Αθιεπωμένο ζηην οικογένειά μος, και ζηο Γιώπγο.

«ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΘΔΔΩΝ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΤΠΔΤΘΤΝΟΣΖΣΑ ΒΑΔΗ ΣΟΤ ΠΛΑΗΗΟΤ ΟΓΖΓΗΩΝ GLOBAL REPORTING INITIATIVE: ΜΗΑ ΔΡΔΤΝΑ ΓΗΑ ΣΗ ΑΝΑΓΤΟΜΔΝΔ ΣΑΔΗ ΚΑΗ ΣΡΔΥΟΤΔ ΠΡΑΚΣΗΚΔ ΔΛΛΖΝΗΚΩΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ» Μηξάληα Γ. Κώζηνγινπ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Πνπ ππνβιήζεθε ζην Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή θαη Γηαρείξηζε ηνπ Σκήκαηνο Πεξηβάιινληνο σο κέξνο ησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ απφθηεζε Γηπιψκαηνο Δηδίθεπζεο ζηελ Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή θαη Γηαρείξηζε Μπηηιήλε Γεθέκβξηνο / 2010

Αθιεπωμένο ζηην οικογένειά μος, και ζηο Γιώπγο. ε ι ί δ α ii

Δπραξηζηίεο Πξσηίζησο επραξηζηψ ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Κσλζηαληίλν Δπαγγειηλφ γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε βνήζεηα ηνπ θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο δηπισκαηηθήο δηαηξηβήο, φπσο θαη γηα ηελ επθαηξία πνπ κνπ έδσζε λα δνθηκάζσ ηηο δπλάκεηο κνπ ζε λένπο νξίδνληεο. Δπίζεο ζέισ λα επραξηζηήζσ ζεξκά φινπο ηνπο θαζεγεηέο ηνπ ηκήκαηνο Πεξηβάιινληνο πνπ κε εθπαίδεπζαλ ζην λα αλαδεηψ ιχζεηο ζε δαηδαιψδε παγθφζκηα πξνβιήκαηα θαη ζην λα εμεηάδσ ηηο θαηαζηάζεηο απφ πνιιαπιέο νπηηθέο γσλίεο. Οθείισ έλα πνιχ κεγάιν επραξηζηψ ζηνλ Αληψλε θνπινχδε, ν νπνίνο κε ππνκνλή θαη επηκνλή κε βνήζεζε ζην λα νινθιεξψζσ ηελ παξνχζα έξεπλα. Σέινο ζέισ λα επραξηζηήζσ ην Γηεζλή Αεξνιηκέλα Αζελψλ, Διεπζέξηνο Βεληδέινο, γηα ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε πνπ παξείρε γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο. Μπηηιήλε, Γεθέκβξηνο 2010 Μηξάληα Κψζηνγινπ ε ι ί δ α iii

ΤΝΣΟΜΟ ΒΗΟΓΡΑΦΗΚΟ ΖΜΔΗΧΜΑ Ζ Μηξάληα Κψζηνγινπ ηνπ Γεσξγίνπ θαη ηεο Δηξήλεο, γελλήζεθε ζηε Θεζζαινλίθε ην Γελάξε ηνπ 1979. Απνθνίηεζε απφ ην ηκήκα Μεραλνινγίαο ηνπ Αλσηάηνπ Σερλνινγηθνχ Ηδξχκαηνο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ην 2004. Δξγάζηεθε σο Μεραλνιφγνο Μεραληθφο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα γηα πέληε ρξφληα θαη ην 2009 εηζήρζε ζην Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ «Πεξηβαιινληηθή Πνιηηηθή θαη Γηαρείξηζε». Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή δηαηξηβή απνηέιεζε κέξνο ηεο έξεπλαο γηα ηηο αθφινπζεο δξαζηεξηφηεηεο: 1. Ζκεξίδα Απνινγηζκψλ Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο: 30 Ννεκβξίνπ 2010 King George Palace Hotel, Αζήλα «Αμηνιφγεζε θαη Βξάβεπζε Απνινγηζκψλ ΔΚΔ». 2. 11 Ο Παλειιήλην πλέδξην ΗΓΗΠ-ΠΤ ηεο ΔΔΓΔ: 9-10 Γεθεκβξίνπ 2010 - Divani Caravel Βηψζηκε Παξαγσγή θαη Πξάζηλε Δπηρεηξεκαηηθφηεηα. «Δηαηξηθή Τπεπζπλφηεηα, Με-Υξεκαηννηθνλνκηθή Λνγηζηηθή θαη Λνγνδνζία: Μηα Έξεπλα γηα ηηο Δθζέζεηο Αεηθνξίαο Δπηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα». ε ι ί δ α iv

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Μηξάληα Κψζηνγινπ «Αμηνιόγεζε εθζέζεσλ εηαηξηθήο ππεπζπλόηεηαο βάζεη ηνπ πιαηζίνπ νδεγηώλ Global Reporting Initiative: Μηα έξεπλα γηα ηηο αλαδπόκελεο ηάζεηο θαη ηξέρνπζεο πξαθηηθέο ειιεληθώλ επηρεηξήζεσλ» Γεθέκβξηνο/2010 ηελ παξνχζα κεηαπηπρηαθή δηαηξηβή γίλεηαη αξρηθά κηα πξνζπάζεηα απνζαθήληζεο ηνπ φξνπ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (Δ.Κ.Δ) φπσο επίζεο εξεπλάηαη ηζηνξηθά ε απαξρή ηεο έλλνηαο. Δλ ζπλερεία παξνπζηάδεηαη ην πιαίζην Οδεγηψλ G3 ηνπ Global Reporting Initiative (GRI), ε κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο πνπ έρεη αλαπηπρζεί βάζεη απηνχ, φπσο θαη νη ζρεηηθέο ηξνπνπνηήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ. Δπηπιένλ γίλεηαη κηα ζπλνπηηθή βηβιηνγξαθηθή αλαθνξά ζε αλάινγεο πξνγελέζηεξεο κεζνδνινγίεο. Παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ εθαξκνγή ηεο κεζνδνινγίαο ζε εθζέζεηο αεηθνξίαο 37 Διιεληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη γίλεηαη ζπγθξηηηθή αλάιπζε. Σέινο γίλεηαη ζρνιηαζκφο ησλ επηδφζεσλ ησλ απνινγηζκψλ αλά ηχπν-θαηεγνξία επηρείξεζεο. Miranda Kostoglou ABSTRACT Evaluation for corporate social responsibility reports, according to the Global Report Initiative: A survey on emerging trends and current practices of Greek enterprises December/2010 In the present postgraduate thesis, an effort to clarify the term Corporate Social Responsibility as well as the sustainability report or else corporate social responsibility report, took place initially. Furthermore, we also investigate the beginning of the term historically. Moreover, the sustainability reporting framework G3 of Global Report Initiative (GRI) is presented along with the evaluation methodology of sustainability reports that has been developed based on this framework plus the associated modifications that took place. In addition, a concise bibliographic review in previous relative methodologies is performed. Finally, the conclusions and results from the application of this methodology in sustainability reports of 37 Greek enterprises are presented, along with a comparative analysis. Finally, annotation of the performance and the report initiatives per type of corporation are presented. ε ι ί δ α v

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ει. 1. ΔΗΑΓΩΓΖ 1 2. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ 2 2.1 Πψο αλαπηχρζεθε ε ηδέα ηεο ΔΚΔ 2 2.2 Πσο δηακνξθψζεθε ε έλλνηα ηεο ΔΚΔ αλά ηηο δεθαεηίεο 2 2.3 Δξκελεία θαη ξφινο ΔΚΔ ζήκεξα 6 2.4 Αλαζθφπεζε πεξί ηεο ρξεζηκφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ΔΚΔ ζηελ Δπξψπε 8 3. ΛΟΓΟΓΟΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΠΡΟ ΣΟ ΔΤΡΤΣΔΡΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟ ΤΝΟΛΟ ΚΑΗ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟΗ ΔΚΔ 10 3.1 Ση είλαη νη απνινγηζκνί ΔΚΔ 10 3.2 Γηεζλείο ηάζεηο θαηάξηηζεο απνινγηζκψλ 13 3.3 Τπνρξεσηηθή vs εζεινληηθή θαηάξηηζε απνινγηζκψλ 14 4. GLOBAL REPORTING INITIATIVE 17 4.1 Ηζηνξηθφ 17 4.2 Απνζηνιή 18 4.3 Πιαίζην νδεγηψλ GRI 18 5. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ 24 5.1 Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε: χλνςε πξνγελέζηεξσλ κειεηψλ ζηελ αμηνιφγεζε εθζέζεσλ εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο 24 5.2 Μεζνδνινγία αμηνιφγεζεο απνινγηζκψλ αεηθνξίαο βάζεη ησλ θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ GRI 25 5.3 Παξεκβάζεηο ζηε κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο 29 6. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΘΔΔΩΝ ΑΔΗΦΟΡΗΑ ΒΑΔΗ ΣΩΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΣΖΡΗΩΝ ΟΓΖΓΗΩΝ GRI G3 33 6.1. Απνηειέζκαηα αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθψλ εηαηξεηψλ 33 6.2. Απνηειέζκαηα αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθψλ εηαηξεηψλ αλάινγα κε ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπο. 52 7. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ 61 8. ΔΠΗΛΟΓΟ 65 9. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 66 ε ι ί δ α vi

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ει. ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η (CD) 74 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΘΔΔΧΝ ΑΔΗΦΟΡΗΑ ΣΡΗΣΖ ΔΚΓΟΖ 74 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ (CD) 157 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΘΔΔΧΝ ΑΔΗΦΟΡΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΔΣΑΗΡΔΗΧΝ 157 ε ι ί δ α vii

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΩΝ ΠΗΝΑΚΑ ζει. Πίλαθαο 1. Γνκή ηνπ βαζκνινγηθνχ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο 26 Πίλαθαο 2. Αμηνιφγεζε δεηθηψλ/θξηηεξίσλ πνπ δελ αλαθέξνληαη ζε έλα απνινγηζκφ 27 Πίλαθαο 3. Διιεληθέο εηαηξείεο πνπ ζπκπεξηιήθζεθαλ ζην δείγκα πνπ αμηνινγήζεθε 28 Πίλαθαο 4. Παξεκβάζεηο ζηε κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο 29 Πίλαθαο 5. πλνιηθά απνηειέζκαηα αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθψλ εηαηξεηψλ 33 Πίλαθαο 6. Καηεγνξηνπνίεζε εηαηξεηψλ βάζεη ζπλνιηθήο βαζκνινγίαο 37 Πίλαθαο 7. Σαμηλφκεζε εηαηξεηψλ αλά θιάδν δξαζηεξηφηεηαο 52 ε ι ί δ α viii

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΡΑΦΖΜΑΣΩΝ ΓΡΑΦΖΜΑ ζει. Γξάθεκα 1. Γηαρσξηζκφο εηαηξεηψλ κε βάζε ηελ νλνκαζία ησλ απνινγηζκψλ ηνπο 35 Γξάθεκα 2. Καηάηαμε εηαηξεηψλ βάζεη ζπλνιηθήο βαζκνινγίαο 36 Γξάθεκα 3. Μέζε βαζκνινγηθή επίδνζε εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθψλ εηαηξεηψλ αλά ελφηεηα 38 Γξάθεκα 4. Βαζκνινγία δεηθηψλ ζηξαηεγηθήο θαη αλάιπζεο 39 Γξάθεκα 5. Βαζκνινγία δεηθηψλ πξνθίι νξγαληζκνχ 41 Γξάθεκα 6. Βαζκνινγία παξακέηξσλ απνινγηζκψλ 43 Γξάθεκα 7. Βαζκνινγία ελφηεηαο δηαθπβέξλεζεο, δεζκεχζεηο θαη δηαβνχιεπζε 45 Γξάθεκα 8. Βαζκνινγία νηθνλνκηθήο επίδνζεο 46 Γξάθεκα 9. Βαζκνινγία πεξηβαιινληηθήο επίδνζεο 48 Γξάθεκα 10. Βαζκνινγία επηκέξνπο δεηθηψλ θνηλσληθήο επίδνζεο 49 Γξάθεκα 11. πλνιηθήο βαζκνινγίαο θνηλσληθήο επίδνζεο 51 Γξάθεκα 12. πλνιηθή επίδνζε εηαηξεηψλ αλά θιάδν 53 Γξάθεκα 13. Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα ζηξαηεγηθή θαη αλάιπζε 54 Γξάθεκα 14. Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα πξνθίι νξγαληζκνχ 55 Γξάθεκα 15. Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα παξάκεηξνη νξγαληζκνχ 56 Γξάθεκα 16. Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα δηαθπβέξλεζε, δεζκεχζεηο θαη δηαβνχιεπζε 57 Γξάθεκα 17. Οηθνλνκηθή επίδνζε θιάδσλ 58 Γξάθεκα 18. Πεξηβαιινληηθή επίδνζε θιάδσλ 59 Γξάθεκα 19. Κνηλσληθή επίδνζε θιάδσλ 60 ε ι ί δ α ix

ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΩΝ ΔΗΚΟΝΑ ζει. Δηθόλα 1. ρεκαηηθή απεηθφληζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ πιαηζίνπ έθδνζεο απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο GRI 19 Δηθόλα 2. ρεκαηηθή απεηθφληζε βεκάησλ γηα ηελ έθδνζε απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο GRI 23 ε ι ί δ α x

1. ΔΗΑΓΩΓΖ Ζ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (ΔΚΔ) είλαη έλαο απφ ηνπο δπλεηηθνχο ηνκείο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σα αλαξίζκεηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα (π.ρ. ξχπαλζε πδάησλ θαη αέξα, θιηκαηηθή αιιαγή), ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα (π.ρ. θαηαπάηεζε αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ) θαη ηα νηθνλνκηθά ζθάλδαια (δσξνδνθίεο, δηαθζνξά), πνπ ππνλνκεχνπλ ηε βηψζηκε αλάπηπμε, θαζηζηνχλ απαξαίηεηε ηελ εθαξκνγή απνηειεζκαηηθψλ ιχζεσλ. Αλ θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθέξζεθαλ δε δεκηνπξγήζεθαλ μαθληθά, ηα απνηειέζκαηα ηνπο επαηζζεηνπνίεζαλ ζε βάζνο ρξφλνπ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ θνηλσλία, κε απνηέιεζκα ε πίεζε γηα επίιπζε λα γίλεηαη νινέλα θαη κεγαιχηεξε. «Βαζηθφο χπνπηνο» αιιά θαη θάηνρνο πνιιαπιήο εμνπζίαο είλαη ν επηρεηξεκαηηθφο ηνκέαο, ν νπνίνο θαη έγηλε απφ ηνπο πξψηνπο απνδέθηεο πίεζεο απφ δηάθνξεο πεγέο (π.ρ. κεηφρνπο, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, πειάηεο, ηνπηθή θνηλσλία). Ζ ΔΚΔ δελ είλαη παλάθεηα γηα ηα παγθφζκηα πξνβιήκαηα, αιιά κπνξεί λα ζπάζεη ην ζπλδεηηθφ θξίθν ησλ αιιειέλδεησλ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ δπζκελψλ παξαγφλησλ πνπ ππνλνκεχνπλ ηε βησζηκφηεηα ησλ επφκελσλ γελεψλ. Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε αμηνιφγεζεο εηαηξηθψλ θνηλσληθψλ απνινγηζκψλ απφ 37 Διιεληθέο εηαηξείεο, νη νπνίνη δεκνζηεχηεθαλ θαηά ην έηνο 2009. H αμηνιφγεζε ησλ απνινγηζκψλ αεηθνξίαο βαζίδεηαη ζηε κεζνδνινγία πνπ αλέπηπμαλ νη Skouloudis et al (2009a) κε άμνλα ηηο νδεγίεο ηνπ Global Reporting Initiative G3. Ζ ζχγθξηζε εμάγεη απνηειέζκαηα γηα ην επίπεδν επηδφζεσλ ησλ Διιεληθψλ εηαηξεηψλ ζηνπο θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο δείθηεο. Δπίζεο γίλεηαη δηαρσξηζκφο ησλ 37 εηαηξεηψλ πνπ εμεηάδνληαη ζε 9 ππννκάδεο, αλάινγα κε ην αληηθείκελν ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπο, θαη εμεηάδεηαη θαηά πφζν ν θάζε ηνκέαο παξαγσγήο είλαη θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά ππεχζπλνο. Με ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ηνπ ξφινπ ηεο ΔΚΔ, ε έξεπλα μεθηλάεη κε κία αλαζθφπεζε γηα ηελ εξκελεία θαη ην ξφιν ηεο ΔΚΔ, εμεηάδεηαη πψο εκθαλίζηεθε θαη πψο αλαπηχρζεθε αλά ηηο δεθαεηίεο θαη ηέινο πσο εθαξκφζηεθε σο εξγαιείν αμηνιφγεζεο γηα ηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα. Πεξηγξάθεηαη επίζεο ηί είλαη νη απνινγηζκνί, πνηέο είλαη νη δηεζλείο ηάζεηο ζηελ θαηάξηηζε ηνπο θαη εάλ είλαη εζεινληηθά εξγαιεία αμηνιφγεζεο ηεο ππεπζπλφηεηαο. Σέινο πξηλ απφ ηε κέζνδν αμηνιφγεζεο ηνπ δείγκαηνο ησλ εηαηξεηψλ, ελεκεξψλνπκε ηνλ αλαγλψζηε, ελ ζπληνκία, γηα ηνλ νξγαληζκφ πνπ εθδίδεη ην πιαίζην αμηνιφγεζεο ησλ εηαηξεηψλ, πάλσ ζην νπνίν βαζίζηεθε ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο καο. ε ι ί δ α 1

2. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ 2.1 Πώο αλαπηύρζεθε ε ηδέα ηεο ΔΚΔ Ζ ηδέα ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο έρεη βαζηέο ξίδεο πίζσ ζην ρξφλν. Αλαδεηψληαο ηελ επνρή φπνπ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ε έλλνηα, ζα δηαπηζηψζνπκε πψο δελ ππάξρνπλ ζαθή ρξνλνινγηθά ή γεσγξαθηθά φξηα. ηα κέζα ηνπ 18 νπ αηψλα μεθηλάεη ε ζηαδηαθή δηακφξθσζε ηνπ πιαηζίνπ ηεο ΔΚΔ καδί κε ηηο θνηλσληθέο αλαθαηαηάμεηο ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο (Carroll, 2008, ζει. 20). Καηά ηνλ Spector (2008, ζει. 315) ε έλλνηα ηεο ΔΚΔ δηαπιάζεηε απφ ηα ρξφληα ηνπ Β Παγθφζκηνπ πνιέκνπ έσο ην 1960. Ζ νινέλα θαη απμαλφκελε θπξηαξρία ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο κεηαπνιεκηθήο πεξηφδνπ, δεκηνχξγεζαλ ηελ αλάγθε γηα δίνδν επηθνηλσλίαο κε ηελ θνηλσλία. Ζ αθαδεκατθή θνηλφηεηα γίλεηαη αξσγφο ηεο επέθηαζεο ηνπ ξφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο ρψξεο πνπ αλαπηχζζνληαη ξαγδαία, φπσο ε Ακεξηθή. Σν 1949 ν Πξχηαλεο ηνπ Harvard Business School, Donald David, πξνέηξεπε ηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο λα αλαγλσξίζνπλ ηηο δεκφζηεο επζχλεο ηεο επηρείξεζεο (Spector, 2008, ζει. 317-318). Ο επηρεηξεκαηηθφο θφζκνο αξρίδεη λα αλαζεσξεί ηε ζέζε ηνπ σο πξνο ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. Σν θέξδνο δελ είλαη πιένλ ην κνλαδηθφ πξντφλ κίαο θαιήο εηαηξηθήο δηαρείξηζεο. Ο πξφεδξνο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηεο «Standard Oil of Jersey» (ηεο ζεκεξηλήο ΔΥΥΟΝ) ην 1951 παξαθηλνχζε ηνπο επηρεηξεκαηίεο, κέζα απφ ηα άξζξα ηνπ ζην πεξηνδηθφ «Harvard Business Review», λα αλαιάβνπλ ην βαξχ θαζήθνλ ηνπο, δειαδή λα ζπκβάιινπλ ζηε επίιπζε ησλ πνιχπινθσλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ ηεο επνρήο, κέζα απφ ηελ ππεχζπλε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο ηνπο (Frederick, 2006, ζει. 7,8). χκθσλα κε ηνλ Carroll (1999, ζει. 270) ε νπζηαζηηθή απαξρή ηνπ βηβιηνγξαθηθνχ πξνζδηνξηζκνχ ηεο εηαηξηθήο επζχλεο γίλεηαη απφ ηνλ Bowen ην 1953 ζην βηβιίν ηνπ «Social Responsibilities of the Businessman». Θεσξήζεθε ν παηέξαο ηεο ΔΚΔ, γηαηί ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ αλέιπζαλ ηα ελλνηνινγηθά ηεο φξηα. 2.2 Πσο δηακνξθώζεθε ε έλλνηα ηεο ΔΚΔ αλά ηηο δεθαεηίεο Οη Hay, Gray and Gates ην 1976, ζηελ ηζηνξηθή ηνπο αλαζθφπεζε πεξί θνηλσληθήο επζχλεο, ππέδεημαλ δχν πεξηφδνπο εηαηξηθήο δηαρείξηζεο ζχκθσλα κε ηνλ McGee (1998, ζει. 379). Ζ πξψηε ήηαλ ε «θάζε ηεο κεγηζηνπνίεζεο θέξδνπο», φπνπ ρξνλνινγηθά εληνπίδεηαη ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα έσο ην 1920 θαη ε δεχηεξε ήηαλ ε «θάζε ηεο επνπηεπφκελεο δηνίθεζεο» κεηαμχ ησλ δεθαεηηψλ 1920 θαη 1930. Ζ «θάζε κεγηζηνπνίεζεο θέξδνπο» ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηελ ηάζε ησλ επηρεηξεκαηηψλ λα απμάλνπλ ην θέξδνο ηνπο κε κνλαδηθφ πεξηνξηζκφ ην λνκηθφ πιαίζην ηεο επνρήο. χκθσλα κε ηνλ Ederstadt, φπσο επηζεκαίλεηαη απφ ηνλ Carroll (2008, ζει. 23), κεηά ηνλ Ακεξηθάληθν ε ι ί δ α 2

εκθχιην (1861-1865) νη κεγάιεο εηαηξείεο επηζθίαζαλ κε ηελ νινέλα απμαλφκελε δχλακε ηνπο αθφκα θαη ηηο θπβεξλήζεηο. Σα κνλνπψιηα θαη ηα ηξαζη θαηαπαηνχζαλ ηνπο θαλφλεο ησλ ηηκψλ ηεο αγνξάο θαη πνιιέο θνξέο εμαπαηνχζαλ θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο κεηφρνπο. Ζ δπζαξέζθεηα ησλ εξγαδνκέλσλ άξρηζε λα δεκηνπξγεί εληάζεηο κε ηε δηνίθεζε ησλ εηαηξεηψλ. H Muirhead νλφκαζε ηελ πεξίνδν απφ ην 1870 έσο 1930 σο «πεξίνδν πξν-λνκηκνπνίεζεο» ηεο εηαηξηθήο ζπκβνιήο ζηελ θνηλσλία (θαηά ηνλ Carroll, 2008, ζει. 23). Σε δεχηεξε πεξίνδνο, ηεο «επνπηεπφκελεο δηνίθεζεο», νη επηρεηξεκαηίεο εζηίαζαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαη ζηνλ θνηλσληθφ παξάγνληα. ηνπο νηθνλνκηθνχο ηνπο ζηφρνπο πξνζηέζεθε ε ηζνξξνπία κεηαμχ ηεο εηαηξείαο θαη ησλ αληαγσληζηηθψλ απαηηήζεσλ ησλ πειαηψλ, ησλ πξνκεζεπηψλ, ησλ πηζησηψλ θαη ηεο θνηλσλίαο (Hay et al, 1976 φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ McGee, 1998, ζει. 379). Ζ πεξίνδνο πνπ πεξηγξάθεηαη ζπκπίπηεη κε ηελ πηψζε ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο (1930) γεγνλφο πνπ θαηά ηνλ Ederstadt (Carroll, 2008, ζει. 23) έδσζε ηέινο ζηελ θεξδνζθνπία ρσξίο φξηα θαη απνηέιεζε ηελ απαξρή κίαο λέαο ζρέζεο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο θνηλσλίαο. Αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά φηη «νη επηρεηξήζεηο δελ ζα πηνζεηνχζαλ ηελ θνηλσληθή επζχλε, εάλ ε θνξχθσζε ηεο εηαηξηθήο αλεπζπλφηεηαο δελ ήηαλ ε θαηάξξεπζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο». Ο Murphy νλνκάδεη ηα ρξφληα πξηλ ην 1950 σο «πεξίνδνο θηιαλζξσπίαο» (Carroll, 2008, ζει. 25). ηηο αξρέο ηνπ 1950 μεθίλεζε ε εηζαγσγή ζην λέν επηζηεκνληθφ πεδίν ηεο δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, ηελ εηαηξηθή επζχλε. Ζ έλλνηα ηεο ΔΚΔ ήηαλ ηφηε ζπλψλπκε κε ηξείο ηδέεο: (α) φηη ν εηαηξηθφο δηνηθεηήο ήηαλ θνηλσληθφο δηαρεηξηζηήο, (β) φηη ε εηαηξεία πξέπεη λα εμηζνξξφπεζε ηηο αληαγσληζηηθέο ηεο απαηηήζεηο κε ηνπο πφξνπο ηεο, θαη (γ) ηε θηιαλζξσπία (Frederick, 2006, ζει. 8). Ο Bowen, ζην βηβιίν ηνπ «Social Responsibilities of the Businessman» ην 1953, εζηίαζε ηνλ ππξήλα ηεο θνηλσληθήο επζχλεο ζηε ζπλείδεζε ησλ αλδξψλ επηρεηξεκαηηψλ θαη φρη ζηελ εηαηξεία ζαλ λνκηθφ πξφζσπν (Valor, 2005, ζει. 192). Έζεζε ην ξεηνξηθφ εξψηεκα «Σί επζχλεο έλαληη ηεο θνηλσλίαο πξέπεη εχινγα έλαο επηρεηξεκαηίαο λα αλαιάβεη;» θαη έδσζε έλαλ πξσηαξρηθφ νξηζκφ ζηελ εηαηξηθή επζχλε: «αλαθέξεηαη ζηηο ππνρξεψζεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ λα ζπλερίζνπλ ηηο πνιηηηθέο, λα πάξνπλ ηηο απνθάζεηο, ή λα αθνινπζήζνπλ ηηο γξακκέο δξάζεο, πνπ είλαη επηζπκεηέο απφ ηελ άπνςε ησλ ζηφρσλ θαη ησλ αμηψλ ηεο θνηλσλίαο καο» (Bowen, 1953 φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Carroll, 1999, ζει. 270). Ζ ρξνηά πνπ έδσζε o Bowen ζηελ ΔΚΔ ήηαλ (α) φηη νη επηρεηξήζεηο επζχλνληαη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπο πξέπεη λα αθνινπζεί ην πιαίζην ησλ θαηεπζχλζεσλ πνπ νξίδεηαη απφ ηελ ίδηα θαη (β) φηη νη επηρεηξήζεηο ελεξγνχλ σο εζηθνί παξάγνληεο ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ (Bowen, 1953 φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Balabanis et al, 1998, ζει. 25-26). ε ι ί δ α 3

Δπίζεο ππνζηήξημε φηη ε θνηλσληθή επζχλε δελ είλαη παλάθεηα, αιιά φηη πεξηέρεη κηα ζεκαληηθή αιήζεηα πνπ πξέπεη λα δηέπεη ηηο επηρεηξήζεηο ζην κέιινλ (Carroll, 1999, ζει. 270). Τπήξμαλ θαη αληίπαινη ηεο ΔΚΔ νη νπνίνη δηαρψξηδαλ ηνπο ξφινπο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πνιηηηθήο. χκθσλα κε ηνλ Lee (2008, ζει. 56) ν Levitt (1958) θαη ν Friedman (1962) ππνζηήξημαλ φηη ε θχξηα επζχλε ηεο εηαηξηθήο δηαρείξηζεο είλαη ε κεγηζηνπνίεζε ηνπ πινχηνπ ησλ κεηφρσλ. Χο εθ ηνχηνπ ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα είλαη ππφζεζε ησλ πνιηηηθψλ θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, νη νπνίνη θαζίζηαληαη ππεχζπλνη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπο. Σε δεθαεηία ηνπ 60 νη ξαγδαίεο θνηλσληθέο κεηαβνιέο θαη ηα θηλήκαηα ηεο επνρήο, φπσο ην πεξηβαιινληηθφ θίλεκα, ην θίλεκα πεξί ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ, ησλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ θαηαλαισηψλ, ζπλέβαιαλ ζηελ απνδνρή θαη ηελ εδξαίσζε ηεο ΔΚΔ. Ζ βηβιηνγξαθία δηεπξχλζεθε ζεκαληηθά θαηά ηελ πεξίνδν πνπ αλαθέξεηαη θαη άξρηζε λα επηθεληξψλεηαη ζην δήηεκα, γηα ην ηη ζήκαηλε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ε ΔΚΔ γηα ηελ θνηλσλία θαη ηηο επηρεηξήζεηο (Carroll, 2010, ζει. 87). Ο Davis (1960) ζεψξεζε φηη ε θνηλσληθή επζχλε αλαθέξεηαη ζηηο ελέξγεηεο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ γίλνληαη κε ζθνπφ, πνπ μεπεξλά ηα άκεζα νηθνλνκηθά θαη ηερληθά ζπκθέξνληα ηεο (Carroll, 1991, ζει. 39). Δπίζεο νη Eells θαη Walton (1961) πξέζβεπαλ φηη ε ΔΚΔ παξαπέκπεη ζηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ φηαλ ε επηρείξεζε επηζθηάδεη ηελ θνηλσλία, θαη ζηηο εζηθέο αξρέο πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδνπλ ηε ζρέζε κεηαμχ εηαηξείαο θαη θνηλσλίαο (Carroll, 1991, ζει. 39-40). Σν 1967 ν Davis δηεχξπλε ηνλ νξηζκφ ηεο εηαηξηθήο επζχλεο κε ην λα ζπκπεξηιάβεη ηα ζεζκηθά φξγαλα, δειαδή ηηο επηρεηξήζεηο ζηε ζέζε ηνπ επηρεηξεκαηία (Falck et al, 2007, ζει. 249). Μέρξη ηφηε ν επηρεηξεκαηίαο ήηαλ ν ηδηνθηήηεο θαη ν δηαρεηξηζηήο ηεο επηρείξεζεο θαη έθεξε ην θφζηνο ηεο θάζε θνηλσληθήο δέζκεπζεο, πξνζσπηθά. Με ηελ εξκελεία ηνπ ν Davis κεηέηξεςε ηνπο δηαρεηξηζηέο ησλ επηρεηξήζεσλ ζε εθηειεζηέο ησλ δξάζεσλ ησλ εληνιέσλ ηεο επηρείξεζεο. Ο Murphy ραξαθηήξηζε ηελ πεξίνδν 1953 έσο 1967 σο «πεξίνδνο ηεο αλαγλψξηζεο» (Carroll, 2008, ζει. 25), δηφηη ήηαλ κία πεξίνδνο αιιαγήο ηεο θνηλσληθήο ζπλείδεζεο, αλαγλψξηζεο ηεο ζπλνιηθήο επζχλεο, ζπκκεηνρήο ζε ππνζέζεηο ηεο θνηλφηεηαο, αλεζπρίαο γηα ηελ ππνβάζκηζε ησλ πφιεσλ, ηηκσξίαο ησλ θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ, ειάηησζεο ηεο ξχπαλζεο θαη ζπλέρεηαο ηεο θηιαλζξσπηθήο επνρήο κε έκθαζε ζηηο δσξεέο απφ ηηο επηρεηξήζεηο (Carroll, 2010, ζει. 87). Σε δεθαεηία ηνπ 70 μεθίλεζε κία πεξίνδνο νπζηαζηηθνχ πξνζδηνξηζκνχ ηεο ΔΚΔ. Ο Murphy ραξαθηήξηζε ηελ πεξίνδν ησλ εηψλ 1968-1973 σο «ζεκαηηθή επνρή» θαη ηελ πεξίνδν 1974-1978 σο «επνρή αληαπφθξηζεο» (Carroll, 2008, ζει. 25). Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα ηεο δεθαεηίαο ήηαλ ε έιιεηςε ζπλαίλεζεο γηα ηνλ νξηζκφ ηεο ΔΚΔ θπξίσο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηεο ζε κία πινπξαιηζηηθή θνηλσλία θαη ζε κία πνιχπινθε αγνξά (Litz, 1996, ζει. 1357). Ο Carroll ην 1979 δηέθξηλε ηέζζεξα είδε εηαηξηθή επζχλεο: (α) ηελ νηθνλνκηθή, (β) ηε λνκηθή, (γ) ηελ ε ι ί δ α 4

εζηθή θαη (δ) ηε θηιαλζξσπηθή (ή εζεινληηθή) (Jamali, 2008, ζει. 214-215 θαη Carroll, 1999, ζει. 282-284). Ζ νηθνλνκηθή επζχλε αλαθεξφηαλε ζηελ ππνρξέσζε ηεο επηρείξεζεο λα απμήζεη ηα θέξδε ησλ κεηφρσλ, λα δεκηνπξγήζεη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη δίθαηεο ακνηβήο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο, λα αλαθαιχςεη λένπο πφξνπο, λα πξνσζήζεη ηελ ηερλνινγηθή εμέιημε θαη λα δεκηνπξγήζεη λέα πξντφληα θαη ππεξεζίεο. Ζ λνκηθή επζχλε νξίδνληαλ απφ ηελ ηήξεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο εηαηξείαο. Ζ εζηθή επζχλε πεξηιάκβαλε ηνπο εζηθνχο θαλφλεο πνπ μεπεξλνχζαλ ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο λνκνζεζίαο, φπσο επί παξαδείγκαηη ν ζεβαζκφο ζηηο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο ηνπ αηφκνπ θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Σέινο ε επζχλε ηεο δηαθξηηήο επρέξεηαο αθνξνχζε ζηε ιήςε απνθάζεσλ γηα δξαζηεξηφηεηεο πνπ απνζθνπνχλ ζηηο παξνρέο ηεο επηρείξεζεο πξνο ηελ θνηλσλία, φπσο νη θηιαλζξσπηθέο εηζθνξέο. Ο Carroll ζηελ έξεπλα ηνπ πξνζδηφξηζε επίζεο ηε βαξχηεηα πνπ είραλ ηα ηέζζεξα είδε εηαηξηθήο επζχλεο γηα ηνλ επηρεηξεκαηία θαη ηα θαηέηαμε κε ζεηξά απφ ην ζεκαληηθφηεξν πξνο ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ σο εμήο: (α) νηθνλνκηθή, (β) λνκηθή, (γ) εζηθή θαη (δ) θηιαλζξσπηθή (ή εζεινληηθή) (Pinkston & Carroll, 1996, ζει. 200). Οη Gerde θαη Wokutch νλφκαζαλ ηελ πεξίνδν 1980-1988 σο «πεξίνδν ζεζκνζέηεζεο» (Bakker et al, 2005, ζει. 286). Ο Freeman ην 1984 ζην βηβιίν ηνπ «Strategic Management: a Stakeholder Approach» ζχλδεζε ηε ζεσξία ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ κε ηελ εηαηξηθή επζχλε, επηζεκαίλνληαο φηη κία επηρείξεζε δελ επεξεάδεηαη κφλν απφ ηνπο κεηφρνπο ηεο, αιιά θαη απφ άιιεο νκάδεο κε δηαθνξεηηθά ελδηαθέξνληα (φπσο πειάηεο, ππαιιήινπο πξνκεζεπηέο, ηνπηθέο θνηλσλίεο θιπ) (Garriga et al, 2004, ζει. 60). Οη «ππεχζπλεο» επηρεηξήζεηο, κεηά απφ απηή ηε ζεσξία, έπξεπε λα ηθαλνπνηήζνπλ ηαπηφρξνλα πνιιαπιά ζπκθέξνληα. Δηαηξηθή ζπλεηζθνξά απνηέιεζε θαη ν φξνο «αεηθφξνο αλάπηπμε», ν νπνίνο γηα πξψηε θνξά αλαθέξζεθε ζηελ «έθζεζε Brutland», κε ηίηιν «Our Common Future» (World Commission on Environment and Development, 1987). Ζ ελ ιφγσ έθζεζε δήισλε φηη «Αεηθφξνο είλαη ε αλάπηπμε πνπ ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπ ζήκεξα, ρσξίο λα ππνζθάπηεη ηελ δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο» (Brutland, 1987, Part I, Chapter 2). Μνινλφηη ε έθζεζε Brutland πεξηιάκβαλε κφλν ηνλ πεξηβαιινληηθφ παξάγνληα, ε έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο κεηέπεηηα ζπκπεξηέιαβε θαη ηελ θνηλσληθή δηάζηαζε (Garriga et al, 2004, ζει. 61). Οη επζχλε ησλ εηαηξεηψλ άξρηζε λα επεθηείλεηαη ζε θνηλσληθά, πεξηβαιινληηθά θαη νηθνλνκηθά επίπεδα. Ζ Wood ην 1991 (2010, ζει. 53) αλαζεψξεζε ην κνληέινπ ηνπ Carroll (1979). Γηαπίζησζε φηη νη δηαρεηξηζηέο ησλ εηαηξηψλ δελ ιάκβαλαλ ππφςε ηνπο, ηελ θνηλσληνινγηθή πνιππινθφηεηα ησλ ξφισλ ηνπο, αιιά ιεηηνπξγνχζαλ νξζνινγηθά, ζαλ λα δηεπζχλνπλ έλα θιεηζηφ ζχζηεκα. Δλ νιίγνηο, ε εηαηξηθή θνηλσληθή επίδνζε νξίζηεθε σο «ην ζχλνιν ηεο πεξηγξαθηθήο θαηεγνξηνπνίεζεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, κε επίθεληξν ηηο ε ι ί δ α 5

επηπηψζεηο θαη ηα απνηειέζκαηα γηα ηελ θνηλσλία, ηα ελδηαθεξφκελα κέξε θαη ηελ επηρείξεζε». Ζ Wood ππνζηήξημε αθφκα φηη, νη δηαδηθαζίεο, απφ ηηο νπνίεο παξάγνληαη απηά ηα απνηειέζκαηα, νξίδνληαη απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο αληαπφθξηζεο. Χο απνηέιεζκα ε νηθνλνκηθή επίδνζε κίαο επηρείξεζεο απνηειεί «έλα» είδνο θνηλσληθήο επίδνζεο αιιά φρη ην κνλαδηθφ. Ο Elkington ην 1997 ζην βηβιίν ηνπ κε ηίηιν «Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of 21st Century Business» αηρκαιψηηζε ηελ νπζία ηεο βησζηκφηεηαο, κεηξψληαο ηελ επίδξαζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ θνηλσλία (Savitz & Weber, 2006, ζει. xiii). Θεψξεζε φηη νη θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο ηεο πεξηβαιινληηθήο αηδέληαο (φπσο είραλ αλαθεξζεί ζηελ έθζεζε Brutland), έπξεπε λα αληηκεησπηζηνχλ κε έλα πην νινθιεξσκέλν ηξφπν πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί ε πεξηβαιινληηθή πξφνδνο (Elkington, 2004, ζει. 1). Ζ ηδέα ηεο Triple Bottom Line (TBL) εθθξάδεη ηηο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο αμίεο πνπ δεκηνπξγεί κία επηρείξεζε Elkington, 2006, ζει. 523-4). Ζ θξάζε TBL ηνπ Elkington έπαημε θαηαιπηηθφ ξφιν ζην λα μεθηλήζεη ε έθδνζε εηήζησλ εηαηξηθψλ εθζέζεσλ, ζηηο νπνίεο ε νηθνλνκηθή, θνηλσληθή, θαη πεξηβαιινληηθή επίδνζε πεξηγξάθνληαη απφ θνηλνχ (Milne et al, 2003, ζει. 1). 2.3 Δξκελεία θαη ξόινο ΔΚΔ ζήκεξα Παξά ηελ επξεία ρξήζε ηνπ ξφινπ ηεο ΔΚΔ δελ εληνπίδεηαη έλαο θνηλά απνδεθηφο νξηζκφο ηεο. Δπξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα θαη δηεζλείο νξγαληζκνί πξνζεγγίδνπλ ηελ έλλνηα κε δηαθνξεηηθνχο νξηζκνχο. Ζ επξσπατθή επηηξνπή, ην 2001 κέζα απφ ηελ «Πξάζηλε Βίβιν», φξηζε ηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε σο «ηελ έλλνηα ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη εηαηξείεο ελζσκαηψλνπλ ζε εζεινληηθή βάζε θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηηο επαθέο ηνπο κε άιια ελδηαθεξφκελα κέξε» (Commission of the European (COM(2001) 366), ζει. 7). Σν 2002 ζηελ έθζεζε ηεο κε ηίηιν «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε: Μηα ζπλεηζθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε», επηζεκαίλεηαη έλα επξχηεξν θάζκα πξνζεγγίζεσλ ηεο εξκελείαο ηεο ΔΚΔ. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη φηη: «(α) ε ΔΚΔ είλαη κία εζεινληηθή ζπκπεξηθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ πέξαλ ησλ λνκηθψλ απαηηήζεσλ, ε νπνία πηνζεηείηαη επεηδή νη επηρεηξήζεηο ζεσξνχλ φηη είλαη πξνο ην καθξνπξφζεζκν ζπκθέξνλ ηνπο, (β) ε ΔΚΔ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο: νη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα ελζσκαηψζνπλ ηνλ νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πεξηβαιινληηθφ αληίθηππν ηνπο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο θαη (γ) ε ΔΚΔ δελ είλαη έλα πξναηξεηηθφ "πξφζζεην" ζηηο θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο, αιιά αθνξά ζηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ησλ επηρεηξήζεσλ» (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Πξάζηλε Βίβινο (COM(2002) 347), ζει. 3). ε ι ί δ α 6

Σν Corporate Social Responsibility Newswire, ε θνξπθαία παγθφζκηα πεγή γηα ηελ ΔΚΔ θαη ηηο εηδήζεηο αεηθνξίαο, νξίδεη ηελ ΔΚΔ σο εμήο: «Ζ ΔΚΔ είλαη ε νινθιήξσζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη αμηψλ, βάζεη ηεο νπνίαο ηα ζπκθέξνληα φισλ ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ επελδπηψλ, ησλ πειαηψλ, ησλ εξγαδνκέλσλ, ηεο θνηλφηεηαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, αληηθαηνπηξίδνληαη ζηηο πνιηηηθέο θαη ηηο δξάζεηο ηεο εηαηξείαο» 1 (Dahlsrub, 2006, ζει. 8). Σν παγθφζκην επηρεηξεκαηηθφ ζπκβνχιην γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε (World Business Council for Sustainable Development-WBCSD) νξίδεη ηελ ΔΚΔ σο «ε δηαξθήο δέζκεπζε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα εζηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζπκβνιή ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε ηαπηφρξνλε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο, ηφζν ηνπ εξγαηηθνχ ηνπο δπλακηθνχ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο θαζψο επίζεο θαη ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα» 2 (WBCSD Stakeholder Dialogue on CSR, The Netherlands, 1998). Σν Global CSR, κία εηαηξεία ζπκβνχισλ πνπ εηδηθεχεηαη ζηε δεκηνπξγία βηψζηκσλ ιχζεσλ γηα ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, δεκφζηεο αξρέο θαη νξγαλψζεηο, αλαθέξεη ηελ ΔΚΔ σο ηνλ «φξν πνπ θαιχπηεη ηνλ ηξφπν πνπ ε επηρεηξεκαηηθή θνηλφηεηα κπνξεί λα αλαιάβεη ηελ επζχλε ζε ζρέζε κε ηηο επηπηψζεηο ηεο ζηνπο αλζξψπνπο, ηνλ πιαλήηε θαη ην θέξδνο. Με άιια ιφγηα, ε ΔΚΔ είλαη ην πψο νη εηαηξείεο αλαιάβνπλ ηελ επζχλε γηα ηε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε, αληί λα γίλνπλ εκπφδην» 3. Σν Διιεληθφ Γίθηπν γηα ηελ ΔΚΔ αλαθέξεηαη ζηελ ΔΚΔ σο «ηελ εζηθή ζπκπεξηθνξά κηαο επηρείξεζεο ζηηο ζρέζεηο ηεο κε ηελ θνηλσλία. Δηδηθφηεξα, απηφ ζεκαίλεη ηηο ππεχζπλεο ελέξγεηεο ηεο δηνίθεζήο ηεο θαηά ηηο ζρέζεηο ηεο κε άιια ελδηαθεξφκελα κέξε 4». χκθσλα κε ηνλ Hancock 5 (Panayiotou et al, 2009, ζει. 149-150) νη νξηζκνί πνπ δίλνληαη γηα ηελ ΔΚΔ κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε ηξείο θαηεγνξίεο: α) ηελ ζθεπηηθηζηηθή νπηηθή, β) ηελ νπηνπηθή θαη γ) ηε ξεαιηζηηθή. Ζ ζκεπηικιζηική νπηηθή ππνζηεξίδεη φηη ν πην ζεκαληηθφο ζθνπφο ηεο επηρείξεζεο είλαη λα παξέρεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν πινχην γηα ηνπο κεηφρνπο, θαη ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε απνζπά απφ ην ζθνπφ απηφ θαη απφ ηα νθέιε πνπ έθεξε ν πινχηνο ζηελ θνηλσλία. Ζ οςηοπική νπηηθή ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο αληαπνθξίλεηαη ζηελ ηδέα φηη νη εηαηξείεο έρνπλ θαηά πξνηεξαηφηεηα θαζήθνλ ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε θαη φρη ζηνπο κεηφρνπο ηνπο. Σέινο ε πεαλιζηική νπηηθή, ε νπνία ηπγράλεη ηεο κεγαιχηεξεο απνδνρήο απφ επηζηήκνλεο θαη επηρεηξεκαηίεο, ππνζηεξίδεη φηη ε ΔΚΔ είλαη ε 1 http://www.csrwire.com/corporate_social_responsibility 2 http://www.wbcsd.org/docroot/hbdf19txhmk3kdxbqdww/csrmeeting.pdf 3 http://www.global-csr.com/what_is_csr.html 4 http://www.csrhellas.org/portal/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=183&itemid=136&l ang= 5 Hancock J. 2005, Investing in Corporate Social Responsibility A Guide to Best Practice, Business Planning & the UK s Leading Companies. London: Kogan Page Ltd. ε ι ί δ α 7

δηαρείξηζε ηνπ αληίθηππνπ ηεο επηρείξεζεο ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηεο θαη ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη. χκθσλα κε απηήλ ηελ άπνςε ε ΔΚΔ κεηαθξάδεηαη σο ε αθεξαηφηεηα κε ηελ νπνία κηα εηαηξεία δηνηθείηαη κφλε ηεο, εθπιεξψλεη ηελ απνζηνιή ηεο, αθνινπζεί ηηο αμίεο ηεο, αζρνιείηαη κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε, κέηξα ηηο επηπηψζεηο ηεο, θαζψο θαη ινγνδνηεί γηα ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο. χκθσλα κε ηνλ Dahlsrub (2006, ζει. 6) νη πεξηζζφηεξνη νξηζκνί πεξηγξάθνπλ ηελ ΔΚΔ σο θαηλφκελν, θαη επαιεζεχεηαη ν Friedman 6 ζην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη νξηζκφο πνπ λα πξνζδηνξίδεη ηελ ΔΚΔ. Παξά ηελ «έιιεηςε» εχζηνρνπ νξηζκνχ, ν ππξήλαο ηνπ ζεζκνχ ηεο ΔΚΔ εληνπίδεηαη ζην ξφιν ηεο. Ο βαζηθφο ζηφρνο ηεο δηάδνζεο ηεο ΔΚΔ είλαη λα νηθνδνκεζεί ε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ εηαηξεηψλ κε έλαλ ππεχζπλν ηξφπν (Moir, 2001, ζει. 17). Μία πην πνιηηηθή πξνζέγγηζε ζην ξφιν ηεο ΔΚΔ ππνζηεξίδεη φηη, ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ε ΔΚΔ είλαη κία πνιηηηθή δηαδηθαζία, πνπ απνζθνπεί ζηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ επαλαθνξά ησλ εζηθψλ θαη λνκηθψλ πξνηχπσλ, ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ ΔΚΔ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλα θίλεκα ησλ εηαηξεηψλ, ζηνλ ηνκέα ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνθιήζεσλ (φπσο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ε ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε, ε απνςίισζε ησλ δαζψλ). Μέζσ ηεο ΔΚΔ, νη ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο δελ είλαη πιένλ ππνρξέσζε ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά έρεη ελζσκαησζεί ζε «απνθεληξσκέλεο» δηαδηθαζίεο πνπ πεξηιακβάλνπλ κε θξαηηθνχο θνξείο, φπσο είλαη νη κε θξαηηθέο νξγαλψζεηο θαη νη επηρεηξήζεηο (Scherer, 2008, ζει. 19). Ζ ΔΚΔ κπνξεί λα βξίζθεη εθαξκνγή κέζα απφ ηηο επηρεηξήζεηο, αιιά ε επηξξνή ηεο είλαη πνιχ κεγαιχηεξε. Απνηειεί εξγαιείν πνπ δηεπζχλεη ηελ αλαδηακφξθσζε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ πνπ απαξηίδνπλ ηελ θνηλσλία (Habisch and Jonker, 2005, ζει. 6). 2.4 Αλαζθόπεζε πεξί ηεο ρξεζηκόηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηεο ΔΚΔ ζηελ Δπξώπε Βάζεη ηνπ νξηζκνχ πνπ έδσζε γηα ηελ ΔΚΔ ε Δπξσπατθή επηηξνπή, νη εηαηξείεο απνθαζίδνπλ νηθεηνζειψο λα ζπκβάιινπλ γηα κηα θαιχηεξε θνηλσλία θαη έλα θαζαξφηεξν πεξηβάιινλ (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Πξάζηλε Βίβινο (COM(2001) 366)). Χο απνηέιεζκα νη κεηνρέο ηεο επηρείξεζεο κεηαηξάπεθαλ ζε ζρέζε κε ηα θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα (Albareda et al, 2007, ζει. 392). Καζψο ε θνηλσληθή πίεζε γηα ηα πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα απμάλεηαη, νη εηαηξείεο πηνζεηνχλ ηηο πξαθηηθέο ηεο ΔΚΔ, θαη ηηο εληάζζνπλ ζηελ ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο γηα λα απνθχγνπλ ηελ απνμέλσζε ηεο θνηλσλίαο 6 Friedman (1970), The social responsibility of business is to increase its profits, The New York Times Magazine, p 32 33, p 122 126. ε ι ί δ α 8

(Levis, 2006, ζει. 51). Χζηφζν ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη πεξηζζφηεξν ζηα επηρεηξεκαηηθά νθέιε απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ΔΚΔ. Ζ Weber (2008, ζει. 248-249 θαη Knox et al, 2004, ζει. 509-510) ζπγθέληξσζε πέληε βαζηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο, απφ ηελ εθαξκνγή ηεο: 1. Θεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ εηθφλα θαη ηε θήκε ηεο εηαηξείαο, νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. 2. Θεηηθέο επηπηψζεηο ζηε δηαηήξεζε θαη πξφζιεςε πξνζσπηθνχ. Ζ επηρείξεζε κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ επηζπκία ησλ εξγαδνκέλσλ, λα παξακείλνπλ ζε έλα θαιχηεξν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, κέζσ ησλ εζεινληηθψλ πξνγξακκάησλ ή ηεο ηήξεζεο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ. Με ηα ίδηα θίλεηξα κπνξεί λα πξνζειθχζεη λέν πξνζσπηθφ. 3. Δμνηθνλφκεζε θφζηνπο, είηε απφ πεξηθνπέο δαπαλψλ ιφγσ εμνηθνλφκεζεο ή θαιχηεξεο δηαρείξηζεο, είηε απφ εηζξνή λέσλ επελδπηψλ πνπ είλαη επαηζζεηνπνηεκέλνη ζε ζέκαηα αεηθνξίαο. 4. Αχμεζε εζφδσλ απφ πςειφηεξεο πσιήζεηο ή κεξίδηα αγνξάο. Οη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε ΔΚΔ ζπληειεί ζηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ άκεζα ή έκκεζα. Άκεζα κε ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο θαη έκκεζα κε ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. 5. Μείσζε επηρεηξεκαηηθψλ θηλδχλσλ. Ζ ΔΚΔ κπνξεί λα κεηψζεη ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο, φπσο ε απνθπγή δηάδνζεο αξλεηηθψλ ζρνιηαζκψλ ζηνλ ηχπν θαη ην κπντθνηάδ ησλ πξντφλησλ. Οη Δπξσπατθέο επηρεηξήζεηο δελ έκεηλαλ ακέηνρεο ζε απηφ ην λέν ξεχκα. Οη θνξπθαίνη επηρεηξεκαηίεο ελέθξηλαλ ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ εξεπλψλ, πνπ ππνζηήξηδαλ φηη ε ΔΚΔ δπλακψλεη ηε θήκε ησλ εηαηξεηψλ θαη πξνζδίδεη νηθνλνκηθή αμία ζε βάζνο ρξφλνπ (Korhonen & Seppala, 2005, ζει. 16). Δπίζεο ηξία πνξίζκαηα εξεπλψλ 7 πνπ παξφηξπλαλ ηνπο επηρεηξεκαηίεο λα πηνζεηήζνπλ ηελ ΔΚΔ ήηαλ φηη: 1. απμάλεη ηελ «πίζηε» ησλ πειαηψλ, λα πξνηηκήζνπλ ηα πξντφληα ησλ θνηλσληθά ππεχζπλσλ εηαηξεηψλ, 2. απμάλεη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ, 3. θαη βειηηψλεη ηε ζρέζε ηεο εηαηξείαο κε ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο εηαίξνπο. Σν ηζρπξφηεξν επηρείξεκα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ΔΚΔ είλαη ε ζεηηθή ηεο επίδξαζε ζηηο επηδφζεηο κίαο εηαηξείαο (Pirsch et al, 2006, ζει. 125). 7 Οη έξεπλεο πνπ δεκνζηεχηεθαλ απφ: Observatory of European SMEs: 2002, European SMEs and Social and Environmental Responsibility (Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg) Γηαζέζηκν ζην: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/analysis/doc/smes_observatory_2002_report4_e n.pdf ε ι ί δ α 9

3. ΛΟΓΟΓΟΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΠΡΟ ΣΟ ΔΤΡΤΣΔΡΟ ΚΟΗΝΩΝΗΚΟ ΤΝΟΛΟ ΚΑΗ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟΗ ΔΚΔ 3.1 Ση είλαη νη απνινγηζκνί ΔΚΔ Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κία απμαλφκελε πίεζε γηα ηελ ππεπζπλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε, ε πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε θαη ηα θνηλσληθά ζθάλδαια, έρνπλ νδεγήζεη ζηελ απμαλφκελε δήηεζε γηα δηαθάλεηα ζρεηηθά κε ηελ εηαηξηθή ζπκπεξηθνξά, ζε έλα επξχ θάζκα ζεκάησλ (Kolk, 2008, ζει.1). Ζ πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε θαη ε θνηλσληθή επζχλε γίλνληαη αλαπφζπαζην κέξνο ηεο εηαηξηθήο εκεξήζηαο δηάηαμεο. Οη επηρεηξήζεηο αλαγλσξίδνπλ φηη ε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ θαη ηνπ πινχηνπ ησλ κεηφρσλ δελ είλαη νη κφλνη ζηφρνη πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ (Skouloudis & Evangelinos, 2009b, ζει. 43). Αληίζεηα νη εηαηξείεο ρξεηάδεηαη λα ινγνδνηήζνπλ ζηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπο - ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πειαηψλ, ησλ ππαιιήισλ, ησλ πξνκεζεπηψλ, ησλ αληαγσληζηψλ, ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ, ησλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ- γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 απμαλφηαλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ν αξηζκφο ησλ εηαηξεηψλ πνπ δεκνζίεπαλ εθζέζεηο, πνπ πεξηείραλ πιεξνθνξίεο γηα ηηο πεξηβαιινληηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πνιηηηθέο ηνπο (Kolk, 2004, ζει. 59 & Herzig et al, 2006, ζει. 307 & Kolk, 2005, ζει. 35). Οη εθζέζεηο κε απηφ ην πεξηερφκελν νλνκάζηεθαλ απφ ηνλ Elkington σο «Triple Bottom Line (TBL) reports» (Deegan et al, 2006, ζει. 331 & Milne et al, 2003, ζει. 1). Οη απνινγηζκνί (ή εθζέζεηο) εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο είλαη εηδηθέο εθζέζεηο, πνπ δεκνζηεχνληαη ζηα πιαίζηα ηεο ελεκέξσζεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ, γηα ηε ζπκβνιή ηεο εηαηξείαο ζηε βηψζηκε αλάπηπμε, κέζα απφ ηηο θνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη νηθνλνκηθέο επηδφζεηο ηεο (Herzig et al, 2006, ζει. 307 & Daub, 2007, ζει. 76). Ζ νλνκαζία ησλ ελ ιφγσ εθζέζεσλ κπνξεί λα πνηθίιεη (π.ρ. έθζεζε αεηθνξίαο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο, έθζεζε εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο, Triple Bottom Line report, έθζεζε αεηθνξίαο, απνινγηζκφο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο, θνηλσληθφο απνινγηζκφο, απνινγηζκφο αεηθφξνπ αλάπηπμεο), φιεο φκσο επηρεηξνχλ λα ινγνδνηήζνπλ γηα ηηο θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ εηαηξεηψλ (Archel et al, 2007, ζει. 106). Οη απνινγηζκνί εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο αλαθέξνληαη ζηνπο ηξείο απφ ηνπο ηέζζεξεηο ππιψλεο αεηθνξίαο, πνπ είλαη ε θνηλσλία, ην πεξηβάιινλ θαη ε νηθνλνκία. Δλδηαθέξνλ ππάξρεη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ απνινγηζκψλ. Γηάθνξα ζεζκηθά φξγαλα ζε Δπξψπε θαη Ακεξηθή έρνπλ θαηαξηίζεη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο, πξφηππα θαη θαλνληζκνχο, ηα νπνία απνηεινχλ έλαλ νδεγφ γηα ηε ζπγγξαθή ησλ απνινγηζκψλ (Herzig et al, 2006, ζει. 310). Σν λα δεκηνπξγεζεί κία θαηεπζπληήξηα νδεγία ζεκαίλεη φηη δεκηνπξγείηαη «κία εηθφλα ε ι ί δ α 10

νξακαηηζκνχ, γηα κία επηζπκεηή θαηάζηαζε ζην κέιινλ». Ζ ππεξεζία ηεο νδεγίαο είλαη λα πξνζαλαηνιίδεη, λα ζπληνλίδεη, λα θηλεηνπνηεί θαη λα λνκηκνπνηεί (Autischer 8, 2003, ζει. 1). Καηά ηνλ Leipziger (2003, ζει. 19) δελ ππάξρεη θαλέλαο θψδηθαο ή πξφηππν ηνπ νπνίνπ ε εθαξκνγή λα εγγπάηαη ηνλ ηίηιν ηεο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο αληίζεηα εθαηνληάδεο πξφηππα κπνξνχλ λα δψζνπλ έλα θαιφ «ράξηε» γηα θάζε επηρείξεζε μερσξηζηά. Υαξαθηεξηζηηθά δηεζλή παξαδείγκαηα είλαη νη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο ηνπ Global Reporting Initiative (GRI 2002, 2004), ηνπ World Business Council for Sustainable Development (WBCSD 2002) θαη ην ISO 14063 γηα πεξηβαιινληηθέο αλαθνξέο θαη επηθνηλσλία. ηελ Δπξψπε επίζεο ππάξρνπλ θάπνηεο ηνκεαθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ παξαγσγή πεξηβαιινληηθψλ εθζέζεσλ (CEFIC 1998, DEFRA 2001, Forge 2002, VfU 2001), νδεγίεο γηα πεξηβαιινληηθέο δειψζεηο (BMLFUW 2004, Commission of the European Communities 2001b) θαη νδεγίεο γηα θνηλσληθέο εθζέζεηο (CSR Europe 2000, Socialministeriet 2001) (Herzig et al, 2006, ζει. 310). Ζ Cramer (2005, ζει. 75-76) θαηεγνξηνπνηεί νξηζκέλα πξφηππα πνπ αθνξνχλ ζηηο βαζηθέο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ησλ απνινγηζκψλ ΔΚΔ (θνηλσλία, πεξηβάιινλ, νηθνλνκία). Καηά ζεηξά αλαθέξνληα: Αλζξψπηλα Γηθαηψκαηα: Ζ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ: πξφηππν ζρεηηθά κε ηηο επζχλεο ησλ επηρεηξήζεσλ φζνλ αθνξά ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Δξγαζηαθά Γηθαηψκαηα: Σξηκεξήο δήισζε αξρψλ γηα ηηο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαη ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή (Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο). Σν Social Accountability 8000: πξφηππν πνπ πεξηέρεη ηηο απαηηήζεηο γηα ην χζηεκα Γηαρείξηζεο ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο, παξέρνληαο παξάιιεια θίλεηξα γηα ηε δηαξθή βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ ζηελ επηρείξεζε, ε νπνία ζα ην εθαξκφζεη. OHSAS 18001: πξφηππν γηα ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο πγείαο θαη αζθάιεηαο ζηελ εξγαζία. AccountAbility 1000 Framework: Σν πξφηππν AA1000 αλαπηχρζεθε γηα λα βνεζήζεη ηνπο νξγαληζκνχο λα νηθνδνκήζνπλ ηελ θνηλσληθή ηνπο επζχλε κέζσ πνηνηηθψλ θνηλσληθψλ θαη εζηθψλ θξηηεξίσλ ινγηζηηθήο, ειέγρνπ θαη αλαθνξάο. Δθθξάδεη ηελ αλάγθε γηα ζπκκεηνρή ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ζηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Αθφκα παξέρεη ην πιαίζην θαη ηηο νδεγίεο γηα ην πσο ζα δηαζθαιηζηεί κηα δηαδηθαζία, πνπ λα δεκηνπξγεί δείθηεο, ζηφρνπο, θαη ζπζηήκαηα, ηα νπνία απαηηνχληαη γηα ηε θάιπςε ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηήο 8 Γηαζέζηκν ζην: http://www.ifz.tugraz.at/index_en.php/article/articleview/331/1/30/ ε ι ί δ α 11

δηαθάλεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο αληαπφθξηζεο πξνο φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο (CSRHellas). Πεξηβάιινλ: Ζ Γηαθήξπμε ηνπ Ρίν γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε. Οη δέθα αξρέο ηνπ CERES (Coalition for Environmentally Responsible Economies):θαιχπηνπλ βαζηθά πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Σν ISO 14001: πξφηππν γηα ηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο. Καηαπνιέκεζε ηεο Γηαθζνξάο: Ζ OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) ζχκβαζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δσξνδνθίαο ησλ αιινδαπψλ δεκφζησλ ιεηηνπξγψλ ζε δηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο ζπλαιιαγέο: πιαίζην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο. Οη επηρεηξεκαηηθέο αξρέο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δσξνδνθίαο 9 (έλα πιαίζην πνιπκεξνχο αληηκεηψπηζεο ηεο δηαθζνξάο). Οηθνλνκία: (δελ αλαθέξνληαη ζπγθεθξηκέλα πξφηππα). χκθσλα κε έξεπλα πνπ έγηλε απφ ηελ παγθφζκηα ηξάπεδα γηα ηηο εθζέζεηο ΔΚΔ ησλ αλαπηπζζφκελσλ θαη αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ (O Rourke, 2004, ζει. vii), δηαπηζηψζεθε φηη ππάξρεη ζπγθινληζηηθή δηαθνξνπνίεζε ζην πεξηερφκελν θαη ζηε κνξθή ηνπο. Σα ζέκαηα ηα νπνία θαιχθζεθαλ ήηαλ ζρεηηθά κε: ηελ πεξηβαιινληηθή επίδνζε ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ηηο πξαθηηθέο γηα ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ζηελ εξγαζία ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζε επίπεδν θνηλφηεηαο θαη ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο ηελ εηαηξηθή δηαθπβέξλεζε ηηο εηαηξηθέο πιεξσκέο πξνο ηηο θπβεξλήζεηο ηελ ε εκπινθή ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ηε δηαρείξηζε ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο θαη ηνλ επηρεηξεζηαθφ ζρεδηαζκφ θαη ηηο πνιηηηθέο. Μέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ εθζέζεσλ είλαη ελδηαθέξνλ λα αλαθαιχςνπκε ηηο ηάζεηο ζηελ θαηάξηηζε ησλ απνινγηζκψλ. 9 Γηαζέζηκν ζην: http://www.transparency.org/global_priorities/private_sector/business_principles ε ι ί δ α 12

3.2 Γηεζλείο ηάζεηο θαηάξηηζεο απνινγηζκώλ Δηαηξείεο ζπκβνχισλ ή παλεπηζηεκηαθέο έξεπλεο έρνπλ αμηνινγήζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη ζηηο κε-ρξεκαηννηθνλνκηθέο εθζέζεηο, ηα ηειεπηαία ρξφληα. Οη αμηνινγήζεηο επηθεληξψλνληαη ζην εχξνο θαη ην βάζνο ησλ ζεκάησλ πνπ θαιχπηνληαη θαη πξαγκαηνπνηνχληαη γηα λα ππάξμεη έλα πιαίζην ζχγθξηζεο επηδφζεσλ κεηαμχ ηνπο (Skouloudis et al, 2009a, ζει. 3). Σα ζπζηήκαηα πνπ βαζκνινγνχλ αμηνινγνχλ ηνπο απνινγηζκνχ ΔΚΔ είλαη δηαθνξεηηθά κεηαμχ ηνπο θαη ε πςειή βαζκνινγία ζην έλα δε ζπλεπάγεηαη ην ίδην θαη γηα ηα ππφινηπα. Υαξαθηεξηζηηθά ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο, ηα νπνία ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη γηα ηελ θαηάξηηζε απνινγηζκψλ, είλαη ην ζχζηεκα ησλ Davis-Walling θαη Batterman (1997), SustainAbility/ UNEP (2006), Deloite Touche Tohmatsu (2002) θαη ην Global Reporting Initiative (GRI). Σν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο Davis-Walling θαη Batterman πξνέθπςε απφ ηελ αμηνιφγεζε 50 πεξηβαιινληηθψλ εθζέζεσλ, φιεο ησλ θνξπθαίσλ εηαηξηψλ ηνπ 1994. Σα ζέκαηα πνπ εληνπίζηεθαλ ζε ηνπιάρηζηνλ ηέζζεξεηο εθζέζεηο ήηαλ 29 θαη ρσξίζηεθαλ ζε έμη θαηεγνξίεο: ηηο εηαηξηθέο πνιηηηθέο θαη επελδχζεηο, ηελ θνηλνηηθή ζπκκεηνρή, ηε ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ, ηηο ξπζκηζηηθέο αλεζπρίεο, ηελ πξφιεςε ηεο ξχπαλζεο, θαη ηα δηάθνξα. Ζ βαζκνινγία θαζνξίζηεθε κε θιίκαθα πιεξφηεηαο ελεκέξσζεο απφ 0 έσο ην 2, κε 0 ηελ ειάρηζηε θαη 2 ηελ πην πιήξε αλαθνξά (Skouloudis et al, 2009a, ζει. 3 & Davis-Walling θαη Batterman, 1997 & Morhardt et al, 2002, ζει. 218). Σν ζχζηεκα κέηξεζε ησλ SustainAbility/ UNEP ηνπ 2006, πνπ είλαη θαη ε ηειεπηαία έθδνζε, απνηειείηαη απφ 29 θξηηήξηα, πνπ επηθεληξψλνληαη ζηηο γεληθέο επηρεηξεκαηηθέο δηαδηθαζίεο, θαη ζην αλ απηέο ιακβάλνπλ ππφςε ζέκαηα αεηθνξίαο θαη κε πην ηξφπν. Σα θξηηήξηα θαηαηάζζνληαη ζε ηέζζεξηο κεγάιεο ελφηεηεο: ηε δηαθπβέξλεζε θαη ηε ζηξαηεγηθή, ηε δηαρείξηζε, ηελ παξνπζίαζε ηεο απφδνζεο, ηεο πξνζβαζηκφηεηαο θαη ηεο αμηνπηζηίαο. Ζ βαζκνινγηθή θιίκαθα θαζνξίζηεθε απφ ην 0 έσο ην 4, φπνπ ην 0 δίλεηαη φηαλ δελ ππάξρεη αλαθνξά, ην 1 δίλεηαη φηαλ ππάξρεη ζρεκαηηθή απεηθφληζε, ην 2 δίλεηαη φηαλ ε αλαθνξά είλαη ζνβαξή ή ζπζηεκαηηθή, ην 3 δίλεηαη φηαλ ε πιεξνθφξεζε είλαη εθηεηακέλε θαη ην 4 δίλεηαη φηαλ νη ειιείςεηο είλαη αζήκαληεο (Skouloudis et al, 2009a, ζει. 3). Σν ζχζηεκα ησλ Deloitte Touche Tohmatsu (2002) βαζκνινγεί ηε δπλαηφηεηα κηαο έθζεζεο λα επηθνηλσλεί απνηειεζκαηηθά θαη λα δεκηνπξγήζεη αμηνπηζηία, παξά λα παξνπζηάδεη πνζφηεηα δεδνκέλσλ. Ο πίλαθαο βαζκνινγίαο έρεη ρξεζηκνπνηεζεί αξρηθά γηα ηελ αμηνιφγεζε ηξηψλ κεγάισλ βηνκεραληψλ: ηελ απηνθηλεηνβηνκεραλία, ηε θαξκαθνβηνκεραλία θαη ηε βηνκεραλία νξπθηψλ. Σν ζχζηεκα πεξηιάκβαλε 30 θξηηήξηα πνπ νκαδνπνηνχληαη ζε έμη νκάδεο: ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία, ηε ζπλάθεηα ησλ πιεξνθνξηψλ, ηε δηαρείξηζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηηο δεζκεχζεηο, ηελ αηδέληα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη ηηο επηδφζεηο θαη αμηνπηζηία. Ζ βαζκνινγία θπκάλζεθε απφ 0 έσο 4 κε ραξαθηεξηζκφ αλά βαζκφ «θακία ε ι ί δ α 13

αλαθνξά», «πνιχ αλεπαξθέο», «δεκηνπξγηθή λέα πξνζέγγηζε» θαη «βέιηηζηε πξαθηηθή» αληίζηνηρα (Skouloudis et al, 2009a, ζει. 3-4). Σν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηνπ GRI, θαη εηδηθφηεξα ε δεχηεξε έθδνζε (G2), ε νπνία παξνπζηάζηεθε ζηε Γηάζθεςε ηνπ Γηνράλεζκπνπξγθ, απνηέιεζε ην πην πξαθηηθφ πξφηππν γηα ηηο κε ρξεκαηννηθνλνκηθέο εθζέζεηο. Σν ζχζηεκα απνηεινχληαλ απφ 141 θξηηήξηα ρσξηζκέλα ζε ηέζζεξεηο θαηεγνξίεο: ην φξακα θαη ηε ζηξαηεγηθή ηεο νξγάλσζεο, ην εηαηξηθφ πξνθίι, ηε δνκή δηαθπβέξλεζεο θαη δηαρείξηζεο θαη ηνπο δείθηεο επίδνζεο (νηθνλνκηθνχο, πεξηβαιινληηθνχ θαη θνηλσληθνχο). Ζ βαζκνινγία θπκάλζεθε ζε κία θιίκαθα πιεξφηεηαο απφ 0 έσο 4, αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ δείθηε (Skouloudis et al, 2009a, ζει. 7). Σν GRI έιαβε επξεία ππνζηήξημε (500 νξγαληζκνί ζε 45 ρψξεο ρξεζηκνπνηνχλ ην GRI), σο έλα εξγαιείν πνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εμαζθαιίζεη ηελ απαξαίηεηε δηαθάλεηα θαη ινγνδνζία πνπ δεηείηαη απφ πνιπεζληθέο εηαηξείεο θαη κεηφρνπο ζε θπβεξλεηηθφ θαη ζεζκηθφ επίπεδν (Panayiotou et al, 2008, ζει. 4). 3.3 Τπνρξεσηηθή vs εζεινληηθή θαηάξηηζε απνινγηζκώλ Ζ θαηάξηηζε απνινγηζκψλ είλαη κία εζεινληηθή δηαδηθαζία ζηελ Διιάδα. Γελ ηζρχεη ην ίδην θαη γηα ηηο ππφινηπεο ρψξεο ζηνλ θφζκν. Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα ην 2001, κε ζχζηαζε ηεο επηηξνπήο ηεο, ζρεηηθά κε ηε ινγηζηηθή θαηαρψξεζε, ηελ εθηίκεζε θαη ηε γλσζηνπνίεζε εηαηξηθψλ ζηνηρείσλ ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο, νξηζκέλσλ κνξθψλ εηαηξεηψλ, αλέθεξε φηη ζηηο εηαηξηθέο εθζέζεηο πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλνληαη νη εθηηκήζεηο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πηπρψλ ησλ εηαηξεηψλ (χζηαζε 2001/453/ΔΚ). Με ηελ νδεγία 2003/51/ΔΚ 10 πνπ αθνινχζεζε, ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα αλαθέξεη φηη: «ε εηήζηα έθζεζε θαη ε ελνπνηεκέλε εηήζηα έθζεζε απνηεινχλ ζεκαληηθά ζηνηρεία ρξεκαηννηθνλνκηθήο πιεξνθφξεζεο. Χο εθ ηνχηνπ, είλαη απαξαίηεην λα εληζρπζεί, βάζεη ησλ ηξερνπζψλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ, ε πθηζηάκελε απαίηεζε βάζεη ηεο νπνίαο νη εθζέζεηο απηέο πξέπεη λα παξέρνπλ κηα πξαγκαηηθή εηθφλα ηεο εμέιημεο ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο ζέζεο ηεο, ε νπνία λα αληηζηνηρεί πξνο ην κέγεζφο ηεο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο, νχησο ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξε ζπλνρή θαη πξφζζεηε θαζνδήγεζε σο πξνο ην πιεξνθνξηαθφ πεξηερφκελν ηεο «πξαγκαηηθήο εηθφλαο». Οη πιεξνθνξίεο δελ ζα πξέπεη λα πεξηνξίδνληαη ζηηο ρξεκαηννηθνλνκηθέο πηπρέο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο εηαηξείαο. Αλακέλεηαη φηη απηφ ζα νδεγήζεη, φπνπ ελδείθλπηαη, ζηελ αλάιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ πηπρψλ πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο εμέιημεο, ησλ επηδφζεσλ ή ηεο ζέζεο ηεο εηαηξείαο, ζηηο νπνίεο ζα ζπκπεξηιακβάλνληαη 10 Γηαζέζηκν ζην: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2003:178:0016:0022:el:pdf ε ι ί δ α 14

βαζηθνί δείθηεο επηδφζεσλ θαη ζηνηρεία γηα πεξηβαιινληηθά θαη εξγαζηαθά ζέκαηα». χκθσλα κε απηή ηελ νδεγία νη εηαηξείεο πξέπεη λα δεκνζηεχνπλ ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο ηνπο, πέξα απφ νηθνλνκηθά θαη κε ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία επηδφζεσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε πεξηβαιινληηθά θαη εξγαζηαθά ζέκαηα. ηε Γαιιία κεηά ηελ εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο, ηνπ 2001, ζρεηηθά κε ηηο λέεο νηθνλνκηθέο ξπζκίζεηο ησλ εηαηξεηψλ πνπ είλαη εηζεγκέλεο ζην ρξεκαηηζηήξην, επηβιήζεθε ζε απηέο λα ελζσκαηψλνπλ θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο πιεξνθνξίεο ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο ηνπο. Με ζηφρν ηελ νινθιεξσκέλε ελεκέξσζε ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ, ε Γαιιηθή θπβέξλεζε, κε ην δηάηαγκα ηνπ 2002, παξνπζίαζε ελλέα πεξηβαιινληηθνχο θαη ελλέα θνηλσληθνχο δείθηεο, παξαπιήζηνπο κε δείθηεο ηνπ GRI, γηα ηελ ελζσκάησζε ηνπο ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ (Berthoin Antal et al, 2007, ζει. 23). Σν ίδην ππνρξεσηηθή, ζηα ζπγθεθξηκέλα λνκνζεηηθά πιαίζηα, είλαη ε θαηάξηηζε ησλ απνινγηζκψλ εηαηξηθήο επζχλεο γηα ηηο ρψξεο Αγγιία, Οιιαλδία, Γεξκαλία, Γαιιία, νπεδία, Ηζπαλία, Βέιγην, Ννξβεγία, Φηιαλδία, Γαλία, ελψ εθηφο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, Καλαδά, Ηαπσλία, ηγθαπνχξε, Απζηξαιία θαη Ηλδία (ΚPMG/UvA 2005 & Kimber et al, 2005, ζει. 186-188). Δπίζεο γηα ην έηνο αλαθνξάο 2007, ε νπεδηθή θπβέξλεζε ήηαλ ε πξψηε, ζηνλ θφζκν, πνπ δεκνζίεπζε θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηηο εθζέζεηο ΔΚΔ θαη ππνρξέσζε φιεο ηηο θξαηηθέο ππεξεζίεο λα ηηο αθνινπζήζνπλ. Οη νδεγίεο ζπκπιήξσζεο ησλ εθζέζεσλ ήηαλ ζηελ νπζία νη επίζεκεο νδεγίεο ηνπ GRI. Δπηπιένλ ε νπεδηθή θπβέξλεζε επηζήκαλε φηη νη δεκνζηεπκέλεο εθζέζεηο πξέπεη λα ππφθεηληαη ζε εμσηεξηθή δηαζθάιηζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. Ζ εζεινληηθή ή ππνρξεσηηθή θαηάξηηζε απνινγηζκψλ είλαη έλα επαίζζεην ζέκα πνπ απαζρνιεί ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη ηα ζεζκηθά φξγαλα. ηηο ρψξεο πνπ είλαη ππνρξεσηηθή ε δεκνζίεπζε πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ δεηθηψλ επίδνζεο νη εξεπλεηέο εληνπίδνπλ νξηζκέλα εππαζή ζεκεία ηεο λνκνζεζίαο. Πξψηνλ ε λνκνζεζία δελ πξνβιέπεη θπξψζεηο ζε πεξίπησζε αλππαθνήο ησλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ ππνρξέσζε λα ζπκπεξηιάβνπλ ηηο απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο ηνπο. Γεχηεξνλ δελ επηβάιιεηαη έιεγρνο, απφ εμσηεξηθφ θνξέα ηεο επηρείξεζεο, γηα ηηο δεκνζηεπκέλεο πιεξνθνξίεο (Berthoin Antal et al, 2007, ζει. 23). Σξίηνλ νη λνκνζεζίεο πνπ πξνβιέπνπλ θπξψζεηο γηα ηε κε ηήξεζε ησλ θαλφλσλ δεκνζίεπζεο ζα πξέπεη λα ζπλνδεχνληαη απφ ελεκέξσζε θαη εθπαίδεπζε ησλ ειεγθηηθψλ θνξέσλ, φπσο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ. Δπίζεο ε φιε πξνζπάζεηα ζα πξέπεη λα γίλεη κέζσ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ γηα λα εμαζθαιηζηεί ε δηαθάλεηα ηεο ινγνδνζίαο (Waagstein, 2010, ζει. 11). Έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη ε εζεινληηθή γλσζηνπνίεζε πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ κπνξεί λα είλαη κεξνιεπηηθή ζε ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθή πεξηβαιινληηθή επίδνζε κία εηαηξείεο, επεηδή ππφθεηληαη ζε ζεκαληηθφ πεξηζψξην εθηίκεζεο απφ ηε δηνίθεζε ηεο. Ζ ππνρξεσηηθή ππνβνιή πεξηβαιινληηθψλ δειψζεσλ είλαη κία ε ι ί δ α 15

πεγή πίεζεο γηα ηελ εηαηξηθή ζπκκφξθσζε κε ηα δηεζλή πεξηβαιινληηθά πξφηππα (Mobus, 2005, ζει. 500-501). Μπνξεί ε εζεινληηθή ή ππνρξεσηηθή θχζε ησλ απνινγηζκψλ ΔΚΔ λα δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα, σζηφζν αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ν αξηζκφο ησλ εηαηξεηψλ πνπ εθδίδνπλ εθζέζεηο αεηθνξίαο είλαη απμαλφκελνο, γεγνλφο πνπ εγείξεη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηνπο ιφγνπο θαη ηα νθέιε πνπ σζνχλ ηηο εηαηξείεο λα δεκνζηεχνπλ απνινγηζκνχο. Αλάκεζα ζηα ζεκαληηθφηεξα νθέιε έθδνζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο εληνπίδνληαη (Herzig et al, 2006, ζει. 302): Ζ «λνκηκνπνίεζε» ησλ εηαηξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ δεκηνπξγνχλ πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο επηπηψζεηο: ε λνκηκνπνίεζε αληηζηνηρεί ζηε δεκφζηα απνδνρή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο εηαηξείαο απφ ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηεο. Ζ αχμεζε ηεο εηαηξηθήο θήκεο θαη ηεο αμίαο ηεο εκπνξηθήο ηαπηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο. Ζ απφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Ζ απφθηεζε αλψηεξεο αληαγσληζηηθφηεηαο, κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ηνπ απνινγηζκνχ σο αληηπξνζσπεπηηθφ δείθηε γηα ηε ζπλνιηθή απφδνζε ηεο εηαηξείαο. Ζ ζχγθξηζε θαη ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζεο έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ. Ζ αχμεζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο ινγνδνζίαο ζηα πιαίζηα ηεο εηαηξείαο. Ζ δεκηνπξγία θηλήηξσλ θαη ε ππνζηήξημε ησλ εξγαδνκέλσλ θαζψο θαη ε εζσηεξηθή πιεξνθφξεζε θαη ν ειέγρνπ ησλ εζσηεξηθψλ δηεξγαζηψλ ηεο εηαηξείαο. ια απηά ηα νθέιε θεξδίδνληαη φηαλ νη εηαηξηθνί απνινγηζκνί είλαη αμηφπηζηε θαη φζν ην δπλαηφ πην πιήξεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε πεξηζζφηεξσλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ. Δίλαη ινηπφλ πνιχ ζεκαληηθφ λα εμεηάζνπκε πην αλαιπηηθά ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ εηαηξεηψλ κέζα απφ έλαλ θνξέα πνπ ηα εθδίδεη, ην Global Reporting Initiative. ε ι ί δ α 16

4. GLOBAL REPORTING INITIATIVE 4.1 Ηζηνξηθό Σν 1997, ην CERES (Coalition for Environmentally Responsible Economies), ε ζπκκαρία γηα πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο νηθνλνκίεο 11, εξεπλψληαο ηνπο ηξφπνπο πνπ νη επηρεηξήζεηο ζα ζπκπιήξσλαλ αξηηφηεξα ηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο εθζέζεηο, εληφπηζε ηξία θαηλφκελα. Πξψησλ νη εηαηξείεο ιάκβαλαλ αηηήκαηα γηα αβάζηκεο πιεξνθνξίεο θαη ρξνληθά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο επηδφζεηο ηνπο. Γεχηεξσλ νη εθζέζεηο είραλ πνηθίιν πεξηερφκελν, ζπλήζσο ειιηπέο, παξάηππν θαη ζηεξνχληαλ ζπγθξηζηκφηεηαο κεηαμχ άιισλ εηαηξεηψλ. Σξίησλ, ιφγσ ηεο αξηζκεηηθήο αχμεζεο ησλ εθζέζεσλ, άξρηζε ε έληνλε θαη κε έγθπξε πιεξνθφξεζε πεξί ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ. Ζ ιχζε πνπ δφζεθε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηλνκέλσλ ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο παγθφζκηνπ ηππνπνηεκέλνπ πιαηζίνπ, γηα ην πεξηερφκελν ησλ πεξηβαιινληηθψλ εθζέζεσλ. Γη απηφ ην ζθνπφ ηδξχζεθε ην Global Reporting Initiative ππφ ηελ έγθξηζε ηνπ Πεξηβαιινληηθνχ Πξνγξάκκαηνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNEP) (Willis, 2003, ζει. 234). Σν 1998 ν Massie (εθηειεζηηθφο δηεπζπληήο ηνπ CETES) θαη ν White (ζπληδξπηήο ηνπ GRI) δηακφξθσζαλ κία νξγαλσηηθή επηηξνπή, θαη μεθίλεζαλ κία ζεηξά δηαιφγσλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ γηα ην ζρεκαηηζκφ ηνπ πιαηζίνπ GRI. Ζ ζπκβνιή ησλ ζπκκεηερφλησλ πξνθάιεζε ηελ επέθηαζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ πιαηζίνπ ζε θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαη δηνηθεηηθά ζέκαηα, θαη ηε κεηαηξνπή ηνπ GRI ζε πιαίζην αλαθνξάο ηεο βησζηκφηεηαο (GRI:Sustainability Reporting 10 Years On, 2007, ζει. 1) 12. Ζ πξψηε έθδνζε ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, ε νπνία νλνκάζηεθε G2, πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2000 θαη αθνινχζεζε κία δεχηεξε, επαλαιεπηηθή, ην 2002, κε ηελ Παγθφζκηα Γηάζθεςε Κνξπθήο γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε ζην Γηνράλεζκπνπξθ. Σελ ίδηα ρξνληά ην GRI εγθαηληάζηεθε απφ ηα Ζλσκέλα Έζλε σο ν λένο παγθφζκηνο ζεζκφο. Σν 2005 μεθίλεζαλ νη εξγαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ηεο ηξίηεο γεληάο ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, γλσζηή σο GRI G3 13. Σν 2006 ην λέν πιαίζην νδεγηψλ ηέζεθε ζε δεκφζην ζρνιηαζκφ, θαη ηελ ίδηα ρξνληά ζε κία παγθφζκηα δηάζθεςε ζην Άκζηεξληακ παξαδίδεηαη επίζεκα, πξνο ρξήζε, ζην επξχ θνηλφ. 11 http://www.ceres.org 12 Γηαζέζηκν ζε http://www.globalreporting.org/nr/rdonlyres/430ebb4e-9aad-4ca1-9478- FBE7862F5C23/0/Sustainability_Reporting_10years.pdf 13 http://www.globalreporting.org/aboutgri/whatisgri/history/ourhistory.htm ε ι ί δ α 17

4.2 Απνζηνιή Σν Global Reporting Initiative (GRI) είλαη κηα καθξνπξφζεζκε δηεζλήο δηαδηθαζία πνιιψλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ, απνζηνιή ηεο νπνίαο είλαη ε αλάπηπμε θαη ε δηάδνζε Καηεπζπληήξησλ νδεγηψλ γηα απνινγηζκνχο βησζηκφηεηαο πνπ ζα εθαξκφδνληαη ζε παγθφζκην επίπεδν (GRI:Καηεπζπληήξηεο νδεγίεο έθδνζεο θνηλσληθψλ απνινγηζκψλ, 2002, ζει. 9) 14. Οη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο πξννξίδνληαη γηα νηθεηνζειή ρξήζε απφ ηηο επηρεηξήζεηο (θπβεξλεηηθέο ή κε) θαη ηνπο νξγαληζκνχο γηα ηελ θαηάξηηζε απνινγηζκψλ ζρεηηθά κε ηηο νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο δηαζηάζεηο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηνπο. Βαζηθφο ζθνπφο ησλ θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ είλαη ε ζσζηή δηαηχπσζε θαη θαηαλφεζε ηεο ζπλνιηθήο ζπλεηζθνξάο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε. Ζ δηαδηθαζία έθδνζεο απνινγηζκψλ ηνπ GRI, πνπ βαζίδεηαη ζηελ πεξηεθηηθφηεηα, ηε δηαθάλεηα, ηελ νπδεηεξφηεηα θαη ηε ζπλερή βειηίσζε, επέηξεςε ζην GRI λα απνηειέζεη ηε ζαθή θαη ζπγθεθξηκέλε έθθξαζε ηεο ππεπζπλφηεηαο. Οη απνινγηζκνί βησζηκφηεηαο ζα πξέπεη λα παξέρνπλ κηα ηζνξξνπεκέλε θαη εχινγε παξνπζίαζε ηεο επίδνζεο ηνπ νξγαληζκνχ, πνπ ηνπο θαηαξηίδεη, σο πξνο ηε βησζηκφηεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζεηηθήο θαη ηεο αξλεηηθήο ζπλεηζθνξάο. ηνπο απνινγηζκνχο δεκνζηνπνηνχληαη ηα ζπκπεξάζκαηα θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ εμήρζεζαλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ απνινγηζκνχ φζνλ αθνξά ζηηο δεζκεχζεηο, ζηε ζηξαηεγηθή θαη ηε δηνηθεηηθή πξαθηηθή ηνπ νξγαληζκνχ. Οη απνινγηζκνί κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, κεηαμχ άιισλ, γηα ηνπο αθφινπζνπο ζθνπνχο: α) ζςγκπιζιμόηηηα (benchmarking) θαη αμηνιφγεζε ησλ επηδφζεσλ βησζηκφηεηαο φζνλ αθνξά ζηε λνκνζεζία, ζηα πξφηππα, ζηνπο θψδηθεο, ζηα πξφηππα επηδφζεσλ θαη ζηηο εζεινληηθέο πξσηνβνπιίεο, β) ςπόδειξη ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ν νξγαληζκφο επεξεάδεη θαη επεξεάδεηαη απφ ηηο πξνζδνθίεο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε θαη, γ) ζύγκπιζη ησλ επηδφζεσλ ελφο νξγαληζκνχ θαη κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ νξγαληζκψλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ (GRI: Καηεπζπληήξηεο νδεγίεο έθδνζεο απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο, 2000-2006, ζει. 9) 15. 4.3 Πιαίζην νδεγηώλ GRI Οη Καηεπζπληήξηεο νδεγίεο έθδνζεο απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο απνηεινχληαη απφ ηηο αθφινπζεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο (GRI: Καηεπζπληήξηεο νδεγίεο έθδνζεο απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο, 2000-2006, 3ε έθδνζε) (εηθφλα 1): A. ηηο αξρέο έθδνζεο απνινγηζκώλ θαη ηελ θαζνδήγεζε γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπο B. ηηο ηππηθέο δεκνζηνπνηήζεηο θαη 14 Γηαζέζηκν ζην: http://www.eurocharity.gr/files/2002_guidelines_gre.pdf 15 Γηαζέζηκν ζην: http://www.globalreporting.org/nr/rdonlyres/61d32687-131b-4816-a828- E58904378DDA/4756/G3_ELL_8_Jun_091.pdf ε ι ί δ α 18

C. ηα πξσηόθνιια ησλ δεηθηώλ επίδνζεο. Δηθόλα 1: ρεκαηηθή απεηθφληζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ πιαηζίνπ έθδνζεο απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο GRI. Πεγή: Global Reporting Initiative, δηαζέζηκν ζην: http://www.globalreporting.org Α. Αξρέο θαη θαζνδήγεζε Ζ θαζνδήγεζε γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ απνινγηζκψλ βνεζάεη ηελ επηρείξεζε πνπ θαηαξηίδεη ηνλ απνινγηζκνχ, λα εθηηκήζεηο ηηο επηινγέο πνπ δηαζέηεη, θαηά ηε ιήςε απνθάζεσλ, ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ απνινγηζκφ. Ζ θαζνδήγεζε παξέρεηαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ νξίσλ ηνπ απνινγηζκνχ. Οη αξρέο έθδνζεο εληνπίδνπλ ηα απνηειέζκαηα πνπ ζα πξέπεη λα επηηχρεη ν απνινγηζκφο θαη θαηεπζχλνπλ ηελ επηινγή ησλ ζεκάησλ θαη ησλ δεηθηψλ πνπ ζα πεξηιακβάλνληαη ζηνλ απνινγηζκφ, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν αλαθνξάο ηνπο. Δπίζεο θαηεπζχλνπλ ηηο επηινγέο ζρεηηθά κε ηε δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ απνινγηζκφ. Α.1 Πξνζδηνξηζκόο πεξηερνκέλνπ ηνπ απνινγηζκνύ Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ πεξηερνκέλνπ βαζίδεηαη ζηηο αθφινπζεο αξρέο-παξακέηξνπο, νη νπνίεο ζα πξέπεη λα πιεξνχληαη: Αξρή ηεο νπζηαζηηθόηεηα: νη πιεξνθνξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζε έλαλ απνινγηζκφ ζα πξέπεη λα θαιχπηνπλ ηα ζέκαηα θαη ηνπο Γείθηεο πνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο ε ι ί δ α 19

επηδξάζεηο ηνπ νξγαληζκνχ ή ηηο επηδξάζεηο πνπ επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηηο αμηνινγήζεηο θαη ηηο απνθάζεηο ησλ ζπκκεηφρσλ. πκκεηνρή ησλ ζπκκεηερόλησλ: ν νξγαληζκφο πνπ εθδίδεη ηνλ απνινγηζκφ ζα πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη ηνπο ζπκκεηφρνπο ηνπ, θαη λα εμεγεί ζηνλ απνινγηζκφ κε πνηνλ ηξφπν αληαπνθξίζεθε ζηηο εχινγεο πξνζδνθίεο θαη ηα ζπκθέξνληά ηνπο. Πιαίζην βησζηκόηεηαο: ν απνινγηζκφο ζα πξέπεη λα παξνπζηάδεη ηελ επίδνζε ηνπ νξγαληζκνχ ζην επξχηεξν πιαίζην βησζηκφηεηαο (θνηλσλία-πεξηβάιινλ-νηθνλνκία). Πιεξόηεηα: Ζ θάιπςε ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ θαη Γεηθηψλ θαη ν θαζνξηζκφο ησλ νξίσλ ηνπ απνινγηζκνχ ζα πξέπεη λα εθθξάδνπλ επαξθψο ηηο ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο επηδξάζεηο θαη λα δίλνπλ ζηνπο ζπκκεηφρνπο ηε δπλαηφηεηα λα αμηνινγνχλ ηελ επίδνζε ηνπ νξγαληζκνχ πνπ εθδίδεη ηνλ απνινγηζκφ, θαηά ηελ πεξίνδν έθδνζεο ηνπ. Α.2 Γηαζθάιηζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ απνινγηζκνύ Ζ πνηφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ επηηξέπεη ζηνπο ζπκκεηφρνπο λα πξαγκαηνπνηνχλ νξζέο θαη εχινγεο αμηνινγήζεηο επίδνζεο. Οη αξρέο πνπ πξέπεη λα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο πιεξνθνξίεο ελφο απνινγηζκνχ είλαη: Ζ ηζνξξνπία: ν απνινγηζκφο ζα πξέπεη λα αληηθαηνπηξίδεη ηηο ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο πηπρέο ηεο επίδνζεο ηνπ νξγαληζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα επηηξέπεηαη ε εχινγε αμηνιφγεζε ηεο ζπλνιηθήο επίδνζεο. Ζ ζπγθξηζηκόηεηα: ηα δεηήκαηα θαη νη πιεξνθνξίεο πξέπεη λα επηιέγνληαη, λα ζπλδπάδνληαη θαη λα θαηαγξάθνληαη κε ζπλέπεηα. Οη πιεξνθνξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ απνινγηζκφ ζα πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη κε ηξφπν πνπ λα παξέρεη ζηνπο ζπκκεηφρνπο ηε δπλαηφηεηα λα αλαιχνπλ ηηο αιιαγέο ζηελ επίδνζε ηνπ νξγαληζκνχ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ελψ κπνξεί λα ππνζηεξίδνπλ ηελ αλάιπζε ζε ζρέζε κε άιινπο νξγαληζκνχο. Ζ αθξίβεηα: νη πιεξνθνξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ απνινγηζκφ ζα πξέπεη λα είλαη επαξθψο αθξηβείο θαη ιεπηνκεξείο, πξνθεηκέλνπ νη ζπκκέηνρνη λα κπνξνχλ λα αμηνινγήζνπλ ηελ επίδνζε ηνπ νξγαληζκνχ πνπ εθδίδεη ηνλ απνινγηζκφ. Ζ επηθαηξόηεηα: ε θαηάξηηζε απνινγηζκνχ πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε έλα ηαθηηθφ ρξνλνδηάγξακκα, ελψ νη πιεξνθνξίεο δηαηίζεληαη εγθαίξσο ζηνπο ζπκκεηφρνπο έηζη ψζηε λα ιακβάλνπλ ελεκεξσκέλεο απνθάζεηο. Ζ ζαθήλεηα: νη πιεξνθνξίεο πξέπεη λα δηαηίζεληαη κε ηξφπν πνπ λα είλαη θαηαλνεηέο θαη πξνζπειάζηκεο απφ ηνπο ζπκκέηνρνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ απνινγηζκφ. ε ι ί δ α 20

Ζ αμηνπηζηία: νη πιεξνθνξίεο θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηελ θαηάξηηζε ηνπ απνινγηζκνχ ζα πξέπεη λα ζπγθεληξψλνληαη, λα θαηαγξάθνληαη, λα ζπλδπάδνληαη, λα αλαιχνληαη θαη λα δεκνζηνπνηνχληαη κε ηξφπν πνπ κπνξνχλ λα εμεηάδνληαη θαη λα απνδεηθλχεηαη ε πνηφηεηα θαη ε νπζηαζηηθφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ. Α.3 Πξνζδηνξηζκόο ηνπ νξίνπ ηνπ απνινγηζκνύ Ο νξγαληζκφο πξέπεη λα θαζνξίζεη ηα λνκηθά πξφζσπα (π.ρ. ζπγαηξηθέο θαη θνηλνπξαμίεο), ησλ νπνίσλ ε επίδνζε ζα παξνπζηαζηεί ζηνλ απνινγηζκφ. Σν ξην απνινγηζκνχ βησζηκφηεηαο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα λνκηθά πξφζσπα, ζηα νπνία αζθεί έιεγρν ή ζεκαληηθή επηξξνή ν νξγαληζκφο πνπ εθδίδεη ηνλ απνινγηζκφ, κέζσ ησλ ζρέζεψλ ηεο κε δηάθνξα λνκηθά πξφζσπα είηε θαηά ηα αξρηθά ζηάδηα ηεο παξαγσγηθήο αιπζίδαο (π.ρ. εθνδηαζηηθή αιπζίδα) είηε θαηά ηα ηειηθά ζηάδηα (π.ρ. δηαλνκείο θαη πειάηεο). Β. Σππηθέο δεκνζηνπνηήζεηο Οη ηππηθέο δεκνζηνπνηήζεηο πεξηιακβάλνπλ ηνλ ππξήλα ηνπ απνινγηζκνχ. Πξφθεηηαη γηα πιεξνθνξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζηξαηεγηθή ηνπ νξγαληζκνχ ζρεηηθά κε ηε βησζηκφηεηα, ην πξνθίι ηνπο, ηηο δηνηθεηηθέο ηνπ πξαθηηθέο θαη ηηο επηδφζεηο ηνπο ζε νηθνλνκηθά, πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα (δείθηεο επίδνζεο). Οη δεκνζηνπνηήζεηο απηέο βνεζνχλ ζηελ θαηαλφεζε ηεο ζπλνιηθή επίδνζεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη απνηεινχληαη απφ ηηο παξαθάησ ζεκαηηθέο ελφηεηεο. Β.1 Πιαίζην ηελ ελφηεηα πιαίζην γίλεηαη κία παξνπζίαζε ηεο εηαηξείαο θαη ηνπ ηξφπνπ δηαρείξηζεο ησλ ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ ίδηα θαη ηνπο ζπκκέηνρνπο ηεο, κέζα απφ ηέζζεξα πξίζκαηα: ηξαηεγηθή θαη αλάιπζε: πεξηιακβάλεη πιεξνθνξίεο θαη ζρφιηα γηα ζέκαηα ζηξαηεγηθήο ηνπ νξγαληζκνχ θαη ηεο ζρέζεο ηνπ κε ηε βησζηκφηεηα. Πξνθίι νξγαληζκνύ: παξνπζίαζε βαζηθψλ ζηνηρείσλ γλσξηκίαο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη ηνπ γεσγξαθηθνχ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπο. Παξάκεηξνη απνινγηζκνύ: πεξηγξάθεη ην πξνθίι, ην πεδίν θαη ην φξην ηνπ απνινγηζκνχ, θαζψο επίζεο θαη ηελ πξναηξεηηθή πξαθηηθή, ζρεηηθά κε ηελ επηδίσμε εμσηεξηθήο δηαζθάιηζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ απνινγηζκνχ. Γηαθπβέξλεζε, δεζκεύζεηο θαη δηαβνύιεπζε: πεξηιακβάλεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηξφπν δηαθπβέξλεζεο ηνπ νξγαληζκνχ, ηηο δεζκεχζεηο ηνπ πξνο εμσηεξηθέο πξσηνβνπιίεο (πηνζέηεζε θαηαζηαηηθψλ ραξηψλ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκία, ην ε ι ί δ α 21

πεξηβάιινλ θαη ηελ θνηλσλία) θαη ηηο δηαβνπιεχζεηο ηνπ κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπ νξγαληζκνχ. Β.2 Απνηειέζκαηα Σα απνηειέζκαηα δεκνζηνπνηνχλ εχζηνρα ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο, πνπ καξηπξνχλ ηελ νηθνλνκηθή, πεξηβαιινληηθή θαη θνηλσληθή ηεο επίδνζε. Δλ ζπληνκία αλαθέξνληαη: Οηθνλνκηθή επίδνζε Άκεζε νηθνλνκηθή επίδνζε. Παξνπζία ζηελ αγνξά. Έκκεζεο νηθνλνκηθέο επηδξάζεηο ζηελ θνηλσλία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε. Πεξηβαιινληηθή επίδνζε Πξψηεο χιεο (αλάγθεο, ρξήζε, δηαρείξηζε). Δλέξγεηα (αλάγθεο, ρξήζε, δηαρείξηζε). Νεξφ (αλάγθεο, ρξήζε, δηαρείξηζε). Δπίδξαζε ζηε βηνπνηθηιφηεηα. Δθπνκπέο αέξησλ ξχπσλ, ζηεξεά θαη πγξά απφβιεηα. Δπίδξαζε πξντφληα θαη ππεξεζηψλ ζην πεξηβάιινλ. πκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία θαη ηνπο θαλνληζκνχο. Δπίδξαζε ζην πεξηβάιινλ απφ κεηαθνξέο πξντφλησλ θαη πξνζσπηθνχ. Δπελδχζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Κνηλσληθή επίδνζε Πξαθηηθέο εξγαζίαο o Απαζρφιεζε. o ρέζεηο εξγαδνκέλσλ θαη δηνίθεζεο. o Τγεία θαη αζθάιεηα ζην ρψξν εξγαζίαο. o Δθπαίδεπζε θαη επηκφξθσζε. o Γηαθνξεηηθφηεηα θαη ίζεο επθαηξίεο. Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα o Πξαθηηθέο επελδχζεσλ θαη πξνκεζεηψλ. o Αληηκεηψπηζε δηαθξίζεσλ. o Διεπζεξία ζπλδηθαιηζκνχ θαη ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο. o Παηδηθή εξγαζία. o Δμαλαγθαζηηθή θαη ππνρξεσηηθή εξγαζία. o Πξαθηηθέο πξνζσπηθνχ αζθαιείαο. o Γηθαηψκαηα απηνρζφλσλ. ε ι ί δ α 22

Κνηλσλία o Σνπηθή θνηλσλία. o Γηαθζνξά. o Γεκφζηα πνιηηηθή. o Αζέκηηνο αληαγσληζκφο. o πκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία θαη ηνπο θαλνληζκνχο. Τπεπζπλόηεηα γηα πξντόληα-ππεξεζίεο o Τγεία θαη αζθάιεηα πειαηψλ. o ήκαλζε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. o Μάξθεηηλγθ. o Ηδησηηθφηεηα πειαηψλ. o πκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία θαη ηνπο θαλνληζκνχο. Δηθόλα 2: ρεκαηηθή απεηθφληζε βεκάησλ γηα ηελ έθδνζε απνινγηζκψλ βησζηκφηεηαο GRI. Πεγή: Global Reporting Initiative, δηαζέζηκν ζην: http://www.globalreporting.org ε ι ί δ α 23

5. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ 5.1 Βηβιηνγξαθηθή αλαζθόπεζε: ύλνςε πξνγελέζηεξσλ κειεηώλ ζηελ αμηνιόγεζε εθζέζεσλ εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζύλεο Αξθεηέο έξεπλεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί γηα ηηο επηδφζεηο ησλ εηαηξηθψλ εθζέζεσλ αεηθνξίαο παγθνζκίσο. Σα απνηειέζκαηα ηνπο εζηηάδνπλ ζηε ηάζε ησλ εηαηξεηψλ λα εθδίδνπλ (ή φρη) κε νηθνλνκηθνχο απνινγηζκνχο, θαη ζηηο επηδφζεηο ησλ εηαηξεηψλ ζηελ πεξηβαιινληηθή θαη θνηλσληθή δξάζε ηνπο. Αλάινγεο έξεπλεο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη κειεηεηέο ηνπ παγθφζκηνπ αθαδεκατθνχ ζηεξεψκαηνο. Ζ KPMG (κία απφ ηέζζεξεηο κεγαιχηεξεο εηαηξείεο ζπκβνχισλ ζηνλ θφζκν) πξαγκαηνπνίεζε, ην 2008, κία έξεπλα ζρεηηθά κε ηηο εθζέζεηο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο, ζε ζπλέρεηα ηεο έξεπλαο ηνπ 2005. Διέγρηεθαλ 250 εηαηξείεο ηνπ Global Fortune 500 θαη 100 εηαηξείεο κε ηα κεγαιχηεξα έζνδα ζηνλ θφζκν, απφ 22 ρψξεο. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη απμήζεθε ην πνζνζηφ ησλ εηαηξεηψλ πνπ εμέδσζαλ απνινγηζκνχο ππεπζπλφηεηεο, απφ 52% ζε 79%. Οη εηαηξείεο πνπ ζπκπεξηέιαβαλ ζηνηρεία εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο ζηηο εηήζηεο νηθνλνκηθέο ηνπο εθζέζεηο ήηαλ κφιηο 4%. Αληίζηνηρα ζηελ έξεπλα ησλ 100 εηαηξεηψλ, έλαο κέζνο φξνο 45% εμέδσζε απνινγηζκνχο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο. Οη πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο, πνπ παξνπζίαζαλ απνινγηζκνχο, αλήθαλ ζηηο ρψξεο Ηαπσλία θαη Μεγάιε Βξεηαλία. Οη ρψξεο πνπ βειηηψζεθαλ, φζνλ αθνξά ηελ πξσηνβνπιία ησλ εηαηξεηψλ ηνπο λα εθδίδνπλ απνινγηζκνχο ππεπζπλφηεηαο, ήηαλ ε Γαιιία, ε Διβεηία, ε Ννξβεγία, ε Βξαδηιία θαη ε Βφξεηα Αθξηθή. Ο εζηθφο παξάγνληαο θαη ε αχμεζε ησλ λενηεξηζκψλ απνηειέζαλ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη εηαηξείεο είραλ πξνβεί ζε έθδνζε απνινγηζκψλ θαη ζηηο δχν έξεπλεο (KPMG, 2008, ζει. 14). Ζ πξψηε πεξηβαιινληηθή έθζεζε δεκνζηεχηεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Σν 1993 ην πνζνζηφ ησλ εηαηξεηψλ πνπ δεκνζίεπε πεξηβαιινληηθέο εθζέζεηο ήηαλ 13% θαη ην 2002 απμήζεθε ζε 28% (Kolk, 2004, ζει. 59,60 & ΚPMG, 2002). Έξεπλεο πνπ δηεμήρζεηε, απφ ην Παλεπηζηήκην ηνπ Άκζηεξληακ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ KPMG, γηα ηηο εθδφζεηο ησλ εηαηξεηψλ ζρεηηθά κε ηηο εθζέζεηο ππεπζπλφηεηαο, ηα έηε 1993, 1996, 1999 θαη 2002, παξνπζίαζαλ κία αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εθζέζεσλ απφ ρξνληά ζε ρξνληά (KPMG, 2002). Ο ηχπνο ησλ εθζέζεσλ δηαθνξνπνηείηαη έληνλα απφ ην 2001, φπνπ ην πνζνζηφ ησλ εθζέζεσλ πνπ αζρνιείηαη κε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα είλαη 70%, ελψ ην 2004 κεηψλεηαη ζην 14%. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ εθζέζεσλ, ην 2004, ζίγεη πεξηβαιινληηθέο, θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο ησλ επηρεηξήζεσλ. εκαληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη νινθιεξσκέλεο εθζέζεηο αεηθνξίαο εκθαλίζηεθαλ ην 2001 (Kolk, 2008, ζει. 5). ε έξεπλα ηεο εηαηξείαο Context (εηαηξεία ε ι ί δ α 24

ζπκβνχισλ πνπ εηδηθεχεηαη ζε ζέκαηα εηαηξηθήο βησζηκφηεηαο), γηα ηηο εθζέζεηο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο ηνπ 2006, δηαπηζηψζεθε φηη νη Δπξσπατθέο εηαηξείεο εθδίδνπλ πην ιεπηνκεξείο θαη πνηνηηθνχο απνινγηζκνχο. Δπίζεο παξαηεξήζεθε φηη ηελ πεξίνδν ησλ εηψλ 1998-2003 νη Δπξσπατθέο εηαηξείεο έρνπλ ηξνκεξή άλνδν ζην πνζνζηφ ησλ απνινγηζκψλ πνπ εθδίδνπλ. Μεηά ην 2003 ε ηάζε είλαη απμεηηθή, αιιά κε πην ήπηνπο ξπζκνχο (Context, 2006, ζει. 11). ηελ Διιάδα, αληίζηνηρεο έξεπλεο, έδεημαλ φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ δεκνζίεπζαλ κε νηθνλνκηθέο εθζέζεηο ην 2002, ήηαλ 2% ελψ 28% ήηαλ εθείλεο πνπ είραλ ζπκπεξηιάβεη ζέκαηα πγείαο θαη αζθάιεηαο, πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα ή πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ αεηθνξία, ζηηο εηήζηεο νηθνλνκηθέο ηνπο εθζέζεηο (KPMG, 2002 φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Skouloudis & Evangelinos, 2009b, ζει. 44). ε έξεπλα ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ νηθνλνκηθψλ εθζέζεσλ, 351 Διιεληθψλ εηαηξεηψλ, θαηά ηελ πεξίνδν 2000-2004, δηαπηζηψζεθε φηη κφλν 10 εθζέζεηο παξείραλ πιεξνθνξίεο γηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα (Floropoulos, 2005 φπσο αλαθέξεηαη ζηνλ Skouloudis et al, 2009b, ζει. 45). Σέινο απνηειέζκαηα ηεο έξεπλα ζε εθζέζεηο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο πνπ βαζίδνληαη ζην GRI-G2, γηα ην έηνο αλαθνξάο 2005, έδεημαλ φηη ε πξνεηνηκαζία ησλ κε ρξεκαηνπηζησηηθψλ εθζέζεηο ζηελ Διιάδα είλαη αλεπαξθήο. Οη εθζέζεηο αδπλαηνχλ λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο, δειαδή λα πξνσζήζνπλ ην δηάινγν κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε, θαη λα ινγνδνηήζεη πξνο ηελ θνηλσλία. Σνπλαληίνλ ε ειάρηζηε πίεζε ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ πξνο ηηο επηρεηξήζεηο, κπνξεί λα δηθαηνινγήζεη, κεξηθψο, ην γεγνλφο φηη νη εθζέζεηο εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο παξνπζηάδνληαη ζαλ εθζέζεηο «δεκφζησλ ζρέζεσλ» (Skouloudis et al, 2010, ζει. 23). 5.2 Μεζνδνινγία αμηνιόγεζεο απνινγηζκώλ αεηθνξίαο βάζεη ησλ θαηεπζπληήξησλ νδεγηώλ GRI Ζ αμηνιφγεζε ησλ απνινγηζκψλ αεηθνξίαο βαζίζηεθε ζηε κεζνδνινγία πνπ αλέπηπμαλ νη Skouloudis et al (2009a) κε άμνλα ηηο νδεγίεο GRI G2, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα ηξνπνπνηήζεθε βάζεη ησλ νδεγηψλ GRI G3. Ζ κέζνδνο αμηνιφγεζεο απαξηίδεηαη απφ 119 ζηνηρεία-δείθηεο θαη νκαδνπνηνχληαη ζε 7 επηκέξνπο βαζηθέο ελφηεηεο: 1 ε ελφηεηα: ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο αλαθνξηθά κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε. 2 ε ελφηεηα: παξνπζίαζε ηνπ πξνθίι ηεο εηαηξίαο. 3 ε ελφηεηα: δηεπθξίληζε βαζηθψλ παξακέηξσλ γηα ηνλ ίδην ηνλ απνινγηζκφ. 4 ε ελφηεηα: ζηνηρεία δηαθπβέξλεζεο, δεζκεχζεσλ αιιά θαη δηαβνχιεπζεο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. 5 ε ελφηεηα: νηθνλνκηθή επίδνζε θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο ηεο έθζεζεο βάζεη πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ δεηθηψλ. ε ι ί δ α 25

6 ε ελφηεηα: πεξηβαιινληηθή επίδνζε. 7 ε ελφηεηα: θνηλσληθή επίδνζε. Γηα θάζε έλα απφ απηά ηα ζηνηρεία αλαπηχρζεθε έλα πξφηππν ζχζηεκα βαζκνιφγεζεο πνπ αμηνινγεί ην βαζκφ ζπκκφξθσζεο έλαληη ησλ νδεγηψλ GRI. ια ηα ζηνηρεία-δείθηεο GRI βαζκνινγήζεθαλ ζηελ θιίκαθα 0-4, φπνπ 0 βαζκνί δίδνληαη φηαλ δελ ππάξρνπλ ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο ζε κηα έθζεζε θαη ε κέγηζηε βαζκνινγία (4 βαζκνί) φηαλ ε αλαθνξά είλαη πεξηεθηηθή ηθαλνπνηψληαο πιήξσο ηηο απαηηήζεηο ησλ νδεγηψλ GRI (πίλαθαο 1). Πίλαθαο 1: Γνκή ηνπ βαζκνινγηθνύ ζπζηήκαηνο αμηνιόγεζεο Βαζκνινγία Αηηηνιόγεζε Παξάδεηγκα Άκεζεο εθπνκπέο CO 2 0 Κακία αλαθνξά Γελ παξέρνληαη ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο 1 Γεληθέο δειψζεηο Ζ εηαηξία καο παξαθνινπζεί ηηο εθπνκπέο CO 2 2 αθήο αιιά πεξηνξηζκέλε αλαθνξά Σν 2006 νη εθπνκπέο CO 2 απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ ηζνδπλακνχζαλ κε 800 ρηι. ηφλνπο 3 Δθηελήο θάιπςε Καηά ην 2006 νη θεληξηθέο ππεξεζίεο θαη εξγνζηάζηά καο ζηελ Διιάδα παξήγαγαλ 500 ρηι. ηφλνπο CO 2, ελψ νη κνλάδεο ηεο εηαηξίαο ζην εμσηεξηθφ 300 ρηι. ηφλνπο 4 Πιήξεο αλαθνξά Σν 2006 νη ζπλνιηθέο εθπνκπέο CO 2 γηα ηελ εηαηξία ήηαλ ηζνδχλακεο κε 800 ρηι. ηφλνπο. Οη θεληξηθέο ππεξεζίεο θαη εξγνζηάζηά καο ζηελ Διιάδα παξήγαγαλ 500 ρηι. ηφλνπο CO 2, ελψ νη κνλάδεο ηεο εηαηξείαο ζην εμσηεξηθφ 300 ρηι. ηφλνπο. Τπάξρεη κηα κείσζε θαηά 4% ζε ζρέζε κε ηηο εθπνκπέο ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο θαη ζηνρεχνπκε ζε πεξαηηέξσ κείσζε θαηά 25% κέρξη ην 2009, ζε ζχγθξηζε κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ ηνπ 1990 Ζ κέζνδνο βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο πιεξφηεηαο θαη ζαθήλεηαο ηεο παξερφκελεο πιεξνθνξίαο κε απνηέιεζκα φιεο νη εθζέζεηο λα αμηνινγνχληαη ζην ζχλνιν ηνπ πξνηχπνπ GRI. Αθφκα θαη αλ θάπνηνη δείθηεο θαηλνκεληθά δε ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνκέα δξαζηεξηνπνίεζεο κηαο εηαηξείαο ζα πξέπεη κε ζαθή ηξφπν λα εμεγήζεη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δελ ηνπο θαιχπηεη. ηελ εηδηθή πεξίπησζε πνπ έλαο δείθηεο/θξηηήξην δελ θαιχπηεηαη επεηδή ε ππφ αμηνιφγεζε εηαηξία αλαθέξεη φηη είλαη κε-ζρεηηθφο κε ηηο δξαζηεξηφηεηέο θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ηφηε ε βαζκνιφγεζε δηακνξθψλεηαη σο εμήο (πίλαθαο 2): ε ι ί δ α 26

Πίλαθαο 2: Αμηνιόγεζε δεηθηώλ/θξηηεξίσλ πνπ δελ αλαθέξνληαη ζε έλα απνινγηζκό Βαζκνινγία Αηηηνιόγεζε 0 Κακία αλαθνξά Ο δείθηεο δελ θαιχπηεηαη θαη δελ απνζαθελίδνληαη νη ιφγνη κε-θαιχςήο ηνπ 2 αθήο αιιά πεξηνξηζκέλε αλαθνξά Ο δείθηεο δελ θαιχπηεηαη επεηδή επηζεκαίλεηαη φηη δελ είλαη ζρεηηθφο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο εηαηξίαο 4 Πιήξεο αλαθνξά Ο δείθηεο δελ θαιχπηεηαη επεηδή επηζεκαίλεηαη φηη δελ είλαη ζρεηηθφο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο εηαηξίαο θαη επηπιένλ παξέρεηαη κηα ζαθήο/επαξθήο εμήγεζε γηα ηνπο ιφγνπο κε θάιπςήο ηνπ Σν κεζνδνινγηθφ εξγαιείν πνπ αλαπηχρζεθε, βαζίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη φιεο νη πιεξνθνξίεο είλαη αιεζείο θαη εμεηάδεη κφλν ηελ πνηφηεηα πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηέρνληαη ζηηο εθζέζεηο. Γελ αμηνινγεί άμεζα ηελ επίδνζε ησλ νξγαληζκψλ, αιιά νπζηαζηηθά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν παξνπζηάδνπλ απηή ηελ επίδνζε ζηηο νκάδεο ελδηαθέξνληνο, δει. ηηο πξαθηηθέο ινγνδνζίαο ησλ επηρεηξήζεσλ πξνο ην επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν. Ζ εθαξκνγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ κεζνδνινγηθνχ εξγαιείνπ εμεηάδεη κφλν ηνπο απνινγηζκνχο, δελ ιακβάλεη ππφςε άιιεο πεγέο, παξά κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ ζηηο εθζέζεηο αεηθνξίαο ππάξρνπλ ζαθείο παξαπνκπέο ζε ζπγθεθξηκέλεο δεκνζηεχζεηο-πεγέο θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηεο απηψλ ή αθξηβείο παξαπνκπέο ζε ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο/ελφηεηεο ηνπ ηζηφηνπνπ ηνπ νξγαληζκνχ. Σέινο, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ε κέζνδνο αμηνιφγεζεο έρεη αμηνινγεζεί θαη επαιεζεπηεί απφ ηελ Έλσζε Πεξηβαιινληνιφγσλ Διιάδαο πνπ ζπλέβαιιε ζεκαληηθά θαη ζηε δηακφξθσζε θαη βειηίσζή ηεο. Σν δείγκα ζην νπνίν εθαξκφζηεθε ε κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο απνηειείηαη απφ 37 εθζέζεηο αεηθνξίαο ειιεληθψλ εηαηξεηψλ κε έηνο αλαθνξάο ην 2009 θαη θαηαιπηηθή εκεξνκελία δεκνζίεπζεο ηνπο ηελ 10/11/2009. Ζ επηινγή ηνπ δείγκαηνο έγηλε αξρηθά ηπραία θαη αλαδεηήζεθαλ νη εηαηξείεο πνπ θαηά ηα πξνεγνχκελα ρξφληα δεκνζίεπζαλ απνινγηζκνχ. Ζ δηαδηθαζία ηεο ζπγθέληξσζεο απνινγηζκψλ μεθίλεζε κε απεπζείαο αλαδήηεζε ζηνπο ηζηφηνπνπο ησλ εηαηξεηψλ - κειψλ ηνπ Διιεληθνχ Γηθηχνπ γηα ηελ Δ.Κ.Δ θαη ζπλερίζηεθε ζηε παγθφζκηα βάζε δεδνκέλσλ Corporate Register (www.corporateregister.com) ζηελ νπνία θαινχληαη φινη νη νξγαληζκνί λα θαηαζέηνπλ ηελ έθζεζε αεηθνξίαο ηνπο. Παξά ην γεγνλφο φηη θάπνηεο απφ απηέο δελ έρνπλ πηνζεηήζεη ηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο GRI γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ εθζέζεσλ ηνπο, ζεσξήζεθε ζθφπηκν λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζην δείγκα θαη λα αμηνινγεζνχλ σο πξνο ηε ζπκκφξθσζε ηνπο. Απφ ηελ αμηνιφγεζε εμαηξέζεθε ε έθζεζε ηεο εηαηξείαο ΥΑΛΤΦ, πνπ αλαθέξεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ φκηιν ζηνλ νπνίν αλήθεη θαη ν νπνίνο εδξεχεη εθηφο Διιάδνο. ε ι ί δ α 27

Πίλαθαο 3: Διιεληθέο εηαηξείεο πνπ ζπκπεξηιήθζεθαλ ζην δείγκα πνπ αμηνινγήζεθε A/A ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΤΗΟΘΔΣΖΖ ΟΓΖΓΗΩΝ GRI 1 ΑΒ ΒΑΗΛΟΠΟΤΛΟ ΝΑΗ 2 ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ ΝΑΗ 3 ΑΣΣΗΚΖ ΟΓΟ ΝΑΗ 4 ΓΔΦΤΡΑ ΝΑΗ 5 ΔΘΝΗΚΖ ΣΡΑΠΔΕΑ ΝΑΗ 6 ΔΛΒΑΛ ΝΑΗ 7 ΔΛΔΤΘΔΡΗΟ ΒΔΝΗΕΔΛΟ ΝΑΗ 8 ΔΛΛΑΚΣΧΡ ΝΑΗ 9 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΚΑΛΧΓΗΑ ΝΑΗ 10 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ ΝΑΗ 11 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ 12 ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟ ΝΑΗ 13 ΝΖΡΔΤ ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 14 ΟΑΑ ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 15 ΟΣΔ ΝΑΗ 16 ΧΛΖΝΟΤΡΓΔΗΑ ΝΑΗ ΚΟΡΗΝΘΟΤ 17 ΣΗΣΑΝ ΝΑΗ 18 ΣΡΑΠΔΕΑ ΠΔΗΡΑΗΧ ΝΑΗ 19 ΥΑΛΚΟΡ ΝΑΗ 20 ALPHA BANK ΝΑΗ 21 ATTICA GROUP ΝΑΗ 22 COCA COLA HELLENIC ΝΑΗ 23 COMERGON ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 24 COSMOTE ΝΑΗ 25 CSE ΝΑΗ 26 DIAGEO HELLAS ΝΑΗ 27 EUROBANK ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 28 FOURLIS ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 29 FRIGOGLASS ΝΑΗ 30 JETOIL ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 31 MELLON ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ ε ι ί δ α 28

32 MOTOR OIL ΝΑΗ 33 PISCINES IDEALES ΝΑΗ 34 S&B ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΑ ΝΑΗ ΟΡΤΚΣΑ 35 SPRINT ΓΔΝ ΑΝΑΦΔΡΔΣΑΗ 36 VODAFONE ΝΑΗ 37 WIND ΝΑΗ 5.3 Παξεκβάζεηο ζηε κεζνδνινγία αμηνιόγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Ζ κεζνδνινγία αμηνιφγεζεο εθζέζεσλ εηαηξηθήο επζχλεο, βάζεη ησλ Οδεγηψλ GRI, πνπ πξναλαθέξζεθε, εθαξκφδεηαη απφ ην 2005. Λφγσ αχμεζεο ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη κέζσ απηψλ θαη ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε θαηάξηηζε ησλ δεηθηψλ ηεο κεζνδνινγίαο απνηειεί κηα δπλακηθή δηαδηθαζία, πξαγκαηνπνηήζεθαλ νξηζκέλεο παξεκβάζεηο. Απηέο αθνξνχλ είηε πξνζζήθεο ζρνιίσλ ζην πεδίν ηεο αηηηνινγίαο είηε πξνζζήθεο-αθαηξέζεηο βαζκψλ ζηε βαζκνινγηθή θιίκαθα ησλ δεηθηψλ. Σν ζχλνιν ησλ παξεκβάζεσλ παξαηίζεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 4: Παξεκβάζεηο ζηε κεζνδνινγία αμηνιόγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο. ΓΔΗΚΣΖ ΣΤΠΟ ΠΑΡΔΜΒΑΖ 2.8 Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο 2.10 Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο 3.2 Αθαίξεζε βαζκνινγίαο 3.3 Πξφζζεζε βαζκνινγίαο 4.1 Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο ΒΑΘΜΟ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΑ 3 «Αλαθέξνληαη θαη ηα 4 βαζηθά ζηνηρεία ηνπ κεγέζνπο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ νξγαληζκνχ (αξηζκφο εξγαδνκέλσλ, θαζαξέο πσιήζεηο, θ.ι.π.) ή 3 βαζηθά ζηνηρεία κεγέζνπο θαη 1 απφ ηα πξφζζεηα» 4 «Παξνπζηάδνληαη βξαβεία πνπ έρνπλ απνλεκεζεί ζηνλ νξγαληζκφ» 2 2 «Γελ πξνζδηνξίδεηαη κε απφιπηε ζαθήλεηα ν θχθινο θαηάξηηζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο πνπ εθαξκφδεη ν νξγαληζκφο» 1 «Ζ αλαθνξά είλαη ζχληνκε, ρσξίο λα παξέρνληαη ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία (ή απηά είλαη απνζπαζκαηηθά) γηα ηελ δνκή εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο» EC8 ΔΝ2 Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο 4 «Αλαθέξνληαη ην ζπλνιηθφ θφζηνο γηα επελδχζεηο ηνπ νξγαληζκνχ πνπ παξέρνληαη γηα θνηλφ φθεινο θαη γίλεηαη πεξαηηέξσ αλάιπζε ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ ή/θαη δηάθξηζε ησλ επελδχζεσλ ζε ππνδνκή θαη ζε εκπνξηθέο, ζε είδνο ή δσξεάλ παξερφκελεο θαη δηεπθξηλίδεηαη ε αλακελφκελε επίδξαζε πνπ ζα έρνπλ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη παξνπζηάδεηαη ε πξνζέγγηζε ηνπ νξγαληζκνχ γηα ηελ αλάιπζε ησλ αλαγθψλ ηνπ σθεινχκελνπ πιεζπζκνχ» 3 «Oη πνζφηεηεο είλαη εθθξαζκέλεο ζε απφιπηεο ηηκέο θαη δελ ππάξρεη αλαθνξά ζε πνζνζηηαίεο αλαινγίεο ή αλαθέξεηαη κε ζρεηηθή αζάθεηα ε πνζνζηηαία αλαινγία» ε ι ί δ α 29

ΔΝ5 ΔΝ6 ΔΝ7 ΔΝ13 ΔΝ14 ΔΝ15 ΔΝ28 ΔΝ29 LA12 SO2 SO3 Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Αθαίξεζε βαζκνινγίαο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο Σξνπνπνίεζε αηηηνιφγεζεο 3 «Αλαθέξεηαη ε ζπλνιηθή εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είηε ζηελ νηθνλνκία είηε ζε βειηηψζεηο ζηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα» 4 «Αλαθέξεηαη ε ζπλνιηθή εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είηε ζηελ νηθνλνκία είηε ζε βειηηψζεηο ζηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα θαη εθθξάδεηαη θαη ζε πνζνζηηαία αλαινγία» 3 «Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο πξσηνβνπιίεο παξαγσγήο πξντφλησλ-ππεξεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ πην απνδνηηθά ηελ ελέξγεηα ή βαζίδνληαη ζε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη αλαθέξεηαη ε αλά κνλάδα πξντφληνο ή ε ζπλνιηθή εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο» 3 «Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο πξσηνβνπιίεο γηα ηε κείσζε ηεο έκκεζεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο θαη ηελ παξάζεζε ηεο πνζφηεηαο έκκεζεο ελέξγεηαο πνπ εμνηθνλνκήζεθε ε νπνία φκσο δελ θαιχπηεη ην ζχλνιν ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ νξγαληζκνχ ή αλαθέξνληαη ζηνηρεία γηα νξηζκέλεο επηκέξνπο πξσηνβνπιίεο» 4 «Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο πξσηνβνπιίεο γηα ηε κείσζε ηεο έκκεζεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ηελ παξάζεζε ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο έκκεζεο ελέξγεηαο πνπ εμνηθνλνκήζεθε» 2 «Αλαθέξεηαη ε ζπλνιηθή έθηαζε ησλ νηθνηφπσλ πνπ απνθαζίζηαληαη ή πεξηγξάθνληαη πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο απνθαηάζηαζεο ζπγθεθξηκέλσλ νηθνηφπσλ» 2 «Αλαθέξεηαη ε ζηξαηεγηθή πξνζέγγηζε ηνπ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ επηδξάζεσλ ζηε βηνπνηθηιφηεηα ή νη ζρεηηθέο ηξέρνπζεο δξάζεηο πνπ πινπνηεί γηα ηε δηαρείξηζε ησλ επηδξάζεσλ ζηε βηνπνηθηιφηεηα» 2 2 «Αλαθέξεηαη ε ρξεκαηηθή αμία πξνζηίκσλ θαη πεξηπηψζεηο κε ρξεκαηηθψλ θπξψζεσλ ή δηεπθξηλίδνληαη ηα πεξηζηαηηθά κε ζπκκφξθσζεο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία, αιιά δελ αλαθέξνληαη ηα επηκέξνπο πνζά-θπξψζεηο πνπ θαηαβιήζεθαλ ή δελ αλαθέξεηαη κε ζαθήλεηα αλ θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ηεο επηρεηξεκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ή αλαθέξεηαη ν αξηζκφο πεξηζηαηηθψλ θαη πξνζηίκσλ ρσξίο άιιεο δηεπθξηλήζεηο» 2 «Αλαθέξνληαη επηγξακκαηηθά πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο απφ ηε κεηαθνξά πξντφλησλ θαη άιισλ αγαζψλ θαη πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ ή ηε κεηαθνξά ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ή αλάινγεο δξάζεηο αληηκεηψπηζεο ησλ επηπηψζεσλ απηψλ» 3 «Αλαθέξνληαη αλαιπηηθά πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο απφ ηε κεηαθνξά πξντφλησλ θαη άιισλ αγαζψλ θαη πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ ή ηε κεηαθνξά ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ή αλαιχνληαη επαξθψο αλάινγεο δξάζεηο αληηκεηψπηζεο ησλ επηπηψζεσλ απηψλ» 3 «Αλαθέξεηαη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ έιαβαλ εθζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ επίδνζε θαη ηελ εμέιημε ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπο αιιά δελ δηεπθξηλίδεηαη ν ρξνληθφο θχθινο αμηνιφγεζεο ή δελ δηεπθξηλίδεηαη αλ νη εξγαδφκελνη ελεκεξψλνληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζήο ηνπο» 4 «Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ γηα ζπζηεκαηηθή εμέηαζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ηνπ κνλάδσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηλφκελσλ δηαθζνξάο, ην πνζνζηφ θαη ν αξηζκφο ησλ κνλάδσλ πνπ ειέγρνληαη ή αλαθέξεηαη φηη εμεηάδεηαη ην 100% ησλ επηρεηξεκαηηθψλ κνλάδσλ γηα θηλδχλνπο δηαθζνξάο» 3 «Αλαθέξεηαη ν αξηζκφο ή ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ εθπαηδεχηεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο ηνπ απνινγηζκνχ» ε ι ί δ α 30

PR9 Αθαίξεζε βαζκνινγίαο Αθαίξεζε βαζκνινγίαο 2 3 Ο δείθηεο (3.4) πνπ νλνκάδεηαη «εκείν επηθνηλσλίαο γηα ππνβνιή εξσηεκάησλ ζρεηηθά κε ηνλ απνινγηζκφ ή ην πεξηερφκελν ηνπ», ηξνπνπνηείηαη ζε νιφθιεξε ηε βαζκνινγηθή ηνπ θιίκαθα σο εμήο: 0 Γελ παξέρεηαη δηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή ηζηνζειίδα 1 Αλαθέξεηαη κφλν ε (θπζηθή) δηεχζπλζε ηνπ νξγαληζκνχ Τπάξρεη παξαπνκπή ζηε θεληξηθή ηζηνζειίδα ηνπ νξγαληζκνχ 3 Αλαθέξεηαη δηεχζπλζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή ην πξφζσπν/α επηθνηλσλίαο γηα ηνλ απνινγηζκφ θαη ε δηεχζπλζε ηνπ νξγαληζκνχ Αλαθέξεηαη νλνκαζηηθά ην πξφζσπν/α επηθνηλσλίαο γηα ηνλ απνινγηζκφ, κε παξάζεζε δηεχζπλζεο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ηε ζρεηηθή ηζηνζειίδα ηνπ νξγαληζκνχ Ο δείθηεο (3.11) πνπ νλνκάδεηαη «εκαληηθέο αιιαγέο, ζε ζρέζε κε ηηο πξνγελέζηεξεο πεξηφδνπο απνινγηζκψλ, ζην πεδίν, ζην φξην ή ζηηο κεζφδνπο εθηίκεζεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηνλ απνινγηζκφ», ηξνπνπνηείηαη ζε νιφθιεξε ηε βαζκνινγηθή ηνπ θιίκαθα σο εμήο: 0 Γελ αλαθέξνληαη ζρεηηθέο αιιαγέο ζε ζρέζε κε ηηο πξνγελέζηεξεο πεξηφδνπο απνινγηζκψλ 1 Ζ αλαθνξά είλαη πνιχ ζχληνκε, επηγξακκαηηθή ή/θαη αζαθήο Ο νξγαληζκφο αλαθέξεη ζρεηηθέο αιιαγέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζην πεδίν ή ζην φξην ή ζηηο κεζφδνπο εθηίκεζεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηνλ απνινγηζκφ 3 Ο νξγαληζκφο αλαθέξεη ζρεηηθέο αιιαγέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε δχν απφ ηηο ηξεηο απαηηήζεηο ηνπ θξηηεξίνπ Ο νξγαληζκφο αλαθέξεη ζρεηηθέο αιιαγέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζην πεδίν, ζην φξην ή ζηηο κεζφδνπο εθηίκεζεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηνλ απνινγηζκφ και διεςκπινίζει όηι δεν ςπάπσοςν αλλαγέρ ζηο πεδίο και ηο όπιο ζε ζσέζη με ππογενέζηεπερ πεπιόδοςρ Ο δείθηεο (4.17) πνπ νλνκάδεηαη «Βαζηθά ζέκαηα θαη πξνβιεκαηηζκνί πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ελδηαθέξνληνο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν νξγαληζκφο αληαπνθξίζεθε ζε απηά ηα βαζηθά ζέκαηα θαη πξνβιεκαηηζκνχο θαη ηα ζπκπεξηέιαβε ζηνλ απνινγηζκφ ηνπ», ηξνπνπνηείηαη ζε νιφθιεξε ηε βαζκνινγηθή ηνπ θιίκαθα σο εμήο: 0 Γελ ππάξρνπλ πιεξνθνξίεο γηα ζέκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ε ι ί δ α 31

ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπ νξγαληζκνχ 1 Ζ αλαθνξά γηα ζέκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπ νξγαληζκνχ θαη ηελ ελδερφκελε ρξήζε ησλ ζρεηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ είλαη ζχληνκε, αζαθήο Αλαθέξεηαη ξεηά ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ γηα ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ή αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά δεηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ελδηαθέξνληνο 3 Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ γηα ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε, θαζψο θαη ηξφπνη αμηνπνίεζεο ηέηνησλ πιεξνθνξηψλ (Π.ρ. ε επηινγή θξηηεξίσλ ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο ηεο επίδνζεο ή ν επεξεαζκφο ζπγθεθξηκέλσλ απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή ή ηηο ιεηηνπξγίεο) ή αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά δεηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ελδηαθέξνληνο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν νξγαληζκφο αληαπνθξίζεθε ζε νξηζκέλα απφ απηά Αλαθέξεηαη ε πνιηηηθή ηνπ νξγαληζκνχ γηα ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε, γίλεηαη αλαθνξά ζε πξαθηηθά απνηειέζκαηα απφ ηε ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ δηαβνχιεπζεο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε (Π.ρ. πνηεο απνθάζεηο ή ιεηηνπξγίεο ηνπ νξγαληζκνχ ηειηθά επεξεάζηεθαλ ή ηη έδεημαλ ηα απνηειέζκαηα ηεο ζπγθξηηηθήο επίδνζεο βάζε ησλ θξηηεξίσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο δηαβνπιεχζεηο) ή αλαθέξνληαη δεηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ελδηαθέξνληνο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν νξγαληζκφο αληαπνθξίζεθε ζε φια απηά ηα ζέκαηα Ο δείθηεο (ΔΝ1) πνπ νλνκάδεηαη «Υξεζηκνπνηνχκελα πιηθά, κε βάζε ην βάξνο ή ηνλ φγθν», ηξνπνπνηείηαη ζε νιφθιεξε ηε βαζκνινγηθή ηνπ θιίκαθα σο εμήο: 0 Γελ αλαθέξνληαη πνζφηεηεο ρξεζηκνπνηεζέλησλ πιηθψλ (πξψηεο χιεο, πιηθά ζπζθεπαζίαο, εκη-θαηαζθεπαζκέλα αγαζά) 1 Αλαθέξνληαη επηγξακκαηηθά ηα βαζηθφηεξα ρξεζηκνπνηεζέληα θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία πιηθά, αλλά όσι θαη πνζφηεηεο Αλαθέξνληαη πνζφηεηεο νξηζκέλσλ (θπξηφηεξσλ) απφ ηα ρξεζηκνπνηεζέληα πιηθά ή νη πνζφηεηεο είλαη εθθξαζκέλεο ζε πνζνζηηαίεο αλαινγίεο αλλά όσι ζε απφιπηεο ηηκέο ή δειψλεηαη ε ζπλνιηθή πνζφηεηα πξψηεο χιεο 3 Αλαθέξνληαη κε ζαθήλεηα νη πνζφηεηεο ησλ θπξηνηέξσλ ρξεζηκνπνηεζέλησλ πιηθψλ Αλαθέξνληαη κε ζαθήλεηα νη πνζφηεηεο φισλ ησλ θπξηνηέξσλ ρξεζηκνπνηεζέλησλ πιηθψλ και επιπλέον, παξέρνληαη δηεπθξηλήζεηο-πιεξνθνξίεο γηα ηνπο επηκέξνπο ηχπνπο πιηθψλ ε ι ί δ α 32

6. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΘΔΔΩΝ ΑΔΗΦΟΡΗΑ ΒΑΔΗ ΣΩΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΣΖΡΗΩΝ ΟΓΖΓΗΩΝ GRI G3 6.1. Απνηειέζκαηα αμηνιόγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθώλ εηαηξεηώλ Πίλαθαο 5: πλνιηθά απνηειέζκαηα αμηνιόγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθώλ εηαηξεηώλ A/A ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΣΗΣΛΟ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΑ ΠΟΟΣΟ (%) 1 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ Έθζεζε Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 296 62.18% 2 ΣΗΣΑΝ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 288 60.50% 3 ΔΛΒΑΛ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο θαη Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 268 57.26% 4 ΥΑΛΚΟΡ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 268 56.30% 5 ΧΛΖΝΟΤΡΓΔΗΑ ΚΟΡΗΝΘΟΤ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 267 56.09% 6 FRIGOGLASS Corporate Social Responsibility Report 2008-2009 267 56.09% 7 ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο 2009 260 54.62% 8 COCA COLA HELLENIC Social Responsibility Report 2009 254 53.36% 9 ΔΘΝΗΚΖ ΣΡΑΠΔΕΑ Έθζεζε Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 242 50.84% 10 MOTOR OIL ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟ 2009 233 48.95% 11 ΟΣΔ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 231 48.53% 12 ΣΡΑΠΔΕΑ ΠΔΗΡΑΗΧ Έθζεζε Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 221 47.22% 13 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΚΑΛΧΓΗΑ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 217 45.59% 14 VODAFONE Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο Απξίιηνο 2008 - Μάξηηνο 2009 210 44.12% 15 COSMOTE Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 205 43.80% 16 ALPHA BANK Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 202 42.44% 17 ΔΛΔΤΘΔΡΗΟ ΒΔΝΗΕΔΛΟ Έθζεζε Δηαηξηθήο Δπζχλεο 2009 201 42.23% ε ι ί δ α 33

A/A ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΣΗΣΛΟ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΑ ΠΟΟΣΟ (%) 18 DIAGEO HELLAS Corporate Citizenship Report 2007-2009 198 41.60% 19 S&B ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΑ ΟΡΤΚΣΑ Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο 2009 193 40.55% 20 ΑΒ ΒΑΗΛΟΠΟΤΛΟ Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο 2009 157 32.98% 21 ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟ Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο 2009 129 27.10% 22 EUROBANK Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο 2009 122 26.07% 23 WIND Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 121 25.42% 24 PISCINES IDEALES Απνινγηζκφο Κνηλσληθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 116 24.37% 25 ΑΣΣΗΚΖ ΟΓΟ Απνινγηζκφο Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο 2009 99 20.80% 26 ΔΛΛΑΚΣΧΡ Απνινγηζκφο Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο 2009 93 19.54% 27 ΓΔΦΤΡΑ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2008-2009 92 19.33% 28 FOURLIS Απνινγηζκφο Κνηλσληθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 85 17.86% 29 ΟΑΑ Έθζεζε Δηαηξηθήο Τπεπζπλφηεηαο 2009 71 14.92% 30 CSE Sustainability Report 2009 70 14.74% 31 ATTICA GROUP Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2008-2009 69 14.71% 32 JETOIL Έθζεζε Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 67 14.08% 33 ΝΖΡΔΤ Απνινγηζκφο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 56 11.97% 34 COMERGON Έθζεζε Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 51 10.90% 35 SPRINT Έθζεζε Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2009 49 10.29% 36 MELLON Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο 2009 40 8.40% 37 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ Απνινγηζκφο Κνηλσληθήο Δπζχλεο 2010 18 3.78% ε ι ί δ α 34

Αλάιπζε Απνηειεζκάησλ Ζ πξψηε βαζηθή δηαθνξνπνίεζε ησλ εηαηξεηψλ εληνπίδεηαη ζηνλ ηίηιν ησλ απνινγηζκψλ (γξάθεκα 1). Οη πεξηζζφηεξνη απνινγηζκνί (57%) αλαθέξνληαη σο «Απνινγηζκφο / Έθζεζε Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο/Τπεπζπλφηεηαο». Γηαθνξεηηθνί ηίηινη φπσο «Απνινγηζκφο ΔΚΔ & Βηψζηκεο Αλάπηπμεο», «Απνινγηζκφο Αεηθφξνπ/Βηψζηκεο Αλάπηπμεο» θαη «Κνηλσληθφο Απνινγηζκφο» θαλεξψλνπλ, αξρηθά, δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ζην δήηεκα ησλ απνινγηζκψλ. Ζ βαξχηεηα, ηειηθά, πνπ δίλνπλ νη εηαηξείεο ζηελ θάιπςε ησλ δεηθηψλ ηνπ ηξίπηπρνπ πεξηβάιινλ-θνηλσλία-νηθνλνκία δηαθέξεη απφ απνινγηζκφ ζε απνινγηζκφ θαη δελ έρεη ζρέζε εμάξηεζεο κε ηνλ ηίηιν ησλ εθζέζεσλ. Γξάθεκα 1: Γηαρσξηζκφο εηαηξεηψλ κε βάζε ηελ νλνκαζία ησλ απνινγηζκψλ ηνπο. Σν ζχλνιν ησλ Διιεληθψλ εηαηξεηψλ πνπ εμεηάζηεθαλ, παξνπζίαζαλ ζηηο εθζέζεηο θνηλσληθήο ππεπζπλφηεηαο κέζν φξν βαζκνινγηθήο ζπκκφξθσζεο, κε ηηο νδεγίεο ηνπ GRI, 33,54% ηεο ζπλνιηθήο (γξάθεκα 2). Σν εχξνο ηεο βαζκνινγίαο θπκάλζεθε απφ 3,78% (Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα) έσο 62,18% (Διιεληθά Πεηξέιαηα). Με ζηφρν ηελ πιεξέζηεξε αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ρσξίδνπκε ηηο εηαηξείεο ζε ηέζζεξεηο νκάδεο επίδνζεο (α) πνιύ πςειή κε εχξνο επίδνζεο (100-75%) (β) πςειή κε εχξνο επίδνζεο (75-50%), (γ) κέηξηα κε εχξνο επίδνζεο (50-25%) θαη (δ) ρακειή κε εχξνο επίδνζεο (25-0%). ηελ θαηεγνξία ηεο πνιχ πςειήο επίδνζεο δελ αλήθεη θακία εηαηξεία, ζηελ πςειή επίδνζε αλήθνπλ ηα 9/37 (24%), ζηε κέηξηα αλήθνπλ ηα 10/37 (27%) θαη ζηε ρακειή αλήθνπλ ηα 18/37 (49%) ησλ εηαηξεηψλ (πίλαθαο 6). Με βάζε απηφλ ην δηαρσξηζκφ παξαηεξνχκε φηη νη κηζέο Διιεληθέο εηαηξείεο, πνπ δεκνζίεπζαλ απνινγηζκνχο ην 2009, έρνπλ ρακειή επίδνζε (49%) θαη νη ππφινηπεο ηζνβαζκνχλ ζηηο κέηξηεο (27%) θαη πςειέο επηδφζεηο (24%). Χο απνηέιεζκα ν κέζνο φξνο βαζκνινγηθήο επίδνζεο (33,54%) θξίλεηαη κέηξηνο. ειίδα 35

Γξάθεκα 2: Καηάηαμε εηαηξεηψλ βάζεη ζπλνιηθήο βαζκνινγίαο. ειίδα 36

Πίλαθαο 6: Καηεγνξηνπνίεζε εηαηξεηώλ βάζεη ζπλνιηθήο βαζκνινγίαο. Πνιύ Τςειή (100- Τςειή (75-50%) Μέηξηα (50- Υακειή (25-0%) 75%) 25%) Διιεληθά Πεηξέιαηα ΣΗΣΑΝ ΥΑΛΚΟΡ ΔΛΒΑΛ Frigoglass σιελνπξγεία Κνξίλζνπ ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ Coca Cola Hellenic Δζληθή Σξάπεδα Motor Oil ΟΣΔ Σξάπεδα Πεηξαηψο Διιεληθά Καιψδηα Vodafone Cosmote Alpha Bank Γηεζλήο Αεξνιηκέλαο Αζελψλ DIAGEO S&B Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα Mellon Sprint Comergon ΝΖΡΔΤ Jetoil CSE Attica Group ΟΑΑ FOURLIS ΓΔΦΤΡΑ ΔΛΛΑΚΣΧΡ ΑΣΣΗΚΖ ΟΓΟ EUROBANK PISCINES IDEALES WIND ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟ ΑΒ ΒΑΗΛΟΠΟΤΛΟ Οη ελφηεηεο ησλ δεηθηψλ, ησλ νδεγηψλ ηνπ GRI, πνπ παξνπζίαζαλ πνζνζηφ επηηπρίαο πάλσ απφ 50% ήηαλ ην «Πξνθίι ηνπ νξγαληζκνχ» (61,64%) θαη νη «Παξάκεηξνη απνινγηζκνχ» (52,36%) (γξάθεκα 3). Οη ππφινηπνη δείθηεο κέζα ζηνπο νπνίνπο ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη βαζηθνί (πεξηβαιινληηθνί, θνηλσληθνί, νηθνλνκηθνί) θπκάλζεθαλ απφ 22,55% έσο 34,50% θαη εκθάληζαλ δπζθνιία ζηε ζπκπιήξσζε ηνπο. ην ζεκείν απηφ, γηα ηελ νξζφηεξε αμηνιφγεζε ηνπ δηαγξάκκαηνο επηζεκαίλνπκε φηη νη δείθηεο «Πξαθηηθέο εξγαζίαο», «Τπεπζπλφηεηα γηα πξντφληα-ππεξεζίεο», «Κνηλσλία» θαη «Αλζξψπηλα δηθαηψκαηα» απνηεινχλ κία κεγάιε ελφηεηα ηελ «Κνηλσληθή επίδνζε». Χο εθ ηνχηνπ παξαηεξνχκε φηη νη βαζηθνί δείθηεο «πεξηβαιινληηθή νηθνλνκηθή θνηλσληθή» επίδνζε θαηαιακβάλνπλ ηηο ηξείο ηειεπηαίεο ζέζεηο ζην γξάθεκα θαηάηαμεο (γξάθεκα 3). ειίδα 37

Γξάθεκα 3: Μέζε βαζκνινγηθή επίδνζε εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθψλ εηαηξεηψλ αλά ελφηεηα. ηξαηεγηθή αλάιπζε. Ζ ελφηεηα πνπ αλαθέξεηαη ζηε ζηξαηεγηθή αλάιπζε ησλ εηαηξεηψλ έρεη ηθαλνπνηεηηθφ πνζνζηφ κέζνπ φξνπ βαζκνινγίαο (33,11%), ζε ζρέζε κε ηηο ινηπέο παξακέηξνπο ησλ νδεγηψλ ηνπ GRI, κε εχξνο απφθιηζεο απφ 0% έσο 62,5%. Οη εηαηξείεο πνπ πέηπραλ ή μεπέξαζαλ ην 50% ηεο βέιηηζηεο βαζκνινγίαο είλαη ηα 9/37 (24%). Οη θαιχηεξεο επηδφζεηο πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηηο εηαηξείεο Vodafone, Eurobank, ΥΑΛΚΟΡ θαη ΣΗΣΑΝ (62,5%) ελψ αληίζεηα νη εηαηξείεο πνπ δελ θάιπςαλ θαλέλα δείθηε ήηαλ νη ΑΒ Βαζηιφπνπινο θαη ηα Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα. Τςειέο ζπγθξηηηθά επηδφζεηο είρε θαη ην ΓΗΔΘΝΔ ΑΔΡΟΓΡΟΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ πνπ ζεκείσζε κέζν φξν επίδνζεο 50%, καδί κε ηηο εηαηξείεο S&B, COCA COLA HELLENIC, ΣΡΑΠΔΕΑ ΠΔΗΡΑΗΧ ΚΑΗ ΔΛΒΑΛ. Σν ζηνηρείν πνπ εκθάληζε ηε κεγαιχηεξε βαζκνινγία ζηνπο απνινγηζκνχο ήηαλ ε «δήισζε απφ ην αλψηεξν ζηέιερνο ηνπ νξγαληζκνχ πνπ είλαη αξκφδην γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ, ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ηεο βησζηκφηεηαο θαη ηε ζηξαηεγηθή ηνπ νξγαληζκνχ (1.1). Οη ζηξαηεγηθέο πξνηεξαηφηεηεο, νη επξχηεξεο ηάζεηο θαη ηα θχξηα γεγνλφηα πνπ έιαβαλ ρψξα θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ απνινγηζκνχ ήηαλ ηα πην δεκνθηιή ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληαλ ζηα ελαξθηήξηα κελχκαηα ησλ αλψηεξσλ ζηειερψλ ζηηο εθζέζεηο. Μφλν ην 15% ησλ εηαηξεηψλ (5-6 εηαηξείεο) πήξαλ κεδεληθή βαζκνινγία ζηνπο δείθηεο ηεο ελφηεηαο, ελψ θακία εηαηξεία δελ ηνπο θάιπςε πιήξσο (βαζκνινγία 4). Μέζα απφ ηε κειέηε ησλ απνινγηζκψλ παξαηεξνχκαη φηη νη εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζε δηεζλείο νκίινπο, ή δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηεζλέο επίπεδν παξνπζηάδνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο ειίδα 38

ζηελ αλάιπζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο. Δπίζεο νη εηαηξείεο πνπ δηαζέηνπλ ηκήκα εηαηξηθήο επζχλεο, ην νπνίν επηθνηλσλεί κε ηνλ φκηιν έρνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε Vodafone. Γξάθεκα 4: Βαζκνινγία δεηθηψλ ζηξαηεγηθήο θαη αλάιπζεο. ειίδα 39

Πξνθίι Οξγαληζκώλ. Ο πςειφηεξνο κέζνο φξνο εληνπίδεηαη ζηελ ελφηεηα ηνπ «πξνθίι ησλ νξγαληζκψλ» κε 61,64% επίδνζε θαη εχξνο ηηκψλ απφ 13,9% (Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα) έσο 91,7% (ΣΗΣΑΝ). Σν αεξνδξφκην Δι. Βεληδέινο πέηπρε θαη ζε απηή ηελ ελφηεηα πςειή βαζκνινγία (77,8%) θαη ηζνβάζκεζε κε ηηο εηαηξείεο ΣΡΑΠΔΕΑ ΠΔΗΡΑΗΧ θαη ΟΣΔ (γξάθεκα 5). Οη δείθηεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ ηελ ελφηεηα ηνπ πξνθίι δελ ελέρνπλ δπζθνιία ζηε ζπγθέληξσζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ απαηηνχλ θαη απηφο είλαη έλαο ιφγνο πνπ δηθαηνινγεί ηνλ πςειφ κέζν φξν βαζκνινγίαο. Οη εηαηξείεο πνπ ζπγθέληξσζαλ βαζκνινγία θάησ απφ ην 50% ήηαλ ηα 7/37 (19%) ηνπ ζπλφινπ. Οη δείθηεο πνπ ζπκπιεξψζεθαλ επαξθψο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο ήηαλ ε ηνπνζεζία ηεο έδξαο ηνπ νξγαληζκνχ (2.3), ην θαζεζηψο ηδηνθηεζίαο θαη ε λνκηθή κνξθή (2.5) θαη ε δεκνζίεπζε ησλ βξαβείσλ πνπ απνλεκήζεθαλ ζε θάζε εηαηξεία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ απνινγηζκνχ (2.9). Χζηφζν ζεκαληηθή δπζθνιία θάιπςεο παξνπζηάδεη ν δείθηεο πνπ αλαθέξεηαη ζηα κεγέζε ηνπ νξγαληζκνχ πνπ εθδίδεη ηνλ απνινγηζκφ (2.7) θαη ζηε ιεηηνπξγηθή δνκή ηνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θχξησλ ηνκέσλ, ησλ εηαηξεηψλ εθκεηάιιεπζεο, ησλ ζπγαηξηθψλ θαη ησλ θνηλνπξαμηψλ (2.2). Σα κεγέζε πνπ δελ ζπκπιεξψλνληαη, ζην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ εηαηξεηψλ, είλαη ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο κεηαθξαζκέλα ζε νηθνλνκηθνχο φξνπο. Σα ζηνηρεία απηά θνηλνπνηνχληαη έκκεζα, κε ηελ παξνπζίαζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ αλήθνπλ ζηελ θπξηφηεηα ηεο εηαηξείαο θαη πνηέ κε ηε κνξθή νηθνλνκηθήο αμίαο ( ). Δλδερνκέλσο νη εηαηξείεο λα κε ζεσξνχλ ηφζν ζεκαληηθή ή ζπκθέξνπζα ηελ παξάζεζε «άθνκςσλ» νηθνλνκηθψλ ζηνηρεηψλ, αληηζέησο γηα ιφγνπο κάξθεηηλγθ πξνηηκνχλ λα επηδεηθλχνπλ ηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπο. Ο δείθηεο πνπ είρε ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή, απφ ην ζχλνιν ησλ δεηθηψλ ηνπ GRI θαη αλεμάξηεηα απφ ηε βαζκνινγία, ήηαλ ν δείθηεο (2.1), ν νπνίνο πεξηγξάθεη ηα θχξηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο ηεο εθάζηνηε εηαηξείαο. Ο κνλαδηθφο απνινγηζκφο πνπ ζην πεξηερφκελν ηνπ δελ πεξηέγξαθε ην είδνο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ νξγαληζκνχ πνπ αληηπξνζψπεπε, ήηαλ εθείλνο ησλ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΧΝ, πνπ παξνπζίαζε γεληθά θαη ηε ρακειφηεξε επίδνζε. ειίδα 40

Γξάθεκα 5: Βαζκνινγία δεηθηψλ πξνθίι νξγαληζκνχ. ειίδα 41

Παξάκεηξνη Απνινγηζκώλ. Ζ δεχηεξε θαιχηεξε επίδνζε ζεκεηψζεθε ζηελ ελφηεηα ησλ παξακέηξσλ ησλ απνινγηζκψλ, κε κέζν φξν 52,36% θαη εχξνο ηηκψλ απφ 4,2% (Sprint) έσο 89,6% (ΔΛΒΑΛ). Ο ΓΗΔΘΝΖ ΑΔΡΟΛΗΜΔΝΑ ΑΘΖΝΧΝ θαηέιαβε ηε δεχηεξε ζέζε κε πνζνζηφ 83,3% (γξάθεκα 6). Ζ πεξηγξαθή ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο ηνπ απνινγηζκνχ (3.1), ν θχθινο απνινγηζκνχ (3.3) θαη ηα ζηνηρεία επηθνηλσλίαο γηα ηελ ππνβνιή εξσηεκάησλ ζρεηηθά κε ηνλ απνινγηζκφ ή ην πεξηερφκελφ ηνπ (3.4) ήηαλ νη πιεξέζηεξνη δείθηεο ηεο ελφηεηαο. Γπζθνιία θάιπςεο εκθάληζαλ νη δείθηεο (3.9) θαη (3.8), νη νπνίνη αλαθέξνληαλ αληίζηνηρα, ζηηο ηερληθέο εθηηκήζεηο πνπ εθαξκφζηεθαλ γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ απνινγηζκψλ, θαη ηελ πξνζζήθε ζηνηρείσλ απφ ηηο ζπγαηξηθέο εηαηξείεο ή ηνπο εμσηεξηθνχο ζπλεξγάηεο, κε επηπιένλ εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηε ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ εηαηξεηψλ. Σα απνηειέζκαηα θαλέξσζαλ φηη νη εηαηξείεο, ζρεδφλ ζην ζχλνιφ ηνπο, πξνζδηφξηδαλ φηη αθνινπζνχλ ηηο νδεγίεο ηνπ GRI G3, αιιά δε δηεπθξίληδαλ ηηο ηερληθέο εθηηκήζεηο πνπ εθάξκνδαλ γηα ηηο πεξηβαιινληηθέο, θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο παξακέηξνπο αθφκα θαη εάλ ρξεζηκνπνηνχζαλ εζεινληηθά δηεζλή πξφηππα ή ήηαλ θάηνρνη πηζηνπνίεζεο ζε εζεινληηθά πξφηππα ησλ αληίζηνηρσλ θαηεγνξηψλ. πλαθφινπζα ζηηο εθζέζεηο δελ ήηαλ εχθνια θαηαλνεηφ εάλ νη εηαηξείεο ρξεζηκνπνηνχζαλ ζηνηρεία ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ηνπο θαη δελ αλαγξάθνληαλ ν βαζκφο πνπ κπνξνχζε λα επεξεάζεη ηε δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο ηνπο κε άιιεο εηαηξείεο, φηαλ πεξηιάκβαλαλ ηα ελ ιφγσ ζηνηρεία. Πνιχ ζεκαληηθφο δείθηεο είλαη ν (3.12), πνπ εμεηάδεη ηα επίπεδα ινγνδνζίαο ησλ εηαηξεηψλ. Οη 12 απφ ηηο 37 εηαηξείεο, κέζα ζε απηέο θαη ν Γηεζλήο αεξνιηκέλαο Αζελψλ, δήηεζαλ έιεγρν ηνπ επηπέδνπ ηνπ απνινγηζκνχ ηνπο απφ εμσηεξηθφ θνξέα θαη δεκνζηνπνίεζαλ ηα απνηειέζκαηα. Οη ππφινηπεο δελ εθάξκνζαλ ηέηνηα πξαθηηθή γηα ην έηνο αλαθνξάο 2009. ειίδα 42

Γξάθεκα 6: Βαζκνινγία παξακέηξσλ απνινγηζκψλ. ειίδα 43

Γηαθπβέξλεζε, δεζκεύζεηο θαη δηαβνύιεπζε Ζ ελφηεηα πνπ παξνπζίαζε πνζνζηφ ζπκκφξθσζεο κε ηηο νδεγίεο ηνπ GRI (34,50%) αθνξά ζηε δηαθπβέξλεζε κίαο εηαηξείαο, ζηηο δεζκεχζεηο ηεο σο πξνο ηε δηαρείξηζε θαη ηνλ έιεγρν ησλ επηδφζεσλ ηεο θαη ζηε ζρέζε ηεο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. Ζ θαιχηεξε απνηχπσζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ απαηηνχληαη ζηελ ελφηεηα έγηλε απφ ηηο εηαηξείεο ΧΛΖΝΟΤΡΓΔΗΑ ΚΟΡΗΝΘΟΤ θαη ΣΗΣΑΝ κε πνζνζηφ 66,18% θαη 60,29% αληίζηνηρα, ελψ ηε ρακειφηεξε επίδνζε είραλ νη εηαηξείεο ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ θαη MELLON (γξάθεκα 7). Σν αεξνδξφκην Αζελψλ βξέζεθε ζηε κέζε ηεο θαηάηαμεο θαη κνηξάζηεθε ηε ζέζε ηνπ κε ηε FRIGOGLASS. Ο κέζνο φξνο θπκάλζεθε ζην 34,5% θαη κφλν 8/37 ησλ εηαηξεηψλ πέηπραλ επίδνζε πάλσ απφ ην 50% ηεο ζπλνιηθήο. Οη δείθηεο πνπ αλαθέξνληαη ζηε δνκή δηαθπβέξλεζεο ηνπ νξγαληζκνχ (4.1) θαη ζηηο δειψζεηο γηα ηελ απνζηνιή ή ηηο αμίεο ηνπ νξγαληζκνχ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκηθή, ηελ πεξηβαιινληηθή θαη ηελ θνηλσληθή επίδνζε, θαζψο θαη ην ζηάδην πινπνίεζήο ηνπο (4.8) παξνπζίαζαλ ηελ πςειφηεξε θάιπςε. ηνλ αληίπνδα ησλ πςειψλ επηδφζεσλ βξίζθνληαη νη δείθηεο πνπ αθνξνχλ ζηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο ηνπ αλψηαηνπ θνξέα δηαθπβέξλεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα σο πξνο ηελ νηθνλνκηθή, ηελ πεξηβαιινληηθή θαη ηελ θνηλσληθή επίδνζε (4.10), ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ πξνζφλησλ θαη ησλ εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ ησλ κειψλ ηνπ αλψηαηνπ θνξέα δηαθπβέξλεζεο (4.7) θαη ζηε ζχλδεζε κεηαμχ ησλ απνδνρψλ ησλ κειψλ ηνπ αλψηεξνπ θνξέα δηαθπβέξλεζεο κε ηελ επίδνζε ηνπ νξγαληζκνχ (4.5). Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο δελ αλαθέξνληαλ ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ειέγρνπλ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο δηαθπβέξλεζεο ηνπ αλψηαηνπ θνξέα, απιά αλέθεξαλ ηελ πνιηηηθή ηεο εηαηξείαο λα ειέγρεη γεληθά θαη αφξηζηα ηνλ αλψηαην θνξέα. Ζ WIND ήηαλ ε εηαηξεία πνπ παξνπζίαζε πξφγξακκα ελδνεηαηξηθνχ ειέγρνπ απνδφζεσλ βαζηζκέλν ζε δηεζλή πξφηππα (Standards of the Professional Practice of Internal Auditing). ειίδα 44

Γξάθεκα 7: Βαζκνινγία ελφηεηαο δηαθπβέξλεζεο, δεζκεχζεηο θαη δηαβνχιεπζε. Οηθνλνκηθή επίδνζε Ζ ζπλνιηθή επίδνζε ησλ νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ είλαη ζρεηηθά ρακειή. Ζ κέζε επίδνζε αληηζηνηρεί ζην 29,5% κε ηηο εηαηξείεο ΣΗΣΑΝ, ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ (61,11%) θαη ΓΗΔΘΝΖ ΑΔΡΟΛΗΜΔΝΑ ΑΘΖΝΧΝ (55,56%) λα πξσηνζηαηνχλ. Μηθξά πνζνζηά αλαινγνχλ ζηηο ειίδα 45

εηαηξείεο JETOIL (2,78%) θαη PISCINES IDEALES (5,56%) ελψ νη εηαηξείεο SPRINT, CSE θαη ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ δελ παξνπζίαζαλ θαλέλα νηθνλνκηθφ ζηνηρείν (γξάθεκα 8). Γξάθεκα 8: Βαζκνινγία νηθνλνκηθήο επίδνζεο. Μεγαιχηεξε θάιπςε παξνπζίαζε ν δείθηεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ επίδξαζε ησλ επελδχζεσλ ππνδνκήο θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη θπξίσο γηα θνηλφ φθεινο (EC8). ρεδφλ φιεο νη εηαηξείεο είραλ λα επηδείμνπλ θνηλσληθφ έξγν κε ηε κνξθή εκπνξηθψλ ή δσξεάλ δξάζεσλ. Υακειφηεξε επίδνζε παξνπζηάδεη ν δείθηεο (EC2), ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θηλδχλσλ θαη επθαηξηψλ απφ ηελ ειίδα 46

αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Μφλν 8 εηαηξείεο (κέζα ζηηο νπνίεο θαη ην Γηεζλέο Αεξνδξφκην Αζελψλ) παξνπζίαζαλ ζηνηρεία ελψ νη ππφινηπεο 29 δελ θάιπςαλ ηνλ δείθηε. Δπίζεο ν δείθηεο (EC5), πνπ αλαθέξεηαη ζην εχξνο απφθιηζεο ηνπ ηππηθνχ βαζηθνχ κηζζνχ, πνπ πξνζθέξεη ν νξγαληζκφο, απφ ηνλ θαηψηαην κηζζφ πνπ ηζρχεη ζε ηνπηθφ επίπεδν, παξνπζίαζε ρακειή επίδνζε κε 7 εηαηξείεο λα «δηαθεκίδνπλ» φηη ηα κηζζνιφγηα ηνπο είλαη απμεκέλα. Πεξηβαιινληηθή Δπίδνζε Ζ πεξηβαιινληηθή επίδνζε είλαη ε ελφηεηα κε ην ρακειφηεξν κέζν φξν επίδνζεο. Σν εχξνο ηηκψλ θπκαίλεηαη απφ 2,50% (ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ) έσο 69,17% (COCA COLA HELLENIC). Τςειέο επηδφζεηο πέηπραλ νη εηαηξείεο ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ (67,50%) θαη ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ (63,33%) ελψ ηηο ρακειφηεξεο ζπγθξηηηθά νη εηαηξείεο ATTICA GROUP (5%), ΝΖΡΔΤ (5%), MELLON (4,17%), θαη COMERGON (4,17%). Ο ΓΗΔΘΝΖ ΑΔΡΟΛΗΜΔΝΑ ΑΘΖΝΧΝ κε ρακειφ πνζνζηφ επηηπρίαο (33,33%) θηλήζεθε θνληά ζην κέζν φξν (γξάθεκα 9). Οη δείθηεο πνπ θαιχθζεθαλ ιηγφηεξν ήηαλ ν δείθηεο (EN9) πνπ αθνξά ζηηο πεγέο λεξνχ πνπ επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ ηελ άληιεζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ν (EN25) πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο νηθνηφπνπο, νη νπνίνη επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ ηηο απνξξίςεηο πγξψλ απνβιήησλ ησλ εηαηξεηψλ. Οη πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο εδξάδνληαη κέζα ζε θεληξηθέο πφιεηο, κε απνηέιεζκα νη θχξηεο εγθαηαζηάζεηο ηνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ λεξφ απφ ην θεληξηθφ πδξνδνηηθφ δίθηπν. Χζηφζν 33 εηαηξείεο δε ζεψξεζαλ αλαγθαίν λα κλεκνλεχζνπλ ηελ πεγή άληιεζεο λεξνχ, δειαδή ην θεληξηθφ δίθηπν, πηζαλφλ γηαηί είλαη απηνλφεην. Οη δείθηεο κε ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή θαη επίδνζε ήηαλ νη δείθηεο (EN22) ζπλνιηθφ βάξνο ησλ απνβιήησλ, κε βάζε ηνλ ηχπν θαη ηε κέζνδν δηάζεζεο, (EN16) ζπλνιηθέο άκεζεο θαη έκκεζεο εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ κε βάζε ην βάξνο θαη (EN4) έκκεζε θαηαλάισζε ελέξγεηαο, κε βάζε ηελ πξσηνγελή πεγή. Αξθεηέο εηαηξείεο παξνπζίαζαλ δξάζεηο αλαθχθισζεο, ππνιφγηζαλ ηηο εθπνκπέο ηνπ CO2 πνπ πξνθάιεζαλ θαη θαηέγξαςαλ ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ. ειίδα 47

Γξάθεκα 9: Βαζκνινγία πεξηβαιινληηθήο επίδνζεο. Κνηλσληθή επίδνζε Ζ ελφηεηα ηεο θνηλσληθήο επίδνζεο απνηειείηαη απφ ηέζζεξεηο επηκέξνπο ελφηεηεο (α) ηηο «πξαθηηθέο εξγαζίαο», (β) ηα «αλζξψπηλα δηθαηψκαηα», (γ) ηελ «θνηλσλία» θαη (δ) ηελ «ππεπζπλφηεηα γηα ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο». Σν ζπλνιηθφ επίπεδν επίδνζεο θπκάλζεθε απφ 0,63% (ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ) έσο 65,63% (FRIGOGLASS). Τςειέο επηδφζεηο πέηπραλ νη εηαηξείεο ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ (64,38%) θαη ΣΗΣΑΝ (60,63%) ελψ ειίδα 48

ηηο ρακειφηεξεο νη εηαηξείεο MELOΝ, COMERGON θαη ΓΔΦΤΡΑ (2,5%). Ο ΓΗΔΘΝΖ ΑΔΡΟΛΗΜΔΝΑ ΑΘΖΝΧΝ άγγημε ην 25%, θάησ απφ ην κέζν φξν ηνπ 28,21% (γξάθεκα 11). Γξάθεκα 10: Βαζκνινγία επηκέξνπο δεηθηψλ θνηλσληθήο επίδνζεο. Ζ ππνελφηεηα κε ηίηιν θνηλσλία έρεη ηε κηθξφηεξε επίδνζε (22,55%). Σα 2/3 ησλ εηαηξεηψλ δελ ελεκεξψλνπλ ηνπο απνινγηζκνχο ηνπο γηα ηε ζπλεηζθνξά ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία, γηα ηελ πξνζηαζία ή ηελ εκπινθή ηνπο ζε ζέκαηα δηαθζνξάο, γηα ηελ αλάκημε ηνπο ζηε δεκφζηα πνιηηηθή θαη ηε ζπκκφξθσζε ηνπο κε θαλφλεο ζεκηηνχ αληαγσληζκνχ ή γεληθά ηε λνκνζεζία. ηα πιαίζηα ηεο κηθξήο ζπκκεηνρήο ζηνπο δείθηεο ηεο θνηλσληθήο επίδνζεο, νη εηαηξείεο, απαληνχλ πεξηζζφηεξν ζηνπο δείθηεο (SO7) θαη (SO8) πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζπκκφξθσζε κε ηνπο θαλφλεο ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηελ ηήξεζε ηεο λνκνζεζίαο αληίζηνηρα. Οη δείθηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηε ρακειφηεξε θάιπςε είλαη νη (SO5) θαη (SO1) πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αλάκεημε κε ηε δεκφζηα πνιηηηθή θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ επηδξάζεσλ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Ζ ππνελφηεηα κε ηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα είλαη ζηελ ηξίηε ζέζε, αιιά πεξηέρεη ηνπο πην ρακεινχο βαζκνινγηθά δείθηεο (γξάθεκα 10). Ο δείθηεο (HR1), πνπ αθνξά ζην ζπλνιηθφ αξηζκφ επελδπηηθψλ ζπκθσληψλ κε φξνπο γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ή έρνπλ ππνβιεζεί ζε έιεγρν ζρεηηθά κε ην ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θαιχθζεθε ειάρηζηα θαη κφλν απφ 6 εηαηξείεο. Γπζκελέζηεξα απνηειέζκαηα εκθάληζε ν δείθηεο (HR8), πνπ αλαθέξεηαη ζην πνζνζηφ ηνπ πξνζσπηθνχ αζθαιείαο πνπ εθπαηδεχεηαη ζε πνιηηηθέο ή δηαδηθαζίεο ηνπ νξγαληζκνχ ζρεηηθά κε δεηήκαηα αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Ο (HR8) ζπγθέληξσζε ην ρακειφηεξν κέζν φξν επίδνζεο (0,08) απφ φινπο ηνπο δείθηεο ησλ απνινγηζκψλ (ζπκπιεξψζεθε κφλν απφ 2 εηαηξείεο). Άμην ζρνιηαζκνχ είλαη ην γεγνλφο φηη πεξίπνπ νη κηζέο εηαηξείεο έρνπλ ππνγξάςεη ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν, ν δεχηεξνο φξνο ηνπ νπνίνπ δεζκεχεη ηηο επηρεηξήζεηο λα δηαζθαιίδνπλ φηη νη δηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο δελ εκπιέθνληαη ζε ειίδα 49

παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Δπίζεο κέζα ζηνπο θαλφλεο δενληνινγίαο, νξηζκέλσλ εηαηξεηψλ, εκπεξηέρεηαη μεθάζαξα ν ζεβαζκφο ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Παξφια απηά νη εηαηξείεο δε ζπκπιεξψλνπλ ην δείθηε πεξί εθπαίδεπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, είηε γηαηί δελ ππάξρεη εθπαίδεπζε, είηε γηαηί ην ζεσξνχλ απηνλφεην φηη ππάξρεη ζεβαζκφο. ε θακία πεξίπησζε δελ ην δηεπθξηλίδνπλ. Ζ ππνελφηεηα γηα ηελ ππεπζπλόηεηα ησλ πξντόλησλ ή ησλ ππεξεζηώλ έξρεηαη δεχηεξε ζε θαηάηαμε, αιιά εκθαλίδεη επίζεο ρακειέο βαζκνινγίεο. Οη εηαηξείεο ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ ηνπο (δείθηεο PR5) θαη δεκνζηεχνπλ ιηγφηεξα ζηνηρεία γηα ηελ επίδξαζε ησλ πξντφλησλ ηνπο ζηελ πγεία ησλ πειαηψλ ηνπο. Ζ πξψηε βαζκνινγηθά ππνελφηεηα ηεο θνηλσληθήο επίδνζεο είλαη νη πξαθηηθέο εξγαζίαο. Αζρνιείηαη κε ηελ απαζρφιεζε, ηηο ζρέζεηο κεηαμχ εξγαδνκέλσλ θαη δηνίθεζεο, ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ζην ρψξν εξγαζίαο, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ επηκφξθσζε θαη ηηο ίζεο επθαηξίεο. Μηθξή επίδνζε παξνπζίαζε ν δείθηεο (LA9) πεξί ησλ ζεκάησλ πγείαο θαη αζθάιεηαο πνπ θαιχπηνληαη ζηηο ζπκθσλίεο κε ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα. Αληίζεηα κεγάιε επίδνζε είραλ φινη νη δείθηεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ επηκφξθσζε θαη ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ (LA10-11-12) θαζψο επίζεο θαη ν δείθηεο (LA1) πνπ αλαθέξεηαη ζην δηαρσξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ αλά θαηεγνξία ζχκβαζεο. ειίδα 50

Γξάθεκα 11: πλνιηθή βαζκνινγία θνηλσληθήο επίδνζεο. ειίδα 51

6.2. Απνηειέζκαηα αμηνιόγεζεο εθζέζεσλ αεηθνξίαο Διιεληθώλ εηαηξεηώλ αλάινγα κε ηε δξαζηεξηόηεηα ηνπο. Δλδηαθέξνλ ππάξρεη λα αμηνινγήζνπκε ηα απνηειέζκαηα ησλ 37 εηαηξεηψλ ηνπ δείγκαηνο αλά θαηεγνξία δξαζηεξηφηεηαο. ηφρνο λα εξεπλεζεί ε ππεπζπλφηεηα ηνπο αλά θιάδν. Αξρηθά ρσξίδνπκε ηηο εηαηξείεο, αλάινγα κε ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπο, ζε 9 θιάδνπο (πίλαθαο 7) θαη ζηε ζπλέρεηα αλαιχνπκε ηε ζπλνιηθή επίδνζε ηνπ θιάδνπ ζε θάζε ελφηεηα ησλ νδεγηψλ ηνπ GRI. ΠΗΝΑΚΑ 7: Σαμηλόκεζε εηαηξεηώλ αλά θιάδν δξαζηεξηόηεηαο A/A ΔΣΑΗΡΔΗΑ ΚΛΑΓΟ 1 ΑΓΔΣ ΖΡΑΚΛΖ ΚΑΣΑΚΔΤΔ & ΤΛΗΚΑ ΚΑΣΑΚΔΤΩΝ 2 ΣΗΣΑΝ 3 ΑΣΣΗΚΖ ΟΓΟ 4 ΓΔΦΤΡΑ 5 ΔΛΛΑΚΣΧΡ 6 PISCINES IDEALES 7 ΔΛΒΑΛ ΠΡΩΣΔ ΤΛΔ 8 ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟ 9 ΧΛΖΝΟΤΡΓΔΗΑ ΚΟΡΗΝΘΟΤ 10 S&B 11 ΥΑΛΚΟΡ 12 ΔΛΔΤΘΔΡΗΟ ΒΔΝΗΕΔΛΟ ΜΔΣΑΦΟΡΑ & ΜΔΣΑΚΗΝΖΖ 13 ΟΑΑ 14 ATTICA GROUP 15 FOURLIS ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ & ΤΠΖΡΔΗΔ 16 FRIGOGLASS ΔΜΠΟΡΗΟΤ 17 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΚΑΛΧΓΗΑ 18 ΟΣΔ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΔ 19 COSMOTE 20 VODAFONE 21 WIND 22 ΔΘΝΗΚΖ ΣΡΑΠΔΕΑ ΣΡΑΠΔΕΔ 23 ΣΡΑΠΔΕΑ ΠΔΗΡΑΗΧ 24 ALPHA BANK 25 EUROBANK 26 ΑΒ ΒΑΗΛΟΠΟΤΛΟ ΣΡΟΦΗΜΑ & ΠΟΣΑ 27 ΝΖΡΔΤ 28 COCA COLA HELLENIC 29 DIAGEO HELLAS 30 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΡΖΜΑΣΗΣΖΡΗΑ ΛΟΗΠΔ ΤΠΖΡΔΗΔ 31 COMERGON 32 CSE 33 MELLON ειίδα 52

34 SPRINT 35 ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΑ ΠΔΣΡΔΛΑΗΟ 36 JETOIL 37 MOTOR OIL πλνιηθή Δπίδνζε Οη εηαηξείεο πξψησλ πιψλ ηεξαξρνχληαη πξψηεο ζηνλ πίλαθα θαηάηαμεο (γξάθεκα 12). Με κηθξέο δηαθνξέο αθνινπζνχλ νη εηαηξείεο πεηξειαίνπ θαη νη ηξάπεδεο πνπ εκθαλίδνπλ ζρεδφλ ηελ ίδηα επίδνζε. Υακειά πνζνζηά παξνπζηάδνπλ νη εηαηξείεο κεηαθνξψλ θαη ζηελ ηειεπηαία ζέζε κε ηδηαίηεξα κηθξέο επηδφζεηο θαηαηάζζνληαη νη εηαηξείεο κε γεληθέο ππεξεζίεο (αζθαιηζηηθέο, κεζηηηθέο, ζπκβνχισλ, ρξεκαηηζηεξηαθέο). Με κία γξήγνξε καηηά δηαθξίλνπκε φηη νη εηαηξείεο παξαγσγήο πξψηεο χιεο θαη πεγψλ ελέξγεηαο επηκεινχληαη πεξηζζφηεξν ηε δεκνζίεπζε ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ βησζηκφηεηα ηνπο απφ ηηο ππεξεζίεο παξνρήο ππεξεζηψλ. Αθξηβέζηεξα ζπκπεξάζκαηα κπνξνχκε λα δηεμάγνπκε εάλ ειέγμνπκε αλαιπηηθφηεξα ηηο εηαηξείεο ζηνπο επηκέξνπο ηνκείο (θνηλσλία-πεξηβάιινλ-νηθνλνκία). Γξάθεκα 12: πλνιηθή επίδνζε εηαηξεηψλ αλά θιάδν. ηξαηεγηθή θαη Αλάιπζε Οη επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ησλ πξψησλ πιψλ, πξσηνζηαηνχλ ζηελ αλάιπζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο γηα βηψζηκε αλάπηπμε (γξάθεκα 13). ε πςειά επίπεδα θηλνχληαη νη ηξάπεδεο θαη νη ηειεπηθνηλσλίεο. Υακειφηεξε επίδνζε εκθαλίδνπλ νη επηρεηξήζεηο βηνκεραληθψλ πξντφλησλ, κεηαθίλεζεο, θαηαζθεπψλ θαη πεηξειαίνπ. Σε ρακειφηεξε επίδνζε παξνπζηάδνπλ νη εηαηξείεο ηξνθίκσλ θαη πνηψλ θαη νη ινηπέο ππεξεζίεο. Παξαηεξψληαο ηα απνηειέζκαηα ζε «κεγαιχηεξε θιίκαθα» δηαπηζηψλνπκε φηη ν πξσηνγελήο ηνκέο πξνεγείηαη ειίδα 53

ησλ ππνινίπσλ (δεπηεξνγελήο, ηξηηνγελήο) ζε βαζκνινγία, αιιά θαη δελ μεπεξλάεη ηε κέζε επίδνζε ηνπ 50%. Γξάθεκα 13: Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα ζηξαηεγηθή θαη αλάιπζε. Πξνθίι νξγαληζκνύ Ζ ελφηεηα πνπ ελεκεξψλεη ην θνηλφ γηα ην πξνθίι ηεο επηρείξεζεο, παξνπζηάδεη ηηο κεγαιχηεξεο επηδφζεηο (γξάθεκα 14). ινη νη θιάδνη μεπεξλνχλ ην 50% ηεο επίδνζεο εθηφο απφ ηνλ θιάδν ησλ ινηπψλ ππεξεζηψλ, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη θαη ηηο εηαηξείεο κε ηηο πνιχ ρακειέο βαζκνινγίεο θαη απνηειεί «δηθαηνινγεκέλε» εμαίξεζε ζηνλ θαλφλα. Οη επηρεηξήζεηο πξψησλ πιψλ ηεξκαηίδνπλ θαη πάιη πξψηεο, ελψ αθνινπζνχλ κε αμηνπξέπεηα νη ηξάπεδεο, ηα πεηξέιαηα, νη θαηαζθεπέο θαη νη ηειεπηθνηλσλίεο. ηα ρακειφηεξα επίπεδα θπκαίλνληαη νη εηαηξείεο ηξνθίκσλ θαη πνηψλ. Οη εηαηξείεο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα δειψλνπλ πην πνιιά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ην πξνθίι ηνπο (έδξα, πξντφληα, ιεηηνπξγηθή δνκή, ρψξεο δξαζηεξηνπνίεζεο, πσιήζεηο, αξηζκφο εξγαδνκέλσλ). Καηά αληηζηνηρία νη εηαηξείεο ησλ ππεξεζηψλ κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο, δεκνζηεχνπλ ιηγφηεξα ζηνηρεία. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα εδψ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη νη εηαηξείεο παξαγσγήο πξψηεο χιεο βιέπνπλ πην αληαγσληζηηθά ηελ εηθφλα ηνπο, θαη πξνζπαζνχλ λα ηε δηαηεξήζνπλ ζε πςειφηεξα επίπεδα. Χζηφζν ε ζπκπιήξσζε ησλ δεηθηψλ ηεο ελφηεηαο πνπ εμεηάδεηαη, δελ παξνπζηάδνπλ δπζθνιία. ειίδα 54

Γξάθεκα 14: Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα πξνθίι νξγαληζκνχ. Παξάκεηξνη απνινγηζκώλ Ζ ελφηεηα ησλ παξακέηξσλ εζηηάδεη ζηα δεδνκέλα θαη ηηο ηερληθέο, ζηηο νπνίεο βαζίδεηαη κία επηρείξεζε, γηα λα θαηαξηίζεη ηνλ απνινγηζκφ βησζηκφηεηαο ηεο. Σε κεγαιχηεξε βαζκνινγία ζπγθεληξψλνπλ κε δηαθνξά νη εηαηξείεο πξψησλ πιψλ, θαη επηπιένλ ζεκεηψλνπλ ηελ θαιχηεξε επίδνζε απφ φιεο ηηο ελφηεηεο ησλ απνινγηζκψλ (γξάθεκα 15). Γεχηεξε θαη ηξίηε ζέζε θαηαιακβάλνπλ νη πεηξειατθέο εηαηξείεο θαη νη ηξάπεδεο αληίζηνηρα. ηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο ηνπνζεηνχληαη νη επηρεηξήζεηο κεηαθηλήζεσλ θαη νη ινηπέο εηαηξείεο παξνρήο ππεξεζηψλ. Πιεξέζηεξε ελεκέξσζε δίλνπλ θαη πάιη νη επηρεηξήζεηο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα θαη αθνινπζνχλ, ν ηνκέαο ηεο κεηαπνίεζεο θαη ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ. Οη εηαηξείεο, φπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ ελφηεηα 5.1, παξνπζηάδνπλ παξφκνηεο ηθαλφηεηεο θάιπςεο ζε φινπο ηνπο δείθηεο ησλ παξακέηξσλ απνινγηζκνχ. Με ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ εηαηξεηψλ ζε θιάδνπο παξαηεξνχκε φηη ν δείθηεο πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ επίδνζε ησλ εηαηξεηψλ είλαη ν δείθηεο ηεο εμσηεξηθήο δηαζθάιηζεο ηνπ απνινγηζκνχ (3.13). ιεο νη επηρεηξήζεηο πξψησλ πιψλ, πνπ εμεηάζηεθαλ, δήηεζαλ έιεγρν ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ απνινγηζκνχ ηνπο απφ αλεμάξηεην θνξέα ή δήισζαλ ξεηά φηη δελ εθάξκνζαλ ηέηνηα πξαθηηθή γηα ην έηνο αλαθνξάο (βαζκνινγία 3-4). Οη ππφινηπεο επηρεηξήζεηο ηνπ δείγκαηνο δε δηεπθξίληζαλ επαξθψο ηηο ελέξγεηεο ζρεηηθά κε ην δήηεκα. ειίδα 55

Γξάθεκα 15: Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα παξάκεηξνη νξγαληζκνχ. Γηαθπβέξλεζε, δεζκεύζεηο θαη δηαβνύιεπζε Ο θιάδνο κε ηηο θαιχηεξεο επηδφζεηο είλαη θαη επαλάιεςε ν θιάδνο ησλ πξψησλ πιψλ (γξάθεκα 16). Οη εηαηξείεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα ελδηαθέξνληαη εμίζνπ, γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ηνπο, σο πξνο ηε δνκή ηεο επηρείξεζεο, θαη γηα ηηο πξσηνβνπιίεο πνπ αλαιακβάλνπλ ζρεηηθά κε ην ηξίπηπρν θνηλσλία-πεξηβάιινλ-νηθνλνκία. Δπίζεο δίλνπλ βαξχηεηα ζηηο δηαδηθαζίεο δηαβνχιεπζεο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπο. Άμην ζρνιηαζκνχ είλαη ην γεγνλφο φηη νη εηαηξείεο πνπ αλήθνπλ ζηνπο θιάδνπο ηνπ πξσηνγελή (πξψηεο χιεο) θαη δεπηεξνγελή ηνκέα (Βηνκεραληθά πξντφληα, πεηξέιαην) έρνπλ εμίζνπ πςειφηεξεο βαζκνινγίεο, ζηε δέζκεπζε ηνπο γηα ηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο πξφιεςεο θαη γηα ηελ πηνζέηεζε θαηαζηαηηθψλ ραξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ-θνηλσλίανηθνλνκία (π.ρ. πηνζέηεζε 10 αξρψλ ηνπ νηθνπκεληθνχ ζπκθψλνπ ηνπ ΟΖΔ, ζπκκεηνρή ζην δίθηπν εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο). Ζ ηάζε απηή δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη νη εηαηξείεο πνπ αζρνινχληαη κε ηε βαξηά βηνκεραλία είλαη πεξηζζφηεξν «έλνρεο» ζε πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά ζέκαηα, θαη σο εθ ηνχηνπ θξνληίδνπλ λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ζηηο εθζέζεηο ηνπο «δειψζεηο άιινζη». Δπίζεο νη ελ ιφγσ επηρεηξήζεηο δέρνληαη κεγαιχηεξεο πηέζεηο γηα ζέκαηα ινγνδνζίαο, είηε ιφγσ ηεο δηεζλνχο εκβέιεηαο ησλ αγνξψλ ηνπο, είηε ιφγσ ηεο επηξξνήο ηνπο ζηελ παγθφζκηα ή ηνπηθή νηθνλνκία. Οη ηξάπεδεο θαηαηάζζνληαη ζηε δεχηεξε ζέζε κε επηδφζεηο ηεο ηάμεσο ηνπ 43%. Πεηπραίλνπλ θαιχηεξε βαζκνινγία ζηηο δέζκεπζε ηνπο θαη ηηο ελέξγεηεο ηνπο γηα ζέκαηα θνηλσλίαο, πεξηβάιινληνο θαη νηθνλνκίαο. Δπί πξνζζέησο δεκνζηεχνπλ αξθεηά ζηνηρεία γηα ηελ ειίδα 56

εηαηξηθή ηνπο δηαθπβέξλεζε. Μηθξφηεξα πνζνζηά δεκνζίεπζεο παξνπζηάδνπλ νη πξνζεγγίζεηο δηαβνπιεχζεηο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπ νξγαληζκνχ. Σα πηζησηηθά ηδξχκαηα δεκνζηεχνπλ ιηγφηεξν ηα ζέκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε ηνπο. Υακειφηεξα ζηελ θιίκαθα ηνπνζεηνχληαη νη εηαηξείεο πνπ αζρνινχληαη κε ηηο κεηαθηλήζεηο, νη νπνίεο εκθαλίδνπλ θαιχηεξα πνζνζηά ζηελ ππνελφηεηα ηεο δέζκεπζεο θαη ηεο πηνζέηεζεο ραξηψλ ζρεηηθά κε θνηλσληθά-πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Γξάθεκα 16: Δπίδνζε θιάδσλ ζηελ ελφηεηα δηαθπβέξλεζε, δεζκεχζεηο θαη δηαβνχιεπζε. Οηθνλνκηθή επίδνζε ηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο νη εηαηξείεο πξψησλ πιψλ είλαη πξψηεο ζηνλ πίλαθα θαηάηαμεο, ηα βηνκεραληθά πξντφληα κε ηα ηξφθηκα-πνηά αθνινπζνχλ θαη ζηελ ηειεπηαίεο ζέζεηο είλαη νη κεηαθηλήζεηο θαη νη ινηπέο ππεξεζίεο (γξάθεκα 17). Οη εηαηξείεο πξψησλ πιψλ παξνπζηάδνπλ αξθεηά ζηνηρεία άκεζεο νηθνλνκηθήο αμίαο (φπσο επί παξαδείγκαηη: έζνδα, θφζηνο ιεηηνπξγίαο, ακνηβέο εξγαδνκέλσλ, δσξεέο ζε επίπεδν θνηλφηεηαο θιπ.), αιιά πεξηγξάθνπλ πεξηζζφηεξν ηηο έκκεζεο νηθνλνκηθέο επηδξάζεηο ηνπο ζηελ θνηλσλία κέζα απφ δσξεέο ή επελδχζεηο ππνδνκψλ γηα θνηλφ φθεινο. Οη εηαηξείεο βηνκεραληθψλ πξντφλησλ πεξηγξάθνπλ θαιχηεξα ηηο δσξεέο ζηελ θνηλφηεηα ή ηηο επελδχζεηο ζε ππνδνκέο θνηλνχ νθέινπο, θαη δίλνπλ ιηγφηεξα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ζηνπο δείθηεο πεξί πξφζιεςεο πξνζσπηθνχ ή ζπλεξγαζίαο κε ηνπο ηνπηθνχο πξνκεζεπηέο. Ζ ηξίηε θαηά ζεηξά νκάδα εηαηξεηψλ (ηξφθηκα-πνηά) αλαθέξεη πνιιά άκεζα ειίδα 57

νηθνλνκηθά ζηνηρεία, αιιά δίλεη βαξχηεηα ζηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία γηα ηελ πνιηηηθή ηεο φζνλ αθνξά ηνπο πξνκεζεπηέο θαη ην πξνζσπηθφ πξφζιεςεο. ηελ παξνχζα ελφηεηα νη επηδφζεηο θπκαίλνληαη ζηα ίδηα επίπεδα, θαηά κέζν φξν νη εηαηξείεο απάληεζαλ ηνπο ίδηνπο δείθηεο. Δθείλν πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη νη πεξηζζφηεξνη θιάδνη δελ έρνπλ ζπκπεξηιάβεη ζηα νηθνλνκηθά ηνπο ζηνηρεία ηηο επηδξάζεηο απφ ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Ο κνλαδηθφο θιάδνο πνπ θάλεη ζαθή αλαθνξά ζηηο επθαηξίεο ή θηλδχλνπο απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή είλαη νη ηξάπεδεο. Οη ηξάπεδεο είλαη ηα ηδξχκαηα πνπ παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηηο επελδχζεηο ηνπο. ε έλα ηφζν ζεκαληηθφ δήηεκα, φπσο ε επηπηψζεηο απφ ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, είλαη αλακελφκελν λα αληαπνθξηζνχλ πην γξήγνξα ζηε λέα ηάμε πξαγκάησλ θαη ζηε λέα αγνξά πνπ αλνίγεηαη, θαη λα δψζνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ην ελαξθηήξην ιάθηηζκα θαη γηα ηηο ππφινηπεο επηρεηξήζεηο. Γξάθεκα 17: Οηθνλνκηθή επίδνζε θιάδσλ. Πεξηβαιινληηθή επίδνζε Οη εηαηξείεο πεηξειαίνπ θαηέρνπλ ηελ πξψηε ζέζε φζνλ αθνξά ζηηο πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο. Αθνινπζνχλ κε κηθξά πνζνζηά νη ηξάπεδεο θαη νη εηαηξείεο πξψησλ πιψλ (γξάθεκα 18). Οη εηαηξείεο πεηξειαίνπ θέξδηζαλ κεγαιχηεξε βαζκνινγία ζηηο ελφηεηεο ζπκκφξθσζεο σο πξνο ηε λνκνζεζία γηα ην πεξηβάιινλ, ζηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε πιηθψλ θαη ζηελ αλάιπζε ησλ δαπαλψλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Μηθξφηεξε βαζκνινγία παξνπζίαζαλ ζηνπο δείθηεο κέηξεζεο αέξησλ ξχπσλ απφ κεηαθηλήζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ (ΔΝ17,ΔΝ29), ζην ειίδα 58

δείθηε γηα ηελ παξνρή πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ απνδνηηθά ηελ ελέξγεηα (ΔΝ6), ζην δείθηε πνπ κεηξάεη ην πνζνζηφ ηνπ επαλαρξεζηκνπνηνχκελνπ λεξνχ (ΔΝ10) θαη ζην δείθηε πνπ ππνινγίδεη ην βάξνο ησλ δηαθηλνχκελσλ επηθίλδπλσλ πιηθψλ, βάζεη ηεο ζπλζήθεο ηεο Βαζηιείαο (ΔΝ24). Γεληθφηεξα νη εθζέζεηο ππεπζπλφηεηαο ησλ πεηξειατθψλ εηαηξεηψλ ηφληδαλ ηηο πεξηγξαθέο ησλ θαηλνηφκσλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ησλ εμειηγκέλσλ ζπζηεκάησλ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ. Οη ηξάπεδεο βάζηζαλ ηελ πςειή ηνπο επίδνζε, ζηελ θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ πιηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο (π.ρ. ραξηί, κειάληα, πιαζηηθφ) θαη ζηελ κέηξεζε θαη νξζφηεξε δηαρείξηζε ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Ληγφηεξν δπλαηά ζεκεία ήηαλ νη δαπάλεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζηα θηίξηα ησλ γξαθείσλ ηνπο (ΔΝ30). Ο θιάδνο ησλ πξψησλ πιψλ αθνινχζεζε βαζκνινγηθά ησλ ηξαπεδψλ, κε κεγαιχηεξεο επελδχζεηο, απφ φινπο ηνπο θιάδνπο, γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (ΔΝ30). Τςειέο επηδφζεηο πέηπρε επίζεο ζηε δηαρείξηζε απνβιήησλ (ΔΝ22) θαη ζηελ πξνζηαζία απφ δηαξξνέο ρεκηθψλ, πεηξειαίνπ ή θαπζίκσλ (ΔΝ23). Μηθξφηεξε επίδνζε παξνπζίαζαλ ζην δείθηε (ΔΝ29) πνπ αλαθέξεηαη ζηηο πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο απφ ηε κεηαθνξά πιηθψλ θαη πξνζσπηθνχ. Δκθαλψο ρακειφηεξεο επηδφζεηο εκθαλίδνπλ νη εηαηξείεο κεηαθηλήζεσλ. Σν ελδηαθέξνλ ηνπο εζηηάδεηαη θπξίσο ζηε κέηξεζε θαη κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ ππεξεζηψλ ηνπο ζην πεξηβάιινλ. Γξάθεκα 18: Πεξηβαιινληηθή επίδνζε θιάδσλ. ειίδα 59

Κνηλσληθή επίδνζε Ο θιάδνο ησλ πξψησλ πιψλ πξνεγείηαη ζε επηδφζεηο ζηνπο θνηλσληθνχο δείθηεο. Τςειή βαζκνινγία εκθάληζαλ νη δείθηεο πνπ αθνξνχζαλ ζε λνκηθά ζέκαηα, φπσο ε ζπκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία γηα ηε ρξήζε ησλ πξντφλησλ (SO9), ε πξνζηαζία ηνπ απνξξήηνπ ησλ πειαηψλ (SO9), ε απνθπγή πεξηπηψζεσλ ινγηζηηθήο απάηεο, δηαθξίζεσλ ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, δηαθζνξάο (SO8 & ΖR4) θαη ε απνθπγή ησλ πεξηπηψζεσλ αζέκηηνπ αληαγσληζκνχ (SO7). Αληίζεηα νη εηαηξείεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα δελ δείρλνπλ λα εθπαηδεχνπλ ην πξνζσπηθφ ηνπο ζε ζέκαηα αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ (ΖR1-2-3) ή απνθπγήο ηεο δηαθζνξάο (SO2-3-4). Σε δεχηεξε ζέζε θαιχπηνπλ νη εηαηξείεο βηνκεραληθψλ πξντφλησλ. Ο θιάδνο θάιπςε θαιχηεξα ηνπο δείθηεο εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ (LA10-11-12), δήισζε ηελ αληίζεζε ηνπ γηα ηελ παηδηθή θαη ηελ εμαλαγθαζκέλε εξγαζία (HR6-7), θαη δήισζε ξεηά φηη δελ θαηεγνξήζεθε γηα παξαβάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηνλ αζέκηην αληαγσληζκφ θαη ησλ πεξηπηψζεσλ δηαθξίζεσλ (SO8-7). Ο δείθηεο πνπ θαιχθζεθε ιηγφηεξν, ήηαλ εθείλνο πνπ αμηνινγνχζε ηελ πξνζέγγηζε ηεο εηαηξείαο, γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ζεηηθψλ ή ησλ αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ ηεο ζηελ θνηλσλία. Σε κηθξφηεξε επίδνζε είραλ νη εηαηξείεο κεηαθηλήζεσλ, νη νπνίεο εζηίαζαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ (LA10-11-12) θαη πνιχ ιηγφηεξν ζηελ θαηνρχξσζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ απφ ζπλεξγάηεο θαη πξνκεζεπηέο (ΖR1-2-3). Γξάθεκα 19: Κνηλσληθή επίδνζε θιάδσλ. ειίδα 60