πψο εμειίρζεθε κία θαηάζηαζε θαη παξνπζηάδνπλ έλα δίιιεκα πνπ αληηκεησπίδεη θάπνηνο βαζηθφο ραξαθηήξαο ηνπ ζελαξίνπ. Σα κέιε ησλ νκάδσλ εθαξκφδνπλ έλλνηεο πνπ δηδάρζεθαλ ζην κάζεκα γηα λα αλαγλσξίζνπλ θαη λα εθηηκήζνπλ ελαιιαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Αλ θαη νη κειέηεο πεξηπηψζεσλ (case studies) πξνέξρνληαη απφ ηνπο ηνκείο ηνπ δηθαίνπ, ηεο ηαηξηθήο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, ρξεζηκνπνηνχληαη πιένλ θαη ζε πνιιέο άιιεο επηζηήκεο. Ζ βαζηθή πξφθιεζε γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο εθπαηδεπηηθνχο είλαη ην πψο ζα παξνπζηάζνπλ αξρέο θαη ζεσξίεο κε ηέηνην ηξφπν πνπ νη καζεηέο ζα ζεσξήζνπλ ζρεηηθφ κε απηά πνπ καζαίλνπλ. Οη κειέηεο πεξηπηψζεσλ απφ ηε θχζε ηνπο είλαη ειθπζηηθέο πξνο ηνπο καζεηέο επεηδή δίλνπλ ηελ αίζζεζε φηη «απηφ έρεη ζπκβεί». Απηφ βνεζά ζην λα γεθπξσζεί ην ράζκα αλάκεζα ζε ζεσξία θαη πξάμε θαη αλάκεζα ζηελ εθπαίδεπζε ζην ρψξν εξγαζίαο. Οη κειέηεο πεξηπηψζεσλ εκπιέθνπλ ηνπο καζεηέο ζε βαζηθφ ζπιινγηζκφ θαη επεηδή ηππηθά εκπεξηέρνπλ πνιινχο ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ αλαιπηηθέο θαη ζπλζεηηθέο δεμηφηεηεο θαζψο θαη απνθαζηζηηθφηεηα. Πξνεηνηκαζία Σν λα γξάςεη θαλείο κηα θαιή πεξίπησζε-ζελάξην είλαη εμαηξεηηθά πνιχπινθε εξγαζία. Πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζεη εξεπλεηηθέο κειέηεο ζηνλ ηνκέα ηνπ ή ζπκβάληα σο θηλεηήξηεο ηδέεο. Σν ζελάξην κπνξεί λα είλαη πξαγκαηηθφ ή ππνζεηηθφ. Κνινλφηη ηα θιαζηθά θαη ηζηνξηθά ζελάξηα θεληξίδνπλ θάπνηνπο καζεηέο, νη πεξηζζφηεξνη ελδηαθέξνληαη γηα θαηαζηάζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαίξηα ζέκαηα. Ο εθπαηδεπηηθφο είηε δεκηνπξγήζεη κφλνο ηνπ έλα ζελάξην είηε πάξεη θάπνην έηνηκν, πξέπεη λα ην δψζεη κε ηε κνξθή εληχπνπ ζην νπνίν ζπρλά ππάξρνπλ θαη εξσηήζεηο γηα λα θαζνδεγήζνπλ ηνπο καζεηέο ζηελ αλάιπζή ηνπο. Γηαδηθαζία 42

1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο καζεηψλ θαη κνηξάδεη ην ίδην ή δηαθνξεηηθά ζελάξηα ζηελ θάζε νκάδα. 2. Γίλεη ρξφλν ζηνπο καζεηέο λα ξσηήζνπλ ζρεηηθά κε ηε δηαδηθαζία πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα λα πξνζδηνξίζνπλ ην πξφβιεκα πνπ παξνπζηάδεηαη ζην ζελάξην. 3. Οη καζεηέο δνπιεχνπλ ζε νκάδεο (απφ κηα δηδαθηηθή ψξα κέρξη κεξηθέο εβδνκάδεο, αλάινγα κε ηε δπζθνιία ηεο εξγαζίαο) γηα λα κειεηήζνπλ ηελ πεξίπησζε-ζελάξην ζε βάζνο απφ ηε κεξηά ηνπ θεληξηθνχ ραξαθηήξα θαη γηα λα απνθηήζνπλ νηθεηφηεηα κε ηα δεηήκαηα θαη ηηο επηινγέο πνπ ππάξρνπλ. 4. Οη καζεηέο ζπιιέγνπλ αληηθεηκεληθά δεδνκέλα, εθαξκφδνπλ εξγαιεία αλάιπζεο, δηαζαθελίδνπλ ζέκαηα, ζθέθηνληαη κε ηε ζρεηηθή ηνπο εκπεηξία, ζρεδηάδνπλ πνξίζκαηα θαη πξνηείλνπλ δξάζεηο νη νπνίεο επηιχνπλ ην δίιιεκα πνπ εκπεξηέρεη ην ζελάξην ή ιχλνπλ ην πξφβιεκα ηνπ ζελαξίνπ. 5. Θάπνηεο θνξέο νη καζεηέο πξνεηνηκάδνπλ κία γξαπηή ή πξνθνξηθή δήισζε πεξηγξάθνληαο ηε δηθή ηνπο εθηίκεζε γηα ην ζελάξην, ηηο απνθάζεηο πνπ κπνξνχλ λα παξζνχλ θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπο γηα κηα απφθαζε. 6. Οη καζεηέο ζπδεηνχλ κε φιε ηελ ηάμε ηα ζελάξηα θαζψο ν εθπαηδεπηηθφο θαηαγξάθεη ηελ εκπεηξία πνπ απνθφκηζαλ. Αλ ην ζελάξην έρεη πξαγκαηηθά ζπκβεί, ηφηε νη καζεηέο ζα ζέινπλ λα κάζνπλ πνηα ήηαλ ε θαηάιεμε, νπφηε ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πξνεηνηκαζηεί λα ηνπο πεη αθνχ ηειεηψζνπλ ηηο αλαθνξέο ηνπο θαη λα αθήζεη θαη ιίγν ρξφλν λα ζπδεηήζνπλ πάλσ ζε απηφ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αληί γηα κηα γξαπηή κειέηε πεξηπηψζεσλ-ζελαξίσλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί βίληεν ή ε ηερληθή Role Play γηα λα παξνπζηαζηεί ε θαηάζηαζε ζηελ νπνία ππάξρεη πξφβιεκα. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα απινχζηεξν ππφ-ζελάξην ην νπνίν κπνξεί λα παξνπζηαζηεί πξνθνξηθά θαη νη νκάδεο λα ην αλαιχζνπλ θαη λα πξνηείλνπλ ιχζεηο ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Κπνξεί λα γίλεη επίζεο παξνπζίαζε ζχλζεησλ πεξηπηψζεσλ ζε κεξηθά ζηάδηα κε ηε κνξθή πξννδεπηηθήο απνθάιπςεο, δεηψληαο απφ ηηο νκάδεο λα πάξνπλ απνθάζεηο βαζηδφκελεο ζηηο πεξηνξηζκέλεο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ ζην θάζε ζηάδην. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ζπλεξγαζηεί κε επαγγεικαηίεο ηνπ ηνκέα ηνπ γηα λα δεκηνπξγήζεη αιεζηλά ζελάξηα απφ πξνζσπηθέο εκπεηξίεο θαη λα θαιέζεη απηνχο ηνπο επαγγεικαηίεο λα κνηξαζηνχλ κε ηνπο καζεηέο ηηο απνθάζεηο πνπ πήξαλ θαη ηηο ζπλέπεηεο ησλ επηινγψλ ηνπο αθνχ νη καζεηέο αλαιχζνπλ ην ζελάξην. Αλ νη ζπλαληήζεηο κε ηνπο καζεηέο έρνπλ ηε κνξθή εηαηξηθψλ ζπζθέςεσλ ζα δεκηνπξγεζεί κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηε κειέηε ησλ πεξηπηψζεσλ. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ζπλδπάζεη ηελ ηερληθή Case Study κε άιιε ζπλεξγαηηθή ηερληθή γηα λα απνθηήζνπλ νη καζεηέο κεγαιχηεξε εκπεηξία πάλσ ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε. 3.1.16. Structured Problem Solving Πεξηγξαθή θαη ηφρνο Ζ ηερληθή Structured Problem Solving (Γνκεκέλε Δπίιπζε Πξνβιεκάησλ) παξέρεη ζηνπο καζεηέο κηα δηαδηθαζία γηα ηελ επίιπζε ελφο ζχλζεηνπ πξνβιήκαηνο κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Όια ηα κέιε ησλ νκάδσλ πνπ ζρεκαηίδνπλ νη καζεηέο πξέπεη λα 43

ζπκθσλήζνπλ ζε κία ιχζε θαη πξέπεη λα είλαη ηθαλά λα εμεγήζνπλ ηφζν ηελ απάληεζε φζν θαη ηε ζηξαηεγηθή πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα ιπζεί ην πξφβιεκα. Οη καζεηέο πνπ δελ έρνπλ ηδηαίηεξεο δεμηφηεηεο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ζπλαληνχλ δπζθνιίεο ζε έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή βνεζά ηνπο καζεηέο, επεηδή «ζπάεη» ηε δηαδηθαζία ζε ζπγθεθξηκέλα βήκαηα. Έηζη νη καζεηέο καζαίλνπλ λα αλαγλσξίδνπλ, λα αλαιχνπλ θαη λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα κε κία νξγαλσκέλε κέζνδν. Αληί λα ληψζνπλ θαηαθιεηζκέλνη απφ ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο, κε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα νη καζεηέο έρνπλ κία δνκή λα ζηεξηρηνχλ γηα λα μεθηλήζνπλ. Ζ ηερληθή απηή κε ην λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο κία ζεηξά απφ βήκαηα πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ, ηνπο θξαηά ζε έλαλ ζσζηφ δξφκν ρσξίο λα εκπιέθνληαη κε άζρεηα βήκαηα. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη έλα πξφβιεκα πνπ είλαη αξθεηά ζχλζεην ψζηε λα απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ εμεδεηεκέλεο δεμηφηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Δπίζεο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ πεγέο ηελ έξεπλα πάλσ ζηνλ ηνκέα πνπ ζέιεη θαη ηα εξσηήκαηα πνπ ππάξρνπλ εθεί. Αθφκα πξέπεη λα θαζνξίζεη κηα δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιήκαηνο πνπ είλαη θαηάιιειε γηα ηνλ ηχπν πξνβιήκαηνο πνπ επέιεμε. ηε ζπλέρεηα ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαληηθφ λα ιχζεη ην πξφβιεκα κφλνο ηνπ ρξεζηκνπνηψληαο ηε δηαδηθαζία πνπ επέιεμε γηα λα αλαθαιχςεη ηπρφλ ιάζε ή δπζθνιίεο. Σέινο, κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα έληππν ην νπνίν ζα πεξηέρεη ηφζν ην πξφβιεκα φζν θαη ηα βήκαηα ηεο επίιπζεο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα νξγαλψζεη ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο θαη λα ηνπο αλαζέζεη έλα ζχλζεην πξφβιεκα γηα λα ιχζνπλ. 2. Έπεηηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ιχζνπλ ην πξφβιεκα ρξεζηκνπνηψληαο ηα βήκαηα πνπ έρεη θαζνξίζεη σο ηερληθή γηα ηελ επίιπζή ηνπ. Σν παξαθάησ είλαη έλα παξάδεηγκα (The Dewey Six-Step Problem Solving Technique, Luotto & Stoll, 1996, ζει. 91-92): Α. Θαηαλνήζηε ην πξφβιεκα Β. Παξάγεηε πηζαλέο ιχζεηο Γ. Δθηηκήζηε θαη δνθηκάζηε ηηο δηάθνξεο ιχζεηο Γ. Απνθαζίζηε γηα κηα θνηλά απνδεθηή ιχζε Δ. Δθαξκφζηε ηε ιχζε η. Αμηνινγήζηε ηε ιχζε 3. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα αλαθέξνπλ ηηο ιχζεηο ηνπο πεξηγξάθνληαο ζηελ ππφινηπε ηάμε ηα βήκαηα πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ θαη ηε ιχζε πνπ αλέπηπμαλ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κία πνιπεπίπεδε εξγαζία αλαθάιπςεο ζηελ νπνία παξέρεη ζηνπο καζεηέο δεδνκέλα, κία παξαιιαγή πνπ νλνκάδεηαη Discovery Learning (Bruner, 1966) ή Discovery Method (Millis & Cottell, 1993). Οη καζεηέο αλαγλσξίδνπλ πξνβιήκαηα, δεκηνπξγνχλ ππνζέζεηο, δνθηκάδνπλ ηηο ππνζέζεηο ηνπο θαη εθαξκφδνπλ ζπκπεξάζκαηα ζε λέεο θαηαζηάζεηο. Απηή ε κέζνδνο πξνζθέξεη έλα πιαίζην ζην νπνίν νη νκάδεο δνπιεχνπλ γξεγνξφηεξα απφ άιιεο θαη εληξπθνχλ θαιχηεξα πάλσ ζην πξφβιεκα. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ απαληήζεηο γηα ηα βήκαηα «Ση μέξεηο;», «Ση ζεο λα κάζεηο;» θαη «Πνπ κπνξείο λα ην βξεηο;» ψζηε λα κε ράζνπλ ηελ πνξεία θαη ηε ινγηθή ηνπο. 44

3.1.17. Analytic Teams Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Analytic Teams (Αλαιπηηθέο Οκάδεο), ηα κέιε ησλ νκάδσλ αλαιακβάλνπλ ξφινπο θαη ζπγθεθξηκέλα θαζήθνληα φηαλ δηαβάδνπλ κηα εξγαζία, φηαλ αθνχλ κηα δηάιεμε ή φηαλ βιέπνπλ έλα βίληεν. Ρφινη φπσο απηφο πνπ ζπλνςίδεη, απηφο πνπ ζπλδέεη (ζρεηίδεη ηελ εξγαζία κε πξνεγνχκελε γλψζε ή κε ηνλ έμσ θφζκν), ππνζηεξηθηήο θαη θξηηήο ζηνρεχνπλ ζε αλαιπηηθή δηαδηθαζία παξά νκαδηθή (πνπ πεξηέρεη ξφινπο φπσο, θαζνδεγεηήο, θαηαγξαθέαο θαη απηφο πνπ θξαηά ην ρξφλν). Απηή ε ηερληθή είλαη ρξήζηκε ζην λα βνεζά ηνπο καζεηέο λα θαηαιάβνπλ ηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απαξηίδνπλ κηα βαζηθή αλάιπζε. Κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή φηαλ ν εθπαηδεπηηθφο αλαζέηεη ξφινπο πνπ ππάξρνπλ ζηνπο ζεζκνχο ηεο επηζηήκεο. Κε ην δηαρσξηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο ζε κέξε θαη ηελ αλάζεζε θάζε ηέηνηνπ κέξνπο ζηνλ θαζέλα, νη καζεηέο είλαη ηθαλνί λα επηθεληξσζνχλ ζηε κάζεζε θαη ηελ εθηέιεζε ελφο πξάγκαηνο θάζε θνξά, γεγνλφο πνπ πξνεηνηκάδεη ηνπο καζεηέο γηα πην ζχλζεηεο αζθήζεηο επίιπζεο πξνβιεκάησλ ζηηο νπνίεο πξέπεη λα αλαιάβνπλ πνιιαπινχο ξφινπο. Ζ αθξφαζε κηαο δηάιεμεο, ε ζέαζε ελφο βίληεν, ή ην δηάβαζκα κηαο εξγαζίαο κπνξεί λα είλαη παζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σν γεγνλφο ηεο δεκηνπξγίαο νκάδσλ ζηηο νπνίεο ζε θάζε κέινο αλαηίζεηαη κηα μεθάζαξε δνπιεηά, κπνξεί λα απμήζεη ηελ εκπινθή θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαζψο ν θαζέλαο ηνπο κπνξεί λα πεη «Ζ δνπιεηά κνπ είλαη λα είκαη θξηηήο» (ή λα ζθέθηεηαη εξσηήζεηο, ή λα ςάρλεη γηα παξαδείγκαηα θ.α.). Ζ αλάζεζε ξφισλ κπνξεί λα απμήζεη ηε ζπκκεηνρή απφ φια ηα κέιε θαη λα εμηζψζεη ηε ζπκκεηνρή κεηαμχ δξαζηήξησλ θαη ιηγφηεξν δξαζηήξησλ κειψλ. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη κηα εξγαζία ε νπνία απαηηεί ηε ρξήζε κηαο ζχλζεηεο αλαιπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη «ζπάεη» ηε δηαδηθαζία ζε ζπζηαηηθά κέξε ή ξφινπο. Κνινλφηη ππάξρεη πνηθηιία ξφισλ απφ ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα επηιέμεη, αλάινγα κε ηε ζπγθεθξηκέλε αλαιπηηθή δηαδηθαζία θαη ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο, ηα αθφινπζα παξαδείγκαηα κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε δηάθνξα είδε εξγαζηψλ. Πίλαθαο 2. Ρόινη ζηελ ηερληθή "Analytic Teams". Τπνζηεξηθηήο Θξηηήο πιιέγεη ηα ζεκεία ζηα νπνία ζπκθσλεί θαη εμεγεί γηαηί. πιιέγεη ηα ζεκεία ζηα νπνία δηαθσλεί ή ηα βξίζθεη άρξεζηα θαη εμεγεί γηαηί. Απηφο πνπ δίλεη παξαδείγκαηα Γίλεη παξαδείγκαηα γηα ηηο βαζηθέο έλλνηεο πνπ παξνπζηάδνληαη Απηφο πνπ ζπλνςίδεη Πξνεηνηκάδεη κία πεξίιεςε κε ηα πην ζεκαληηθά ζεκεία Απηνί πνπ ξσηνχλ Πξνεηνηκάδνπλ κία ιίζηα απφ νπζηαζηηθέο εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ην ζέκα Γηα λα βεβαησζεί ν εθπαηδεπηηθφο φηη ε εξγαζία είλαη θαηάιιειε γηα νκαδηθή αλάιπζε, κπνξεί λα δνθηκάζεη φινπο ηνπο ξφινπο πνπ αλαηίζεληαη θαη λα δηαπηζηψζεη αλ ν θαζέλαο έρεη θάπνηα δνπιεηά πνπ απνηειεί πξφθιεζε. Γηαδηθαζία 45

1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο καζεηψλ ησλ ηεζζάξσλ ή πέληε αηφκσλ θαη αλαζέηεη ζε θάζε κέινο έλα ξφιν θαη κηα ζπγθεθξηκέλε δνπιεηά λα θάλεη. 2. Έπεηηα θάλεη ηε δηάιεμε, δείρλεη ην βίληεν ή αλαζέηεη ην δηάβαζκα. 3. ηε ζπλέρεηα δίλεη ζηηο νκάδεο ρξφλν ψζηε φια ηα κέιε λα κνηξαζηνχλ ηα επξήκαηά ηνπο θαη λα δνπιέςνπλ καδί γηα λα εηνηκάζνπλ κηα παξνπζίαζε ησλ αλαιχζεψλ ηνπο πξνθνξηθά ή γξαπηά. 4. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη κηα ζηξαηεγηθή πνπ δίλεη έκθαζε ζηνπο ξφινπο θαη ηηο ζπζηαηηθέο εξγαζίεο. Ζ Stand-Up-and-Share (ήθσ πάλσ θαη κνηξάζνπ) ζα ήηαλ θαηάιιειε γηα κηθξέο δξαζηεξηφηεηεο ελψ κηα Panel or Poster ζπλεδξία γηα πην ζχλζεηεο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αλαζέζεη ηνπο δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζηηο νκάδεο αληί γηα θάζε καζεηή μερσξηζηά. Δπίζεο κπνξεί λα δψζεη ζε θάζε νκάδα δηαθνξεηηθέο εξγαζίεο γηα λα εμεηάζνπλ, νη νπνίεο ζα ζρεηίδνληαη κε ην ίδην ζέκα. Ζ ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε πνπ ζα αθνινπζήζεη ηελ δξαζηεξηφηεηα ζα είλαη ηδηαίηεξα επνηθνδνκεηηθή αλ νη καζεηέο δηαβάδνπλ θξηηηθέο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ δηαθνξεηηθέο πιεπξέο ηνπ ζέκαηνο. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή κπνξεί λα επεθηαζεί γηα πεξηζζφηεξεο απφ κία δηδαθηηθέο ψξεο. Γηα παξάδεηγκα, νη νκάδεο κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ έλα νιφθιεξν βηβιίν κε ηνπο καζεηέο λα αιιάδνπλ ξφινπο φπσο, απηφο πνπ ζπλνςίδεη, απηφο πνπ αλαιχεη ηνπο ραξαθηήξεο θαη απηφο πνπ θηηάρλεη ηηο εξσηήζεηο ζε θάζε θεθάιαην. 3.1.18. Group Investigation Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Group Investigation (Οκαδηθή Έξεπλα), νη νκάδεο ησλ καζεηψλ ζρεδηάδνπλ, δηεμάγνπλ θαη εθζέηνπλ ζρεηηθά κε εξεπλεηηθέο εξγαζίεο. Απηέο νη εξγαζίεο δίλνπλ ζηνπο καζεηέο επθαηξίεο λα κειεηήζνπλ έληνλα έλα ζέκα θαη λα απνθηήζνπλ εηδηθή γλψζε πάλσ ζε κία ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Δπηηξέπνληαο ζηνπο καζεηέο λα επηιέμνπλ ζέκαηα ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο γηα απηνχο, λα θηηάμνπλ νκάδεο θαη λα θάλνπλ ηε δηθή ηνπο έξεπλα ηνπο δίλεηαη έλα κεγάιν θίλεηξν. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή βνεζά επίζεο ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ πσο ε έξεπλα δελ αθνινπζεί πάληα ηελ ίδηα ζεηξά απφ βήκαηα αιιά εμαξηάηαη απφ ην ζέκα. Οη καζεηέο καζαίλνπλ φηη ε θαιή έξεπλα είλαη κηα ινγηθή θαη θαιά νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα ε νπνία δηαθέξεη απφ επηζηήκε ζε επηζηήκε, απφ εξγαζία ζε εξγαζία θαη αθφκα θαη απφ εξεπλεηή ζε εξεπλεηή. Όηαλ νη καζεηέο νινθιεξψλνπλ ηελ ηερληθή Group Investigation έρνπλ βειηηψζεη ηελ θαηαλφεζε ηνπο γηα ηε ζεκαζία ηεο αλαθάιπςεο. Όηαλ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θξηηηθή ησλ εξγαζηψλ ηνπο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, απνθηνχλ εκπεηξία ηφζν ζην λα θάλνπλ φζν θαη ζην λα δέρνληαη επνηθνδνκεηηθή θξηηηθή. Σέινο, επεηδή ζηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ε νκάδα αθνινπζεί κηα ζεηξά απφ βήκαηα θαη εξγάδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ πιαίζην, απηφ απνζαξξχλεη ηε ινγνθινπία πνπ ζπλδέεηαη κεξηθέο θνξέο κε ηε ζπκβαηηθή εξγαζία ζην ραξηί. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πξνεηνηκαζηεί γηα απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή φπσο θαη γηα κηα ηππηθή εξεπλεηηθή εξγαζία. Υξεηάδεηαη λα απνθαζίζεη ηηο παξακέηξνπο πνπ ζα απνηεινχλ πξνυπνζέζεηο γηα ηηο επηινγέο ζέκαηνο. Δπίζεο πξέπεη λα απνθαζίζεη ηη είδνπο πεγέο ζα δερηεί: γλσζηέο επηκειήο πεγέο; πιεξνθνξίεο πνπ βξέζεθαλ ζην Ηληεξλέη; ζπλεληεχμεηο απφ εηδηθνχο; ηε ζπλέρεηα ρξεηάδεηαη λα επηιέμεη ηηο κεζφδνπο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη καζεηέο γηα λα αλαθέξνπλ ηα επξήκαηά ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα 46

θηηάμνπλ κία καθέηα, λα θάλνπλ κηα παξάζηαζε, λα θάλνπλ παξνπζίαζε, λα θηηάμνπλ βίληεν, ηζηνζειίδα, CD θ.α. Σέινο, πξέπεη λα απνθαζίζεη αλ ζα αλαζέζεη ξφινπο θαη ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο ζηηο νκάδεο ή ζα αθήζεη ηνπο καζεηέο λα απνθαζίζνπλ θαη λα κνηξάζνπλ ξφινπο κφλνη ηνπο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθνχο αθήλεη ηνπο καζεηέο λα ζθεθηνχλ ζέκαηα πνπ πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ έζεζε. 2. ηε ζπλέρεηα επηιέγεη ηα ζέκαηα γηα έξεπλα απφ ηε ιίζηα πνπ έθαλαλ νη καζεηέο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θάλεη κφλνο ηνπ ηηο επηινγέο ή λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα δηαιέμνπλ. Κία κέζνδνο είλαη λα γξάςεη ζηνλ πίλαθα φιεο ηηο πηζαλέο επηινγέο θαη λα δεηήζεη απφ ηνλ θάζε καζεηή λα ςεθίζεη ηηο ηξείο θαιχηεξεο επηινγέο. Έηζη ηα πην δεκνθηιή ζέκαηα ηεο ηάμεο ζα είλαη νη δηαζέζηκεο επηινγέο. 3. Έπεηηα ν εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο βάζεη ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ γηα ην θάζε ζέκα πνπ επηιέρηεθε. 4. Γίλεηαη ρξφλνο ζηνπο καζεηέο γηα λα νξγαλψζνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο φπσο λα εηνηκάζνπλ έλα θπιιάδην φπνπ ζα δηαηππψλνπλ ηηο εξσηήζεηο ηεο έξεπλάο ηνπο θαη ζα πξνζδηνξίδνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη ηηο πεγέο πνπ ζα ρξεηαζηνχλ γηα λα θάλνπλ ηελ έξεπλα θαη λα δηαιέμνπλ κεζφδνπο έξεπλαο, λα ρσξίζνπλ θαη λα κνηξάζνπλ ηηο εξγαζίεο. 5. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηηο νκάδεο λα αξρίζνπλ ηελ έξεπλα, ζπιιέγνληαο πιεξνθνξίεο, εθηηκψληαο ηεο, απνθαζίδνληαο αλ ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο θαη αλαιχνληαο θαη εξκελεχνληάο ηεο. 6. Σέινο, βάδεη ηηο νκάδεο λα εηνηκάζνπλ ηελ ηειηθή αλαθνξά ηνπο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ ηερληθή Round Robin γηα λα δεκηνπξγήζεη κία ζπλεξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ νπνία νη καζεηέο ζα ζθέθηνληαη ζέκαηα έξεπλαο. Δπίζεο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα είλαη δεκηνπξγηθνί ζηνλ ηξφπν πνπ παξνπζηάδνπλ ηα επξήκαηά ηνπο, γηα λα απμήζεη έηζη ηελ εκπινθή ηνπο θαηά ηελ αλαθνξά ηεο έξεπλαο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα πξνηείλεη ζηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζρεδηνθηλήζεηο, βίληεν, πξνζνκνηψζεηο, παξαζηάζεηο θ.α. γηα ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο παξνπζίαζεο πέξα απφ ηελ παξαδνζηαθή γξαπηή θαη πξνθνξηθή. Σέινο ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κία «απνζήθε γλψζεο» κε ηα απνηειέζκαηα απφ ηηο έξεπλεο ησλ καζεηψλ. Δπίζεο νη γξαπηέο αλαθνξέο κπνξνχλ λα ζπιιερηνχλ θαη λα ηνπνζεηεζνχλ ζε βηβιηνδέηεο θαζψο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ ηζηνζειίδεο γηα απηέο. 3.1.19. Affinity Grouping Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ ηερληθή νη καζεηέο παξάγνπλ μερσξηζηά ηδέεο γηα έλα ζέκα θαη γξάθνπλ θάζε κία απφ απηέο ζε έλα ραξηί. Έπεηηα νκάδεο ζπιιέγνπλ θαη νξγαλψλνπλ ηα ραξηηά ζε θαηεγνξίεο φηαλ αλαγλσξίδνπλ παξφκνηεο ηδέεο. Ζ ηερληθή Affinity Grouping (Οκαδνπνίεζε Οκνίσλ) κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα απινπνηήζνπλ έλα ζχλζεην ζέκα θαη λα θάλνπλ ζπιινγέο απφ μερσξηζηά θνκκάηηα. Δπεηδή νη καζεηέο αλαγλσξίδνπλ ζχλνια απφ ηδέεο θαη πιεξνθνξίεο πνπ δφζεθαλ απφ δηάθνξνπο αλζξψπνπο, απηή ε ηερληθή κπνξεί λα βνεζήζεη θαη ζηελ αλάπηπμε νκαδηθήο νκνθσλίαο. 47

Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ζθεθηεί έλα ζχλζεην ζέκα γηα λα δηεξεπλήζνπλ νη καζεηέο ην νπνίν ζα δηεγείξεη έλα κεγάιν αξηζκφ απφ ηδέεο νη νπνίεο ζα πξέπεη λα κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ ζε ζχλνια. Δπίζεο ρξεηάδεηαη λα θαζνξίζεη κία θπζηθή πεξηνρή φπνπ φιεο νη νκάδεο ζα έρνπλ κηα επίπεδε επηθάλεηα θαη επξχρσξν δσκάηην γηα λα δηαθηλνχλ ηα ραξηηά: κεγάια ηξαπέδηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ ηνπνζέηεζε ησλ ραξηηψλ θαη γπαιηζηεξνί πίλαθεο γηα απηνθφιιεηεο ζεκεηψζεηο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα θέξεη ραξηηά ή απηνθφιιεηεο ζεκεηψζεηο γηα λα έρνπλ νη καζεηέο ρψξν λα γξάςνπλ ηηο ηδέεο ηνπο. 2. ηε ζπλέρεηα αλαθέξεη ηελ θαηεγνξία, ην ζέκα ή ην πξφβιεκα ην νπνίν ζα δηεξεπλεζεί θαη νξίδεη έλα ρξνληθφ πιαίζην γηα ηε δξαζηεξηφηεηα. 3. Οξγαλψλεη ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο αιιά κεηά ηνπο δεηά λα ζθεθζεί ν θαζέλαο μερσξηζηά ηδέεο θαη λα γξάςεη θάζε ηδέα ζε έλα θχιιν ραξηί. 4.Όηαλ ηειεηψζεη ν ρξφλνο, ν εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ έλα κέινο κηαο νκάδαο λα ζπιιέμεη ηα ραξηηά, λα ηα αλαθαηέςεη θαη λα ηα απιψζεη ζε κηα επίπεδε επηθάλεηα. 5. ηε ζπλέρεηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ζπδεηήζνπλ θαη λα ηαθηνπνηήζνπλ ηα ραξηηά ζε ζρεηηθέο νκάδεο. 6. Σέινο, δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα βάινπλ έλα ηίηιν ή κηα επηθεθαιίδα, ζε θάζε νκάδα ραξηηψλ, ε νπνία πεξηγξάθεη φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ην ζέκα. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Απηή ε ηερληθή κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή φηαλ νη νκάδεο έρνπλ λα πάξνπλ κία ζχλζεηε απφθαζε, φπσο ην λα απνθαζίζνπλ γηα έλα ζέκα πνπ ζα εξεπλήζνπλ ζαλ νκάδα θαη αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζην λα νκνθσλήζνπλ. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα ζθεθηνχλ ηδέεο γηα ην ζέκα, λα ηηο γξάςνπλ ζε ραξηηά θαη κεηά λα ηηο ηαμηλνκήζνπλ ζε θαηεγνξίεο. Έπεηηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη κηα ζηξαηεγηθή γηα ηε ιήςε απφθαζεο θαη λα επηιέμεη ην ηειηθφ ζέκα. Αλ ππάξρνπλ πνιιέο νκάδεο, κπνξεί ε κία λα εμεηάζεη ηηο θαηεγνξίεο ηεο άιιεο κεξηθέο θνξέο κία θξέζθηα καηηά κπνξεί λα πξνζδψζεη ζαθήλεηα. Ο εθπαηδεπηηθφο αληί γηα λα βάιεη φιε ηελ νκάδα λα θαηεγνξηνπνηήζεη ηα ραξηηά, κπνξεί λα βάιεη κφλν νξηζκέλα κέιε ελψ ηα ππφινηπα ζα παξαηεξνχλ ρσξίο λα ζρνιηάδνπλ. Όηαλ ηειεηψζνπλ, κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηα άιια κέιε ηεο νκάδαο λα ζρνιηάζνπλ ηηο θαηεγνξίεο θαη λα πξνηείλνπλ θάπνηα άιιε νξγάλσζε. Σέινο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα επεθηείλεη απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή ρξεζηκνπνηψληαο ηελ σο παξνπζίαζε γηα άιιε ηερληθή, φπσο ε Group Investigation θαη ε Paper Seminar. 3.1.20. Group Grid Πεξηγξαθή θαη ηφρνο Ζ ηερληθή Group Grid (Πιέγκα Οκάδαο) είλαη ίζσο ε πην ρξήζηκε γηα εηζαγσγηθά καζήκαηα φπνπ νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ έλα βαζηθφ «ζρήκα», καζαίλνπλ έλα κεγάιν αξηζκφ απφ λένπο φξνπο θαη πξνζπαζνχλ λα θαηαιάβνπλ ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ θαλφλσλ ζηηο επηζηήκεο. 48

Οξγαλψλνληαο θαη ηαμηλνκψληαο ηελ πιεξνθνξία βνεζνχληαη νη καζεηέο ζην λα απνζαθελίζνπλ ελλνηνινγηθέο θαηεγνξίεο θαη λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο θαηεγνξηνπνίεζεο. Θάλνληαο ζαθή ηελ ελλνηνινγηθή νξγάλσζε ησλ καζεηψλ, ε ηερληθή Group Grid βνεζά θαη ζην λα ζπκνχληαη νη καζεηέο πιεξνθνξίεο. ε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα, νη καζεηέο ηαμηλνκνχλ θνκκάηηα πιεξνθνξίαο ηνπνζεηψληαο ηα ζε άδεηα θειηά ελφο πιέγκαηνο. Οη ζηήιεο θαη νη γξακκέο ηνπ πιέγκαηνο απνηεινχληαη απφ δεπηεξεχνπζεο έλλνηεο θαη νη νκάδεο ησλ καζεηψλ παίξλνπλ κπεξδεκέλεο ιίζηεο απφ δεπηεξεχνληεο φξνπο, νλφκαηα, εμηζψζεηο, εηθφλεο ή άιια ζηνηρεία ηα νπνία αλήθνπλ ζηηο θαηεγνξίεο. Έπεηηα νη νκάδεο ηαμηλνκνχλ ηα δεπηεξεχνληα ζηνηρεία ζηηο θαηάιιειεο θαηεγνξίεο ηνπ πιέγκαηνο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη δχν ή πεξηζζφηεξεο ζρεηηθέο θαηεγνξίεο πνπ νξγαλψλνπλ ηελ πιεξνθνξία ηνπ καζήκαηνο. Σν απινχζηεξν πιέγκα ηαμηλνκεί ηελ πιεξνθνξία ζε δχν ή ηξείο ζηήιεο. Πεξηζζφηεξν ζχλζεηα πιέγκαηα έρνπλ πεξηζζφηεξεο ζηήιεο, ή κπνξεί λα πεξηέρνπλ έλα δεχηεξν επίπεδν ηαμηλφκεζεο φπνπ ε πξψηε νξηδφληηα γξακκή αληηπξνζσπεχεη έλα επίπεδν νξγάλσζεο θαη ε πξψηε αξηζηεξά θάζεηε ζηήιε έλα άιιν. Σν ζηνηρείν πνπ κπαίλεη ζην ζεκείν ηνκήο πξέπεη λα πιεξνί ηφζν ηα θξηηήξηα ηαμηλφκεζεο ηεο ζηήιεο φζν θαη ηεο γξακκήο. ηε ζπλέρεηα γξάθεη κηα ιίζηα απφ ζηνηρεία πνπ αλήθνπλ ζηελ θάζε θαηεγνξία. Έπεηηα ν εθπαηδεπηηθφο θηηάρλεη έλα πιέγκα ζρεδηάδνληαο έλα ηεηξάγσλν θαη ρσξίδνληάο ην ζε ηφζα κηθξφηεξα ηεηξάγσλα φζα είλαη νη θαηεγνξίεο θαη ηα ζηνηρεία πιεξνθνξίαο. Γξάθεη κεηά ηα νλφκαηα απφ ηηο θαηεγνξίεο ζηελ θνξπθαία γξακκή ή/θαη ζηελ αξηζηεξή ζηήιε αθήλνληαο ηα θειηά θελά. ηε ζπλέρεηα είηε γξάθεη ηα ζηνηρεία ηα νπνία πξέπεη λα ηαμηλνκήζνπλ νη καζεηέο ζε κηα κπεξδεκέλε ιίζηα δίπια απφ ην πιέγκα, είηε γξάθεη ηε ιίζηα ζε έλα μερσξηζηφ θχιιν ραξηί, ζε κία δηαθάλεηα ή ζηνλ πίλαθα. Πξέπεη κεηά λα ειέγμεη αλ κπνξεί λα ζπκπιεξψζεη ην πιέγκα κφλνο ηνπ. Κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηήζεη ην δηθφ ηνπ πιέγκα γηα λα αμηνινγήζεη απηά ησλ καζεηψλ ή λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα ειέγμνπλ ηα πιέγκαηά ηνπο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο θηηάρλεη νκάδεο θαη κνηξάδεη ην άδεην πιέγκα σο έγγξαθν ή βάδεη ηνπο καζεηέο λα ην αληηγξάςνπλ απφ ηνλ πίλαθα ή απφ δηαθάλεηα. 2. ηε ζπλέρεηα δίλεη ζηνπο καζεηέο ηελ ιίζηα κε ηα κπεξδεκέλα ζηνηρεία πιεξνθνξίαο. 3. Αθήλεη ηνπο καζεηέο λα ζπκπιεξψζνπλ ηα θελά ηνπ πιέγκαηνο. Οη νκάδεο κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ θαη λα έξζνπλ ζε νκνθσλία γηα ην πψο πξέπεη λα ηαμηλνκεζνχλ ηα ζηνηρεία θαη λα γεκίζνπλ ην πιέγκα ζαλ νκαδηθή εξγαζία. Κπνξεί επίζεο νη καζεηέο λα παίξλνπλ ζεηξά ζε κηα Round Robin δηάηαμε, ζπκπιεξψλνληαο έλα θειί ηε θνξά. Θάζε άηνκν κέζα ζηελ νκάδα, ή θάζε δεπγάξη ζε κηα ηεηξάδα, κπνξεί λα έρεη ην δηθφ ηνπ ηξφπν γξαθήο ή λα ρξεζηκνπνηεί ρξσκαηηθά ζχκβνια γηα λα δηαθξίλεη ηελ ζπλεηζθνξά ηνπ ζηε ζπλνιηθή εξγαζία. 4. Οη καζεηέο παξαδίδνπλ νινθιεξσκέλα πιέγκαηα γηα απνηίκεζε θαη αμηνιφγεζε ή ηνπο δίλεηαη έλα νινθιεξσκέλν θαη ζσζηφ πιέγκα γηα λα ειέγμνπλ νη ίδηνη ηελ νξζφηεηα ηνπ δηθνχ ηνπο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ζηνπο καζεηέο πιέγκαηα ηα νπνία έρνπλ κφλν θαηεγνξίεο θαη λα ηνπο δεηήζεη λα παξάγνπλ απηνί ηα ζηνηρεία πνπ ζα γξάςνπλ ζηα θειηά. Κπνξεί λα ηνπο δψζεη πιέγκαηα ηα νπνία έρνπλ κφλν ηα θειηά θαη λα ηνπο δεηήζεη λα αλαγλσξίζνπλ ηηο θαηεγνξίεο. Σα απιά θειηά κε δχν ζηήιεο κπνξεί λα είλαη πνιχ απνηειεζκαηηθά αλ ρξεζηκνπνηεζεί κηα πνηθηιία απφ δεπηεξεχνπζεο θαηεγνξίεο. Κεξηθέο θαηεγνξίεο είλαη νη αθφινπζεο: 49

πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα, απψιεηεο θαη νθέιε, πξνβιήκαηα θαη ιχζεηο, αίηην θαη απνηέιεζκα (Angelo & Cross, 1993, ζει. 168-171). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα ζπκπιεξψζνπλ έλα πιέγκα δχν ζηειψλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ απφ δηαθνξεηηθέο πιεπξέο. Γηα παξάδεηγκα, ηξία δηαθνξεηηθά πιέγκαηα κπνξνχλ λα αλαιχζνπλ ηα νθέιε θαη ηηο θζνξέο κηαο παξάδνζεο καζήκαηνο κέζσ Ηληεξλέη, απφ ηε κεξηά ηνπ καζεηή, απφ ηε κεξηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη απφ ηε κεξηά ηνπ ηδξχκαηνο. 3.1.21. Team Matrix Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Team Matrix (Πίλαθαο Οκάδαο) νη καζεηέο θάλνπλ δηαρσξηζκνχο κεηαμχ παξφκνησλ ελλνηψλ δηαθξίλνληαο θαη ζεκεηψλνληαο ζε έλα δηάγξακκα ηελ παξνπζία ή ηελ απνπζία απφ ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά. ε αληίζεζε κε ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή Group Grid ε νπνία δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ηαμηλνκήζνπλ ζηνηρεία κε βάζε έλα ζχλνιν απφ θξηηήξηα, ε ηερληθή Team Matrix δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δηαθνξνπνηήζνπλ έλλνηεο αλαγλσξίδνληαο πνηα θξηηήξηα ππάξρνπλ ή φρη. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή είλαη ρξήζηκε γηα εξγαζίεο ζηηο νπνίεο νη καζεηέο κπιέθνπλ αζπλήζηζηεο ηδηφηεηεο επεηδή απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα πξνζδηνξίζνπλ θαη λα θάλνπλ αλαιπηηθέο δηαθξίζεηο ζε ζπλαθήο έλλνηεο. Θάλνληαο ηηο δηαθνξέο εκθαλείο ζε έλα γξάθεκα βνεζά ηνπο καζεηέο λα θαηαιάβνπλ ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο έλλνηεο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο δηαιέγεη δχν ή ηξείο ζρεηηθέο έλλνηεο θαη αλαγλσξίδεη θαη θάλεη κηα ιίζηα κε ηα ζηνηρεία ή ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηηο δηαθνξνπνηνχλ. Δπίζεο θάλεη κία ιίζηα κε ραξαθηεξηζηηθά πνπ παξνπζηάδνπλ θαη νη δχν έλλνηεο θαη πηζαλά απηά πξνθαινχλ ζχγρπζε ζηνπο καζεηέο. Έπεηηα θηηάρλεη έλα πίλαθα κε έλλνηεο ζηελ πξψηε γξακκή θαη είηε ηηο θαηεγνξίεο γηα ζχγθξηζε είηε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο ζηελ αξηζηεξή ζηήιε (ή αληίζηξνθα). ηε ζπλέρεηα ειέγρεη αλ κπνξεί λα ζπκπιεξψζεη ηνλ πίλαθα κφλνο ηνπ ψζηε λα θαλνχλ θαη λα δηνξζσζνχλ ηπρφλ πξνβιήκαηα. Σέινο, δεκηνπξγεί έλαλ άδεην πίλαθα γηα λα ηνλ γεκίζνπλ νη καζεηέο ζε νκάδεο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο θαη κνηξάδεη ηνλ άδεην πίλαθα ζαλ έγγξαθν, βάδεη ηνπο καζεηέο λα ηνλ αληηγξάςνπλ απφ κηα δηαθάλεηα ή ηνλ ζρεδηάδεη ζηνλ πίλαθα. 2. Αλ ζέιεη λα βαζκνινγήζεη ηνπο νινθιεξσκέλνπο πίλαθεο ηφηε δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα επηιέμνπλ έλα ηξφπν γηα λα μερσξίζνπλ απηά πνπ γξάθεη ν θαζέλαο (π.ρ. έγρξσκνη καξθαδφξνη ή δηαθνξεηηθφο ηξφπνο γξαθήο). 3.Έπεηηα δεηά απφ ηνπο ζπλεξγάηεο λα έξζνπλ ζε νκνθσλία θαη λα νινθιεξψζνπλ ηνλ πίλαθα. 4. ην ηέινο πεξλά ηε δξαζηεξηφηεηα ζε ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε γηα λα ζπγθξηζνχλ νη πίλαθεο ησλ νκάδσλ κε ηνλ πίλαθα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ή δεηά απφ ηνπο ζπλεξγάηεο λα ηνπ παξαδψζνπλ ηνπο νινθιεξσκέλνπο πίλαθεο γηα βαζκνιφγεζε. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα θηηάμνπλ δηθνχο ηνπο πίλαθεο δίλνληαο ηνπο ηηο παξαθάησ εξσηήζεηο: Ση έλλνηεο (ή ζηνηρεία) ζέιεηε λα ζπγθξίλεηε; 50

Ση ηδηφηεηεο (ή ραξαθηεξηζηηθά) έρνπλ; Πσο παξνκνηάδνληαη ή δηαθνξνπνηνχληαη ηα ζηνηρεία βαζηδφκελνη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο; Κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηηο νκάδεο λα ζρεδηάζνπλ θαη λα γεκίζνπλ έλα πιέγκα ρξεζηκνπνηψληαο πιεξνθνξίεο απφ ηηο απαληήζεηο ζηηο εξσηήζεηο ηνπο. Δπηπξφζζεηα ηεο αλαθνξάο ησλ δηαθνξψλ κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη νη νκνηφηεηεο πξνζζέηνληαο κία ζηήιε «Ακθφηεξα». Γηα λα γίλεη ν πίλαθαο αθφκα πην αληαγσληζηηθφο, κπνξεί λα κπεη θαη κηα ζηήιε «Θαλέλα απφ ηα δχν» Κεξηθέο θνξέο είλαη ν βαζκφο ή ην επίπεδν ελφο ζηνηρείνπ πνπ δηαθξίλεη ηε κηα έλλνηα απφ ηελ άιιε, παξά ε παξνπζία ή ε απνπζία ελφο ραξαθηεξηζηηθνχ. Γηα λα αλαπαξαζηαζεί απηφ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα πίλαθα πνπ απνηειείηαη απφ κηα ζεηξά απφ γξακκέο πνπ απεηθνλίδνπλ αιιεινπρία κε ην «Υακειφ» ζηε κηα κεξηά θαη ην «Τςειφ» ζηελ άιιε. Οη καζεηέο βάδνπλ ζεκάδηα ε ρξεζηκνπνηνχλ αξηζκνχο ζηα ζρεηηθά ζεκεία ηηο αιιεινπρίαο. Αληί γηα πίλαθα ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο επηθαιππηφκελνπο θχθινπο ελφο δηαγξάκκαηνο Venn θαη λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηα θαηάιιεια θνκκάηηα ησλ θχθισλ. 3.1.22. Sequence Chains Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή νη νκάδεο καζεηψλ αλαιχνπλ θαη παξνπζηάδνπλ γξαθηθά κηα αθνινπζία απφ γεγνλφηα, δξάζεηο, ξφινπο ή απνθάζεηο. Ζ ηερληθή απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ράξηε ηεο ινγηθήο ηεο αθνινπζίαο. Οη καζεηέο αλαγλσξίδνπλ ζπγθεθξηκέλα ζεκεία ζηελ αθνινπζία θαη έπεηηα εθαξκφδνπλ γλψζε θαη αηηηνιφγεζε γηα λα ηνπνζεηήζνπλ απηά ηα ζεκεία ζε κηα ζεηξά. Έηζη ε ηερληθή Sequence Chains (Αιπζίδεο Αθνινπζίαο) κπνξεί λα βνεζήζεη θαη λα πξνσζήζεη ηε ινγηθή θαη αθνινπζηαθή ζθέςε. Δπίζεο παξάγεη έλα γξάθεκα ην νπνίν κπνξεί λα είλαη ρξήζηκν γηα απνκλεκφλεπζε θαζψο επίζεο θαη γηα ζρεδηαζκφ. Ζ ηερληθή Sequence Chains ρξεζηκνπνηείηαη πηζαλά θαιχηεξα ζε καζήκαηα πνπ απαηηνχλ απφ ηνπο καζεηέο λα νξγαλψλνπλ πιεξνθνξία θαη λα δίλνπλ έκθαζε ζηε ζπλνρή ή ηηο ζπζρεηίζεηο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη πνηα πιεξνθνξία ζα νξγαλψζνπλ νη καζεηέο ζε κηα αθνινπζία. Έπεηηα απνθαζίδεη αλ ζα παξάγνπλ ή φρη νη καζεηέο ηα ζηνηρεία πνπ ζα νξγαλσζνχλ, ή αλ ζα ηνπο δψζεη απηφο κηα κπεξδεκέλε ιίζηα απφ ζηνηρεία. ηε ζπλέρεηα απνθαζίδεη επίζεο αλ νη καζεηέο ζα θάλνπλ ή φρη θάπνηα επηπιένλ δνπιεηά κε ηελ αθνινπζία, φπσο ην λα εμεγήζνπλ ηε ζχλδεζε κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ ζηελ αθνινπζία. Σέινο, ν εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί έλα δείγκα αθνινπζίαο γηα λα απνθαιχςεη πηζαλά πξνβιήκαηα θαη γηα λα έρεη έλα κνληέιν γηα λα ζπγθξίλεη κε απηά ησλ καζεηψλ. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο νξγαλψλεη ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο, ζέηεη έλα ρξνληθφ φξην θαη είηε δίλεη ζηνπο καζεηέο κηα κπεξδεκέλε ιίζηα κε ζηνηρεία είηε ηνπο βάδεη λα παξάγνπλ ηε δηθή ηνπο. 2. ηε ζπλέρεηα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα δνπιέςνπλ καδί γηα λα βάινπλ ηα ζηνηρεία ζε κηα αθνινπζία. Αλ νη καζεηέο θάλνπλ θάπνηα επηπιένλ δξαζηεξηφηεηα κε ηελ αθνινπζία (φπσο ην λα εμεγήζνπλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ), ηφηε ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ηνπο δψζεη νδεγίεο θαη λα πξνζδηνξίζεη ηηο απαηηήζεηο ηνπ. 51

3. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή θιείλεη κε κηα νκαδηθή ζπδήηεζε φπνπ δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ αθνινπζία ηνπο ζαλ βάζε γηα λα βνεζήζνπλ λα δεκηνπξγεζεί κηα αθνινπζία απφ φιε ηελ ηάμε καδί. Δλαιιαθηηθά, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα ζρεδηάζνπλ ηηο αθνινπζίεο ηνπο ζε ραξηηά, λα βάινπλ απηά ηα ραξηηά ζε φιε ηελ αίζνπζα θαη νη έπεηηα λα πξνρσξνχλ θαη λα βιέπνπλ ηηο ιχζεηο ησλ άιισλ νκάδσλ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα νξγαλψζεη ηελ αθνινπζία ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπο. Γηα παξάδεηγκα, κηα αθνινπζία ζπκβάλησλ βνεζά ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ κηα ζεηξά απφ επεηζφδηα ή πεξηζηαηηθά κηα αθνινπζία αλζξψπηλεο αιιειεπίδξαζεο βνεζά ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ ακνηβαίεο ή θνηλέο δξάζεηο θαη κηα αθνινπζία αηηίνπ-απνηειέζκαηνο βνεζά ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ πιεξνθνξία ζε πξνγελέζηεξε θαηάζηαζε θαη ζπλέπεηα. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη πνιιαπιά, παξάιιεια γξαθηθά γηα πην αλαιπηηθέο θαη πνιχπινθεο αθνινπζίεο. Γηα παξάδεηγκα, ε αθνινπζία Α κπνξεί λα πεξηέρεη κηα ιίζηα κε ζπκβάληα, ε αθνινπζία Β ηελ ηνπνζεζία ηνπ ζπκβάληνο θαη ε αθνινπζία Γ ηνπο αλζξψπνπο πνπ εκπιέθνληαη κε ην ζπκβάλ. 3.1.23. Word Webs Πεξηγξαθή θαη ηφρνο Ζ ηερληθή Word Webs (Γίθηπα Ιέμεσλ) είλαη ε ζπλεξγαηηθή εθδνρή ησλ ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ. Κηα θεληξηθή ιέμε, θξάζε ή εξψηεζε ηνπνζεηείηαη ζε έλα δηακνηξαδφκελν ρψξν γξαθήο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ εξέζηζκα. Οη καζεηέο παξάγνπλ κηα ιίζηα απφ ζρεηηθέο ηδέεο θαη έπεηηα ηηο νξγαλψλνπλ ζε έλα γξάθεκα, πξνζδηνξίδνληαο ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ην λα δσγξαθίδνπλ γξακκέο θαη βέιε γηα λα δείμνπλ ηηο ζπλδέζεηο. Απηή ε ηερληθή βνεζά ηνπο καζεηέο λα αλαιχζνπλ κηα ζχλζεηε έλλνηα κε ην λα ηη «ζπάεη» ζε ζπζηαηηθά κέξε θαη λα δηεπθξηλίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπο. Δίλαη επίζεο έλα απνηειεζκαηηθφ ζεκείν εθθίλεζεο γηα λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο ζην λα ζπζρεηίδνπλ παιηά γλψζε κε θαηλνχξγηα ή λα θαζνδεγήζεη ηηο νκάδεο λα αλαθαιχςνπλ ηηο γλψζεηο πνπ έρνπλ γηα ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ κεξψλ. Ζ ηερληθή Word Webs βνεζά ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ δεδνκέλα θαη αξρέο ζε επνηθνδνκεηηθά ελλνηνινγηθά δίθηπα θαη λα παξνπζηάζνπλ νπηηθά ζχλζεηεο ζρέζεηο νη νπνίεο είλαη δχζθνιν λα θαηαλνεζνχλ κφλν κε ιέμεηο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη κηα έλλνηα γηα ηνλ ράξηε ησλ καζεηψλ θαη θηηάρλεη ηνλ ελλνηνινγηθφ ράξηε γηα απηήλ ψζηε λα εληνπίζεη πηζαλά πξνβιήκαηα. Ο ράξηεο απηφο κπνξεί λα ρξεζηκεχζεη θαη ζαλ κνληέιν γηα λα αμηνινγεζεί ε δνπιεηά ησλ καζεηψλ. Έπεηηα θηηάρλεη ράξηε γηα κηα δηαθνξεηηθή έλλνηα γηα λα δείμεη ηε δηαδηθαζία ζηνπο καζεηέο. Απνθαζίδεη ηη ζα ρξεζηκνπνηήζεη γηα δηακνηξαδφκελν ρψξν γξαθήο (γηα παξάδεηγκα, κεγάια ραξηφληα θ.α.) θαη ην δίλεη ζηνπο καζεηέο καδί κε καξθαδφξνπο. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο πεξηγξάθεη θαη παξνπζηάδεη ηε δηαδηθαζία ζηνπο καζεηέο. 2. Γεκηνπξγεί νκάδεο θαη ηνπο δίλεη ραξηηά θαη καξθαδφξνπο. 3. Παξνπζηάδεη ηελ θεληξηθή έλλνηα γηα ηελ νπνία ζα θηηάμνπλ ην γξάθεκα νη καζεηέο. 4. Εεηά απφ ηηο νκάδεο ησλ καζεηψλ λα ζθεθηνχλ θαη λα γξάςνπλ κηα ιίζηα απφ φξνπο θαη θξάζεηο νη νπνίεο εθθξάδνπλ βαζηθέο έλλνηεο θαη ππνζηεξηθηηθέο ιεπηνκέξεηεο. 52

5. Βάδεη ηνπο καζεηέο λα ζρεδηάζνπλ έλαλ ελλνηνινγηθφ ράξηε αξρίδνληαο κε ηελ θεληξηθή ηδέα θαη πξνζζέηνληαο θχξηεο, δεπηεξεχνπζεο, αθφκα θαη ηξηηεχνπζεο ζρέζεηο. 6. Πξνηείλεη ζηνπο καζεηέο λα πξνζδηνξίζνπλ ηνλ ηξφπν πνπ ζρεηίδνληαη ηα ζηνηρεία θαη λα ζρεκαηίζνπλ γξακκέο θαη βέιε γηα λα δείμνπλ ηηο ζπλδέζεηο. 7. Σέινο, δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα πξνζζέζνπλ λέεο ηδέεο θαη ζρέζεηο θαζψο θηηάρλνπλ ην ράξηε. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη δηαθνξεηηθά είδε γξαθεκάησλ γηα λα αλαπαξαζηήζεη δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ηα γξαθήκαηα κπνξνχλ λα κνηάδνπλ κε ξφδα κε ηελ θεληξηθή ηδέα λα βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο, ή έλα ειηαθφ ζχζηεκα φπνπ ε θεληξηθή έλλνηα ζα είλαη ν ήιηνο, ή έλα γεσγξαθηθφ ράξηε (Angelo & Cross, 1993, ζει. 200). Τπάξρνπλ πνιιά κνληέια γηα λα νξγαλσζεί ε πιεξνθνξία κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Γηα παξάδεηγκα ν ράξηεο αξάρλε παξνπζηάδεη κηα πην πνιπεπίπεδε πξνζέγγηζε ηνπ λα θαηαρσξείο ηδέεο ζε κηα θεληξηθή έλλνηα. Δπηπιένλ ηδέεο ζπκπεξηιακβάλνπλ ηα Network Trees γηα ηελ νξγάλσζε ελφο ηεξαξρηθνχ ζπλφινπ πιεξνθνξηψλ ηνπο Fishbone Maps γηα κε πιενλάδνπζεο ζρέζεηο αηηίνπ-απνηειέζκαηνο θαη ηνπο Cycle Maps γηα ζρέζεηο νη νπνίεο δελ έρνπλ ζπγθεθξηκέλε αξρή θαη ηέινο. Ο εθπαηδεπηηθφο αληί λα βάδεη ηνπο καζεηέο λα ζθέθηνληαη ηε ιίζηα κε ηηο ηδέεο, κπνξεί λα ηνπο δψζεη κηα ιίζηα θαη λα ηνπο δεηήζεη λα θηηάμνπλ έλα δηάγξακκα κε ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα ζηνηρεία ηεο, πξνζζέηνληαο φζα λέα ζηνηρεία κπνξνχλ. Ζ ηερληθή Word Webs κπνξεί λα νξγαλσζεί γχξσ απφ ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα επηθεληξσζνχλ ζε πξαγκαηηθνχο ή πιαζκαηηθνχο ραξαθηήξεο, λα πξνζδηνξίζνπλ ηδηφηεηεο φπσο επίζεο θαη παξαδείγκαηα πνπ δείρλνπλ απηέο ηηο ηδηφηεηεο (McTighe, 1992, ζει. 183-188). Έλαο ράξηεο ραξαθηήξα γηα ηνλ Martin Luther King, Jr. Θα κπνξνχζε λα πεξηέρεη: Δηξεληθφο: Πξνψζεζε δηακαξηπξίεο θαηά ηηο βίαο. Αθίιαπηνο: Γνχιεςε γηα ηελ ειεπζεξία ησλ αλζξψπσλ. Θξήζθνο: Ήηαλ ηεξνθήξπθαο θαη έθαλε ζξεζθεπηηθέο αλαθνξέο ζηνπο ιφγνπο ηνπ. Γελλαίνο: Έθαλε πνξείεο αλάκεζα ζε νξγηζκέλα πιήζε. 3.1.24. Dialogue Journals Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή, ν θάζε καζεηήο θξαηά έλα εκεξνιφγην ζην νπνίν γξάθεη ζρεηηθά κε κηα εξγαζία αλάγλσζεο, κηα δηάιεμε, θάπνην έξγν πνπ πξέπεη λα θάλεη ή θάπνηα εκπεηξία. Έπεηηα θάζε καζεηήο αληαιιάζεη ην εκεξνιφγηφ ηνπ κε θάπνην ζπκκαζεηή ηνπ ν νπνίνο ην δηαβάδεη θαη απνθξίλεηαη ζε απηά πνπ πεξηέρεη κε ζρφιηα θαη απαληήζεηο. Ζ ηερληθή Dialogue Journals (Ζκεξνιφγηα Γηαιφγνπ) πξνζθέξεη έλα κέζν ζηνπο καζεηέο γηα λα θαηαγξάθνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο, λα ζπλδέζνπλ ηηο αζθήζεηο ηεο ηάμεο κε ηελ πξνζσπηθή ηνπο δσή θαη λα θάλνπλ ν έλαο ζηνλ άιιν εξσηήζεηο. Σα εκεξνιφγηα κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθά φηαλ απηνί πνπ γξάθνπλ μέξνπλ φηη θάπνηνο πνπ ελδηαθέξεηαη επίζεο γηα ην ζέκα ζα δηαβάζεη θαη ζα απνθξηζεί ζρεηηθά κε ηα πεξηερφκελά ηνπ. Πξνεηνηκαζία 53

Ο εθπαηδεπηηθφο απνθαζίδεη πνηεο παξάκεηξνη ζα θαζνξίζνπλ ηα εκεξνιφγηα. Πξνζδηνξίδεη ην ξφιν θαη ηα θαζήθνληα απηψλ πνπ ζα ηα δηαβάζνπλ θαη ζπληζηά πψο θαη πφηε νη ζπλεξγάηεο ζα αληαιιάμνπλ ηα εκεξνιφγηά ηνπο. ηε ζπλέρεηα επηιέγεη ην κέζν (γηα παξάδεηγκα, έλα ειεθηξνληθφ αξρείν, έλα ηεηξάδην θ.α.) θαη απνθαζίδεη αλ ζα ην δψζεη ν ίδηνο ζηνπο καζεηέο ή ζα ηνπο βάιεη λα ην αγνξάζνπλ. Σέινο πξέπεη λα εμεηάζεη ηε δεκηνπξγία ελφο εληχπνπ ην νπνίν ζα πεξηέρεη νδεγίεο, δηεπθξηλίζεηο γηα ηηο απαηηήζεηο ηνπ θαη παξαδείγκαηα. Γηαδηθαζία 1. ε κηα θαζαξή ζειίδα ζην εκεξνιφγην, νη καζεηέο ζρεδηάδνπλ κηα θάζεηε γξακκή πεξίπνπ ζην έλα ηξίην ηεο ζειίδαο απφ ην δεμί πεξηζψξην. Ο ζπληάθηεο ηνπ εκεξνινγίνπ γξάθεη ζηα αξηζηεξά θαη απηφο πνπ ζα ην δηαβάζεη ζα γξάθεη ζηα δεμηά ηεο γξακκήο. 2. Ο ζπληάθηεο εηζάγεη ζρφιηα ή εξσηήζεηο κεηά απφ ηελ αλάγλσζε ή ηελ εθηέιεζε κηαο εξγαζίαο, ηελ αθξφαζε κηαο δηάιεμεο, ηελ εκπινθή ηνπ ζε κηα δξαζηεξηφηεηα ή ηελ αθξφαζε κηαο ζπδήηεζεο θαη βάδεη εκεξνκελία θαη ζεκεηψλεη ηελ θαηαρψξεζή ηνπ. 3. Ο ζπληάθηεο ηνπ εκεξνινγίνπ ην δίλεη ζε απηφλ πνπ ζα ην θξίλεη, ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ δηαβάδεη ηηο εγγξαθέο πνπ πεξηέρεη θαη απαληά κε ζρφιηα, πξνηάζεηο, απαληήζεηο, εξσηήζεηο θαη άιια, ελψ επίζεο βάδεη εκεξνκελία θαη ζεκεηψλεη θαη απηφο ηηο θαηαρσξήζεηο ηνπ. 4. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δηαβάζεη ηα εκεξνιφγηα γηα λα βγάιεη ζπκπεξάζκαηα, λα απαληήζεη ζε εξσηήζεηο θαη λα ζρνιηάζεη ή λα αμηνινγήζεη ηελ πνηφηεηα ησλ παξαηεξήζεσλ θαη ησλ απνθξίζεσλ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη έλα Communal Dialogue Journal (Θνηλφ Ζκεξνιφγην Γηαιφγνπ). Γηαηεξεί ην εκεξνιφγην ζε έλα ηξαπέδη ζηελ ηάμε ή ην γξαθείν ηνπ ψζηε λα είλαη δηαζέζηκν γηα θαηαρσξήζεηο θαη απνθξίζεηο απφ θάζε κέινο ηεο ηάμεο. Οη πξνηεηλφκελεο θαηαρσξήζεηο κπνξεί λα είλαη ζρεηηθέο κε ηε ζχγρπζε γηα θάπνηα εξγαζία, κε αλαθνηλψζεηο γηα επεξρφκελα γεγνλφηα ζρεηηθά κε ην κάζεκα, αηηήζεηο γηα νκαδηθή κειέηε θαη άιιεο. Απηφ κπνξεί λα είλαη πνιχ ρξήζηκν ζε έλα πβξηδηθφ κάζεκα. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα εκεξνιφγηα γηα λα θαηαγξάςεη ηηο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ ζε νκαδηθή εξγαζία. Αλάινγα κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ζπλεξγαζίεο εληφο ησλ νκάδσλ ή λα αθήζεη ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ δεπγάξη κε ζπλεξγάηεο απφ δηαθνξεηηθέο νκάδεο. Ζ ζπλερήο επίβιεςε ησλ εκεξνινγίσλ κπνξεί λα δψζεη ζεκαληηθή πιεξνθνξία γηα ην πψο νη νκάδεο δνπιεχνπλ καδί. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα γξάθνπλ γξάκκαηα ζρεηηθά κε ζέκαηα ησλ καζεκάησλ θαη λα ηα αληαιιάζνπλ κεηαμχ ηνπο. Απηή ε παξαιιαγή νλνκάδεηαη Reciprocal Letter Writing (Ακνηβαία πγγξαθή Γξάκκαηνο) (Millis & Cottell, 1998). 3.1.25. Round Table Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ ηερληθή νη καζεηέο απαληνχλ κε ηε ζεηξά ζε έλα ζέκα γξάθνληαο κηα ή δχν ιέμεηο ή θξάζεηο πξηλ δψζνπλ ην ραξηί ζε άιινπο γηα λα θάλνπλ ην ίδην. Ζ ηερληθή Round Table (Θπθιηθφ Σξαπέδη) είλαη νπζηαζηηθά ε έγγξαθε εθδνρή ηεο ηερληθήο Round Robin. Σα νθέιε ηνπ λα βάδεηο ηνπο καζεηέο λα γξάθνπλ ηηο ηδέεο ηνπο αληί λα ηηο ιέλε είλαη φηη ην γξάςηκν βνεζά ηνπο καζεηέο λα επηθεληξψζνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο θαη ηνπο δίλεη ρξφλν γηα 54

λα ζθεθηνχλ ηηο απαληήζεηο ηνπο. Ζ ηερληθή Round Table δηαζθαιίδεη επίζεο ηζάμηα ζπκκεηνρή κεηαμχ ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ θαη ζέηεη ηνπο καζεηέο ζε πνιιαπιέο ηδέεο θαη ζθνπηέο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί έλα ζέκα ζην νπνίν κπνξνχλ λα απαληήζνπλ νη καζεηέο κε κεξηθέο ιέμεηο ή πξνηάζεηο. Έπεηηα ην γξάθεη ζην πάλσ κέξνο ελφο θχιινπ ραξηηνχ αθήλνληαο ην ππφινηπν θελφ γηα λα γξάςνπλ νη καζεηέο. Σέινο, βγάδεη αξθεηά αληίγξαθα απφ απηφ ην ραξηί θαη ηα κνηξάδεη ζε νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ καζεηψλ. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ καζεηψλ θαη ηνπο ιέεη ην ζέκα ή ηνπο κνηξάδεη ην έληππν. 2. ηε ζπλέρεηα πξνζδηνξίδεη (ή βάδεη ηνπο καζεηέο λα ην θάλνπλ) πνην κέινο ζα αξρίζεη θαη ελεκεξψλεη ηνπο καζεηέο πσο ζα δίλνπλ ην ραξηί θπθιηθά κε ηε θνξά ησλ δεηθηψλ ηνπ ξνινγηνχ. 3. Έπεηηα δεηά απφ ηνλ πξψην καζεηή λα γξάςεη ηηο ηδέεο ηνπ, ηηο θξάζεηο ηνπ ή ηηο πξνηάζεηο ηνπ φζν πην γξήγνξα κπνξεί θαη κεηά δηαβάδεη ηελ απάληεζή ηνπ θσλαρηά ψζηε νη ππφινηπνη καζεηέο λα έρνπλ ηελ επθαηξία λα ζθεθηνχλ πάλσ ζηηο απαληήζεηο ησλ άιισλ. 4. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά ζηε ζπλέρεηα απφ ηνλ καζεηή λα δψζεη ην ραξηί ζηνλ επφκελν καζεηή, ν νπνίνο αθνινπζεί ηα ίδηα βήκαηα. 5. Σέινο, ελεκεξψλεη ηνπο καζεηέο φηαλ ηειεηψζεη ν ρξφλνο ή ηνπο ιέεη ζηηο νδεγίεο ηνπ φηη ε δηαδηθαζία ηειεηψλεη φηαλ φια ηα κέιε έρνπλ ζπκκεηάζρεη θαη φιεο νη ηδέεο είλαη ζην ραξηί. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ ηερληθή Round Table κέζα ζε άιιε δξαζηεξηφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, ηελ ψξα ηεο δηάιεμεο, κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα εθαξκφζνπλ ηελ ηερληθή γηα κηα έλλνηα πνπ παξνπζηάζηεθε ζην κάζεκα, κε φιε ηελ ηάμε λα ζπκκεηέρεη. Κνινλφηη απνζπά ηελ πξνζνρή ηνπ θάζε καζεηή γηα πεξίπνπ έλα ιεπηφ ή παξαπάλσ, απνθεχγεη πηζαλή αλία φζν φινη πεξηκέλνπλ λα πάξνπλ ην ραξηί. ηε δεκηνπξγηθή γξαθή, κηα παξαιιαγή ηεο ηερληθήο Round Table ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα βνεζήζεη ηε δεκηνπξγία θαληαζηηθψλ ηζηνξηψλ. Ο εθπαηδεπηηθφο παξέρεη κία εηζαγσγηθή πξφηαζε ή παξάγξαθν ή κηα απιή θξάζε, φπσο «Ήηαλ κηα ζθνηεηλή θαη βξνρεξή λχρηα» Οη καζεηέο ζπλεηζθέξνπλ ζηελ ηζηνξία, πξνσζψληαο ηελ πινθή κε ην λα πξνζζέηνπλ κεξηθέο θξάζεηο ή νιφθιεξεο παξαγξάθνπο. Όηαλ ην θάλνπλ απηφ, νη καζεηέο κπνξνχλ είηε λα βξίζθνληαη ζην ζξαλίν ηνπο θαη λα πεξηκέλνπλ ην ραξηί λα έξζεη ζε απηνχο ή κπνξεί λα ππάξρνπλ πνιιέο ηζηνξίεο πνπ εμειίζζνληαη ηαπηφρξνλα ψζηε φινη νη καζεηέο λα είλαη απαζρνιεκέλνη. Οη νκάδεο κπνξνχλ λα θαηαγξάςνπλ ηδέεο πάλσ ζε κία δηαθάλεηα θαη έλαο αληηπξφζσπνο ηεο νκάδαο λα παξνπζηάζεη ηηο ηδέεο ηεο κε έλαλ πξνβνιέα δηαθαλεηψλ. ην θνκκάηη ησλ ζεκαληηθψλ ζπδεηήζεσλ θαη γξαθήο ηεο Davis (1993, ζει.67-69) πξνηείλνληαη πνιιέο ηδέεο πνπ κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζε απηή ηελ ηερληθή. Γηα παξάδεηγκα, o εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα: 1.θεθηνχλ θαη λα γξάςνπλ κηα ζεηξά απφ πηζαλέο αηηίεο, ζπλέπεηεο, ιχζεηο ή λα πξνζθέξνπλ δεδνκέλα γηα έλα θαηλφκελν. Πξέπεη λα εμεγεζεί φηη νη θαλφλεο είλαη πσο νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα γξάςεη κηα ηδέα. Διεχζεξε ζπλεξγαζία, δεκηνπξγηθφηεηα θαη επηλνεηηθφηεηα είλαη νη ζηφρνη. πλεπψο θακηά ηδέα δελ θξηηηθάξεηαη ζε απηφ ην ζεκείν. 55

2. Οινθιεξψζνπλ αιεζείο δειψζεηο, ηειεηψλνληαο πξνηάζεηο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί, νη νπνίεο μεθηλνχλ κε θξάζεηο φπσο «Δίλαη αιήζεηα φηη ν Καξμηζκφο» θ.α. 3. Γξάςνπλ κηα ιίζηα κε βαζηθά ζεκεία (επηρεηξήκαηα πνπ ππνζηεξίδνπλ κία ηδηαίηεξε ζέζε). Ή λα γξάςνπλ ηα ζεκεία ή ηηο εξσηήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ζπδήηεζε έθαλαλ. 4. Απαληήζνπλ ζε έλα ζέκα βαζηζκέλν ζε κία εκπεηξία φπσο κία ηαηλία, κνπζηθή, παξάζηαζε, έθζεκα θ.α. Απηφ κπνξεί λα πξνθαιέζεη κηα αληαιιαγή απφςεσλ πνπ απνθαιχπηεη ηηο δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο θαη αληηδξάζεηο ησλ καζεηψλ ζην ίδην γεγνλφο. 5. εκεηψζνπλ κεξηθέο θξάζεηο νη νπνίεο πεξηγξάθνπλ έλα «θξίζηκν γεγνλφο» ζηε δσή ηνπο ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ην ζέκα. 6. Φηηάμνπλ έλα έγγξαθν ηδεψλ. Ο εθπαηδεπηηθφο ρσξίδεη έλα πξφβιεκα ζε κεξηθά βήκαηα ή ππνζέκαηα θαη δίλεη ζε θάζε νκάδα έλα θχιιν ραξηί κε έλα απφ απηά ηα ζπζηαηηθά κέξε γξακκέλν ζηελ θνξπθή. Θάζε νκάδα γπξλά ην ραξηί απφ φια ηα κέιε ηεο ηα νπνία γξάθνπλ πάλσ ηηο ηδέεο ηνπο γηα ην ζέκα. Κεηά απφ δέθα ιεπηά, νη νκάδεο αληαιιάζνπλ ραξηηά θαη γξάθνπλ λέεο ηδέεο γηα ην θαηλνχξγην ζέκα. 7. Πξνζδηνξίζνπλ ζηνηρεία είηε απφ ζεηηθή είηε απφ αξλεηηθή ζέζε θαη λα γξάςνπλ ηηο ηδέεο ηνπο ζε έλα ραξηί ην νπνίν έρεη ρσξηζηεί αλαιφγσο ζηε κέζε. Ηδέεο φπσο απηέο κπνξνχλ λα θαζνδεγήζνπλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα δεκηνπξγήζεη θάπνην ζέκα γηα λα μεθηλήζεη ηελ ηερληθή Round Table. 3.1.26. Dyadic Essays Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ ηερληθή, νη καζεηέο γξάθνπλ μερσξηζηά κηα εξψηεζε θαη κηα πξφηππε απάληεζε ζρεηηθά κε κία εξγαζία αλάγλσζεο, δηάιεμε, ή άιιε παξνπζίαζε πεξηερνκέλνπ. ην επφκελν κάζεκα, ηα δεπγάξηα ησλ καζεηψλ αληαιιάζνπλ εξσηήζεηο, γξάθνπλ κηα απάληεζε ζηελ εξψηεζε ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο θαη έπεηηα κνηξάδνπλ, δηαβάδνπλ θαη ζπγθξίλνπλ ηηο πξφηππεο απαληήζεηο κε ηηο δηθέο ηνπο. Ζ ηερληθή Dyadic Essays (Γνθίκηα απφ Γχν) εμαζθεί ηνπο καζεηέο ζην λα αλαγλσξίδνπλ ην πην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ κηαο καζεζηαθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη λα δηαηππψλνπλ θαη λα απαληνχλ εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηε δξαζηεξηφηεηα. Γίλεη επίζεο ζηνπο καζεηέο κηα επθαηξία λα δνθηκάζνπλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο κε ην πξφζζεην πιενλέθηεκα λα έρνπλ κηα πξφηππε απάληεζε γηα λα ζπγθξίλνπλ ηε δηθή ηνπο. Πξνεηνηκαζία Σν λα γξάςεη θάπνηνο κηα θαιή εξψηεζε είλαη κηα δχζθνιε δνπιεηά κε ηελ νπνία δελ είλαη ζπλεζηζκέλνη νη καζεηέο. Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή ζα ιεηηνπξγήζεη θαιχηεξα φηαλ ν εθπαηδεπηηθφο μνδέςεη ιίγν ρξφλν γηα λα κάζεη ζηνπο καζεηέο πψο λα γξάθνπλ θαιέο εξσηήζεηο θαη απαληήζεηο. Πξέπεη λα εμεηάζεη επίζεο ηελ δεκηνπξγία ελφο εληχπνπ κε θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη παξαδείγκαηα εξσηήζεσλ θαη απαληήζεσλ πνπ ζα θαζνξίδεη ην επίπεδν πνιππινθφηεηαο θαη ην βάζνο πνπ πξνζκέλεη ν εθπαηδεπηηθφο. Γηαδηθαζία 1. Έμσ απφ ηελ ηάμε νη καζεηέο πξνζδίδνληαη ζε κία εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα (φπσο κηα εξγαζία αλάγλσζεο, κηα αθξφαζε δηάιεμεο, ζέαζε κηαο ηαηλίαο) θαη ζθέθηνληαη θαη γξάθνπλ κηα εξψηεζε. 2. ε έλα μερσξηζηφ θχιιν ραξηί, νη καζεηέο εηνηκάδνπλ κηα πξφηππε απάληεζε ζηελ εξψηεζή ηνπο (ζπλήζσο κεξηθέο παξάγξαθνη). 56

3. Οη καζεηέο θέξλνπλ έλα αληίγξαθν ηεο εξψηεζεο καδί κε ηελ πξφηππε απάληεζε ζηελ ηάμε. 4. Οη καζεηέο θάλνπλ δεπγάξηα, αληαιιάζνπλ εξσηήζεηο θαη γξάθνπλ απαληήζεηο. 5. Οη καζεηέο κνηξάδνπλ ηηο πξφηππεο απαληήζεηο θαη ζπγθξίλνπλ θαη αληηπαξαζέηνπλ ηηο απαληήζεηο πνπ γξάςαλε κε ηελ πξφηππε απάληεζε ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο. 6. Οη ζπλεξγάηεο ζπδεηνχλ ηηο απαληήζεηο ηνπο πξψηα γηα ηε κία εξψηεζε θαη κεηά γηα ηελ άιιε θαη δίλνπλ κεγάιε πξνζνρή ζε φκνηεο θαη δηαθνξεηηθέο ηδέεο. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα ζπλζέζνπλ ηελ απάληεζε πνπ δψζαλε ζηελ ηάμε κε ηελ πξφηππε απάληεζε θαη λα θηηάμνπλ κία λέα. Κπνξεί λα βάιεη έλαλ εμσηεξηθφ αλαγλψζηε λα θξίλεη ηηο δχν απαληήζεηο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ηερληθήο σο εξγαζία γηα ην ζπίηη. Αξρηθά, νη καζεηέο γξάθνπλ εξσηήζεηο θαη πξφηππεο απαληήζεηο σο εξγαζία γηα ην ζπίηη. ηελ ηάμε ηελ επφκελε θνξά αληαιιάζνπλ εξσηήζεηο αιιά παίξλνπλ ηηο εξσηήζεηο ζπίηη ηνπο θαη γξάθνπλ εθεί ηηο απαληήζεηο. Ζ ζχγθξηζε ησλ εξσηήζεσλ κπνξεί λα γίλεη είηε εληφο είηε εθηφο ηάμεο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα αμηνινγήζνπλ ν έλαο ηηο απαληήζεηο ηνπ άιινπ. Γίλνληαο ηνπο έλα πιαίζην γηα λα θηλεζνχλ βαζηζκέλνη ζε απηφ. Ζ ηερληθή απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Test-Taking Teams, έηζη νη καζεηέο ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ηερληθή Dyadic Essays γηα λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα έλα επεξρφκελν δηαγψληζκα. 3.1.27. Peer Editing Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Peer Editing (πλεξγαηηθή Δπεμεξγαζία), δεπγάξηα καζεηψλ θξηηηθάξνπλ θαη παξέρνπλ ζπληαθηηθή αλάδξαζε γηα ηα δνθίκηα, ηηο αλαθνξέο, ηα επηρεηξήκαηα, ηηο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο, ή άιιεο εξγαζίεο πνπ απαηηνχλ ζπγγξαθή. Ζ ηερληθή απηή βνεζά ζην λα κάζνπλ νη καζεηέο πψο λα πξνζδηνξίδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαιήο θαη ηεο θαθήο ζπγγξαθήο ζηηο εξγαζίεο ησλ άιισλ θαη έηζη λα αλαπηχμνπλ ζεκαληηθέο δεμηφηεηεο αμηνιφγεζεο ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα εθαξκφζνπλ ζηα δηθά ηνπο γξαπηά. Δπίζεο εθνδηάδεη ηνπο καζεηέο κε επνηθνδνκεηηθή θξηηηθή ψζηε λα βειηηψλνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο πξηλ ηηο παξαδψζνπλ γηα βαζκνιφγεζε. Πξνεηνηκαζία Οη καζεηέο δελ είλαη πάληα ηθαλνί λα αμηνινγήζνπλ έλα έγγξαθν, γηα απηφ ρξεηάδνληαη εμάζθεζε θαη θαζνδήγεζε ζην πνηα πξάγκαηα πξέπεη λα πξνζέρνπλ θαη πψο λα θάλνπλ δνκεκέλα ζπληαθηηθά ζρφιηα. Γηα δηεπθνιπλζεί ε επεμεξγαζία θαη ν έιεγρνο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη κηα θφξκα αμηνιφγεζεο ε νπνία ζα πεξηέρεη φια ηα ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα θνηηάμνπλ νη καζεηέο φηαλ αμηνινγνχλ ν έλαο ηε δνπιεηά ηνπ άιινπ. Γηαδηθαζία 1. Οη καζεηέο δνπιεχνπλ ζε δεπγάξηα θαη πεξηγξάθνπλ κε ηε ζεηξά ηηο ηδέεο ηνπο γηα ην έγγξαθν πνπ πξφθεηηαη λα γξάςνπλ. Όζν ν έλαο καζεηήο πεξηγξάθεη ηηο ηδέεο ηνπ, ν άιινο θξαηά ζεκεηψζεηο, θάλεη εξσηήζεηο θαη δίλεη ζπκβνπιέο. 57

2. Θάζε καζεηήο θάλεη έξεπλα γηα ην έγγξαθφ ηνπ θαη έρεη ηελ πξνζνρή ηνπ κήπσο βξεη πιηθφ πνπ ζα θαλεί ρξήζηκν ζην ζπλεξγάηε ηνπ. 3. Οη καζεηέο ζπληάζζνπλ ηα έγγξαθά ηνπο μερσξηζηά. 4. ε θάζε δεπγάξη νη καζεηέο αληαιιάζνπλ ηα έγγξαθά ηνπο. ηε ζπλέρεηα θάλνπλ ζρφιηα θαη βαζκνινγνχλ ην έγγξαθν κε βάζε ηε θφξκα αμηνιφγεζεο. Δπίζεο γξάθνπλ ζηε θφξκα ην βαζκφ ηνπο γηα θάζε ζηνηρείν πνπ πεξηέρεη. 5. Ο θάζε καζεηήο αλαζεσξεί ην έγγξαθφ ηνπ παίξλνληαο ην απφ ην ζπλεξγάηε ηνπ γηα λα ην κειεηήζεη. 6. Σέινο νη καζεηέο επηζπλάπηνπλ ηε θφξκα αμηνιφγεζεο ζε θάζε έγγξαθν θαη έπεηηα ηα παξαδίδνπλ ζηνλ εθπαηδεπηηθφ γηα αμηνιφγεζε. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θάλεη νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ καζεηψλ ψζηε πεξηζζφηεξα απφ έλα άηνκα λα αμηνινγνχλ ην θάζε έγγξαθν. Κπνξεί λα βάιεη ηνπο ζπλεξγάηεο λα βνεζνχλ ν έλαο ηνλ άιιν ζε φια ηα ζηάδηα νξγάλσζεο ηνπ εγγξάθνπ. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ αξρηθή ζπδήηεζε, ν καζεηήο πνπ αθνχεη, παξάγεη έλα θείκελν γηα λα ην εμεηάζεη απηφο πνπ ζα γξάςεη. Οη ζπλεξγάηεο επίζεο πξνζρεδηάδνπλ ηηο εηζαγσγηθέο παξαγξάθνπο καδί. Απηφ κπνξεί λα απνδεηρζεί αληαγσληζηηθφ γηα ηνπο καζεηέο παξφιαπηα, απηά ηα δχν βήκαηα κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ λα κεηξηαζηεί ην «θφιιεκα» ησλ καζεηψλ φηαλ ζπλαληνχλ κηα ιεπθή ζειίδα (Millis & Cottell, 1998, ζει.116). Ζ δηαδηθαζία κπνξεί λα επεθηαζεί κε ην λα θάλνπλ νη καζεηέο δχν ζπλφδνπο επεμεξγαζίαο θαη αμηνιφγεζεο γηα θάζε έγγξαθν. Έηζη νη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα αλαζεσξήζνπλ ηα έγγξαθά ηνπο δχν θνξέο πξηλ ηελ ηειηθή αμηνιφγεζε. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βάιεη ηνπο καζεηέο λα παξαδίδνπλ ηφζν ηα πξφρεηξα φζν θαη ηα επεμεξγαζκέλα έγγξαθά ηνπο γηα λα κπνξεί λα εμαθξηβψζεη θαη λα αμηνινγήζεη ηελ πξφνδν ηνπο. Ζ ηερληθή απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ιηγφηεξν ηππηθά. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα αληαιιάζνπλ ηα γξαπηά ηνπο κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο γηα λα πάξνπλ ηε γλψκε ηνπο, ρσξίο λα ζπκπιεξψλεηαη ε θφξκα αμηνιφγεζεο θαη ρσξίο λα μνδεχεηαη ζεκαληηθφο ρξφλνο ζηελ επεμεξγαζία θαη δηφξζσζε. Καδί κε ηα ζρφιηα ησλ καζεηψλ γηα ην έγγξαθν ηνπ ζπλεξγάηε ηνπο, κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα παξαδίδνπλ θαη ηηο απνθξίζεηο ηνπο ζηα ζρφιηα ηνλίδνληαο γηαηί αθνινχζεζαλ ή γηαηί φρη ηε ζπκβνπιή ηνπ ζπκκαζεηή ηνπο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βαζκνινγεί θάζε θνκκάηη ηεο εξγαζίαο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα δψζεη έλα βαζκφ γηα ην αξρηθφ έγγξαθν, γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπ απφ ηνπο ζπλεξγάηεο θαη γηα ηελ ηειηθή ζχλζεζε. Κπνξνχλ επίζεο λα βαζκνινγεζνχλ νη καζεηέο θαη γηα ην πψο απνθξίζεθαλ ζε απηά πνπ ηνπο πξφηεηλαλ νη ζπλεξγάηεο ηνπο. 3.1.28. Collaborative Writing Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ηελ ηερληθή Collaborative Writing (πλεξγαηηθή πγγξαθή), δεπγάξηα ή ηξηάδεο καζεηψλ γξάθνπλ καδί έλα επίζεκν έγγξαθν. Θάζε καζεηήο ζπλεηζθέξεη ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο: κε ην λα ζθέπηεηαη ηδέεο, ζπγθεληξψλνληαο θαη νξγαλψλνληαο πιεξνθνξία θαη 58

πξνζρεδηάδνληαο, αλαζεσξψληαο θαη ζπληάζζνληαο ην έγγξαθν. Σν λα δνπιεχνπλ νη καζεηέο καδί ηνπο βνεζά λα κάζνπλ θαη λα εθηεινχλ ηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο πην απνηειεζκαηηθά. Δπηπξνζζέησο, νη καζεηέο ηππηθά γξάθνπλ θαιχηεξα θαη βιέπνπλ κε κεγαιχηεξε ππεξεθάλεηα ην γξαπηφ ηνπο φηαλ γξάθνπλ γηα θνηλφ ην ζπλεξγαηηθφ ζηνηρείν απηήο ηεο ηερληθήο ηνπο δίλεη έλα ηέηνην θνηλφ. Σέινο, εθφζνλ πνιιά επαγγέικαηα απαηηνχλ ηε ζπλεξγαηηθή γξαθή θεηκέλσλ, απηή ε ηερληθή κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα εξγαζίεο πνπ ζα έρνπλ ζηελ θαξηέξα ηνπο. Πξνεηνηκαζία Ο εθπαηδεπηηθφο πξνεηνηκάδεηαη γηα απηή ηελ ηερληθή φπσο ζα έθαλε θαη γηα κηα νπνηαδήπνηε εξγαζία ζπγγξαθήο θεηκέλνπ. Υσξίδεη ηελ εξγαζία ζε κέξε θαη ηα αλαζέηεη ζε ζπγθεθξηκέλεο κέξεο έηζη ψζηε λα βνεζήζεη ηηο νκάδεο λα δνκήζνπλ ηε δηαδηθαζία ζπγγξαθήο θαη λα κάζνπλ απφ ην θάζε ζηάδην. Γηαδηθαζία 1. Οη καζεηέο θάλνπλ δεπγάξηα ή ηξηάδεο κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ή κε ην λα δηαιέγνπλ κφλνη ηνπο ζπλεξγάηεο θαη έπεηηα παξάγνπλ ηδέεο ζθεπηφκελνη φινη καδί ή δηεμάγνληαο κηα αξρηθή έξεπλα. 2. Οη καζεηέο νξγαλψλνπλ καδί ηηο ηδέεο ηνπο θαη δεκηνπξγνχλ έλα ζρεδηάγξακκα. 3. ηε ζπλέρεηα ρσξίδνπλ ην ζρεδηάγξακκα, επηιέγνληαο ή αλαζέηνληαο ηκήκαηα γηα θάζε καζεηή γηα λα γξάςεη ν θαζέλαο έλα πξφρεηξν θείκελν. 4. Οη καζεηέο δηαβάδνπλ ηα αξρηθά θείκελα πνπ έγξαςαλ θαη ζπδεηνχλ θαη επηιχνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζην χθνο, ην πεξηερφκελν θαη ηνλ ηξφπν ηνπο. 5. Οη νκάδεο ελψλνπλ ηα μερσξηζηά θνκκάηηα ζε έλα απιφ αξρείν. 6. ηε ζπλέρεηα αλαζεσξνχλ θαη επεμεξγάδνληαη ηε δνπιεηά ηνπο, ειέγρνληαο ην πεξηερφκελν θαη ηε ζαθήλεηά ηεο θαζψο επίζεο θαη ηε γξακκαηηθή, ηελ νξζνγξαθία θαη ηε ζηίμε. 7. Κεηά ηελ ηειηθή επεμεξγαζία, νη νκάδεο παξαδίδνπλ ηα έγγξαθά ηνπο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ γηα αμηνιφγεζε. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε πνιιέο άιιεο θαη λα δεκηνπξγεζεί έηζη κηα πεξηεθηηθή ζπλεξγαηηθή εκπεηξία. Γηα παξάδεηγκα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα ζθεθηνχλ ηδέεο κε ηελ ηερληθή Round Robin, λα ηηο νξγαλψζνπλ κε ηελ ηερληθή Affinity Grouping ή ηελ Word Webs θαη λα εξεπλήζνπλ ην ζέκα κε ηελ Critical Debate ή κε ηελ Group Investigation. Όηαλ νινθιεξσζεί ην έγγξαθν, νη καζεηέο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ ηερληθή Peer Editing θαη/ή ηελ Paper Seminar. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ζέζεη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηε ζπγγξαθή ηνπ θεηκέλνπ θαη λα αλαζέζεη δηαθνξεηηθνχο βαζκνχο γηα θάζε ζηάδην ηεο δνπιεηάο ησλ καζεηψλ. 3.1.29. Team Anthologies Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηελ ηερληθή, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ ζπληάζζνπλ, ζρνιηάδνπλ, πξνεηνηκάδνπλ θαη εθηππψλνπλ έλα αλζνιφγην κε ζέκαηα ζρεηηθά ηνπ καζήκαηνο. Ζ ηερληθή Team Anthologies (Οκαδηθά Αλζνιφγηα) παξέρεη κηα νξγαλσηηθή δνκή γηα ηνπο καζεηέο γηα λα εξεπλήζνπλ έλα ζέκα, λα δηαβάζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ ηα πην ζεκαληηθά ζηνηρεία απηνχ ηνπ ζέκαηνο θαη λα πεξηγξάςνπλ θαη λα εθηππψζνπλ ηελ πιεξνθνξία ζε κηα ρξήζηκε ζπιινγή κε πεγέο. Βαζηθά, 59

επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα βηψζνπλ ηελ εκπεηξία ηεο έξεπλαο ρσξίο λα ρξεηαζηεί λα γξάςνπλ έλα επίζεκν εξεπλεηηθφ έγγξαθν. Πξνεηνηκαζία Σν επίπεδν ηεο πξνεηνηκαζίαο ζε απηή ηελ ηερληθή εμαξηάηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ. Αλ νη καζεηέο είλαη αξράξηνη ζηελ έξεπλα θαη ηηο επηζηήκεο, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ηνπο δψζεη παξαδείγκαηα απφ θαηάιιεια αληηθείκελα. Αλ νη καζεηέο έρνπλ θάπνην ππφβαζξν γλψζεσλ ζηνλ ηνκέα θαη έρνπλ εκπεηξία απφ εξεπλεηηθά έγγξαθα, ηφηε ν εθπαηδεπηηθφο απιά δεκηνπξγεί έλα ρξνληθφ πιαίζην ην νπνίν ζέηεη ηα ρξνληθά πεξηζψξηα έηζη ψζηε λα βνεζεζεί ν ίδηνο αιιά θαη νη καζεηέο ζηε δηαρείξηζε ησλ δηαθφξσλ βεκάησλ. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο νξγαλψλεη ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ θαη ηνπο θαζνδεγεί θαζψο πξνζδηνξίδνπλ έλα θαηάιιειν ζέκα γηα έξεπλα. 2. Οη νκάδεο ρσξίδνληαη θαη θάζε καζεηήο μερσξηζηά εξεπλά θαη θαζνξίδεη πέληε κε δέθα απφ ηηο πην ζεκαληηθέο πεγέο γηα ην ζέκα. 3. Οη νκάδεο ελψλνληαη θαη πάιη θαη ζπιιέγνπλ ηηο βηβιηνγξαθίεο πνπ βξήθαλ θαη ηα ηέζζεξα κέιε θαη παίξλνπλ αξρηθέο απνθάζεηο γηα ηε ζρεηηθφηεηα θαη ην θχξνο ηεο θάζε πεγήο αθήλνληαο απηέο πνπ ζεσξνχλ φηη δελ έρνπλ κεγάιε αμία θαη ζηνρεχνληαο ζηε ζχλζεζε ελφο αλζνινγίνπ κε πεξίπνπ δέθα παξαζέκαηα. 4. Οη νκάδεο ρσξίδνληαη ζε δεπγάξηα θαη αλαζέηνπλ ηε κηζή βηβιηνγξαθία ζε θάζε δεπγάξη. 5. Σα δεπγάξηα ρσξίδνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηε βηβιηνγξαθία ζηε κέζε θαη θάζε καζεηήο παίξλεη έλα κέξνο. 6. Θάζε καζεηήο γξάθεη θαη θσηνηππεί κηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή γηα θάζε πεγή. 7. Σα δεπγάξηα ελψλνληαη θαη αληαιιάζνπλ, δηαβάδνπλ θαη αμηνινγνχλ ν έλαο ην θείκελν ηνπ άιινπ ςάρλνληαο απνθιίλνπζεο θαη ζπγθιίλνπζεο ηδέεο θαη ζθέςεηο θαη δεκηνπξγνχλ έπεηηα καδί έλα ζχλζεην ζρνιηαζκφ γηα ηηο πεγέο ηεο κηζήο βηβιηνγξαθίαο πνπ έρνπλ. 8. Σα δεπγάξηα ελψλνληαη ζηελ αξρηθή ηεηξάδα θαη εηνηκάδνπλ ηε δνπιεηά ηνπο γηα παξάδνζε πξνζζέηνληαο έλα εμψθπιιν, εηζαγσγή (κε κηα αλαθνξά γηα ην ζηφρν θαη ηελ αμία ηνπ αλζνιφγηνπ γηα ην θνηλφ πνπ πξννξίδεηαη) θαη έλαλ επίινγν (κε πξνηεηλφκελεο εθαξκνγέο ηνπ αλζνιφγηνπ, αλαπάληεηεο εξσηήζεηο θαη πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα). 9. Οη νκάδεο παξαδίδνπλ ηα αλζνιφγηα ηνπο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αλ ν ρξφλνο είλαη πεξηνξηζκέλνο, κπνξεί λα αγλνεζεί ην θνκκάηη ησλ αλζνινγίσλ απηήο ηεο ηερληθήο θαη νη καζεηέο απιά λα δεκηνπξγήζνπλ κηα βηβιηνγξαθία. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα κεηψζεη ην ρξφλν θαη ηελ πξνζπάζεηα ησλ καζεηψλ αθφκα πεξηζζφηεξν αλ έρεη ηηο πεγέο δηαζέζηκεο ζε θάπνηα βηβιηνζήθε. ε θάζε πεξίπησζε ηα δεπγάξηα ησλ καζεηψλ εμεηάδνπλ ηα ίδηα άξζξα, θεθάιαηα ή ζεκαηηθέο πεξηνρέο θαη αληαιιάζνπλ ζεκεηψζεηο γηα αλάγλσζε θαη αμηνιφγεζε. Οη καζεηέο ζπδεηνχλ ηα ζεκαληηθά ζεκεία θαη ςάρλνπλ γηα ζπγθιίλνπζεο θαη απνθιίλνπζεο ηδέεο θαη ζθέςεηο. Έπεηηα καδί εηνηκάδνπλ έλα ζχλζεην ζρνιηαζκφ ν νπνίνο ζπλνςίδεη θάζε άξζξν, θεθάιαην ή έλλνηα. Αληί γηα ηε δεκηνπξγία ελφο αλζνινγίνπ, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη καζεηέο ηε δηαδηθαζία απηή γηα λα θηηάμνπλ έλα αξρείν, θαηάινγν, ζπιινγή, επηηνκή, γισζζάξη, εγρεηξίδην, θσηνγξαθηθφ δνθίκην θ.α. (Bull, Montgomery & Kimball, 1999). Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα επεθηείλεη απηή ηελ ηερληθή ζπλδπάδνληάο ηελ κε άιιεο. Γηα παξάδεηγκα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα αλζνιφγηά ηνπο σο βάζε 60

γηα λα γξάςνπλ έλα έγγξαθν ( Collaborative Writing ). Ή λα δεκηνπξγήζνπλ ηα αλζνιφγηά ηνπο γηα λα ππνζηεξίμνπλ ην δηδαθηηθφ ξφιν ηνπο ζηελ ηερληθή Jigsaw. 3.1.30. Paper Seminar Πεξηγξαθή θαη ηφρνο ε απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή, έλαο καζεηήο θάλεη επίζεκε παξνπζίαζε ελφο γλήζηνπ εξεπλεηηθνχ εγγξάθνπ ζε κηα κηθξή νκάδα αηφκσλ. Κέζα ζηελ νκάδα, έλαο ή δχν καζεηέο ιεηηνπξγνχλ ζαλ επίζεκνη εξσηψκελνη ηνπ εγγξάθνπ. Ζ ππφινηπε νκάδα εκπιέθεηαη ζε κηα ζπδήηεζε γηα ηα πεξηερφκελά ηνπ θαη ηελ εξκελεία ηνπ θαη ηνλίδνπλ ππνζέζεηο θαη ζεκαζίεο. Ζ ηερληθή Paper Seminar (εκηλάξην Δξγαζηψλ) παξέρεη έλα πιαίζην ζηηο νκάδεο γηα λα εκπιαθνχλ ζε ζπδήηεζε θαη λα αληαιιάμνπλ θαη λα εμεηάζνπλ ηδέεο πνπ νη καζεηέο βξήθαλ απφ ηελ έξεπλά ηνπο ή απφ ηελ αλάγλσζε ηνπ εγγξάθνπ. Δπίζεο δίλεη πξνζνρή θαη αλάδξαζε ζηε δνπιεηά ησλ καζεηψλ θαζψο απνθεχγεηαη νη πνιιαπιέο παξνπζηάζεηο ηνπο ζε φιε ηελ ηάμε λα γίλνπλ καθξνζθειήο θαη θνπξαζηηθέο. Πξνεηνηκαζία Δθπαηδεπηηθνί: Αλαζέηνπλ θαη επηβιέπνπλ ηε ζπγγξαθή ησλ εγγξάθσλ θαη πξνζδηνξίδνπλ έλα ρξνληθφ πιαίζην ζην νπνίν νη καζεηέο ζα πξνεηνηκαζηνχλ θαη ζα δηεμάγνπλ ην ζεκηλάξην. Γίλνπλ ζηνπο καζεηέο νδεγίεο πψο λα δηαβάζνπλ πξνζερηηθά ην εξεπλεηηθφ έγγξαθν θαη εηνηκάδνπλ κηα επίζεκε απάληεζε. ρεδηάδνπλ γηα αξθεηφ ρξφλν θαζψο απηή ε δξαζηεξηφηεηα ίζσο ρξεηαζηεί λα ρσξηζηεί ζε κεξηθέο ζπλεδξίεο. Γηα παξάδεηγκα, ην έγγξαθν ηνπ θάζε καζεηή ζα πάξεη πεξίπνπ 40 ιεπηά. Γηα κηα νκάδα ησλ ηεζζάξσλ, απηφ ζεκαίλεη 160 ιεπηά. Σν θαιχηεξν είλαη λα παξνπζηάδνληαη έλα ή δχν έγγξαθα ζε θάζε ζπλεδξία. Καζεηέο (πνπ παξνπζηάδνπλ): Γξάθνπλ ην έγγξαθν, κνηξάδνπλ αληίγξαθα ζηα κέιε ηεο νκάδαο θαη νξγαλψλνπλ παξαηεξήζεηο γηα πέληε κε δέθα ιεπηά ιεθηηθήο ζχλνςεο ηνπ εγγξάθνπ ζηελ νκάδα. Δξσηψκελνη: Γηαβάδνπλ ην έγγξαθν, θξαηάλε ζεκεηψζεηο θαη δηαηππψλνπλ ζεκαληηθέο εξσηήζεηο ζηελ νκάδα γηα ζπδήηεζε. Κέιε Οκάδαο: Γηαβάδνπλ ην έγγξαθν, ζεκεηψλνπλ ζην θείκελν ελδηαθέξνληα απνζπάζκαηα θαη γξάθνπλ εξσηήζεηο θαη ζρφιηα γηα ζπδήηεζε. Γηαδηθαζία 1. Ο εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί νκάδεο καζεηψλ θαη ηνπο ιέεη φηη φινη ζα απνθξηζνχλ επίζεκα θαη αλεπίζεκα ζηα έγγξαθα ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο. 2. Απνθαζίδεη πνηνο ζα είλαη ν επίζεκνο εξσηψκελνο γηα θάζε έγγξαθν. Γηα νκάδεο ησλ ηεζζάξσλ, αλαζέηεη έλαλ επίζεκν εξσηψκελν γηα νκάδεο ησλ έμη αλαζέηεη δχν. 3. Δμεγεί ζηνπο καζεηέο ην ρξνληθφ πιαίζην θαη ηηο εξγαζίεο. 4. Σε κέξα ηνπ ζεκηλαξίνπ παξνπζίαζεο, ν εθπαηδεπηηθφο δίλεη ζηνπο πξψηνπο καζεηέο ρξφλν γηα λα παξνπζηάζνπλ επίζεκα ηα έγγξαθά ηνπο ζηηο νκάδεο ηνπο (πεξίπνπ πέληε κε δέθα ιεπηά). 5. Αθήλεη ηνπο εξσηψκελνπο λα απαληήζνπλ (πεξίπνπ δέθα ιεπηά). 6. Γίλεη ζηηο νκάδεο ρξφλν λα ζπδεηήζνπλ γηα ην έγγξαθν (πεξίπνπ είθνζη ιεπηά). 7. Αθνινπζεί ηελ ίδηα δηαδηθαζία θαη γηα ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο πνπ παξνπζηάδνπλ. Παξαιιαγέο θαη Δπεθηάζεηο Αληί λα γξάςνπλ έλα έγγξαθν, νη καζεηέο κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ κηα ζπιινγή απφ θείκελα ή άξζξα. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνλ θάζε καζεηή λα εηνηκάζεη κηα πξνθνξηθή παξνπζίαζε ηεο αλάιπζεο ή ηεο εξκελείαο ηνπ γηα έλα απφ ηα άξζξα πνπ δηάβαζε. Ο βαζηθφο εξσηψκελνο κπνξεί λα δψζεη ηελ αξρηθή αλάδξαζε θαη έπεηηα φιε ε νκάδα λα ζπδεηήζεη ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ καζεηή πνπ παξνπζίαζε. 61

Απηή ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα δψζεη αλάδξαζε ζηνπο καζεηέο ζρεηηθά κε άιια είδε εξγαζηψλ, φπσο δσγξαθηέο, κνπζηθέο ζπλζέζεηο ή παξαζηάζεηο θ.α. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ζπλδπάζεη απηή ηε ζπλεξγαηηθή ηερληθή κε άιιεο, φπσο ηελ ηερληθή Case Study ή ηελ Collaborative Writing γηα κηα εθηεηακέλε ζπλεξγαηηθή εκπεηξία. 62

4. SECOND LIFE PLATFORM 4.1. Πεξηγξαθή ηεο πιαηθόξκαο ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη κηα γεληθή πεξηγξαθή ηεο πιαηθφξκαο Second Life ζηελ νπνία πινπνηήζεθε ε ζπλεξγαηηθή ηερληθή Fishbowl. Παξνπζηάδνληαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη δπλαηφηεηεο ηεο πιαηθφξκαο θαζψο επίζεο θαη γεληθφηεξα ζηνηρεία πνπ ηελ αθνξνχλ. 4.1.1. Δηζαγσγή Σν Second Life είλαη έλαο εηθνληθφο θφζκνο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ εηαηξία Linden Lab. Έλα δσξεάλ πξφγξακκα πνπ νλνκάδεηαη Second Life Viewer επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο ηνπ, πνπ νλνκάδνληαη «Θάηνηθνη» λα δηαδξνχλ κεηαμχ ηνπο κέζσ εηθνληθψλ εθπξνζψπσλ (avatar). Οη θάηνηθνη κπνξνχλ λα εμεξεπλήζνπλ, λα γλσξίζνπλ άιινπο θάηνηθνπο, λα εγθιηκαηηζηνχλ, λα ζπκκεηέρνπλ ζε αηνκηθέο θαη νκαδηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη λα δεκηνπξγήζνπλ αιιά θαη λα εκπνξεπηνχλ εηθνληθά αγαζά θαη ππεξεζίεο κε θάπνηνλ άιιν, ή λα ηαμηδεχνπλ ζηνλ εηθνληθφ θφζκν. Σν Second Life είλαη γηα ελήιηθεο, ελψ ην Teen Second Life είλαη γηα αλήιηθα άηνκα ειηθίαο απφ 13 κέρξη 17. Γηα ηε δεκηνπξγία αληηθεηκέλσλ κέζα ζηνλ εηθνληθφ θφζκν, παξέρεηαη απφ ην Second Life έλα εξγαιείν ηξηζδηάζηαηεο κνληεινπνίεζεο βαζηζκέλν ζε βαζηθά γεσκεηξηθά ζρήκαηα. Απηφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Linden Scripting Language ε νπνία είλαη ε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ Second Life θαη απνδίδεη ιεηηνπξγηθφηεηα ζηα εηθνληθά αληηθείκελα. Πεξηζζφηεξν πνιχπινθα αληηθείκελα, πθέο, animations θαη ρεηξνλνκίεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ κε εμσηεξηθφ ινγηζκηθφ. Σν Second Life δηαζθαιίδεη φηη θάζε ρξήζηεο έρεη θαηνρχξσζε πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο γηα θαζεηί πνπ ζα δεκηνπξγήζεη θαη επίζεο ην ζχζηεκα «Πειάηεο-Δμππεξεηεηήο» ηνπ παξέρεη δηαρείξηζε ςεθηαθψλ δηθαησκάησλ. 4.1.2. Ηζηνξηθά ηνηρεία Σν 1999, ν Philip Rosedale (γλσζηφηεξνο σο Philip Linden) ίδξπζε ηελ εηαηξία Linden Lab. Ζ αξρηθή ελαζρφιεζε ηνπ ήηαλ ε δεκηνπξγία εμνπιηζκνχ πνπ ζα επέηξεπε ζηνπο ρξήζηεο ηελ πιήξε εκβχζηζή ηνπο ζε έλαλ εηθνληθφ θφζκν. Κε ηνλ θαηξφ φκσο νδεγήζεθε ζηε δεκηνπξγία ηνπ ινγηζκηθνχ Linden World, ζην νπνίν νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε παηρλίδηα θαη ζε θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζε έλα ηξηζδηάζηαην εηθνληθφ πεξηβάιινλ. Απηή ε πξνζπάζεηα θαηέιεμε ζην ρξεζηνθεληξηθφ Second Life (SL) ην νπνίν ζήκεξα αξηζκεί πάλσ απφ 15 εθαηνκκχξηα ινγαξηαζκνχο. Ζ θχζε ηνπ SL ζπδεηείηαη ζπρλά θαζψο δε κπνξεί λα μεθαζαξηζηεί εάλ είλαη απνθιεηζηηθά έλαο εηθνληθφο θφζκνο, έλα παηρλίδη ή έλα ινγηζκηθφ επηθνηλσλίαο. ε αληίζεζε κε έλα παξαδνζηαθφ παηρλίδη ππνινγηζηή, ην SL δελ έρεη θάπνηνλ πξνζρεδηαζκέλν ζηφρν θαη νχηε κεραληζκνχο δξάζεο θαη θαλφλεο. Δπίζεο ζε αληίζεζε κε έλα παξαδνζηαθφ ινγηζκηθφ επηθνηλσλίαο, ην SL πεξηέρεη έλαλ επεθηάζηκν θφζκν πνπ κπνξεί λα ηνλ εμεξεπλήζεη θαλείο θαζψο θαη λα δηαδξάζεη καδί ηνπ. Παξφιαπηα νη πεξηζζφηεξνη ρξήζηεο ηνπ SL ην ρξεζηκνπνηνχλ θπξίσο σο κέζν ςπραγσγίαο θαη γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ απηνχο ε δπλαηφηεηα λα αιιειεπηδξάο κε άιινπο ρξήζηεο είλαη βαζηθή γηα απηφ. 4.1.3. Υξήζηεο θαη Δηθνληθνί Δθπξφζσπνη Γελ ππάξρεη θακηά ρξέσζε γηα ηε δεκηνπξγία ινγαξηαζκνχ θαη γηα ηε ρξήζε ηνπ SL γηα νπνηνδήπνηε ρξνληθφ δηάζηεκα. Ζ εηαηξία Linden Lab έρεη ην δηθαίσκα λα ρξεψλεη γηα ηε δεκηνπξγία κεγάινπ αξηζκνχ απφ ινγαξηαζκνχο γηα έλα κφλν άηνκν αιιά πξνο ην παξφλ δελ ην θάλεη. Ζ Premium ζπκκεηνρή ζην SL (9.95 $ ην κήλα) επηηξέπεη ηελ πξφζβαζε ζε πςειφ επίπεδν παξνρήο ηερληθήο ππνζηήξημεο θαη παξέρεη έλα κηζζφ ζε ρξήκαηα ηνπ SL ηεο ηάμεο ησλ 300 L$ ηελ εβδνκάδα. 63

Οη εηθνληθνί εθπξφζσπνη κπνξνχλ λα πάξνπλ νπνηαδήπνηε κνξθή επηιέμεη ν ρξήζηεο, φπσο δψν, ιαραληθφ ή αληηθείκελν αιιά θαη αλζξψπηλε κνξθή πνπ κνηάδεη ζπλήζσο ζηνλ ρξήζηε πνπ αληηπξνζσπεχεη. Έλαο απιφο ινγαξηαζκφο ρξήζηε κπνξεί λα έρεη κφλν έλαλ εηθνληθφ εθπξφζσπν ηε θνξά αλ θαη ε κνξθή ηνπ κπνξεί λα αιιάμεη φζεο θνξέο ζέιεη ν ρξήζηεο. Έλαο απιφο ρξήζηεο κπνξεί λα έρεη πνιινχο ινγαξηαζκνχο θαη λα εκθαλίδεηαη έηζη ζαλ πνιινί θάηνηθνη. Οη εηθνληθνί εθπξφζσπνη κπνξνχλ λα επηθνηλσλήζνπλ κέζσ ελφο εγγελνχο ηνπηθνχ chat πνπ δηαζέηεη ην SL ή κέζσ ηεο αληαιιαγήο άκεζσλ κελπκάησλ. Σν chat ρξεζηκνπνηείηε γηα ηνπηθέο ζπδεηήζεηο αλάκεζα ζε δχν ή πεξηζζφηεξνπο ρξήζηεο θαη είλαη εκθαλέο ζε θάζε ρξήζηε εληφο θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο απφζηαζεο. Ζ αληαιιαγή άκεζσλ κελπκάησλ ρξεζηκνπνηείηε γηα ηδησηηθέο ζπδεηήζεηο είηε κεηαμχ δχν ρξεζηψλ είηε κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο νκάδαο είηε αθφκε κεηαμχ αληηθεηκέλσλ θαη ρξεζηψλ. ε αληίζεζε κε ην chat, ε αληαιιαγή άκεζσλ κελπκάησλ δελ εμαξηάηαη απφ ηελ απφζηαζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη νη ζπλνκηιεηέο. ηηο ηειεπηαίεο εθδφζεηο, ην ηνπηθφ chat, ην θσλεηηθφ chat θαη ε αληαιιαγή άκεζσλ κελπκάησλ είλαη δηαζέζηκα ζην θεληξηθφ menu ηνπ SL κε ηε ρξήζε ηερλνινγίαο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηε Vivox, πνπ παξέρεη παξφκνηεο ππεξεζίεο θαη ζε άιινπο εηθνληθνχο θφζκνπο. Σα άκεζα κελχκαηα κπνξνχλ λα ζηέιλνληαη ζην email ησλ ρξεζηψλ φηαλ απηνί δελ είλαη ζηνλ εηθνληθφ θφζκν αιιά ην κέγεζνο ηνπο δελ πξέπεη λα μεπεξλά ηα 4 KB. Δηθόλα 1. Έλαο ρξήζηεο θαη ν εηθνληθόο ηνπ εθπξόζωπνο ζην Second Life. 4.1.4. Δλεκεξφηεηα Δηθνληθνχ Υψξνπ Σν Second Life παξέρεη πνηθίιεο επηινγέο ζηνλ ρξήζηε, ψζηε λα είλαη ελήκεξνο γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ ρψξνπ θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ. Βαζηθφ ζηνηρείν ελεκεξφηεηαο είλαη, αζθαιψο, ε θάκεξα, ε νπνία επηηξέπεη έλαλ πνιχ επέιηθην ρεηξηζκφ. πγθεθξηκέλα, κπνξεί λα κεηαθηλεζεί ειεχζεξα ζην ρψξν ζε κηα αθηίλα πνιιψλ δεθάδσλ κέηξσλ (ηα κέηξα ζην Second Life έρνπλ αληηζηνηρία κε ην χςνο ησλ αλζξψπσλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έλαο κέζνο άλζξσπνο ζην Second Life έρεη χςνο 1,75 κέηξα). Δπηπιένλ ε θάκεξα κπνξεί λα «θιεηδψζεη», κε ην ζπλδπαζκφ ηνπ πιήθηξνπ <Alt> θαη θιηθ, πάλσ ζε κηα 64

νπνηαδήπνηε νληφηεηα θαη λα ηελ αθνινπζεί θαζψο απηή θηλείηαη ζην ρψξν. ε θάζε πεξίπησζε ε θάκεξα κπνξεί λα εζηηάζεη θαη λα πεξηζηξαθεί γχξσ απφ ην αληηθείκελν ζηφρν. Γηα κηα πην ζπλνιηθή εηθφλα ηνπ ρψξνπ, πξνζθέξνληαη 2 είδε ραξηψλ. Ο κίλη ράξηεο θαη ν ράξηεο ηνπ θφζκνπ. Ο κίλη ράξηεο επηηξέπεη ζην ρξήζηε λα δεη κε ζηίγκαηα πφζνη ρξήζηεο βξίζθνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν «λεζί» ηνπ Second Life. Ο ράξηεο ηνπ θφζκνπ δείρλεη φια ηα λεζηά ηνπ Second Life, καδί κε πιεξνθνξίεο γηα δεκνθηιείο πξννξηζκνχο. Δηθόλα 2. Ο κίλη ράξηεο ηνπ Second Life. Δηθόλα 3. Ο ράξηεο ηνπ θόζκνπ ζην Second Life. ηελ ελεκεξφηεηα ησλ ζπλεξγαηψλ κπνξεί λα εληζρχζνπλ δηάθνξα εξγαιεία ξαληάξ πνπ επηζπλάπηνληαη ζηελ πξνζσπηθή νζφλε (HUD Head Up Display) ηνπ θάζε ρξήζηε. Δπίζεο ε 65

ελεκεξφηεηα βειηηψλεηαη απφ ηηο ρεηξνλνκίεο, νη νπνίεο κάιηζηα θαηαγξάθνληαη ζην ηζηνξηθφ ηνπ δεκφζηνπ θαλαιηνχ επηθνηλσλίαο. ην ηζηνξηθφ απηφ κπνξνχλ λα θαηαγξαθνχλ θαη ελέξγεηεο ησλ ρξεζηψλ πάλσ ζηα αληηθείκελα, εθφζνλ απηά αληηδξνχλ «κηιψληαο» ζην δεκφζην θαλάιη. Όιεο νη αιιειεπηδξάζεηο ησλ ρξεζηψλ κε ηα αληηθείκελα γίλνληαη αληηιεπηέο απφ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ πξνζψπνπ πξνο ην αληηθείκελν θαη κηα δηαθεθνκκέλε αθηίλα πνπ μεθηλά απφ ην ρέξη ηνπ ελεξγνχληα θαη θαηαιήγεη ζην θέληξν ηνπ αληηθεηκέλνπ. Tέινο, ε δξαζηεξηφηεηα ησλ ρξεζηψλ κπνξεί λα απνηππσζεί ζε ζηηγκηφηππα ή βίληεν κε ηε ρξήζε ελζσκαησκέλσλ ιεηηνπξγηψλ ηεο πιαηθφξκαο. 4.1.5. Οηθνλνκία Σν SL δηαζέηεη δηθφ ηνπ λφκηζκα, ην Linden Dollar (L$). Κε ηα ρξήκαηα κπνξεί θάπνηνο λα πνπιήζεη, λα αγνξάζεη, λα λνηθηάζεη ή λα εκπνξεπηεί αληηθείκελα, ππεξεζίεο θαη γε κε άιινπο. ηα εηθνληθά αληηθείκελα πεξηιακβάλνληαη θηίξηα, νρήκαηα, ζπζθεπέο θάζε είδνπο, θηλήζεηο, ξνπρηζκφο, δέξκα, καιιηά, θνζκήκαηα, έξγα ηέρλεο θ.α. ηηο ππεξεζίεο πεξηιακβάλνληαη ε ςπραγσγία, δηαρείξηζε εηαηξηψλ, δεκηνπξγία αληηθεηκέλσλ θ.α. Σα Linden Dollars κπνξνχλ λα αγνξαζηνχλ κε ακεξηθάληθα δνιάξηα θαζψο θαη κε άιια λνκίζκαηα κέζσ ηνπ LindenX ζπζηήκαηνο πνπ παξέρεηαη απφ ηελ Linden Lab, απφ αλεμάξηεηνπο νξγαληζκνχο φπσο ε VirWox θαη ε MaxMoney ή απφ άιινπο ρξήζηεο. Σα ρξήκαηα πνπ απνθηά ε εηαηξία απφ ηελ πψιεζε ησλ Linden δνιαξίσλ ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ηα έμνδα ηνπ ίδηνπ ηνπ Second Life, κφλν έλαο ζρεηηθά κηθξφο αξηζκφο ρξεζηψλ βγάδεη κεγάια πνζά ρξεκάησλ απφ ηνλ θφζκν. χκθσλα κε πιεξνθνξίεο πνπ έδσζε ε Linden Lab, πεξίπνπ 64000 ρξήζηεο είραλ θέξδνο απφ ην SL ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2009 απφ ηνπο νπνίνπο νη 38524 πήξαλ ιηγφηεξα απφ 10 δνιάξηα ελψ 233 πήξαλ πεξηζζφηεξα απφ 5000 δνιάξηα. Σα θέξδε πξνέξρνληαλ απφ πσιήζεηο εηθνληθψλ αγαζψλ, απφ ηελ ελνηθίαζε γεο θαη κηαο κεγάιεο γθάκαο ππεξεζηψλ. Σν Κάξηην ηνπ 2009 είρε γίλεη γλσζηφ φηη ππάξρνπλ επηρεηξεκαηίεο ζην Second Life πνπ έρνπλ θέξδε ηεο ηάμεο ηνπ ελφο εθαηνκκπξίνπ δνιαξίσλ ην ρξφλν. Θάπνηεο εηαηξίεο βγάδνπλ ρξήκαηα απφ ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνπλ ζην SL. Παξαδείγκαηα είλαη ε Languagelife.com, Rivers Run Red θαη Beta Technologies. Τπνινγίδεηαη πσο ηα θέξδε ηνπο θηάλνπλ ηα έμη εθαηνκκχξηα δνιάξηα ην ρξφλν. 4.1.6. Ηδηνθηεζία Γεο Ζ Premium ζπκκεηνρή επηηξέπεη ηνπο ρξήζηεο λα θαηέρνπλ εηθνληθή γε, κε ηα πξψηα 512 m 2 απαιιαγκέλα απφ ην θφξν ρξήζεο ηεο. Γελ ππάξρεη άλσ φξην ζην θφξν γηα ηε γε, ζην πςειφηεξν επίπεδν, ν ρξήζηεο πιεξψλεη 195$ γηα ηα πξψηα 65536 m 2 θαη έπεηηα 97,5$ γηα θάζε επηπιένλ 32768 m 2 γεο. Ζ γε αγνξάδεηαη είηε απφ ηε Linden Lab είηε απφ ηδησηηθνχο πσιεηέο. 66

Δηθόλα 4. Δηαηξία πώιεζεο γεο ζην Second Life. Τπάξρνπλ ηέζζεξα είδε πεξηνρψλ γεο, ε βαζηθή, ε ηδησηηθή, ε νηθηαθή θαη ε αλνηρηή. Κηα πεξηνρή θαηαιακβάλεη 65536 m 2. Ζ βαζηθή πεξηνρή απνηειείηαη απφ έλαλ ζπλερφκελν φγθν γεο ελψ ε ηδησηηθή είλαη λεζηά. Ζ αλνηρηή πεξηνρή κπνξεί λα είλαη είηε βαζηθή είηε ηδησηηθή, αιιά ν ρξήζηεο έρεη ιηγφηεξα δηθαηψκαηα ζε απηή ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο. Οη θάηνρνη ηδησηηθήο πεξηνρήο έρνπλ θάπνηεο επηπιένλ δπλαηφηεηεο ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ έρνπλ βαζηθή, φπσο γηα παξάδεηγκα κεγαιχηεξε ηθαλφηεηα λα δηακνξθψζνπλ ην ζρήκα ηνπ εδάθνπο. Οη ρξήζηεο πξέπεη λα έρνπλ κηα δηθή ηνπο πεξηνρή (βαζηθή ή ηδησηηθή) γηα λα κπνξέζνπλ λα αγνξάζνπλ αλνηρηή. Ζ Linden Lab ζπλήζσο πνπιά πεξηνρέο ησλ 65536 m 2 ζε δεκνπξαζίεο. Όηαλ έλαο ρξήζηεο αγνξάζεη γε κπνξεί λα ηελ κεηαπσιήζεη ειεχζεξα θαη λα ηελ ρξεζηκνπνηήζεη γηα νπνηνδήπνηε ζθνπφ πνπ δελ απαγνξεχεηαη απφ ηηο αξρέο ιεηηνπξγίαο ηνπ SL. Οη ρξήζηεο κπνξνχλ επίζεο λα επηιέμνπλ λα αγνξάζνπλ, ή λα λνηθηάζνπλ γε απφ άιιν ρξήζηε αληί γηα ηελ Linden Lab. ε ηδησηηθέο πεξηνρέο επηηξέπεηαη ν ηδηνθηήηεο λα πνπιήζεη γε ζε άιινπο θαη λα θξαηήζεη θαη θάπνηνλ έιεγρν ζε απηήλ φκσο. Οη ρξήζηεο αγνξάδνπλ θαη λνηθηάδνπλ γε απφ νπνπδήπνηε αιινχ αληί γηα ηελ Linden Lab θαζψο έηζη δε ρξεηάδεηαη λα απνθηήζνπλ Premium ζπκκεηνρή θαη νχηε λα πιεξψζνπλ θφξν, αλ θαη ν ηδηνθηήηεο πάιη ζα ηνπο δεηήζεη θάπνην είδνο θφξνπ. Πίλαθαο 3. Γεληθά ηέιε ζην Second Life. Σέινο Όθεινο Γσξεάλ Δγγξαθή, Γεκηνπξγία εηθνληθνχ εθπξνζψπνπ, Θσδηθφο εηζφδνπ, Πξφζβαζε, πκκεηνρή 1$ 266 L$ 0,3$ Φφξνο αλά ζπλαιιαγή γηα θάζε αγνξά Linden δνιαξίσλ 3,5% ηεο ηηκήο Φφξνο αλά ζπλαιιαγή γηα θάζε αγνξά Linden δνιαξίσλ ζπλαιιαγήο 9,99$ / κήλα Premium ζπκκεηνρή 125 $ / αλά κήλα Θαηνρή Γήο 150$ Κεηαθίλεζε λεζηνχ 50$ Κεηνλνκαζία λεζηνχ 100$ Κεηαθνξά ηδηνθηεζίαο λεζηνχ απφ ρξήζηε ζε ρξήζηε 500$ Κνλαδηθφ επψλπκν εηθνληθνχ αληηπξνζψπνπ γηα έλαλ νξγαληζκφ 67

4.1.7. Σερλνινγία Σν SL απνηειείηαη απφ ηνλ viewer πνπ «ηξέρεη» ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ θάζε ρξήζηε θαη απφ κεξηθέο ρηιηάδεο εμππεξεηεηέο πνπ ιεηηνπξγνχλ γηα ηελ Linden Lab δεκηνπξγψληαο κηα αξρηηεθηνληθή «Πειάηε Δμππεξεηεηή». Πειάηεο: H Linden Lab πξνζθέξεη viewers γηα Microsoft Windows 2000/XP/Vista/7, Mac OS X θαη ηηο πεξηζζφηεξεο δηαλνκέο Linux. Ο viewer απνδίδεη ηξηζδηάζηαηα γξαθηθά ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ηερλνινγία OpenGL. Δθφζνλ ν viewer είλαη αλνηρηνχ θψδηθα, νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ηνλ αιιάμνπλ ψζηε λα ηαηξηάδεη θαιχηεξα ζηα δηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. Ζ libsecondlife είλαη αλεμάξηεηε δνπιεηά πνπ πξνζθέξεη κηα βηβιηνζήθε ζπλαξηήζεσλ γηα ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο εμππεξεηεηέο ηνπ SL. H libsecondlife ρξεζηκνπνηνχληαλ επίζεο γηα ηε δεκηνπξγία κε γξαθηθψλ viewers. Δηθόλα 5. Ο viewer πνπ «ηξέρεη» από ηνλ ππνινγηζηή ηνπ θάζε ρξήζηε. Δμππεξεηεηήο: Θάζε πεξηνρή ζην SL «ηξέρεη» ζηνλ έλα ππξήλα απφ έλα πνιππχξελν εμππεξεηεηή. Απηνί νη εμππεξεηεηέο «ηξέρνπλ» ηνλ θψδηθα πνπ απαηηεί ν θφζκνο γηα λα ιεηηνπξγήζεη θαη επίζεο παξέρνπλ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ θαη ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ ππάξρνπλ ζε κηα πεξηνρή. Θάζε εμππεξεηεηήο ρξεζηκνπνηεί πξνζνκνηψζεηο ηεο θπζηθήο γηα λα ειέγρεη ηηο αιιειεπηδξάζεηο φισλ ησλ αληηθεηκέλσλ ζε κηα πεξηνρή. Σα αληηθείκελα κπνξνχλ λα κελ είλαη θπζηθά θαη λα κε θηλνχληαη ή ην αληίζεην. χλζεηα ζρήκαηα κπνξνχλ λα ζπλδεζνχλ καδί ζε νκάδεο πνπ απνηεινχληαη απφ κέρξη 255 απφ απηά. Δπίζεο ν εηθνληθφο αληηπξφζσπνο ηνπ θάζε ρξήζηε αληηκεησπίδεηαη ζαλ έλα θπζηθφ αληηθείκελν ψζηε λα κπνξεί λα αιιειεπηδξάζεη κε άιια θπζηθά αληηθείκελα ζηνλ θφζκν. Απφ ηνλ Απξίιην ηνπ 2008 νη πξνζνκνησηέο ηνπ SL ρξεζηκνπνηνχλ ηε κεραλή θπζηθήο Havok 4 γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ θφζκνπ. Απηή ε κεραλή είλαη ηθαλή λα πξνζνκνηψλεη ρηιηάδεο θπζηθά αληηθείκελα ηαπηφρξνλα. Ζ Linden Lab επηδηψθεη ηε ρξήζε αλνηρηψλ ηερλνινγηθψλ πξνηχπσλ θαη ηε ρξήζε δσξεάλ αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ φπσο ην Apache, Mysql, Squid θαη Linux. Σν ζρέδην είλαη λα κεηαθηλεζνχλ φια ζε αλνηρηά πξφηππα κε ηελ πξνηππνπνίεζε ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ SL. 68

4.2. ρεηηθέο εξγαζίεο θαη έξεπλεο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζην SL Οη εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζην Second Life (SL) παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξε άλζηζε ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη πξαγκαηνπνηνχληαη θπξίσο απφ αλψηαηα ηλζηηηνχηα παξνρήο εθπαίδεπζεο απφ φιν ηνλ θφζκν. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο πνηθίινπλ απφ απιέο ζπλαληήζεηο θαη ζπλεδξίεο ζε εηδηθά δηακνξθσκέλνπο θφζκνπο ζην SL, κέρξη θαη ηαθηηθέο δηαιέμεηο απφ θαζεγεηέο κέζα ζε εηθνληθέο αίζνπζεο πνπ θαιχπηνπλ κεγάιν εχξνο δηδαθηηθψλ ελνηήησλ. Δπίζεο ηδηαίηεξα ελεξγή είλαη θαη ε θνηλφηεηα δεκηνπξγίαο εξγαιείσλ γηα ηελ ππνβνήζεζε θαη πξνψζεζε ηεο κάζεζεο κέζα ζην SL. πκβαηηθά ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο ηεο κάζεζεο εηζάγνληαη κέζα ζην SL, ή ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο γίλεηαη ζπγρψλεπζε ησλ δχν ηερλνινγηψλ κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία λέσλ πβξηδηθψλ εξγαιείσλ. Ζ κεγαιχηεξε καθξάλ παξνπζία εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ ζην SL είλαη ην New Media Consortium (NMC), πνπ απνηειεί έλαλ δηεζλή, κε θεξδνζθνπηθφ νξγαληζκφ απφ πεξίπνπ 250 εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο κε θνηλφ ελδηαθέξνλ ηελ δηεξεχλεζε θαη ηελ ρξήζε λέσλ κέζσλ θαη ηερλνινγηψλ. Ο NMC ζαλ νξγαληζκφο πξνσζεί, ππνζηεξίδεη θαη ελζαξξχλεη θαηλνηνκίεο ζηε ζπλεξγαζία, ζηφρνο πνπ πξνζθέξεηαη γηα απηφ πνπ νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ πσο είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα θίλεηξα ζηε κάζεζε θαη δηδαζθαιία ζην SL, δειαδή ηε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπφκελσλ. Σν NMC δηαζέηεη έλαλ εηθνληθφ θφζκν πνπ δηαζέηεη πνιιέο αίζνπζεο ζηηο νπνίεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζπλέδξηα, παξνπζηάζεηο, δηδαζθαιίεο θαη εθζέζεηο. Σν 2007 δεκηνπξγήζεθαλ, ζχκθσλα κε ηνλ NMC, πάλσ απφ 1200 εθπαηδεπηηθνί θφζκνη θαη πινπνηήζεθαλ πνιιαπιάζηεο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε απηά. Γεληθφηεξα, ε παξνπζία θπξίσο παλεπηζηεκίσλ ζην SL απμάλεηαη ζπλερφκελα κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο εηθνληθψλ θφζκσλ πνπ είηε απνηεινχλ κέξνο παξνρήο πιεξνθνξηψλ γηα ηα ηδξχκαηα είηε απνθηνχλ πην ελεξγεηηθφ ξφιν θηινμελψληαο ηελ πξαγκαηνπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη εξεπλψλ. Δηθόλα 6. Σν εηθνληθό παλεπηζηήκην ηνπ NMC. ηελ εξγαζία ησλ Lim & Edirisinghe (2007), κειεηάηαη ε δηδαζθαιία ηεο επηζηήκεο ησλ ππνινγηζηψλ ρξεζηκνπνηψληαο ην SL σο εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. Σα ζέκαηα πνπ 69

ρξεζηκνπνίεζαλ γηα ηελ δηδαζθαιία ηνπο ζρεηίδνληαλ κε ηελ αλάπηπμε ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ θαη ηελ επηζηήκε ησλ ππνινγηζηψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ήηαλ νη αιγφξηζκνη, νη δνκέο δεδνκέλσλ θαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα. Οη θνηηεηέο ηνπ ηλζηηηνχηνπ πνπ ζπκκεηείραλ ζε απηή ηελ εξγαζία ήηαλ 22 θαη ην φιν εγρείξεκα δηήξθεζε 14 εβδνκάδεο. Ο βαζηθφο ζηφρνο ηεο ρξήζεο ηνπ SL ζε απηή ηελ δξαζηεξηφηεηα ήηαλ λα επηηξαπεί ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο λα αλαθαιχςνπλ ηηο πξννπηηθέο ησλ ηξηζδηάζηαησλ εηθνληθψλ πεξηβαιιφλησλ ζηηο πεξηνρέο ηεο κάζεζεο, ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο αγνξάο. Οη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ νη εθπαηδεπηηθνί είραλ ηελ θαηάιιειε πιεξνθνξία κέζσ note cards έηζη ψζηε φζν ήηαλ δπλαηφ λα κε γηλφηαλ παξέκβαζε απφ απηνχο γηα βνήζεηα θαη επεμεγήζεηο. ηελ Δηθφλα 7 θαίλεηαη κία δξαζηεξηφηεηα πνπ αλαπηχρζεθε γηα ηελ εθκάζεζε πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ ιεηηνπξγία ησλ πηλάθσλ θαη ησλ βξφγρσλ. Οη δξαζηεξηφηεηεο απνθξίλνληαλ ζηηο απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ θαη ζην ηέινο έζηειλαλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ θάζε θνηηεηή ζε εμσηεξηθή ηζηνζειίδα. Σα απνηειέζκαηα απηήο ηεο εξγαζίαο έδεημαλ πσο ην πεξηβάιινλ πξνζθέξεη κεγάιε εκπινθή ησλ εθπαηδεπφκελσλ θαη φηη βνεζά ζηελ ππνζηήξημε ηνπ θάζε εθπαηδεπφκελνπ απφ ηνπο ππφινηπνπο κέζσ ησλ εηθνληθψλ εθπξνζψπσλ. Δπίζεο φκσο θάλεθε πσο ε νδεγίεο κέζσ ησλ note cards ηνπ SL δελ ήηαλ επαξθείο γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ δεηνχκελσλ ηεο θάζε δξαζηεξηφηεηαο αλ θαη νη θνηηεηέο ππνζηήξημαλ γεληθά πσο νη δξαζηεξηφηεηεο ήηαλ θαιέο κέζνδνη γηα εμάζθεζε. Δηθόλα 7. Γξαζηεξηόηεηα γηα ηελ εθκάζεζε ηωλ πηλάθωλ θαη ηωλ βξόγρωλ. Οη Esteves, Fonseca, Morgado & Martins (2009) κειέηεζαλ ηελ δηδαζθαιία πξνγξακκαηηζκνχ ζε πξνπηπρηαθά καζήκαηα ηεο επηζηήκεο ησλ ππνινγηζηψλ κε ηε ρξήζε ηνπ SL. Υξεζηκνπνίεζαλ ηελ Linden Scripting Language ηνπ SL κε ζθνπφ λα πεξάζνπλ ζηνπο καζεηέο ηε γεληθφηεξε θηινζνθία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη φρη λα επηθεληξσζνχλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε γιψζζα. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινχζεζαλ βαζίδνληαλ ζηελ δξαζηηθή έξεπλα ε νπνία πεξηιακβάλεη ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ δξάζε, ηελ παξαηήξεζε θαη ηελ απφθξηζε. Οη θνηηεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ζε απηή ηελ εξγαζία ήηαλ πξνπηπρηαθνί ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Villa Real ηεο Πνξηνγαιίαο θαη ηνπ Πνιπηερληθνχ Ηλζηηηνχηνπ ηεο Leiria. Οη ζπκκεηέρνληεο ρσξίζηεθαλ ζε 3 νκάδεο κε ηελ πξψηε λα έρεη αξράξηνπο πξνγξακκαηηζηέο, ε δεχηεξε θάπνηνπο κε κεξηθέο γλψζεηο θαη ε Σξίηε απνηεινχληαλ απφ έκπεηξνπο πξνγξακκαηηζηέο. Οη ρξήζηεο έπξεπε λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ηξηζδηάζηαην αληηθείκελν (π.ρ. ξνκπφη, ζθχιν θ.α.) θαη ζηε ζπλέρεηα λα θηηάμνπλ έλα πξφγξακκα πνπ ζα ηνπ πξνζέδηδε ιεηηνπξγηθφηεηα. Οη 70

θαζεγεηέο ζπκκεηείραλ ελεξγά ζηελ δηαδηθαζία δίλνληαο ζηνπο θνηηεηέο θάπνηεο έηνηκεο ζπλαξηήζεηο θαη δηδάζθνληάο ηνπο νξηζκέλεο βαζηθέο έλλνηεο. ηελ Δηθφλα 8 θαίλνληαη δχν ρξήζηεο πνπ πξνγξακκαηίδνπλ έλα απηνθίλεην πνπ δεκηνχξγεζαλ. Όινη νη θνηηεηέο αληηκεηψπηζαλ κε κεγάιν ελζνπζηαζκφ αξρηθά απηή ηελ δξαζηεξηφηεηα θηηάρλνληαο αθφκα θαη επηπιένλ αληηθείκελα θαη πξνζδίδνληαο δηθέο ηνπο ιεηηνπξγηθφηεηεο. Παξφιαπηα παξνπζηάζηεθαλ αξθεηά πξνβιήκαηα ζηελ θαηαλφεζε ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ ζηελ Linden Scripting Language θπξίσο απφ ηνπο αξράξηνπο πξνγξακκαηηζηέο. Οξηζκέλα απφ απηά νθείινληαλ θαη ζηελ αγγιηθή νξνινγία. Δηθόλα 8. Γύν θνηηεηέο πξνγξακκαηίδνπλ ζε Linden Scripting Language. Αλ θαη ην SL έρεη πνιιά ραξαθηεξηζηηθά ρξήζηκα γηα δηδαζθαιία θαη κάζεζε κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ πσο έρεη θάπνηα ειαηηψκαηα θαη πεξηνξηζκνχο θαη είλαη θαιχηεξν λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε έλα πιαίζην ππνζηήξημεο. Έλα απφ ηα πην γνξγά αλαπηπζζφκελα πξνγξάκκαηα πνπ πξνέθπςε απφ απηέο ηηο αλάγθεο είλαη ην Sloodle. Σν Sloodle είλαη έλα έξγν αλνηρηνχ θψδηθα ην νπνίν ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε θαη ηε δηακνίξαζε ρξήζηκσλ, ρξεζηηθψλ θαη επηζπκεηψλ εξγαιείσλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθπαίδεπζεο ζηνπο εηθνληθνχο θφζκνπο, θάλνληαο ηε δηδαζθαιία επθνιφηεξε. Σν Sloodle ελζσκαηψλεη ην SL σο πνιπρξεζηηθφ εηθνληθφ πεξηβάιινλ θαη ην Moodle σο ζχζηεκα δηαρείξηζεο κάζεζεο. Σν Sloodle επηηξέπεη ηε δηδαζθαιία θαη ηελ κάζεζε ζην SL ζπλδένληαο ην κε ην Moodle, δεκηνπξγψληαο έηζη έλα εηθνληθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο αλνηρηνχ θψδηθα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη παγθνζκίσο ζε πνιιά επίζεκα αιιά θαη αλεπίζεκα καζεζηαθά πιαίζηα. Κηα βαζηθή δηάζηαζε απηήο ηεο ζπγρψλεπζεο είλαη ε πξνζβαζηκφηεηα πνπ πξνζθέξεη, ψζηε νη ρξήζηεο πνπ δελ έρνπλ πξφζβαζε ζην SL λα κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο ίδηεο εηθνληθέο ηάμεηο κε άιινπο πνπ βξίζθνληαη ζην SL θαη νη ηάμεηο απηέο λα επεθηείλνληαη αζχγρξνλα κέζσ ησλ forums ζην Moodle. Ζ θνηλφηεηα ηνπ Sloodle επεθηείλεηαη ξαγδαία θαη δελ ππάξρεη ακθηβνιία πσο ην Soodle ζα απνηειεί ηελ πην ζεκαληηθή ιχζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ επηζπκνχλ λα δνπιέςνπλ ζην SL. 71

Δηθόλα 9. Δηθνληθά εξγαιεία ζην Sloodle. Έλα απφ ηα πην γλσζηά εθπαηδεπηηθά έξγα ζην SL είλαη ην Schome. Σν Schome αλαπηχρζεθε απφ ην Αλνηρηφ Παλεπηζηήκην ηεο Αγγιίαο, ην νπνίν έρεη δχν ελεξγά λεζηά ζην SL φπνπ ιακβάλνπλ ρψξα πνιιέο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. θνπφο ηνπ είλαη ε δεκηνπξγία ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ζα ζπλάδεη κε ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο ηνπ 21 αηψλα. Ζ θνηλφηεηα Schome δεκηνπξγήζεθε ζηαδηαθά ηα ηειεπηαία ρξφληα αμηνπνηψληαο έλα εχξνο απφ κέζα, φπσο ηα wikis, ηα forums, ην Skype θαη πξφζσπν κε πξφζσπν ζπλαληήζεηο κέζσ ηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ ζην Second Life. Ζ πινπνίεζε ηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ γηα ην Schome έγηλε ζην Second Life Teen Grid, πνπ νπζηαζηηθά απνηειεί κηα παξαιιαγή ηνπ SL γηα εθήβνπο έρνληαο φκσο ίδηα ραξαθηεξηζηηθά θαη πξνζθέξνληαο παξφκνηεο δπλαηφηεηεο κε ην SL. Κέζα ζηελ θνηλφηεηα Schome, νη πην δξαζηήξηνη ζπκκεηέρνληεο είλαη απηνί πνπ απνηεινχλ κέιε ηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ ηνπ Schome ζην SL, φπνπ έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο είλαη ε εμνπζηνδφηεζε ησλ ρξεζηψλ λα πάξνπλ ηελ επζχλε γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμή ηνπ. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηέρνπλ παξέρνπλ κηα πνηθηιία απφ εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο ζηνπο ρξήζηεο ζε επίζεκεο θαη αλεπίζεκεο, πξνγξακκαηηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο αιιά θπξίσο ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγία ησλ ζπλζεθψλ θαη ζηελ ππνζηήξημε γηα ηε δεκηνπξγία ελφο πιαηζίνπ φπνπ νη καζεηέο ζα δνπιέςνπλ κε ηηο δηθέο ηνπο ηδέεο. Απηφ ζεκαίλεη πσο νη δξαζηεξηφηεηεο ζπρλά ζεκαηνδνηνχληαη θαη νδεγνχληαη απφ ηνπ εθπαηδεπφκελνπο θαη έηζη πξνθχπηεη άθζνλν θαη ελδηαθέξνλ εξεπλεηηθφ πιηθφ απφ ην έξγν. 72

Δηθόλα 10. πλάληεζε εθπαηδεπόκελωλ ζην εηθνληθό πεξηβάιινλ ηνπ Schome. Απφ πιεπξάο εθαξκνγήο ζπλεξγαηηθψλ ηερληθψλ κάζεζεο ζην Second Life έρνπλ γίλεη θάπνηεο απφπεηξεο ηφζν απφ Παλεπηζηήκηα ηνπ εμσηεξηθνχ φζν θαη απφ ειιεληθά. Σν Σκήκα Πιεξνθνξηθήο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο εθάξκνζε ηελ ζπλεξγαηηθή ηερληθή Jigsaw κέζα ζε κηα εηθνληθή ηάμε πνπ δεκηνπξγήζεθε κε απηφλ ηνλ ζθνπφ, βάδνληαο θνηηεηέο λα ζπλεξγαζηνχλ γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο βηβιηνγξαθηθήο εξγαζίαο ζρεηηθά κε έλα κάζεκα πνπ παξαθνινπζνχζαλ εθείλν ην εμάκελν. Οη θνηηεηέο απάληεζαλ ζε εξσηεκαηνιφγηα κε ζθνπφ λα εμαρζεί κηα γεληθή εηθφλα γηα ηελ απνδνρή ηνπο σο πξνο ην SL. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ πσο ππάξρεη βεβαηφηεηα φζνλ αθνξά ηελ παηδαγσγηθή αμία θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο ηεο πιαηθφξκαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ θνηηεηψλ εμέθξαζε κηα ζεηηθή ζηάζε ζρεηηθά κε ηελ επθνιία νξγάλσζεο, δηεμαγσγήο θαη παξαθνινχζεζεο καζεκάησλ ζηνλ εηθνληθφ ρψξν ηνπ SL. Δηθόλα 11. Οκάδεο Jigsaw ζην Second Life 73

5. FISHBOWL ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΧΗ 5.1. Πεξηγξαθή ηεο ηερληθήο Fishbowl ε απηή ηελ ελφηεηα γίλεηαη κηα εηδηθφηεξε πεξηγξαθή ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο Fishbowl απφ απηήλ πνπ έγηλε πξνεγνπκέλσο θαζψο πιένλ πξέπεη λα θαζνξηζηνχλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο βάζεη ησλ νπνίσλ ζα γίλεη ε εθαξκνγή ηεο ζην Second Life. ηελ πξψηε ππνελφηεηα εμεηάδεηαη ε πινπνίεζε ηεο ηερληθήο ζηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε ελψ ζηελ επφκελε αλαιχεηαη ν ηξφπνο εθαξκνγήο ηεο ζην Second Life. Σέινο, αλαθέξνληαη θάπνηεο ζρεηηθέο εξγαζίεο ζηηο νπνίεο έγηλε ρξήζε ηεο ηερληθήο Fishbowl. 5.1.1. Ζ Σερληθή Fishbowl ζηελ Παξαδνζηαθή Δθπαίδεπζε Γεληθά ζηνηρεία: Ζ ηερληθή Fishbowl αλήθεη ζηηο ζπλεξγαηηθέο ηερληθέο νη νπνίεο πινπνηνχληαη κέζσ νκάδσλ ζπδήηεζεο απφ καζεηεπφκελνπο. ηφρνο ηεο είλαη λα πξνζδηνξίζεη ζηνπο καζεηέο ηε δνκή πνπ πξέπεη λα έρεη κία ζε βάζνο ζπδήηεζε, λα ηνπο πξνζδψζεη δπλαηφηεηεο λα παξαηεξνχλ ηηο νκαδηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε έλα δηαιεθηηθφ πεξηβάιινλ θαη λα απνθηήζνπλ έηζη γλψζεηο πάλσ ζηα αληηθείκελα γηα ηα νπνία αληαιιάδνπλ απφςεηο θαη πνιιέο θνξέο ζπγθξνχνληαη. Ιδηαίηεξα Υαξαθηεξηζηηθά: Γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ηερληθήο νη καζεηέο πξέπεη λα ρσξηζηνχλ ζε δχν νκάδεο. Ζ κία νκάδα πεξηβάιιεη ηελ άιιε ρσξίδνληάο ηεο έηζη ζε έλαλ εμσηεξηθφ θαη εζσηεξηθφ θχθιν αληίζηνηρα. Σα κέιε ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ επηδίδνληαη ζε κία εθ βάζνπο ζπδήηεζε, ελψ απηά ηνπ εμσηεξηθνχ παξαηεξνχλ ηη ιέγεηαη θαη πψο ιέγεηαη. Θαηά θάπνην ηξφπν φπσο παξαηεξνχκε έλα ςάξη κέζα ζε κία γπάια, γηα απηφ πήξε θαη ην ζπγθεθξηκέλν φλνκα ε ηερληθή. Ο εθπαηδεπηήο είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ δεκηνπξγία θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο ζπδήηεζεο ζηνλ εζσηεξηθφ θχθιν θαη έπεηηα γηα λα ζεκεηψζεη ηηο αληηδξάζεηο ησλ νκάδσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλδηάιεμεο πνπ ζα έρνπλ κεηαμχ ηνπο ζην ηέινο ηεο δηαδηθαζίαο. Δίλαη ζεκαληηθφ ε εμσηεξηθή νκάδα λα κε δηαθφςεη ηελ εζσηεξηθή ηελ ψξα ηεο ζπδήηεζεο ησλ κειψλ ηεο αιιά λα θαηαγξάθεη ηα φζα γίλνληαη θαη λα παξαζέζεη ηηο απφςεηο ζην ηέινο. Βήκαηα πινπνίεζεο ηεο ηερληθήο: Σα βήκαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ηερληθήο Fishbowl ζηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε είλαη ηα παξαθάησ: 1) Δάλ είλαη εθηθηφ, αλάινγα κε ηελ κνξθνινγία θαη ηελ επξπρσξία ηεο αίζνπζαο εθπαίδεπζεο, ζπλίζηαηαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη δχν θχθινη κε ηηο θαξέθιεο ησλ καζεηψλ. ε απηφ ζα βνεζνχζε ζίγνπξα ε ρξήζε θαξεθιψλ κε ξφδεο. 2) Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ θάπνηνπο καζεηέο, πεξίπνπ 3-4,λα απνηειέζνπλ ηα κέιε ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ θαη δεηά νη ππφινηπνη λα ζρεκαηίζνπλ ηνλ εμσηεξηθφ θχθιν γχξσ απφ απηνχο. Οη καζεηέο πνπ ζα επηιεγνχλ γηα λα απαξηίζνπλ ηελ εζσηεξηθή νκάδα δελ πξέπεη λα είλαη νη πην θνηλσληθνί θαη νκηιηηηθνί ηεο ηάμεο. Θα πξέπεη ε νκάδα λα έρεη θαη κέιε πνπ δελ είλαη ηφζν ζπκκεηνρηθά ψζηε λα έηζη ψζηε λα παξαηεξεζεί ε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο. 3) Έπεηηα ν εθπαηδεπηηθφο, πνχ έρεη ην ξφιν ηνπ θαζνδεγεηή πιένλ, δίλεη ζηνπο καζεηέο ηηο παξαθάησ νδεγίεο: Κφλν ηα κέιε ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο ζα κηινχλ, νη ππφινηπνη ζα είλαη απινί παξαηεξεηέο θαη ζα θαηαγξάθνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο γηα ην πεξηερφκελν θαη ηελ δηαδηθαζία ηεο ζπδήηεζεο. Αλ θαη ηα κέιε ηεο εμσηεξηθήο νκάδαο ζα είλαη κφλν παξαηεξεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Fishbowl ζπδήηεζεο, ζα έρνπλ ηε επθαηξία λα δηαηππψζνπλ ηα δεηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ ζην ηέινο, ζηελ δηάξθεηα ηεο γεληθήο ζπδήηεζεο. 74

4) Σν επφκελν βήκα είλαη λα δνζεί απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ην ζέκα κε ην νπνίν ζα θαηαπηαζηνχλ νη καζεηέο ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο θαη πάλσ ζην νπνίν ζα αληαιιάμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. Δπίζεο είλαη επηζπκεηφ λα πξνζδηνξηζηεί ην ρξνληθφ δηάζηεκα ζην νπνίν νη καζεηέο ζα πξέπεη λα αλαπηχμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. 5) Κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπδήηεζεο απφ ηελ εζσηεξηθή νκάδα ζα ήηαλ θαιφ λα γίλεη ελαιιαγή ξφισλ κεηαμχ ησλ νκάδσλ θαη λα θαζίζνπλ ζηνλ εζσηεξηθφ θχθιν νη καζεηέο πνπ είραλ ην ξφιν ησλ παξαηεξεηψλ κέρξη ηφηε έηζη ψζηε λα θαηαγξαθνχλ νη ηδέεο φισλ, αλ είλαη δπλαηφ, ησλ καζεηψλ πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα πνπ ηέζεθε πξνο ζπδήηεζε. Γηα λα θαηαζηεί θάηη ηέηνην εθηθηφ ίζσο ρξεηαζηεί λα ρσξηζηνχλ νη καζεηέο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κία νκάδεο Fishbowl. 6) ην ηειεπηαίν βήκα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο ν εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα πξνβνχλ ζε κία ζπδήηεζε εθ φιεο ηεο χιεο κεηαμχ φισλ ησλ καζεηψλ πνπ ζα αθνξά ηφζν ζην πεξηερφκελν ηεο ζπδήηεζεο αιιά θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θάζε νκάδαο. Απνηειεζκαηηθόηεηα: Ζ ηερληθή Fishbowl είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή ζην λα θάλεη κία ηάμε δηαδξαζηηθή, θαζψο δίλεηαη ε επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα εκπιαθνχλ ζε θνηλσληθνχο ξφινπο πνπ βαζίδνληαη ζηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη κέζσ απηψλ λα αληαιιάμνπλ εκπεηξίεο, ηδέεο θαη ζπιινγηζκνχο.. Οη καζεηέο βιέπνπλ ηα ζέκαηα πνπ ζπδεηνχλ κέζα απφ πνιιέο δηαζηάζεηο θαη πξνβιεκαηίδνληαη πάλσ ζε απφςεηο πνπ δηαθέξνπλ απφ ηηο δηθέο ηνπο. Δπίζεο απνθηνχλ θξηηηθή ζθέςε θαη ζηάζε θαζψο θαη ηθαλφηεηεο αμηνιφγεζεο. Ο εθπαηδεπηηθφο κέζσ ηνπ Fishbowl κπνξεί λα απνθνκίζεη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ην επίπεδν γλψζεο, ηηο αδπλακίεο αιιά θαη ην ραξαθηήξα ησλ καζεηψλ ηνπ. Σνπ δίλεηαη έηζη ε δπλαηφηεηα λα εζηηάζεη ζηνπο καζεηέο πνπ ρξεηάδνληαη βνήζεηα θαη λα ρξεζηκνπνηήζεη θαηάιιεια απηνχο πνπ είλαη πξνρσξεκέλνη θαη δξαζηήξηνη. Ζ ηερληθή απηή δηεπθνιχλεη ηδηαίηεξα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ δηαπνιηηηζκηθέο ηάμεηο φπνπ είλαη απαξαίηεην λα επηηχρεη θνηλσληθή ζπλνρή. 5.1.2. Ζ Σερληθή Fishbowl ζην Second Life Ζ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ ζην Second Life πξέπεη λα κειεηεζεί ηφζν απφ ηε κεξηά ησλ ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζην πεξηβάιινλ γηα ηελ επίηεπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζθνπνχ αιιά θαη απφ ηε κεξηά ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζα πξέπεη λα έρεη ε εηθνληθή ηάμε γηα λα ππνζηεξίδεη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε. 5.1.2.1. Κεζνδνινγηθέο απαηηήζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Ζ ηερληθή Fishbowl είλαη κία θαη εμνρήλ δηαιεθηηθή ηερληθή, ελλνψληαο πσο φιε ε εθπαηδεπηηθή ηεο δξαζηεξηφηεηα βαζίδεηαη πάλσ ζηελ αληαιιαγή απφςεσλ, ζηελ θξηηηθή θαη αμηνιφγεζή ηνπο. Οπφηε πξνθχπηεη άκεζα πσο κία απφ ηηο ζεκειηψδεο πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα πιεξνί ε εηθνληθή ηάμε ζην Second Life είλαη ε ππνζηήξημε κέζσλ επηθνηλσλίαο. Σν εγγελέο ζχζηεκα επηθνηλσλίαο κέζσ άκεζσλ κελπκάησλ γξαπηνχ θεηκέλνπ αιιά θαη ε ππνζηήξημε θσλεηηθήο ζπλδηάιεμεο πνπ δηαζέηεη ην Second Life θαίλνληαη ηθαλά γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ν δηάινγνο κεηαμχ ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ, ν ζπληνληζκφο θαη ε ππνζηήξημε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ αιιά θαη γεληθφηεξα ε νπνηαδήπνηε αλάγθε επηθνηλσλίαο πξνθχςεη. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο κεζφδνπ είλαη ε απαίηεζε γηα ηελ δηάηαμε ησλ καζεηψλ ζε δχν θχθινπο κε ηνλ έλαλ λα βξίζθεηαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ άιινπ. Ζ δηάηαμε απηή είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θαζψο κέζα απφ απηήλ δίλεηαη ε αίζζεζε ηεο δηάθξηζεο ησλ ξφισλ πνπ ππνζηεξίδεη ε ηερληθή Fishbowl θαη αθνξά ζηνλ δηαρσξηζκφ ησλ καζεηψλ ζε απηνχο πνπ ζπλδηαιέγνληαη πάλσ ζε έλα ζέκα θαη απνηεινχλ ηελ εζσηεξηθή νκάδα θαη απηνχο πνπ 75

βξίζθνληαη ζηνλ εμσηεξηθφ θχθιν θαη παξαηεξνχλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ιεγφκελα ησλ κειψλ ηεο άιιεο νκάδαο. Ζ βαζηθή απαίηεζε, γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο δηάηαμεο ησλ δχν θχθισλ, είλαη κία κεγάιε θαη επξχρσξε εηθνληθή ηάμε. Ζ απαίηεζε απηή πξνθχπηεη απφ ην γεγνλφο φηη ε πινπνίεζε ηεο δηάηαμεο απηήο πξέπεη λα γίλεη ζην θέληξν ηεο ηάμεο κε αληίζηνηρε δηάηαμε ησλ δηαζέζηκσλ θαξεθιψλ ησλ καζεηψλ. Φπζηθά ζην Second Life δελ ρξεηάδεηαη νη θαξέθιεο λα δηαζέηνπλ ξφδεο θαζψο εθεί ηζρχνπλ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο απφ απηέο πνπ έρνπκε ζε κία πξαγκαηηθή ηάμε. Έλα ζεκαληηθφ ζεκείν ζην νπνίν πξέπεη λα δνζεί πξνζνρή είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζηελ δξαζηεξηφηεηα. Οη καζεηέο, ηνπ εμσηεξηθνχ θχθινπ θπξίσο, κπνξνχλ εχθνια λα δηαθφςνπλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ρσξίο απηφ λα γίλεη αληηιεπηφ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαζψο ε δξαζηεξηφηεηά ηνπο είλαη ε παξαηήξεζε θαη θαηαγξαθή ησλ φζσλ γίλνληαη θαηά ην δηάινγν ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο. Πξνθχπηεη νπφηε ε αλάγθε γηα θάπνηνπ είδνπο έλδεημε ζπκκεηνρήο απφ ηα κέιε ηνπ εμσηεξηθνχ θχθινπ θαζψο απηά ηνπ εζσηεξηθνχ έρνπλ ζαλ ζηνηρείν ηε ζπλεηζθνξά ηνπο ζην δηάινγν. Ζ αλάγθε απηή κπνξεί λα ηθαλνπνηεζεί ίζσο κφλν ππφ ζπλζήθεο. Αλ ζεσξήζνπκε πσο θάπνηνο ζπκκεηέρεη κφλν φηαλ θξαηά ζεκεηψζεηο πάλσ ζηε ζπδήηεζε, ηφηε θάπνηα έλδεημε ζην avatar ηνπ πνπ ζα δειψλεη πφηε γξάθεη ν εθπαηδεπφκελνο ζα βνεζνχζε γηα ηελ εμαθξίβσζε ηνπ αλ πξαγκαηηθά ζπκκεηέρεη ζηε δηαδηθαζία. Δπίζεο ν ρψξνο ζηνλ νπνίν θξαηάλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο νη καζεηέο ζα κπνξνχζε λα είλαη εκθαλήο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη λα θξίλεη έηζη κφλνο ηνπ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο. 5.1.2.2. Ιεηηνπξγηθέο απαηηήζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl ζην Second Life είλαη απαξαίηεηε ε ρξήζε εηθνληθψλ εξγαιείσλ ηα νπνία ζα ππνβνεζήζνπλ θαη ζα ππνζηεξίμνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα κέζα ζηελ εηθνληθή αίζνπζα. Σν 3D-modeling πνπ δηαζέηεη ην Second Life θαζψο θαη ε Linden Scripting Language είλαη αξθεηά γηα ηελ πινπνίεζε απηψλ ησλ αληηθεηκέλσλ φζνλ αθνξά ζην ζρεδηαζηηθφ θαη πξνγξακκαηηζηηθφ θνκκάηη αληίζηνηρα. Έλα εξγαιείν πνπ ζα είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηα κέιε ηεο εμσηεξηθήο νκάδαο, είλαη έλαο θεηκελνγξάθνο. Όπσο έρνπκε ήδε ζεκεηψζεη ε βαζηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ εθπαηδεπφκελσλ πνπ ζα βξίζθνληαη ζηνλ εμσηεξηθφ θχθιν είλαη ε θαηαγξαθή ησλ παξαηεξήζεψλ ηνπο πάλσ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ιεγφκελα ησλ κειψλ ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο. Έηζη ρξεηάδνληαη έλα εξγαιείν ζην νπνίν ζα κπνξνχλ λα θξαηνχλ κηθξέο ζεκεηψζεηο θαη γεληθφηεξα ππελζπκίζεηο γηα απηά ηα νπνία εηπψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο. Σε δπλαηφηεηα απηή κπνξεί λα ηνπο πξνζθέξεη έλαο θεηκελνγξάθνο ζηνλ νπνίν ζα κπνξνχλ λα πινπνηήζνπλ απιέο ιεηηνπξγίεο εγγξαθήο θαη κνξθνπνίεζεο θεηκέλνπ έηζη ψζηε λα απνζεθεχνπλ ηα ζηνηρεία πνπ ζεσξνχλ ζεκαληηθά θαη πάλσ ζηα νπνία ζα δνκήζνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ζην ηέινο ηεο δξαζηεξηφηεηαο θαηά ηελ γεληθή ζπδήηεζε κε φια ηα κέιε ησλ νκάδσλ. Έλα ηέηνην εξγαιείν είλαη ην Notecard πνπ πξνζθέξεη ελ γέλεη ην Second Life θαη ζην νπνίν κπνξεί λα απνζεθεπζεί γξαπηφ θείκελν. Ο εθπαηδεπηηθφο θάζε θνξά θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl είλαη ππεχζπλνο εθηφο ησλ άιισλ θαη γηα ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο πάλσ ζην νπνίν ζα ζπδεηήζνπλ νη καζεηέο. Θα ήηαλ ρξήζηκν ην ζέκα λα κελ αλαγνξεχεηαη απιά ζηνπο καζεηέο αιιά λα γίλεηαη αξρηθά κία κηθξή παξνπζίαζε ηνπ έηζη ψζηε λα είλαη μεθάζαξν πάλσ ζε ηη πξέπεη λα κηιήζνπλ αιιά θαη λα ιπζνχλ ίζσο θαη θάπνηεο απνξίεο ησλ καζεηψλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Έλα εξγαιείν πνπ ζα βνεζνχζε ζεκαληηθά ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζε απηή ηε θάζε είλαη έλαο πίλαθαο παξνπζηάζεωλ. Δθεί ζα κπνξεί ν εθπαηδεπηηθφο λα παξνπζηάδεη φιν ην δηαζέζηκν πιηθφ πνπ επηζπκεί λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα ηελ δηάιεμε ηνπ ρσξίο λα πεξηνξίδεηαη πηζαλά κφλν 76

ζε παξνπζίαζε κέζσ νκηιίαο. Έηζη ζα βνεζά ηελ θαηαλφεζε ησλ ελλνηψλ κε ηελ ρξήζε ηφζν γξαπηνχ φζν θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Ο πίλαθαο παξνπζηάζεσλ ζα κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ παξνπζίαζε ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα πξνεγνχκελσλ εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε ζπγθεθξηκέλε ή κε άιιεο ηερληθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Οη ρεηξνλνκίεο πνπ δηαζέηεη ην Second Life ίζσο λα είλαη επαξθείο γηα ηελ ηππηθή επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ εθπαηδεπφκελσλ αιιά ρξεηάδνληαη αξθεηέο πξνζζήθεο γηα ηελ φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξε εμππεξέηεζε κηα ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο φπσο ε Fishbowl. Απαηηείηαη έηζη ε δεκηνπξγία επηπιένλ ρεηξνλνκηψλ ψζηε ν εθπαηδεπφκελνο λα έρεη ζηε δηάζεζε ηνπ ηνλ θαηάιιειν ηξφπν έθθξαζεο ζρεδφλ γηα φιεο ηηο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο ζα βξεζεί φηαλ ζα είλαη ηφζν ζηνλ εζσηεξηθφ φζν θαη ζηνλ εμσηεξηθφ θχθιν. Πξνθαλψο ηα δηαζέζηκα εξγαιεία ηνπ Second Life γηα ηελ δεκηνπξγία αληηθεηκέλσλ δελ είλαη επαξθή γηα ηελ πινπνίεζε ρεηξνλνκηψλ θαη γηα απηφ ην ιφγν είλαη απαξαίηεηε ε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ Poser. Ο εθπαηδεπηηθφο ζηε ηερληθή Fishbowl έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρσξίζεη ηνπο εθπαηδεπφκελνπο ζε νκάδεο θαζεκία απφ ηηο νπνίεο ζα αλαιακβάλεη έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα πάλσ ζην νπνίν ζα αλαπηχζζεη γλψζεηο. Έηζη ν εζσηεξηθφο θχθινο κπνξεί λα απνηειείηαη θάζε θνξά απφ ηα κέιε ησλ νκάδσλ απηψλ πνπ ζα ζπδεηνχλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα πνπ αλέιαβαλ λα δηεξεπλήζνπλ. Γηα λα είλαη εκθαλέο ζε πνηα νκάδα αλήθεη ν θάζε εθπαηδεπφκελνο ζα ήηαλ ρξήζηκν λα δεκηνπξγεζνχλ ξνύρα πνπ ζα θέξνπλ δηαθξηηηθά βάζεη ρξψκαηνο ή αλαγξαθφκελεο εηηθέηαο κε ηα νπνία ζα μερψξηδαλ ηα κέιε ησλ νκάδσλ. Έηζη ηφζν νη εθπαηδεπφκελνη φζν θαη ν εθπαηδεπηηθφο ζα κπνξνχλ λα δηαθξίλνπλ εχθνια ζε πνηα νκάδα αλήθεη ν θάζε εηθνληθφο εθπξφζσπνο. Οη εθπαηδεπφκελνη θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο πξέπεη λα έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο θαη ηελ θαηάιιειε ππνζηήξημε. Ζ ππνζηήξημε απηή αθνξά ηφζν ζηε ρξήζε ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη ζηε δηεξεχλεζε πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ζε ζπγθεθξηκέλν ζέκα, αλ ρσξηζηνχλ ζε νκάδεο. Ζ παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ίζσο θαη θάπνησλ βνεζψλ κπνξεί λα θαιχπηεη ελ κέξεη απηή ηελ απαίηεζε αιιά ζίγνπξα ζα πξέπεη ν θάζε εθπαηδεπφκελνο λα κπνξεί λα βξίζθεη θαη κφλνο ηνπ ιχζε ζηα πξνβιήκαηα πνπ ίζσο πξνθχςνπλ. Έηζη είλαη ζεκαληηθφ λα δεκηνπξγεζεί έλαο πίλαθαο ζεκεηώζεωλ ζηνλ νπνίν ζα ππάξρνπλ πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ηνπ Second Life θαζψο επίζεο θαη θάπνηα βηβιηνζήθε ζηελ νπνία ζα βξίζθνληαη βηβιία πνπ ζα νδεγνχλ ζε ζπλδέζκνπο κε πιεξνθνξίεο πάλσ ζηα ζέκαηα πνπ αλέιαβαλ λα δηεξεπλήζνπλ νη νκάδεο ησλ εθπαηδεπφκελσλ. Κε ηνλ ηξφπν απηφ ν εθπαηδεπηηθφο ζα απνβάιιεη αξθεηφ θφξην πνπ ζα δεκηνπξγνχληαλ αλ φινη νη ρξήζηεο αλαδεηνχζαλ βνήζεηα απφ απηφλ. ηε ζπδήηεζε ηνπ εζσηεξηθνχ θχθινπ θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl ζπκκεηέρνπλ φινη νη εθπαηδεπφκελνη πνπ βξίζθνληαη ζε απηφλ. Δπίζεο ζηε ζπδήηεζε πνπ αθνινπζεί ζπκκεηέρνπλ φια ηα κέιε ηεο ηάμεο. Σν γεγνλφο απηφ δεκηνπξγεί πξφβιεκα φζνλ αθνξά ζηνλ εληνπηζκφ ηνπ ρξήζηε πνπ κηιάεη θάζε θνξά. Γηα ην ιφγν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα αλαπηπρζεί έλα εξγαιείν πνπ ζα θάλεη εκθαλέο ην πνηνο εθπαηδεπφκελνο κηιάεη. Απηφ ην εξγαιείν έλδεημεο ηνπ νκηιώλ κπνξεί λα εκθαλίδεη θάπνηα θσηεηλή έλδεημε πάλσ απφ ηνλ εηθνληθφ εθπξφζσπν ηνπ θάζε εθπαηδεπφκελνπ ζηελ νπνία ζα αλαγξάθεηαη ε ιέμε «Οκηιεηήο». Έηζη ζα είλαη εχθνιν ζε φινπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα δηαθξίλνπλ εχθνια πνηνο έρεη ηνλ ιφγν θάζε θνξά. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ηερληθήο φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ είλαη ζίγνπξα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα θαηαγξάθεηαη έηζη ψζηε λα είλαη δπλαηή ε αμηνιφγεζε θαη θξηηηθή ηεο. Θα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα δειαδή λα γίλεηαη κία θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ηερληθψλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο φπσο απηή ηεο Fishbowl βάζεη ηεο γεληθφηεξεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπο αιιά θαη εηδηθφηεξα ζε πνηα θαηεγνξία εθπαηδεπφκελσλ αληαπνθξίλεηαη ε θαζεκία θαιχηεξα. Σε δπλαηφηεηα απηή κπνξεί λα ηελ πξνζθέξεη έλα εξωηεκαηνιόγην πνπ ζα απνηειεί αληηθείκελν ηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ θαη θάζε θνξά κεηά ην πέξαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζα θαινχληαη νη καζεηέο λα ην ζπκπιεξψζνπλ. Σν εξγαιείν απηφ ζα κπνξεί 77

λα ζηέιλεη ηα απνηειέζκαηα ησλ απαληήζεσλ πνπ έδσζαλ νη καζεηέο, ζην e-mail ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζηε ζπλέρεηα απηφο θξίλνληαο απφ ηηο απαληήζεηο λα πξνβαίλεη ζηα αλάινγα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ ηερληθή. 5.1.3. ρεηηθέο εξγαζίεο θαη έξεπλεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl ηελ εξγαζία ησλ Benz, Wysocki & Miller (2002) ζπγθξίλνληαη νη ηερληθέο Computer-Mediated Conferencing (CMC) θαη Fishbowl ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο ζηελ αιιειεπίδξαζε ησλ εθπαηδεπφκελσλ. Ζ ηερληθή CMC αθνξά ζε ζπλεδξίεο εθπαηδεπφκελσλ πνπ γίλνληαη κε ηε ρξήζε ππνινγηζηψλ, ζηηο νπνίεο νη ζπκκεηέρνληεο βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ηνπνζεζίεο θαη ζπλεξγάδνληαη απφ απφζηαζε. Θαη νη δχν ηερληθέο είραλ παξφκνηα επίπεδα ζπκκεηνρήο απφ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα έδεημαλ πσο ε ηερληθή Fishbowl παξείρε κεγαιχηεξα νθέιε ζηελ επίιπζε εξεπλεηηθψλ πξνβιεκάησλ αλ θαη νη εθπαηδεπφκελνη είδαλ ζεηηθά θαη ηηο δχν ηερληθέο. Γεληθά νη εθπαηδεπφκελνη ζπκθσλνχζαλ ζην θίλεηξν γηα ηε ρξήζε θάπνηαο απφ ηηο δχν ηερληθέο, κε ηελ αλαδήηεζε βνήζεηαο ζηελ εξεπλεηηθή ηνπο εξγαζία λα είλαη ε κεγαιχηεξε αηηία. ε απηή ηελ εξγαζία πήξαλ κέξνο 52 εθπαηδεπφκελνη νη νπνίνη νινθιήξσζαλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο σο κέξνο ηεο ηαθηηθήο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Οη 38 απφ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο ήηαλ ζην ηκήκα Θνηλσληνινγίαο θαη 14 ζην ηκήκα Φπρνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Nebraska ζην Kearney. Οη εθπαηδεπφκελνη ζην κάζεκα θνηλσληνινγίαο ζπκκεηείραλ ζηελ ηερληθή CMC, ελψ νη εθπαηδεπφκελνη ζην κάζεκα ςπρνινγίαο ζπκκεηείραλ ζηελ ηερληθή Fishbowl. Όζνλ αθνξά ζηελ ηερληθή Fishbowl, νη νκάδεο ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζπκπεξηειάκβαλαλ φινπο φζνπο είραλ δειψζεη ην ζπγθεθξηκέλν εξγαζηεξηαθφ κάζεκα. ε θάζε εξγαζηεξηαθή ηάμε ππήξραλ ηξείο ππννκάδεο πνπ απνηεινχληαλ απφ ηξία ή ηέζζεξα άηνκα, ζηα νπνία είρε αλαηεζεί κηα εξεπλεηηθή εξγαζία. Θάζε εβδνκαδηαία εξγαζηεξηαθή ζπλάληεζε πεξηειάκβαλε ηε ζπδήηεζε γηα θάπνην ζέκα (π.ρ. κεζνδνινγία) ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ηεο θάζε ππννκάδαο. Όηαλ θάπνηα απφ ηηο νκάδεο ζπδεηνχζε ην ζέκα ηνπο, γηλφηαλ ε εζσηεξηθή νκάδα ηεο ηερληθήο Fishbowl. Όινη νη θνηηεηέο ζην εξγαζηήξην θαζφληνπζαλ γχξσ απφ ην ίδην ηξαπέδη, ζπλήζσο δίπια ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπο. Σα κέιε ηεο εμσηεξηθήο νκάδαο άθνπγαλ ηε ζπδήηεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε ηα κέιε ηεο εζσηεξηθήο νκάδαο θαη πξνηξέπνληαλ λα πξνηείλνπλ ππνδείμεηο. Όια ηα κέιε ηεο νκάδαο είραλ ηνλ ίδην ρξφλν ζηελ εζσηεξηθή νκάδα (πεξίπνπ 20 ιεπηά) θαη ζηελ εμσηεξηθή νκάδα (πεξίπνπ 40 ιεπηά) θάζε εβδνκάδα. Ζ ηερληθή Fishbowl ζπλερίζηεθε κέζα ζην εμάκελν γηα 14 εβδνκάδεο. Σν εξσηεκαηνιφγην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα αμηνινγήζεη ηελ ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία μερσξηζηά απφ ηελ απφδνζε ζην κάζεκα. Πεξηείρε ζηνηρεία πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηέζζεξηο γεληθέο πεξηνρέο: α) βαζκφο ζπκκεηνρήο, β) θίλεηξν, γ) νθέιε ησλ καζεηψλ απφ ηελ ζπκκεηνρή θαη δ) ζπκπεξηθνξέο έμσ απφ ηελ ηάμε. Πέξα απφ ην εξσηεκαηνιφγην ν εθπαηδεπηηθφο θαηέγξαθε ηνλ αξηζκφ θαη ην είδνο ησλ ζρνιίσλ θαη ησλ ππνδείμεσλ πνπ γηλφληνπζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηφζν ηεο ηερληθήο CMC φζν θαη ηεο Fishbowl. Σα ζρφιηα ηαμηλνκήζεθαλ ζε πέληε θαηεγνξίεο: α) δηαηχπσζε ηεο εξεπλεηηθήο εξψηεζεο, β) εξεπλεηηθφο ζρεδηαζκφο, γ) κεζνδνινγηθά ζέκαηα, δ) εζηθέο αλεζπρίεο θαη ε) δειψζεηο ππνζηήξημεο ησλ καζεηψλ πνπ θάλνπλ ηελ εξεπλεηηθή εξγαζία. Οη εθπαηδεπηηθνί επηκειήζεθαλ ην εξσηεκαηνιφγην άκεζα, πξηλ ην ηέινο ηνπ εμακήλνπ, ηελ πεξίνδν πνπ δεκηνπξγνχζαλ ην εξσηεκαηνιφγην γηα ηελ ηαθηηθή θξηηηθή ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηνπο καζεηέο. Όινη νη καζεηέο απάληεζαλ ην εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν δεηνχζε εθηφο ησλ άιισλ, ηελ ειηθία ηνπο, ην θχιιν, ην έηνο ζπνπδψλ θαη πξνεγνχκελε εκπεηξία ζηε ρξήζε ππνινγηζηψλ. ην κάζεκα θνηλσληνινγίαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ε ηερληθή CMC γηα πνηθηιία πεξηπηψζεσλ, δεηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο λα απαληήζνπλ κφλν ζρεηηθά κε ηελ βνήζεηα ηηο ηερληθήο ζηελ πινπνίεζε ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ ηνπο. 78

Σα απνηειέζκαηα απφ απηή ηελ εξεπλεηηθή δνπιεηά παξαηίζεληαη ζηνπο αθφινπζνπο πίλαθεο. ηνλ Πίλαθαο 4 παξνπζηάδνληαη ηα πνζνζηά ησλ ζρνιίσλ ησλ εθπαηδεπφκελσλ ζρεηηθά κε ζέκαηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο πνπ ηνπο δφζεθε. Οη εθπαηδεπφκελνη ζηελ ηερληθή Fishbowl ζρνιίαζαλ θπξίσο κεζνδνινγηθά ζέκαηα. Θακία άιιε ζεκαληηθή δηαθνξά δελ βξέζεθε αλάκεζα ζηηο νκάδεο. Πίλαθαο 4. Πνζνζηό ρνιίωλ Δθπαηδεπόκελωλ ζε Γηάθνξα Θέκαηα ζην CMC θαη ζην Fishbowl. Fishbowl CMC Θέκα Πνζνζηό Αξηζκόο Πνζνζηό Αξηζκόο Γηαηχπσζε 3 15,3 13 11,5 Δξψηεζεο Δξεπλεηηθφο 23,5 20 23,1 7 ρεδηαζκφο Κεζνδνινγηθά 17,6 15 38,5 10 Θέκαηα Ζζηθέο 8,2 7 7,7 2 Αλεζπρίεο Γειψζεηο 14,1 14 7,7 2 Τπνζηήξημεο Γηάθνξα 21,2 16 11,5 3 ύλνιν 100,0 85 100,0 27 ηνλ Πίλαθαο 5 πεξηέρνληαη νη κέζνη φξνη ησλ αξηζκψλ ησλ εθπαηδεπφκελσλ φζνλ αθνξά ζηελ αηηία ζπκκεηνρήο ηνπο ζηηο δχν ηερληθέο. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ πσο ν ζεκαληηθφηεξνο ιφγνο πνπ ζπλεξγάζηεθαλ νη εθπαηδεπφκελνη κέζσ ηεο ηερληθήο Fishbowl θαη CMC ήηαλ γηα λα πάξνπλ βνήζεηα γηα ηελ έξεπλά ηνπο. Οη καζεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ ηερληθή Fishbowl θαη έδσζαλ απηή ηελ απάληεζε ήηαλ πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο ζηελ ηερληθή CMC. Πίλαθαο 5. Αηηίεο πκκεηνρήο ηωλ Δθπαηδεπόκελωλ ζηελ Σερληθή CMC θαη Fishbowl. CMC Fishbowl Αηηία πκκεηνρήο Μέζνο Όξνο Αξηζκνύ Μέζνο Όξνο Αξηζκνύ Δθπαηδεπόκελωλ Δθπαηδεπόκελωλ Γηα Βαζκφ 3,00 3,14 Αχμεζε Γλψζεσλ Έξεπλαο 3,74 3,00 Βνήζεηα ζε Δξεπλεηηθά Πξνβιήκαηα 4,97 5,42 Δκπεηξία πλεξγαζίαο 3,47 3,36 Γεκηνπξγία Φηιίαο 3,91 4,36 Δπίδεημε Ηθαλνηήησλ 4,23 4,21 Γηα ηελ Βνήζεηα Άιισλ ζηελ Έξεπλα 3,62 2,86 Απφθηεζε Θξηηηθήο θέςεο 3,42 3,36 Δμάζθεζε Θνηλσληθήο Αιιειεπίδξαζεο 3,79 4,43 Ο Πίλαθαο 6 παξνπζηάδεη ηα νθέιε πνπ πηζηεχνπλ φηη απέθηεζαλ νη εθπαηδεπφκελνη απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο δχν ηερληθέο. Παξφιν πνπ ππήξραλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο δειψζεηο ησλ καζεηψλ γηα ηηο δχν ηερληθέο, ν κέζνο φξνο δείρλεη φηη βξίζθνληαη θαη ε δχν ζην ζεηηθφ θνκκάηη ηεο θιίκαθαο. 79

Πίλαθαο 6. Αίζζεζε ηωλ Δθπαηδεπόκελωλ γηα ηα Οθέιε ηεο πκκεηνρήο ζηελ Σερληθή CMC θαη Fishbowl. Θέκα Βνήζεηα ζηνλ Δξεπλεηηθφ ρεδηαζκφ Θαηαλφεζε Γχζθνισλ Δλλνηψλ Δπίιπζε Ηδηαίηεξσλ Πξνβιεκάησλ Όθεινο σο Γφηεο πκβνπιψλ Όθεινο σο Γέθηεο πκβνπιψλ CMC Μέζνο Όξνο Αξηζκνύ Δθπαηδεπόκελωλ Fishbowl Μέζνο Όξνο Αξηζκνύ Δθπαηδεπόκελωλ 3,44 2,50 2,97 1,79 3,22 1,64 3,21 3,08 2,56 1,54 5.2. Πεξηγξαθή ηνπ ζελαξίνπ αμηνιόγεζεο Σν ζελάξην αμηνιφγεζεο πνπ αλαπηχρζεθε ήηαλ ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο Δηθνληθά Πεξηβάιινληα Κάζεζεο (VLE), ηνπ Β εμακήλνπ ηνπ Κεηαπηπρηαθφ θχθινπ ζπνπδψλ ηεο θαηεχζπλζεο ΣΠΔ, ηνπ Σκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ. Ζ φιε δξαζηεξηφηεηα είρε σο ζθνπφ λα αμηνινγεζεί θαηά πφζν είλαη εθηθηή ε κεηαθνξά κηαο παξαδνζηαθήο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο ζηνλ εηθνληθφ θφζκν ηνπ SL θαη πψο ή αλ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ νη εθπαηδεπφκελνη ζε θάηη ηέηνην. ηελ ζπλεξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ πινπνηήζεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο έξεπλαο ζπκκεηείραλ 19 θνηηεηέο (8 θνηηεηέο, 11 θνηηήηξηεο). Δπηπιένλ ζπκκεηείραλ δχν πξνπηπρηαθνί θνηηεηέο, έλαο κεηαπηπρηαθφο θνηηεηήο, έλαο ππνςήθηνο δηδάθηνξαο ηνπ ηκήκαηνο θαη ν δηδάζθσλ θαζεγεηήο, νη νπνίνη είραλ ππνζηεξηθηηθφ ξφιν ζε φιε ηε δηαδηθαζία πινπνίεζεο ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζελαξίνπ κέζα ζηνλ θφζκν. Σν ζπλεξγαηηθφ ζελάξην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ηερληθήο Fishbowl ζην SL απνηεινχληαλ απφ ηξείο θάζεηο. Θαζεκία απφ απηέο δηήξθεζε κία εβδνκάδα κε απνηέιεζκα ν ζπλνιηθφο ρξφλνο πεξάησζεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο λα έθηαζε ηηο ηξείο εβδνκάδεο. Κεηά ην πέξαο θάζε εβδνκάδαο πξαγκαηνπνηνχληαλ δίσξε online ζπλάληεζε ζην SL, φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ δξαζηεξηφηεηα. ηηο ζπλαληήζεηο απηέο ζπκκεηείραλ θαη νη 19 θνηηεηέο, ν θαζεγεηήο ηνπ καζήκαηνο θαη ηξείο βνεζνί. Γεληθά, νη θάζεηο ηεο δξαζηεξηφηεηαο πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: 1 ε Φάζε: Φάζε Κειέηεο 2 ε Φάζε: Φάζε Δμεηδίθεπζεο 3 ε Φάζε: Φάζε Παξνπζίαζεο Δξγαζίαο ηε ζπλεξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζπκκεηείραλ: 19 Κεηαπηπρηαθνί θνηηεηέο Ο δηδάζθσλ θαζεγεηήο θαη σο βνεζνί θαη ζρεδηαζηέο ηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ 2 πξνπηπρηαθνί θνηηεηέο 1 κεηαπηπρηαθφο θνηηεηήο ππνζηεξηθηηθή νκάδα 1 ππνςήθηνο δηδάθηνξαο 80

ε θάζε θάζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο νη θνηηεηέο είραλ λα επηηειέζνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν έξγν. ηε ζπλέρεηα αλαιχνληαη ηα δεηνχκελα απφ θάζε θάζε. 5.2.1 Φάζε 1 ε Κειέηε ε απηή ηε θάζε νη θνηηεηέο ζρεκαηίδνπλ 4 νκάδεο ησλ 4 αηφκσλ θαη κία νκάδα ησλ ηξηψλ (ζπλνιηθά 19 θνηηεηέο). Κέηα ην ζρεκαηηζκφ ησλ νκάδσλ θάζε κέινο επηιέγεη θαη κειεηά έλα απφ ηα παξαθάησ ζέκαηα: 1. Αλαζθφπεζε ηερλνινγηψλ γηα ηελ ππνζηήξημε VLE 2. πιινγή ιεηηνπξγηθψλ απαηηήζεσλ VLE 3. Απνηχπσζε ηξφπνπ παξνπζίαζεο ηεο ζρεδίαζεο θαη ησλ ζελαξίσλ ηνπ VLE (UML, Use Cases) 4. Κέζνδνη αμηνιφγεζεο VLE. ηνλ εηθνληθφ θφζκν ηνπ SL νη θνηηεηέο κπνξνχλ λα ζπλαληεζνχλ αλά πάζα ζηηγκή ρσξίο απηή λα θαζνξίδεηαη απφ ην ρξνλνδηάγξακκα θαη λα αληαιιάμνπλ έηζη ηδέεο θαη απφςεηο φζνλ αθνξά ζην ζέκα πνπ ηνπο αλαηέζεθε αιιά θαη γεληθφηεξα ζηελ εμνηθείσζε κε ην πεξηβάιινλ. Γηάξθεηα: 7 εκέξεο. Παξαδνηέν 1 εο Φάζεο: Πξνηάζεηο θαη ζθέςεηο ηεο νκάδαο γηα ην ζέκα ζε κνξθή θεηκέλνπ θαη έθηαζε ην πνιχ κηα ζειίδα. θνπφο ηεο θάζεο: Αλάιεςε ξφισλ γηα ηελ δεκηνπξγία ησλ expert groups θαη κηα παξνπζίαζε ζην Second Life κε ηηο πξνηάζεηο θαη ζθέςεηο ηεο νκάδαο γηα ην ζέκα. Ρφινο εθπαηδεπηηθνχ: Τπνζηεξηθηηθφο, θαζνδεγεηηθφο. Παξέρεη ην απαηηνχκελν πιηθφ κειέηεο. Ρφινο βνεζψλ: Τπνζηεξηθηηθφο. Παξέρνπλ ην απαηηνχκελν πιηθφ κέζα ζην SL θαη ππνζηεξίδνπλ ηνπο θνηηεηέο ζηε ρξήζε ηνπ. 5.2.2 Φάζε 2 ε Δμεηδίθεπζε Σα άηνκα απφ θάζε νκάδα πνπ αζρνιήζεθαλ κε ην ίδην ζέκα, ελψλνληαη θαη ζρεκαηίδνπλ 4 λέεο νκάδεο απφ 5 άηνκα ε θαζεκηά (κηα νκάδα ζα ζηείιεη αληηπξφζσπν ζε δχν expert groups). Δπνκέλσο δεκηνπξγνχληαη έηζη 4 νκάδεο πνπ απνηεινχληαη απφ άηνκα πνπ είλαη «εηδηθνί» πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα πνπ επέιεμαλ. πγθεθξηκέλα έρνπκε ηηο παξαθάησ νκάδεο «εηδηθψλ»: Expert Group 1: Αλαζθφπεζε ηερλνινγηψλ γηα ηελ ππνζηήξημε VLE Expert Group 2: πιινγή ιεηηνπξγηθψλ απαηηήζεσλ VLE Expert Group 3: Απνηχπσζε ηξφπνπ παξνπζίαζεο ηεο ζρεδίαζεο θαη ησλ ζελαξίσλ ηνπ VLE (UML, Use Cases) Expert Group 4: Κέζνδνη αμηνιφγεζεο VLE ηφρνο Φάζεο: Θάζε expert group πξέπεη λα εκβαζχλεη ζην ζέκα πνπ κειεηά αληαιιάζνληαο απφςεηο. Σα κέιε ηεο νκάδαο ζπλαληηφληαη ζηνλ εηδηθά δηακνξθσκέλν ρψξν κέζα ζην πεξηβάιινλ ηνπ Second Life. Τπφδεημε: ε απηή ηε θάζε έρνπκε ηελ πξψηε εθαξκνγή ηεο ηερληθήο Fishbowl θαζψο θάζε νκάδα πξέπεη λα θάλεη κία ηνπνζέηεζε ζρεηηθά κε θάπνην εξψηεκα πνπ ζα ηεο ηεζεί. ε θάζε νκάδα νξίδεηαη έλαο ζπληνληζηήο κε ζθνπφ λα μεθηλήζεη απηφο ηε ζπδήηεζε θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζπκκεηάζρνπλ ζε απηή φια ηα κέιε ηεο νκάδαο. Όζα ιέγνληαη ζηηο ζπδεηήζεηο ησλ νκάδσλ κπνξνχλ ζηε ζπλέρεηα λα ζρνιηαζζνχλ απφ ηηο ππφινηπεο νκάδεο νη νπνίεο ζπγθξνηνχλ ηνλ εμσηεξηθφ θχθιν ζηελ ηερληθή Fishbowl. 81

Γηάξθεηα: 7 εκέξεο. Παξαδνηέν 2 εο Φάζεο: α) ηα πεξηερφκελα ησλ ζπδεηήζεσλ ζην chat β) ηηο παξνπζηάζεηο πάλσ ζηνπο πίλαθεο ηνπ SL Ρφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Τπνζηεξηθηηθφο, θαζνδεγεηηθφο. Παξέρεη βνήζεηα γηα ηελ απάληεζε ησλ εξσηεκάησλ θαη θαζνδεγεί. Ρφινο βνεζψλ: Τπνζηεξηθηηθφο ζε ζέκαηα ρξήζεο θαη ιεηηνπξγηψλ ηνπ SL, παξνπζίαζεο ησλ εξγαζηψλ θαη ζπληνληζκνχ ηεο ζπδήηεζεο. 5.2.3 Φάζε 3 ε Παξνπζίαζε Δξγαζίαο ηελ Σξίηε θάζε γίλεηαη επαλαζχζηαζε ησλ 5 αξρηθψλ νκάδσλ θαη νη θνηηεηέο ζπλεξγάδνληαη κέζα ζε απηέο. ηφρνο θάζεο: νη ζπλεξγάηεο ηεο θάζε νκάδαο πξέπεη λα δεκηνπξγήζνπλ απφ θνηλνχ κηα παξνπζίαζε ηεο εξγαζίαο πνπ έρνπλ αλαιάβεη. Ζ θάζε νκάδα παξνπζηάδεη ηελ εξγαζία ηεο ζηηο ππφινηπεο εθαξκφδνληαο πάιη ηελ ηερληθή Fishbowl. Δπίζεο, φινη νη θνηηεηέο ζα θιεζνχλ λα αμηνινγήζνπλ ηε ζπλεξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζπκπιεξψλνληαο θαηάιιειν εξσηεκαηνιφγην ζε online πεξηβάιινλ, ζην νπνίν ζα νδεγνχληαη κέζα απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ SL. Γηάξθεηα: 7 εκέξεο. Σειηθφ Παξαδνηέν: 1) Δξγαζία ζε κνξθή PowerPoint, ε νπνία ζα παξνπζηαζηεί ζην SL. 2) Δξσηεκαηνιφγην αμηνιφγεζεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ρφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: Τπνζηεξηθηηθφο. Παξέρεη βνήζεηα πξνο ηνπο θνηηεηέο γηα ην ζρεδηαζκφ αιιά θαη επηπιένλ ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ, αλ ρξεηαζηεί, ζε κνξθή Notes ή θαη παξνπζίαζεο. Ρφινο βνεζψλ: Τπνζηεξηθηηθφο ζε ζέκαηα ρξήζεο θαη ιεηηνπξγηψλ ηνπ SL, παξνπζίαζεο ησλ εξγαζηψλ θαη ζπληνληζκνχ ηεο ζπδήηεζεο. 5.3. Πεξηγξαθή ηωλ δπλαηνηήηωλ πνπ πινπνηήζεθαλ Γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ζπλεξγαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζην SL, πέξα απφ ηα εγγελή εξγαιεία ηνπ πεξηβάιινληνο (text chat, voice chat, notecards), δεκηνπξγήζεθαλ θαη θάπνηα επηπιένλ. Σα εξγαιεία απηά είραλ σο ζθνπφ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα εγθιηκαηηζηνχλ φζν ην δπλαηφλ πην εχθνια ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ αιιά θαη λα ηνπο ππνζηεξίμνπλ θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ εξγαζηψλ πνπ αλέιαβαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά πνηα επηπξφζζεηα εξγαιεία πινπνηήζεθαλ. 5.3.1 Δηθνληθφο Δθπαηδεπηηθφο Υψξνο Γηα ηηο αλάγθεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο λνηθηάζηεθε γε ζην SL, έθηαζεο 8192 sqm (1/8 sim) θαη ρσξεηηθφηεηαο 1875 prims. ην ρψξν απηφ δεκηνπξγήζεθε έλα θηίξην κέζα ζην νπνίν ζα ιάκβαλαλ ρψξα νη εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σν θηίξην απηφ θαίλεηαη ζηελ Δηθφλα 12. ηνλ θάησ φξνθν ηνπ θηηξίνπ ππάξρεη βνεζεηηθφ πιηθφ, πεγέο πιεξνθνξηψλ θαη νηηδήπνηε ζρεηίδεηαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο δξαζηεξηφηεηαο (Δηθφλα 13). Ο πάλσ φξνθνο ηνπ θηηξίνπ απνηειεί ηελ αίζνπζα Fishbowl ε νπνία δηαζέηεη πίλαθα παξνπζηάζεσλ θαη θαξέθιεο ζε θαηάιιειε δηάηαμε φπσο θαίλεηαη θαη ζηελ Δηθφλα 14. 82

Δηθόλα 12. Σν θηίξην πινπνίεζεο ηεο ηερληθήο. Δηθόλα 13. Τπνζηεξηθηηθό θαη βνεζεηηθό πιηθό. 83

Δηθόλα 14. Η αίζνπζα Fishbowl. 5.3.2 Δξγαιεία θαη Ηδηφηεηεο Γηα λα είλαη εχθνιε ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηα κέιε ησλ νκάδσλ πνπ είραλ ζπζηαζεί, δεκηνπξγήζεθαλ κπινπδάθηα ην νπνία είραλ δηαθνξεηηθφ ρξψκα γηα θάζε νκάδα θαη αλέγξαθαλ επίζεο θαη ην φλνκα ηεο νκάδαο πνπ αλήθε ν θάζε θνηηεηήο. ηελ Δηθφλα 15 θαίλνληαη ηξείο θνηηεηέο απφ δχν δηαθνξεηηθέο νκάδεο, νη νπνίνη δηαθξίλνληαη ηφζν απφ ηελ αλαγξαθή φζν θαη απφ ην ρξψκα ηεο κπινχδαο πνπ θνξάλε. Δπίζεο φηαλ θάπνηνο θνηηεηήο θάζεηαη ζε κία απφ ηηο δηαζέζηκεο θαξέθιεο ηφηε ηα πιατλά απηήο παίξλνπλ ην ρξψκα ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθεη απηφο. Δηθόλα 15. Μπινπδάθηα γηα ηελ δηάθξηζε ηωλ κειώλ ηωλ δηαθνξεηηθώλ νκάδωλ. 84

Έλα εξγαιείν πνπ αλαπηχρζεθε θαη απνηέιεζε ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο φιεο δξαζηεξηφηεηαο ήηαλ ν πίλαθαο παξνπζηάζεσλ. ηνλ πίλαθα απηφ ε θάζε νκάδα κπνξνχζε λα βάιεη ηηο παξνπζηάζεηο ησλ εξγαζηψλ ηηο θαη λα πξνζθέξεη έηζη κεγαιχηεξε επθνιία ζηα κέιε ηνπ εμσηεξηθνχ θχθινπ λα θαηαλνήζνπλ ηα φζα ιέγνληαη ζηελ ζπδήηεζε πνπ ιακβάλεη ρψξα. ηελ Δηθφλα 16 παξνπζηάδεηαη ν πίλαθαο απηφο ηε ζηηγκή πνπ πξνβάιεη θάπνηα απφ ηηο δηαθάλεηεο παξνπζίαζεο. Δηθόλα 16. Ο πίλαθαο παξνπζηάζεωλ. Γηα λα είλαη εκθαλέο πνην κέινο νκάδαο κηιάεη θάζε ζηηγκή, πινπνηήζεθε ην εξγαιείν Student Voice ην νπνίν έρεη ηε κνξθή HUD πνπ θνξά ν θνηηεηήο. Κε απηφ ην εξγαιείν φπσο θαίλεηαη θαη ζηελ Δηθφλα 17 φηαλ θάπνηνο θνηηεηήο κηιάεη ηφηε εκθαλίδεηαη ε έλδεημε «Speaker» απφ πάλσ ηνπ θαη επίζεο θαη έλα κηθξφθσλν κπξνζηά ηνπ. Δηθόλα 17. Σν εξγαιείν Student Voice. 85

Όηαλ έλαο θνηηεηήο είρε θάπνηα απνξία κπνξνχζε εχθνια λα ηελ εθδειψζεη νπηηθά κέζσ ηνπ Avatar ηνπ, θαη ζηνπο ππφινηπνπο ζπκκεηέρνληεο απιά πιεθηξνινγψληαο ηξία εξσηεκαηηθά ζην Local Chat (???). Όηαλ ν ρξήζηεο ινηπφλ πιεθηξνινγήζεη ζην Local Chat ηξία εξσηεκαηηθά ηφηε γηα έλα ιεπηφ ζα αλαδχνληαη απφ ην avatar ηνπ δηαθξηηά εξσηεκαηηθά (Δηθφλα 18). Δηθόλα 18. Δθδήιωζε απνξίαο. Όηαλ έλαο θνηηεηήο έρεη θάπνηα ηδέα φπσο θαη κε ηελ απνξία, κπνξεί λα ηελ εθδειψζεη κέζσ ηνπ Avatar ηνπ, πιεθηξνινγψληαο ζην Local Chat ηξία ζαπκαζηηθά ζην Local Chat (!!!). Σν απνηέιεζκα ζα είλαη γηα έλα ιεπηφ λα αλαδχνληαη απφ ην avatar ηνπ ιάκπεο κε ηε ιέμε ηδέα (Δηθφλα 19). 86

Δηθόλα 19. Δθδήιωζε ηδέαο. 5.3.3 Animations θαη Gestures Ζ ζπλεξγαηηθή θχζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο απαηηνχζε ηε δεκηνπξγία θαη θάπνησλ animations (θηλήζεσλ) θαη gestures (ρεηξνλνκίεο) έηζη ψζηε ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ θνηηεηψλ λα γίλεη πην εχθνιε θαη λα απνθηήζεη κεγαιχηεξν εχξνο δπλαηνηήησλ. Σν ζχλνιν ησλ gesturesanimations πνπ δφζεθαλ ζηνπο ρξήζηεο θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθαο 7. Πίλαθαο 7. Σν ζύλνιν ηωλ gestures-animations πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ δξαζηεξηόηεηα. Δλέξγεηα Πεξηγξαθή Δίδνο Trigger Θαηάδεημε avatar Σν avatar δείρλεη άιιν avatar Gesture /esy Θαηάδεημε εαπηνχ Σν avatar δείρλεη κε ηνλ εαπηφ ηνπ Gesture /egw Υεηξνθξνηψ Σν avatar ρεηξνθξνηεί Gesture /clap Ακθηβάιισ Σν avatar θάλεη κνξθαζκφ πνπ Gesture /hmmmm δείρλεη ακθηβνιία πκθσλψ Σν avatar θάλεη κνξθαζκφ Gesture /nai ζπγθαηάβαζεο πκθσλψ έληνλα Σν avatar θάλεη έληνλν κνξθαζκφ Gesture /nai! ζπγθαηάβαζεο Γηαθσλψ Σν avatar θάλεη Gesture /oxi 87

Δλέξγεηα Πεξηγξαθή Δίδνο Trigger κνξθαζκφ άξλεζεο Γηαθσλψ έληνλα Σν avatar θάλεη έληνλν κνξθαζκφ Gesture /oxi! άξλεζεο Γε γλσξίδσ Σν avatar δείρλεη άγλνηα Gesture /denkser ήθσκα ρεξηνχ Σν avatar ζεθψλεη ην ρέξη ηνπ γηα λα Gesture /xeri δεηήζεη ηνλ ιφγν Βαξηέκαη Σν avatar βαξηέηαη Gesture /bored Δδψ είκαη Σν avatar ζεθψλεη ην ρέξη Gesture /edw Δηζήγεζε Σν avatar θάλεη εηζήγεζε Animation ηάζε αλακνλήο Σν avatar παίξλεη ζηάζε αλακνλήο Animation Έρσ κηα ηδέα Δκθάληζε θαηάιιεισλ Hud!!! ζπκβφισλ Έρσ κηα εξψηεζε Δκθάληζε εξσηεκαηηθψλ πνπ αλαδχνληαη απφ ην avatar Hud??? 5.4. Απνηειέζκαηα αμηνιόγεζεο Κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο νη θνηηεηέο θιήζεθαλ λα ζπκπιεξψζνπλ έλα εξσηεκαηνιφγην κε ζθνπφ ηελ θαηαγξαθή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ SL σο εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. πγθεθξηκέλα εμεηάζηεθε θαηά πφζν ηα δηαζέζηκα αληηθείκελα θαη εξγαιεία βνήζεζαλ ζηελ φιε δηαδηθαζία, πξνζδηνξίζηεθε ν ιφγνο πνπ ζπκκεηείραλ νη θνηηεηέο ζε απηή θαη αλ πξνηηκνχλ ηελ εθαξκνγή εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζην SL απφ ηε ζπκβαηηθή κέζνδν ηεο δηάιεμεο κέζα ζηελ αίζνπζα. Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο νη θνηηεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ήηαλ δεθαελληά (19) θαη ήηαλ φινη κεηαπηπρηαθνί ηνπ Σκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Σα απνηειέζκαηα απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα παξαηίζεληαη ζηε ζπλέρεηα κε ηε κνξθή δηαγξακκάησλ φπνπ παξνπζηάδεηαη ην πνζνζηφ ησλ θνηηεηψλ πνπ έδσζε ηελ θάζε απάληεζε. ηελ Δηθφλα 20 παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ ζηελ εξψηεζε: «Πέξα απφ ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο έρσ ρξεζηκνπνηήζεη ην Second Life:». Γίλεηαη θαλεξφ πσο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θνηηεηψλ είρε ειάρηζηε εκπεηξία ζηε ρξήζε ηεο πιαηθφξκαο SL. Απηφ ίζσο απνηέιεζε θαη αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πινπνίεζε ηεο ηερληθήο θαζψο νη θνηηεηέο δελ ήηαλ εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη έπξεπε λα δψζνπλ πξνζνρή θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα επηηεινχλ ηηο εξγαζίεο πνπ ζέινπλ. Έηζη νη εθπαηδεπφκελνη δελ ζηξάθεθαλ απιά ζηελ πινπνίεζε κηαο ηερληθήο ζε έλα γλσζηφ πεξηβάιινλ αιιά επηθεληξψζεθαλ θαη ζηελ εθκάζεζε ηεο ρξήζεο ηνπ. 88

Δηθόλα 20. «Πέξα από ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηόηεηαο έρω ρξεζηκνπνηήζεη ην Second Life: «. ηελ Δηθφλα 21 θαίλνληαη νη απαληήζεηο πνπ έδσζαλ νη θνηηεηέο ζηελ εξψηεζε: «Ο ιφγνο πνπ κπήθα είλαη γηα λα:». χκθσλα κε απηέο ηηο απαληήζεηο θαίλεηαη πσο ην SL ζαλ ηξηζδηάζηαην πνιπρξεζηηθφ πεξηβάιινλ απνηέιεζε πφιν έιμεο γηα ηνπο θνηηεηέο. Αξθεηνί ήηαλ βέβαηα θαη απηνί πνπ είραλ ζαλ ζηφρν ηε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπκθνηηεηέο ηνπο. Γεληθφηεξα έρεη παξαηεξεζεί πσο νη εθπαηδεπφκελνη ζπλήζσο αληαπνθξίλνληαη κε ελζνπζηαζκφ ζηελ πξννπηηθή ρξήζεο ελφο ηξηζδηάζηαηνπ εηθνληθνχ θφζκνπ γηα εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δηθόλα 21. «Ο ιόγνο πνπ κπήθα είλαη γηα λα: «. Ζ Δηθφλα 22 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ ζηελ εξψηεζε: «Σν πιηθφ θαη ηα εξγαιεία πνπ είρα ζηε δηάζεζε κνπ κε βνήζεζαλ». Σα εξγαιεία πνπ είραλ ζηε δηάζεζε ηνπο νη θνηηεηέο θαίλεηαη πσο ήηαλ πνιχ ρξήζηκα ζρεδφλ γηα φινπο. ηα εξγαιεία απηά εληάζζνληαη απηά πνπ παξέρεη εγγελψο ην SL αιιά θαη απηά πνπ δεκηνπξγήζεθαλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο ηερληθήο. 89

Δηθόλα 22. «Σν πιηθό θαη ηα εξγαιεία πνπ είρα ζηε δηάζεζε κνπ κε βνήζεζαλ». Πξνζπαζψληαο λα πξνζδηνξηζηνχλ ζπγθεθξηκέλα πνηα ήηαλ ηα εξγαιεία πνπ βνήζεζαλ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο ζηε ζπλεξγαζία ηνπο, ε Δηθφλα 23 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο ζηελ εξψηεζε: «Σν voice chat σο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζε ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο». Οη απαληήζεηο επηδεηθλχνπλ πσο ε ζπλνκηιία ησλ θνηηεηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ voice chat απνηέιεζε ζεκαληηθφο παξάγνληαο ζηελ ζπλεξγαζία ηνπο. Δηθόλα 23. «Σν voice chat ωο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζε ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο». Αληίζηνηρα ζηελ Δηθφλα 24 παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ ζηελ εξψηεζε: «Σν text chat σο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζε ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο». Γίλεηαη θαλεξφ πσο θαη ην text chat απνηέιεζε ζεκαληηθφ κέζν επηθνηλσλίαο κε ζθνπφ ηελ ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπφκελσλ. Απφ ηε δηαζπνξά ησλ απαληήζεσλ κπνξεί λα εμαρζεί ην ζπκπέξαζκα πσο ην voice chat ίζσο λα βνήζεζε φκσο πεξηζζφηεξν ζηελ ζπλεξγαζία ηνπο. 90

Δηθόλα 24. «Σν text chat ωο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζε ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο». ηελ Δηθφλα 25 θαίλνληαη νη απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ ζηελ εξψηεζε: «Σα notes σο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζαλ ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο». Σν ηξίην εγγελέο εξγαιείν ηνπ SL, δειαδή ηα notes, θαίλεηαη πσο δελ είραλ ηελ ίδηα απνδνρή απφ φινπο ηνπο θνηηεηέο. Πάιη ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ απηνχο ζπκθσλεί πσο ήηαλ ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηελ ζπλεξγαζία ηνπο αιιά ππάξρνπλ θαη θάπνηνη πνπ δηαθσλνχλ ζε απηφ, ζε αληίζεζε κε ηα άιια εξγαιεία γηα ηα νπνία ππήξρε θαζνιηθή απνδνρή. Δηθόλα 25. «Σα notes ωο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο κε βνήζεζαλ ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο». Ζ Δηθφλα 26 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο πνπ έδσζαλ νη θνηηεηέο ζηελ εξψηεζε: «Σα δηαζέζηκα αληηθείκελα κε βνήζεζαλ ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο». Πέξα απφ ηα εγγελή εξγαιεία ηνπ SL δεκηνπξγήζεθαλ θαη επηπιένλ αληηθείκελα κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε ππνζηήξημε ηεο ηερληθήο. Απφ ηηα απαληήζεηο θαίλεηαη πσο ηα αληηθείκελα απηά ήηαλ ζεκαληηθά γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζρεδφλ γηα φινπο ηνπο θνηηεηέο. 91

Δηθόλα 26. «Σα δηαζέζηκα αληηθείκελα κε βνήζεζαλ ζηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηόηεηαο». Γηα ηελ ζχγθξηζε ηεο πινπνίεζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζην SL ζε ζρέζε κε ηελ ζπκβαηηθή κέζνδν κέζα ζηελ ηάμε φζνλ αθνξά ζηελ ζπλεξγαζία ησλ θνηηεηψλ ε Δηθφλα 27 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηελ εξψηεζε: «Ζ πινπνίεζε ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζελαξίνπ ζην Second Life κε βνήζεζε λα ζπλεξγαζηψ κε ηελ νκάδα κνπ κε κεγαιχηεξε επθνιία ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». Όπσο θαίλεηαη νη πεξηζζφηεξνη θνηηεηέο πξνηηκνχλ ηελ ζπκβαηηθή κέζνδν γεγνλφο πνπ ίζσο λα νθείιεηαη ζην φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο δελ είραλ ρξεζηκνπνηήζεη μαλά ην SL κε απνηέιεζκα ε απεηξία ηνπο ζηνλ ρεηξηζκφ λα ηνπο έδσζε γεληθφηεξε αξλεηηθή εληχπσζε γηα ηελ ρξήζε ηεο πιαηθφξκαο σο εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. Δηθόλα 27. «Η πινπνίεζε ηνπ ζπλεξγαηηθνύ ζελαξίνπ ζην Second Life κε βνήζεζε λα ζπλεξγαζηώ κε ηελ νκάδα κνπ κε κεγαιύηεξε επθνιία ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνύκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». 92

ηελ Δηθφλα 28 θαίλνληαη νη απαληήζεηο ησλ θνηηεηψλ ζηελ εξψηεζε: «Ζ πινπνίεζε ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζελαξίνπ ζην Second Life κε βνήζεζε λα ζπλεξγαζηψ κε ηελ νκάδα κνπ πην απνδνηηθά ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». Γίλεηαη αληηιεπηφ πσο νη απαληήζεηο θπκαίλνληαη ζε παξφκνηα επίπεδα κε απηά ηηο πξνεγνχκελεο εξψηεζεο φζνλ αθνξά ζηελ ζχγθξηζε ηεο ζπκβαηηθήο κεζφδνπ κε ηελ πινπνίεζε ζην SL. Δηθόλα 28. «Η πινπνίεζε ηνπ ζπλεξγαηηθνύ ζελαξίνπ ζην Second Life κε βνήζεζε λα ζπλεξγαζηώ κε ηελ νκάδα κνπ πην απνδνηηθά ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνύκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». ηελ Δηθφλα 29 παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ζηελ εξψηεζε: «ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζην Second Life ήηαλ πην εχθνιν λα κνηξαζηψ ηηο πεγέο πιεξνθνξηψλ κε ηελ νκάδα κνπ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». Σα απνηειέζκαηα δείρλνπλ πσο ε ζπκβαηηθή κέζνδνο ππεξηεξεί έλαληη ηνπ SL φζνλ αθνξά ζηε δηακνίξαζε ησλ πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ εθπαηδεπφκελσλ. Δηθόλα 29. «ηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηόηεηαο ζην Second Life ήηαλ πην εύθνιν λα κνηξαζηώ ηηο πεγέο πιεξνθνξηώλ κε ηελ νκάδα κνπ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνύκελε κέζνδν (ζπκβαηηθή)». 93

Γηα ηελ εξψηεζε: «Θα ήζειεο λα πινπνηεζνχλ θαη άιιεο ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζην πεξηβάιινλ ηνπ Second Life;» νη απαληήζεηο βξίζθνληαη ζηελ Δηθφλα 30. Δίλαη εκθαλέο πσο παξφιν ε ζπκβαηηθή κέζνδνο ήηαλ πην εχθνιε θαη απνηειεζκαηηθή γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο θνηηεηέο, ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ απηνχο ζα ήζειε λα δνθηκαζηεί ζηελ πινπνίεζε θαη άιιεο ζπλεξγαηηθήο ηερληθήο ζην SL. Δηθόλα 30. «Θα ήζειεο λα πινπνηεζνύλ θαη άιιεο ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ζην πεξηβάιινλ ηνπ Second Life;». ηελ Δηθφλα 31 παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ζηελ εξψηεζε: «Θα ζπλερίζσ λα ρξεζηκνπνηψ ην Second Life». Ζ δηαζπνξά ησλ απαληήζεσλ δε κπνξεί λα δψζεη θάπνην αθξηβέο ζπκπέξαζκα γηα ην πψο θαη αλ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη θνηηεηέο ην SL θαη ζηε ζπλέρεηα. Δηθόλα 31. «Θα ζπλερίζω λα ρξεζηκνπνηώ ην Second Life». Γηα ηελ εμέηαζε κηαο άιιεο πηπρήο ζηε ρξήζε ηνπ SL σο εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ αθνξά ζηε δηδαζθαιία καζεκάησλ κέζα απφ απηφ, ε Δηθφλα 32 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο ζηελ εξψηεζε: «Θα κε ελδηέθεξε λα παξαθνινπζήζσ δηαιέμεηο κέζα απφ ην Second Life». 94

Όπσο γίλεηαη θαλεξφ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θνηηεηψλ είλαη ζεηηθφ ζε απηή ηελ πξννπηηθή πνπ ίζσο θαη λα απνηειεί πξφθιεζε γηα απηνχο. Δηθόλα 32. «Θα κε ελδηέθεξε λα παξαθνινπζήζω δηαιέμεηο κέζα από ην Second Life». ηελ ηειεπηαία εξψηεζε νη θνηηεηέο θιήζεθαλ λα δψζνπλ απαληήζεηο ζρεηηθά κε ην πνηα κέζνδνο ήηαλ πην απνηειεζκαηηθή γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπο αλάκεζα ζηε ζπκβαηηθή θαη ζε απηή κε ην SL. Ζ Δηθφλα 33 παξνπζηάδεη ηηο απαληήζεηο ζηελ εξψηεζε: «πγθξηηηθά κε ηηο δχν κεζφδνπο πινπνίεζεο ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζελαξίνπ επηιέμηε ην ραξαθηεξηζκφ κε ηνλ νπνίν ζπκθσλείηε αλαθνξηθά κε ηελ ζπλεξγαζία». Κηα γεληθή καηηά δείρλεη πσο ε ζπκβαηηθή κέζνδνο ππεξηεξεί απηήο κε ηελ ρξήζε ηνπ SL ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο ζχγθξηζεο. Δηθόλα 33. «πγθξηηηθά κε ηηο δύν κεζόδνπο πινπνίεζεο ηνπ ζπλεξγαηηθνύ ζελαξίνπ επηιέμηε ην ραξαθηεξηζκό κε ηνλ νπνίν ζπκθωλείηε αλαθνξηθά κε ηελ ζπλεξγαζία»». 95