ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζύλε θαη Δπηρεηξεκαηηθή Ηζηθή: Μειέηεο Πεξίπησζεο πνιπεζληθώλ νξγαληζκώλ»

Transcript

1 ΣΔΙ ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΜΑΚΔΓΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ, ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΣΜΉΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ, ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζύλε θαη Δπηρεηξεκαηηθή Ηζηθή: Μειέηεο Πεξίπησζεο πνιπεζληθώλ νξγαληζκώλ» Ολνκαηεπώλπκν Φνηηεηή: Γθνξίδνπ Πεηξνύια ΑΜ: 4193 Δπόπηεο Καζεγεηήο: Γξ. Θεξίνπ Γεώξγηνο Απξίιηνο, 2014 Δθπνλεηζήζα δηπισκαηηθή εξγαζία, απαξαίηεηε γηα ηελ θηήζε πηπρίνπ 1

2 Πεξίιεςε θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε θαη ε αμηνιόγεζε 2 κεγάιωλ δηεζλώλ νξγαληζκώλ απέλαληη ζηελ εηαηξηθή επζύλε θαη επηρεηξεκαηηθή εζηθή. Οη νξγαληζκνί πνπ επηιέρζεθαλ είλαη ε Wal-Mart θαη ε Monsanto, νξγαληζκνί νη νπνίνη δξαζηεξηνπνηνύληαη ζε δηαθνξεηηθνύο θιάδνπο θαη απνηεινύλ εγέηεο ηεο αγνξάο. ηελ εξγαζία παξνπζηάδνληαη όιεο νη δηαθνξεηηθέο πηπρέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ΔΚΔ ηόζν ππό ην πξίζκα ηνπ εηαηξηθνύ πξνθίι (πωο παξνπζηάδεη ε ίδηα ηε πξνζέγγηζε ηεο) όζν θαη ηεο εηαηξηθήο εηθόλαο (ρξήζε αλεμάξηεηωλ πεγώλ) θάζε νξγαληζκνύ. Σν γεληθό ζπκπέξαζκα είλαη όηη θαη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο ππάξρνπλ έληνλεο αλαληηζηνηρίεο κεηαμύ ηνπ εηαηξηθνύ πξνθίι πνπ παξνπζηάδεη ν θάζε νξγαληζκόο θαη ηεο εηαηξηθήο εηθόλαο πνπ έρεη ε παγθόζκηα θνηλόηεηα γηα απηέο. 2

3 Πεξηερόκελα ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΔΙΚΟΝΩΝ... 4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1ν... 5 ΔΙΑΓΩΓΗ ΔΙΑΓΩΓΗ... 5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Ο... 7 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗΗ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΚΑΙ ΟΡΙΜΟΙ ΔΚΔ ΟΙΚΟΤΜΔΝΙΚΟ ΤΜΦΩΝΟ - Global Compact ΟΙ ΑΡΥΈ ΣΟΤ ΟΙΚΟΤΜΔΝΙΚΟΌ ΤΜΦΝΟΤ ΣΑ ΔΝΓΙΑΦΔΡΜΔΝΑ ΜΈΡΗ (STAKEHOLDERS) Ή ΤΜΜΈΣΟΥΟΙ ΟΙ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΗ ΔΚΔ ΠΛΔΟΝΔΚΣΗΜΑΣΑ ΔΚΔ ΓΔΙΚΣΔ ΣΗ ΔΚΔ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΜΔΣΡΗΗ ΑΠΟΓΟΗ ΔΚΔ ΣΟΜΔΊ ΓΡΑΣΗΡΙΣΗΣΑ ΣΗ ΔΚΔ ΗΘΙΚΉ ΚΑΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΙΑΚΉ ΗΘΙΚΉ ΘΔΩΡΊΔ ΔΠΙΥΔΙΡΗΙΑΚΉ ΗΘΙΚΉ ΚΓΙΚΔ ΔΠΙΥΔΙΡΗΙΑΚΉ ΗΘΙΚΉ ΚΩΓΙΚΑ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΙΑ ΔΣΑΙΡΙΚΗ ΔΤΘΤΝΗ ΚΑΙ ΣΤΠΟΛΟΓΙΔ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ Η ΔΚΔ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ν ΜΔΛΈΣΔ ΠΔΡΊΠΣΩΗ: ΑΞΙΟΛΓΗΗ ΓΙΔΘΝΝ ΟΡΓΑΝΙΜΝ ΑΠΈΝΑΝΣΙ ΣΗΝ ΔΚΔ ΔΙΑΓΩΓΉ Wal-Mart ΠΑΡΟΤΊΑΗ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΙΜΟΌ ΑΝΑΦΟΡΙΚΆ ΜΔ ΣΟ ΔΣΑΙΡΙΚ ΣΟΤ ΠΡΟΦΊΛ ΠΑΡΟΤΊΑΗ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΙΜΟΌ ΑΝΑΦΟΡΙΚΆ ΜΔ ΣΗΝ ΔΣΑΙΡΙΚΉ ΣΟΤ ΔΙΚΝΑ

4 4.2.3 ΑΞΙΟΛΓΗΗ ΣΗ WAL-MART Monsanto ΠΑΡΟΤΊΑΗ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΙΜΟΌ ΑΝΑΦΟΡΙΚΆ ΜΔ ΣΟ ΔΣΑΙΡΙΚ ΣΟΤ ΠΡΟΦΊΛ ΠΑΡΟΤΊΑΗ ΣΟΤ ΟΡΓΑΝΙΜΟΌ ΑΝΑΦΟΡΙΚΆ ΜΔ ΣΗΝ ΔΣΑΙΡΙΚΉ ΣΟΤ ΔΙΚΝΑ ΑΞΙΟΛΓΗΗ ΣΗ MONSANTO ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΆ ΤΜΠΔΡΆΜΑΣΑ ΤΜΠΔΡΆΜΑΣΑ ΑΠ ΜΔΛΈΣΔ ΠΔΡΊΠΣΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΔΙΚΟΝΩΝ Δηθφλα Σα ελδηαθεξφκελα κέξε κηαο επηρείξεζεο..15 Δηθφλα Η ππξακίδα ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο...18 Δηθφλα Triple Bottom Line (TBL), νη 3 βαζηθνί ππιψλεο ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ελφο νξγαληζκνχ

5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1ν ΔΙΑΓΩΓΗ 1.1 ΔΙΑΓΩΓΗ Οη επηρεηξήζεηο απνηεινχλ νληφηεηεο νη νπνίεο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλεο κε ην θνηλσληθφ ζχλνιν κέζα ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη, επεξεάδνληαο θαη επεξεαδφκελεο απφ ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο θαη ηνπ ρψξνπ δξάζεο ηνπο. χκθσλα κε ηε ζχγρξνλε επηρεηξεζηαθή ζθέςε νθείινπλ λα αλαγλσξίδνπλ ηελ επζχλε πνπ ηνπο αλαινγεί απέλαληη ζηελ θνηλσλία θαη ζην πεξηβάιινλ. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία, κέζα ζηνπο βαζηθνχο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηνπο νη επηρεηξήζεηο ζπκπεξηέιαβαλ θαη ηελ εζηθή επζχλε θαζψο έγηλε θαηαλνεηφ πσο ν θαηαλαισηήο δελ αξθείηαη ζηα πξντφληα θαη ζηηο ππεξεζίεο πνπ κπνξεί λα ηνπ παξέρεη ε επηρείξεζε. Οη ίδηνη νη πνιίηεο δεηνχλ φιν θαη πεξηζζφηεξν νη επηρεηξήζεηο λα γίλνπλ ππεχζπλεο ζε φηη αθνξά θνηλσληθά δεηήκαηα θαη επίζεο ην απνδεηθλχνπλ κε ηε ζηάζε ηνπο θαζψο πξνηηκνχλ ηηο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ δεζκεπηεί απέλαληη ζηελ ιεγφκελε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε αθφκα θαη κε ην λα πιεξψλνπλ πεξηζζφηεξν γηα ηελ αγνξά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο. Σν εχξνο ηεο επζχλεο θαζνξίδεηαη απφ ηελ ηαπηφηεηα θαη ηελ θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο. Οη εζηθνί θψδηθεο, νη αλζξψπηλεο θνηλσληθέο πνιηηηθέο, ε ηδέα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δενληνινγίαο θαη νη πεξηβαιινληηθέο δηαδηθαζίεο κεηψλνπλ ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο, αλαπηεξψλνπλ ηελ δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ αθνζίσζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη βειηηψλνπλ ηελ νηθνλνκηθή απφδνζε γηα ην παξφλ θαη ην κέιινλ. Η επηρεηξεκαηηθή εζηθή θαη ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε αλαθέξνληαη ζε δξάζεηο ζηηο νπνίεο ε επηδίσμε ηεο θεξδνθνξίαο είλαη ζπκβαηή κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ βειηηψλνπλ ηε ζέζε ησλ εξγαδνκέλσλ, πξνσζνχλ ηελ αμηνπξέπεηα ηνπ αηφκνπ, εληζρχνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηελ επεκεξία ησλ επφκελσλ γελεψλ. ηα πιαίζηα απηά, ζθνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ην πεδίν ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθή επζύλεο θαη ηεο επηρεηξεκαηηθήο εζηθήο κε έκθαζε ζηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν εθαξκόδεηαη από κεγάινπο πνιπεζληθνύο νξγαληζκνύο. Η εξγαζία ζα θάλεη ρξήζε δεπηεξνγελψλ δεδνκέλσλ, παξνπζηάδνληαο κε ηε κνξθή κειεηψλ πεξίπησζεο, ηε πξνζέγγηζε 2 νξγαληζκψλ απέλαληη ζηε θνηλσληθή επζχλε θαη ζηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή. Η ζπλεηζθνξά ηεο κειέηεο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζα κπνξεί λα απνηειέζεη κηα 5

6 ραξηνγξάθεζε ησλ βαζηθψλ δηαζηάζεσλ ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο ζπλδένληαο ηεο παξάιιεια κε ηελ επηρεηξεκαηηθή πξαθηηθή κέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθαξκνγήο πξνγξακκάησλ θαη πνιηηηθψλ εηαηξηθήο επζχλεο απφ ζχγρξνλνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο. 6

7 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗΗ 2.1 ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΚΑΙ ΟΡΙΜΟΙ ΔΚΔ Οη αξρηθέο αλαθνξέο πνπ γίλνληαλ ζηελ εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε, επηθεληξψλνληαλ πεξηζζφηεξν ζηελ θνηλσληθή επζχλε παξά ζην θνκκάηη ηεο εηαηξηθήο ηεο χπαξμεο. Ίζσο απηφ λα νθεηιφηαλ ζην γεγνλφο πσο ε θπξηαξρία ηεο εηαηξείαο ζηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξήζεσλ δελ είρε αθφκε ζπκβεί. Η δεκνζίεπζε ηνπ βηβιίνπ «Κνηλσληθέο Δπζχλεο ηνπ επηρεηξεκαηία» απφ ηνλ Bowen (1953) απνηέιεζε νξφζεκν θαη ζεκαηνδφηεζε ηελ απαξρή ηεο ζχγρξνλεο βηβιηνγξαθίαο γηα ην ζέκα απηφ. χκθσλα κε ην ηίηιν ηνπ βηβιίνπ ηνπ Bowen (1953), θαηαιαβαίλνπκε πσο δελ ππήξραλ γπλαίθεο επηρεηξεκαηίεο εθείλε ηελ επνρή, ή ηνπιάρηζηνλ δελ έρνπκε θάπνηα απφδεημε ζε γξαπηή κνξθή. Σν έξγν ηνπ Bowen (1953) ζπλέρηζε κε ηελ πεπνίζεζε φηη ε χπαξμε εθαηνληάδσλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ήηαλ δσηηθήο ζεκαζίαο θέληξα εμνπζίαο θαη ιήςεο απνθάζεσλ θαη πσο νη ελέξγεηεο ησλ ελ ιφγσ επηρεηξήζεσλ άγγηδε ηηο δσέο ησλ πνιηηψλ ζε πνιιά ζεκεία. Αλάκεζα ζηα πνιιά εξσηήκαηα πνπ απαζρνινχζαλ ηνλ Bowen, έλα ήηαλ κείδνλνο ζεκαζίαο. Πνηεο ππνρξεψζεηο πξέπεη λα έρεη έλαο επηρεηξεκαηίαο σο πξνο ηελ θνηλσλία;. χκθσλα κε ηνλ Bowen (1953) νη θνηλσληθέο επζχλεο αλαθέξνληαη ζηηο ππνρξεψζεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ, λα επηδηψθνπλ πνιηηηθέο, λα παίξλνπλ απνθάζεηο, ή λα δξνπλ ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο θαη ζηφρνπο ησλ αμηψλ ηεο θνηλσλίαο καο. Τπάξρνπλ ειάρηζηα ζηνηρεία, γηα ηνλ νξηζκφ ηεο πξηλ θαη ην Η δεθαεηία ηνπ 1960 ζεκαηνδφηεζε ηε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ πξνζπαζεηψλ γηα ηελ επηζεκνπνίεζε ηνπ νξηζκνχ. Έλαο απφ ηνπο πην ππνζρφκελνπο ζπγγξαθείο απηήο ηεο πεξηφδνπ είλαη ν Keith Davis, νπνίνο αξγφηεξα έγξαςε εθηελψο γηα ην ζέκα ησλ επηρεηξήζεσλ ζε θνηλσληθά εγρεηξίδηα θαη άξζξα. Ο Davis (1960) φξηζε ηελ θνηλσληθή επζχλε σο «ηηο απνθάζεηο θαη ηηο δξάζεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ πνπ δελ απνζθνπνχλ κφλν ζην νηθνλνκηθφ θαη ηερληθφ ελδηαθέξνλ ηεο επηρείξεζεο». Ο Davis (1960) ππνζηήξημε πσο ε θνηλσληθή επζχλε ζα πξέπεη λα εμεηαζηεί ζε έλα πιαίζην δηαρείξηζεο. Δπηπιένλ ηζρπξίζηεθε φηη νη θνηλσληθά ππεχζπλεο επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα θέξνπλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα νηθνλνκηθφ θέξδνο ζηελ εηαηξία, ην νπνίν πξνέξρεηαη απφ ηηο θνηλσληθά ππεχζπλεο ζηάζεηο πνπ πηνζεηνχλ. Απηή ε δηαηχπσζε ήηαλ αξθεηά ελδηαθέξνπζα θαζψο έγηλε ακέζσο απνδεθηή ζηα ηέιε ηνπ 1970 κε 7

8 αξρέο ηνπ Ο Davis (1960) έγηλε γλσζηφο γηα ηηο απφςεηο ηνπ ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσληθή επζχλε θαη ηελ επηρεηξεκαηηθή δχλακε. Έζεζε ην «ηδεξέλην λφκν ηεο Δπζχλεο», ν νπνίνο έθξηλε φηη «ε θνηλσληθή επζχλε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζα πξέπεη λα είλαη αλάινγε κε ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο δχλακε». Ιζρπξίζηεθε αθφκα πσο αλ ε θνηλσληθή επζχλε θαη ε δχλακε ήηαλ ίζεο ηφηε ε απνθπγή ηεο θνηλσληθήο επζχλεο ζα νδεγνχζε ζε ζηαδηαθή δηάβξσζεηεο θνηλσληθήο εμνπζίαο ζε ζρέζε κε ηηο επηρεηξήζεηο. Ο Frederick (1960) επίζεο βνήζεζε ζην θαζνξηζκφ ηνπ νξηζκνχ ηεο θνηλσληθήο επζχλεο θαζψο έγξαςε πσο νη επηρεηξεκαηίεο ζα πξέπεη λα δεκηνπξγνχλ νηθνλνκηθά ζπζηήκαηα ηα νπνία ζα πιεξνχλ ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο. Καη απηφ ζεκαίλεη πσο ε παξαγσγή ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ε παξαγσγή θαη ε δηάζεζε λα είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλεο κε ηελ θνηλσληθφ νηθνλνκηθή επεκεξία. Η θνηλσληθή επζχλε ζε ηειηθή αλάιπζε ζπλεπάγεηαη ζε θνηλή ζηάζε απέλαληη ζηνπο νηθνλνκηθνχο θαη αλζξψπηλνπο πφξνπο ηεο θνηλσλίαο θαη πσο απηνί νη πφξνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ην θαιφ ηεο θνηλσλίαο θαη δελ είλαη δέζκηνη ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ ηδησηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ (Frederick,1960). O McGuire (1963), ήηαλ έλαο αθφκα πνπ ζπλεηζέθεξε ζηνλ νξηζκφ ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο. ην βηβιίν ηνπ Δπηρείξεζε θαη Κνηλσλία, δήισζε πσο «Η ηδέα ηεο θνηλσληθήο επζχλεο δελ έρεη κφλν νηθνλνκηθέο θαη λνκηθέο ππνρξεψζεηο αιιά επίζεο θαη ππνρξεψζεηο σο πξνο ηελ θνηλσλία νη νπνίεο μεπεξλνχλ ζε ζεκαληηθφηεηα ηηο λνκηθέο θαη νηθνλνκηθέο ππνρξεψζεηο. Ο νξηζκφο ηνπ McGuire (1963) ν νπνίνο θαζφξηζε ηελ εηαηξηθή επζχλε θαη εζηθή σο ηελ επέθηαζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη λνκηθψλ ππνρξεψζεσλ, είλαη πην αθξηβήο απφ ηνπο πξνεγνχκελνπο. ηηο αξρέο ηνπ 1980 ν Jones, ηζρπξίζηεθε πσο ε εηαηξηθή επζχλε θαη εζηθή είλαη ε ππνρξέσζε πνπ έρνπλ νη επηρεηξήζεηο λα δεκηνπξγήζνπλ νκάδεο ζηελ θνηλσλία δηαθνξεηηθέο απφ απηέο ησλ κεηφρσλ θαη δηαθνξεηηθέο απφ απηέο πνπ απαηηνχλ ν λφκνο θαη νη ζπκβάζεηο ηεο έλσζεο (Jones, 1980). O Epstein (1987) έδσζε έλαλ νξηζκφ ηνπ Δ.Κ.Δ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ζπζρεηίζεη ηελ επζχλε θαη ηελ επηρεηξεκαηηθή εζηθή. O Carroll (1990), ππνζηήξημε πσο γηα λα γίλεη ε Δηαηξηθή Κνηλσληθή επζχλε θαη Ηζηθή απνδεθηή απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο ζα πξέπεη λα πιαηζησζεί έηζη ψζηε λα αγθαιηάδεη φιεο ηηο ππνρξεψζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ. Τπνζηεξίδεηαη πσο 4 είδε θνηλσληθψλ επζπλψλ απνηεινχλ ην ζχλνιν ηεο Δηαηξηθήο Δπζχλεο θαη Ηζηθήο: ε νηθνλνκηθή, λνκηθή, εζηθή θαη θηιαλζξσπηθή. Δπηπιένλ, απηέο νη 4 θαηεγνξίεο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ θαη ηελ ππξακίδα. ια απηά ηα είδε ππήξραλ ζε θάπνην βαζκφ, αιιά κφλν 8

9 ηα ηειεπηαία ρξφληα ε ζεκαληηθφηεηα ηεο εζηθήο θαη θηιαλζξσπηθήο ιεηηνπξγίαο αλαγλσξίζηεθε. Τπάξρνπλ πνιινί νξηζκνί νη νπνίνη ζα κπνξνχζαλ λα απνδνζνχλ ζηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε απφ ηελ εκθάληζε θαη ηελ θαζηέξσζε σο ηελ επηζεκνπνίεζε ηεο ζην επηρεηξεζηαθφ ζθεληθφ. Ωζηφζν ζχκθσλα κε ηνλ Welford (2004) «δελ πξέπεη λα αλαδεηνχκε έλαλ κεκνλσκέλν νξηζκφ, θαζψο ηα θνηλσληθά δεηήκαηα είλαη ηδηαίηεξα ακθηιεγφκελα θαη ηα δηάθνξα ζηνηρεία ηνπο κπνξνχλ λα παξνπζηάδνληαη άθξσο αληηθξνπφκελα». χκθσλα κε ηελ πξφζθαηα εθδνζείζα Πξάζηλε Βίβιν ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (ΔΚΔ), ε ΔΚΔ κπνξεί λα νξηζηεί σο κηα έλλνηα θαηά ηελ νπνία «νη εηαηξείεο ελζσκαηψλνπλ θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο ζηηο θαζεκεξηλέο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο κε ηηο νκάδεο ελδηαθεξφκελσλ ζε εζεινληηθή βάζε». Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη ην λα ραξαθηεξίδεηαη θάπνηνο σο θνηλσληθά ππεχζπλνο ζεκαίλεη φρη κφλν ζπκκφξθσζε κε ηε ζρεηηθή λνκνζεζία, αιιά θαη ηθαλφηεηα λα πξνρσξεί πέξα απφ ηε ζπκκφξθσζε θαη λα επελδχεη πεξηζζφηεξν απφ φηη απαηηείηαη ζην αλζξψπηλν θεθάιαην, ζην πεξηβάιινλ θαη ζηηο ζρέζεηο κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. Λακβάλνληαο ηε ζπκκφξθσζε κε ην λφκν κφλν σο βάζε φζνλ αθνξά ζηηο επελδχζεηο ζε πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο ηερλνινγίεο θαη επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο κπνξεί λα επεξεάζεη ζεηηθά ηελ αληαγσληζηηθφηεηα κηαο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα, κε ηελ ππέξβαζε θάπνησλ βαζηθψλ λνκηθψλ ππνρξεψζεσλ ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα φπσο βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο ή αχμεζε ησλ ακνηβψλ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπκβάιεη ζεηηθά ζηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ ηεο εηαηξείαο (Πξάζηλε Βίβινο, 2001). Οη Bloom θαη Gundlach (2001), νξίδνπλ ηελ ΔΚΔ σο ηηο ππνρξεψζεηο ηεο επηρείξεζεο πξνο ηηο νκάδεο ελδηαθεξνκέλσλ (stakeholders), δειαδή ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ή λα επεξεαζηνχλ απφ ηελ πνιηηηθή ηεο εηαηξείαο θαη ηηο εηαηξηθέο πξαθηηθέο ηεο. θνπφο ηεο εθπιήξσζεο ησλ ππνρξεψζεσλ είλαη ε ειαρηζηνπνίεζε ηεο απψιεηαο θαη ε κεγηζηνπνίεζε ηεο καθξνπξφζεζκεο ζεηηθήο επίδξαζεο ηεο εηαηξείαο ζηελ θνηλσλία. Δπίζεο ζεκεηψλεηαη φηη ε ΔΚΔ είλαη ε ππνρξέσζε κηα επηρείξεζεο λα κεγηζηνπνηεί ηε ζεηηθή ηεο επίδξαζε θαη λα ειαρηζηνπνηεί ηηο αξλεηηθέο επηδξάζεηο θαη πνπ ελδηαθέξεηαη γηα ηηο καθξνπξφζεζκεο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ηεο θνηλσλίαο. Καηά ηνλ Hartman (1998), EKE είλαη ην ινγηθφ θαη αληηθεηκεληθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ θνηλσληθή επεκεξία πνπ ζπγθξαηεί ηελ αηνκηθή θαη εηαηξηθή ζπκπεξηθνξά απφ θαηαζηξεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αλεμαξηήησο ηνπ νπνηνδήπνηε άκεζνπ θέξδνπο θαη νδεγεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε ζεηηθψλ ζπλεηζθνξψλ ζηελ πξναγσγή ηεο αηνκηθήο επεκεξίαο. 9

10 Σν πεξηερφκελν ηεο ΔΚΔ απνζαθελίδεηαη επηπιένλ απφ ηνπο αθφινπζνπο νξηζκνχο: - ΔΚΔ ζεκαίλεη δηαθαλείο θαη αλνηρηέο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο πνπ βαζίδνληαη ζε εζηθέο αμίεο θαη ζην ζεβαζκφ απέλαληη ζηνπο εξγαδφκελνπο, ηηο θνηλφηεηεο θαη ην πεξηβάιινλ CSR Forum. - Οη εηαηξείεο πνπ αθνινπζνχλ πξαθηηθέο ΔΚΔ έρνπλ ηξηψλ εηδψλ ππεπζπλφηεηεο: νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο. Η ΔΚΔ ελζσκαηψλεη ηα ζέκαηα ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, ηνπ εξγαζηαθνχ ρψξνπ, ηεο θνηλφηεηαο θαη ηεο αγνξάο ζηηο βαζηθέο επηρεηξεκαηηθέο ζηξαηεγηθέο ησλ εηαηξεηψλ The European Business Campaign for Corporate Social Responsibility. - ΔΚΔ είλαη ε ζεηηθή επίδξαζε κηαο επηρείξεζεο ζηελ θνηλσλία θαη ζην πεξηβάιινλ, κέζσ ησλ εξγαζηψλ, πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ ηεο θαη κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο κε βαζηθέο νκάδεο ελδηαθεξνκέλσλ φπσο ππαιιήινπο, πειάηεο, επελδπηέο, θνηλφηεηεο θαη πξνκεζεπηέο Business in the Community. - Η Δπηθνηλσλία απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε πνπ αθνξά ηελ ΔΚΔ (European Commission, 2002) δίλεη έκθαζε ζηελ αλάγθε ησλ επηρεηξήζεσλ λα ζπκβάινπλ ζηε «βηψζηκε αλάπηπμε». - ΔΚΔ νξίδεηαη σο ε δέζκεπζε κηαο επηρείξεζεο ή ελφο νξγαληζκνχ λα ιεηηνπξγεί κε έλα «βηψζηκν» ηξφπν, αλαγλσξίδνληαο παξάιιεια ηα ζπκθέξνληα ησλ εξγαδνκέλσλ, ησλ πειαηψλ, ησλ επελδπηψλ, ησλ εηαηξηθψλ ζπλεηαίξσλ, ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θνηλσλίαο. Παξφιν πνπ έρνπλ γίλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο κε ζηφρν ηε δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ΔΚΔ δελ ππάξρεη έλαο δηεζλήο θαη απφιπηα απνδεθηφο νξηζκφο ηεο ΔΚΔ. ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία ρξεζηκνπνηήζεθε ν εμήο νξηζκφο: «Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε είλαη ε νηθεηνζειήο δέζκεπζε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα έληαμε ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο πξαθηηθέο θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ δξάζεσλ, πνπ είλαη πέξα θαη πάλσ απφ φζα επηβάιινληαη απφ ηε λνκνζεζία θαη έρνπλ ζρέζε κε φινπο φζνπο επεξεάδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο (εξγαδφκελνη, κέηνρνη, ζπλεξγάηεο, πξνκεζεπηέο, επελδπηέο, θαηαλαισηέο, θνηλφηεηεο κέζα ζηηο νπνίεο είλαη δξαζηεξηνπνηεκέλεο, θιη)» (Καηζνπιάθνο, Μαηξάγθα, 2004). 10

11 Οη Panayiotou et al. ζε πνιχ πξφζθαηε κειέηε ηνπο (2009) θαηεγνξηνπνίεζαλ ηνπο νξηζκνχο ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο κε βάζε ηζάξηζκεο ζρεηηδφκελεο νπηηθέο : θεπηηθηζηηθή νπηηθή : Τηνζεηεί κηα επηθπιαθηηθή ζηάζε θαη αληηκεησπίδεη θξηηηθά ηελ ΔΚΔ. Με βάζε απηή ηελ νπηηθή, ν πην ζεκαληηθφο ζηφρνο ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο είλαη λα παξέρεη φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξν πινχην ζηνπο κεηφρνπο ηεο επηρείξεζεο, θαη κέζσ ηεο επίηεπμεο απηνχ ηνπ ζηφρνπ, ζεσξεί φηη εμππεξεηεί έλα θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο. Οπηνπηθή νπηηθή : Αληηθαηνπηξίδεη ηελ ηδέα φηη νη επηρεηξήζεηο έρνπλ ηελ εζηθή ππνρξέσζε απέλαληη ζε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο κε ηελ επηρείξεζε, θαη φρη κφλν ζηνπο κεηφρνπο ηεο, λα ηνπο σθεινχλ κε νπνίν ηξφπν κπνξνχλ. Ρεαιηζηηθή νπηηθή : πγθεληξψλεη ηελ κεγαιχηεξε απνδνρή ζηνλ επηζηεκνληθφ αιιά θαη ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ρψξν. Με βάζε απηή ηελ νπηηθή, ε ΔΚΔ είλαη ε δηαρείξηζε ηνπ αληίθηππνπ ηεο ιεηηνπξγίαο κηαο επηρείξεζεο ηφζν ζηνπο άκεζνπο φζν θαη ζηνπο έκκεζνπο εκπιεθφκελνπο κε απηήλ, άξα ζηελ θνηλσλία ζηελ νπνία ιεηηνπξγεί θαη αλαπηχζζεηαη. 2.2 ΟΙΚΟΤΜΔΝΙΚΟ ΤΜΦΩΝΟ - Global Compact Σν Οηθνπκεληθφ χκθσλν ( απνηειεί έλα πιαίζην γηα ηηο επηρεηξήζεηο ζχκθσλα κε ην νπνίν επζπγξακκίδνπλ ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ζηξαηεγηθέο ηνπο κε δέθα παγθφζκηα απνδεθηέο αξρέο ζηνπο ηνκείο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθζνξάο. Ωο ε κεγαιχηεξε, παγθφζκηα πξσηνβνπιία εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο κε ρηιηάδεο ζπκκεηέρνληεο απφ πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν έρεη σο πξσηαξρηθφ ζηφρν ηελ νηθνδφκεζε θαη πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο λνκηκφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ αγνξψλ. Μία επηρείξεζε πνπ ππνγξάθεη ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν απνδέρεηαη φηη εηαηξηθέο πξαθηηθέο ζηεξηδφκελεο ζε παγθφζκηεο αξρέο, ζπκβάιινπλ ζε κία ζηαζεξφηεξε, δηθαηφηεξε θαη πεξηεθηηθφηεξε παγθφζκηα αγνξά θαη βνεζνχλ ζηελ νηθνδφκεζε επεκεξνχλησλ θαη αθκαδνπζψλ θνηλσληψλ. Η επηρεηξεκαηηθφηεηα, ην εκπφξην θαη νη επελδχζεηο απνηεινχλ βαζηθνχο ππιψλεο γηα ηελ επεκεξία θαη ηελ εηξήλε. Η επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζπρλά ζπλδέεηαη κε ζνβαξά δηιήκκαηα, φπσο είλαη νη πξαθηηθέο εθκεηάιιεπζεο, δηαθζνξάο, 11

12 αληζφηεηαο εηζνδεκάησλ, θαη εκπνδίσλ πνπ απνζαξξχλνπλ ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Οη ππεχζπλεο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο κπνξνχλ κε πνιινχο ηξφπνπο λα νηθνδνκήζνπλ θιίκα εκπηζηνζχλεο θαη έλα θνηλσληθφ θεθάιαην, ζπκβάιινληαο ζε κία νινθιεξσκέλε αλάπηπμε θαη ζε αεηθφξεο αγνξέο. Σν Οηθνπκεληθφ χκθσλν είλαη κηα θαζαξά εζεινληηθή, δηεζλήο πξσηνβνπιία κε δχν θπξίαξρνπο ζηφρνπο: Να απνηειέζνπλ νη δέθα αξρέο θαζνιηθφ ξεχκα ζηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Να ιεηηνπξγήζεη σο θαηαιχηεο γηα δξάζεηο πνπ ζηεξίδνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο ρηιηεηίαο. Γηα λα επηηχρεη απηνχο ηνπο ζηφρνπο, ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν πξνζθέξεη δπλαηφηεηεο γηα κάζεζε θαη δέζκεπζε κέζα απφ δηάθνξνπο κεραληζκνχο, φπσο δηάινγνπο πνιηηηθήο, κάζεζε, ηνπηθά δίθηπα θαη ζπκπξάμεηο. Η ζπκκεηνρή ζην Οηθνπκεληθφ χκθσλν απνηειεί κηα επξέσο νξαηή δέζκεπζε ζηηο δέθα αξρέο ηεο πξσηνβνπιίαο. Πξνυπνζέηεη ηηο παξαθάησ ελέξγεηεο: 1) Tελ έλαξμε αιιαγψλ ζηηο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο, έηζη ψζηε ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν θαη νη αξρέο ηνπ λα ελζσκαησζνχλ ζηε δηνίθεζε, ζηε ζηξαηεγηθή, ηε θηινζνθία θαη ηηο θαζεκεξηλέο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο. 2) Σε δεκνζηνπνίεζε σο ηκήκα ηνπ εηήζηνπ απνινγηζκνχ ή παξφκνηαο δεκφζηαο εηαηξηθήο αλαθνξάο, φπσο είλαη ν απνινγηζκφο βησζηκφηεηαο, κηαο πεξηγξαθήο ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ε επηρείξεζε ππνζηεξίδεη ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν θαη ηηο αξρέο ηνπ (Communication on Progress- COP) 3) Σε δεκφζηα ππνζηήξημε ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ θαη ησλ αξρψλ ηνπ κέζσ επηθνηλσληαθψλ εξγαιείσλ φπσο δειηία ηχπνπ, νκηιίεο. Δπηπιένλ, νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηα νθέιε απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην Οηθνπκεληθφ χκθσλν κέζσ ζπκκεηνρήο ζε δηάινγνπο πνιηηηθήο, εθπαηδεπηηθά forum θαη ζπλεξγαζίεο. Έλα αθφκα ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ είλαη ε πξνζσπηθή ζπκκεηνρή ηεο δηεχζπλζεο κηαο επηρείξεζεο. Η πξνζσπηθή ζπκκεηνρή ελφο πςειά ηζηάκελνπ δηεπζπληηθνχ ζηειέρνπο απνηειεί ζεκαληηθφ κήλπκα πξνο ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ζηνπο ππφινηπνπο ζπκκεηέρνληεο φηη ε δέζκεπζε ηεο εηαηξίαο ζηελ θνηλσληθή επζχλε απνηειεί ιεηηνπξγηθή θαη ζηξαηεγηθή πξνηεξαηφηεηα. Απηνχ ηνπ είδνπο ε ζπκκεηνρή κπνξεί σο εθ ηνχηνπ λα έρεη εμαηξεηηθή επίδξαζε ζηελ πνηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ. 12

13 Ωο εζεινληηθή πξσηνβνπιία, ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν ζηνρεχεη ζε επξεία ζπκκεηνρή απφ κία πνηθίιε νκάδα επηρεηξήζεσλ θαη άιισλ νξγαληζκψλ. Γηα λα ζπκκεηέρεη κία επηρείξεζε ζην Οηθνπκεληθφ χκθσλν, ν Γηεπζχλσλ χκβνπιφο ηεο κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ζηέιλεη επηζηνιή ζην Γεληθφ Γξακκαηέα ηνπ Ο.Η.Δ., κε ηελ νπνία εθθξάδεη ηελ ππνζηήξημή ηνπ ζην Οηθνπκεληθφ χκθσλν θαη ηηο αξρέο ηνπ ΟΙ ΑΡΥΔ ΣΟΤ ΟΙΚΟΤΜΔΝΙΚΟΤ ΤΜΦΩΝΟΤ Οη δέθα αξρέο ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ ζηνπο ηνκείο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο δηαθζνξάο βαζίδνληαη ζηελ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ, ζηε Γηαθήξπμε γηα ηηο Βαζηθέο Αξρέο θαη ηα Γηθαηψκαηα ζηελ Δξγαζία ηνπ Γηεζλνχο Γξαθείνπ Δξγαζίαο, ζηε Γηαθήξπμε ηνπ Ρίν γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε, ζηε χκβαζε ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ ελάληηα ζηε Γηαθζνξά. Οη αξρέο απηέο είλαη: Ανθπώπινα Δικαιώμαηα Αξρή 1ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα ππνζηεξίδνπλ θαη λα ζέβνληαη ηελ πξνζηαζία ησλ δηεζλψο δηαθεξπγκέλσλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Αξρή 2ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα δηαζθαιίδνπλ φηη νη δηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο δελ εκπιέθνληαη ζε παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Σςνθήκερ επγαζίαρ Αξρή 3ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα πξναζπίδνπλ ην δηθαίσκα ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη θαη ηελ απνηειεζκαηηθή αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ζπιινγηθήο δηαπξαγκάηεπζεο. Αξρή 4ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα πξναζπίδνπλ ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο θαηαλαγθαζηηθήο ή ππνρξεσηηθήο εξγαζίαο. Αξρή 5ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα πξναζπίδνπλ ηελ νπζηαζηηθή θαηάξγεζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο. Αξρή 6ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα πξναζπίδνπλ ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ ζηηο πξνζιήςεηο θαη ηελ απαζρφιεζε. Πεπιβάλλον Αξρή 7ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα αθνινπζνχλ πξνιεπηηθή πξνζέγγηζε σο πξνο ηηο πεξηβαιινληηθέο πξνθιήζεηο. 13

14 Αξρή 8ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ππεπζπλφηεηαο. Αξρή 9ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα ελζαξξχλνπλ ηελ αλάπηπμε θαη δηάδνζε ηερλνινγηψλ πνπ είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ. Καηαπολέμηζη ηηρ Διαθθοπάρ Αξρή 10ε: Οη επηρεηξήζεηο νθείινπλ λα αληηηίζεληαη ζε θάζε κνξθήο δηαθζνξά, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ εθβηαζκνχ θαη ηεο δσξνδνθίαο. Οη επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ππνγξάςεη ην Οηθνπκεληθφ χκθσλν θαινχληαη λα εξγαζηνχλ κε ζηφρν ηελ εθαξκνγή ησλ δέθα αξρψλ. Ωζηφζν, ηφζν νη κηθξέο φζν θαη νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο είλαη ζπρλά αβέβαηεο γηα ην πνηα είλαη ε ζσζηή πξνζέγγηζε. Η εθαξκνγή ησλ αξρψλ πξέπεη λα γίλεηαη αληηιεπηή σο κία καθξνπξφζεζκε δηαδηθαζία ζπλερνχο βειηίσζεο ησλ επηδφζεσλ. Παξάγνληεο επηηπρίαο, ζηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ πεξηιακβάλνπλ κεηαμχ άιισλ: Σελ αληηκεηψπηζε ησλ αξρψλ φρη ζαλ έλα επηπξφζζεην ζηνηρείν, αιιά ζαλ ελζσκαησκέλεο ζηελ εηαηξηθή ζηξαηεγηθή θαη ηελ θαζεκεξηλή ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Καζαξέο δεζκεχζεηο απφ ηα εγεηηθά ζηειέρε ηεο επηρείξεζεο. Σελ επηθνηλσλία ησλ δεζκεχζεσλ κέζα ζε φιε ηελ νξγάλσζε ηφζν ζε πςειφβαζκα ζηειέρε φζν θαη ζην πξνζσπηθφ, ψζηε λα δηαζθαιηζζεί επξεία ππνζηήξημε ησλ αξρψλ. Έλα επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ αλνηθηφ ζε λέεο ηδέεο θαη θαηλνηνκία. Μεηξήζηκνπο ζηφρνπο θαη έλα δηαθαλέο ζχζηεκα ζε ζρέζε κε ηελ έθδνζε απνινγηζκψλ ή αλαθνξψλ ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ Οηθνπκεληθνχ πκθψλνπ (Communication on Progress). Δπηζπκία θαη δπλαηφηεηα γηα κάζεζε θαη πξνζαξκνγή. Αθνζίσζε ζε πξαθηηθέο, ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο. Δπηζπκία γηα ζπλεξγαζία θαη δηάινγν κε ηα ελδηαθεξφκελα κέιε ηεο επηρείξεζεο. 2.3 ΣΑ ΔΝΓΙΑΦΔΡΟΜΔΝΑ ΜΔΡΗ (STAKEHOLDERS) Η ΤΜΜΔΣΟΥΟΙ Σα ελδηαθεξφκελα κέξε είλαη άηνκα, νκάδεο αηφκσλ, νξγαληζκνί ή εηαηξείεο πνπ επεξεάδνπλ ή επεξεάδνληαη απφ ηηο δηεξγαζίεο θαη ηηο δξάζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ 14

15 (Βαμεβαλίδνπ, 2011). Σα ελδηαθεξφκελα κέξε απνηεινχλ ην πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο, εμσηεξηθφ θαη εζσηεξηθφ, άκεζν ή έκκεζν, φινπο απηνχο πνπ έρεη αληίθηππν ε πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο. Απηνί είλαη: νη κέηνρνη, νη επελδπηέο, νη πειάηεο, νη θαηαλαισηέο, νη εξγαδφκελνη, ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, νη δηεζλείο νξγαληζκνί, ηα εξγαηηθά ζσκαηεία, νη κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, ν δεκφζηνο θαη θξαηηθφο ηνκέαο, ηα αθαδεκατθά ηδξχκαηα, ηα ΜΜΔ θ.ά (Δηθφλα 1.4.1). Δηθφλα Σα ελδηαθεξφκελα κέξε κηαο επηρείξεζεο Οη πξνζδνθίεο, νη επηδηψμεηο θαη ηα ζπκθέξνληα ησλ ελδηαθεξφκελσλ κειψλ αζθνχλ αληηηηζέκελεο πηέζεηο ζηελ επηρείξεζε γηαηί ζπρλά δηαθέξνπλ. Οη πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνπλ νη επηρεηξήζεηο είλαη δηαθνξεηηθέο θαη επεξεάδνληαη απφ ηηο θαηεγνξίεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ θαη ηηο αλάγθεο θαη επηδηψμεηο πνπ θαιείηαη λα ηθαλνπνηήζεη. πλεπψο, κε απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ ζρέζεσλ ηεο κε ηηο νκάδεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ, ε δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο αθνινπζεί ηαθηηθέο πνπ εμαξηψληαη απφ ηε δχλακε ηνπο θαη απφ ηε ζηάζκε ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο γηα ππνζηήξημε ή αληίζεζε ζηελ πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο (Βαμεβαλίδνπ, 2011). Η δηαδηθαζία αλάκημεο ησλ άκεζα θαη έκκεζα ελδηαθεξφκελσλ κε ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα απνηειεί ππνρξέσζε ηεο επηρείξεζεο πνπ ζέιεη λα αζθήζεη Δ.Κ.Δ. ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ, ε Δ.Κ.Δ ζπλδέεηαη κε ηελ πνηνηηθή απαζρφιεζε, ηε δηα βίνπ κάζεζε, ηελ πιεξνθφξεζε, ηε ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ, ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ, αληαλαθιψληαο, γεληθά, ηηο φπνηεο θνηλσληθέο αιιαγέο. Δπίζεο, επηδξά ζηε 15

16 ζσζηή δηαρείξηζε ησλ θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ δεηεκάησλ ηεο δηνίθεζεο κηαο επηρείξεζεο, θαζψο θαη ζηηο νξζέο πξαθηηθέο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ο ζεηηθφο αληίθηππνο, ζε καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν, κηαο θνηλσληθά ππεχζπλεο δξαζηεξηφηεηαο ελδέρεηαη, γηα παξάδεηγκα, λα είλαη έλα θαιχηεξν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, ή κία απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ ηα έκκεζα απνηειέζκαηα κπνξεί λα πξνθχπηνπλ απφ ηελ απμαλφκελε πξνζνρή ησλ θαηαλαισηψλ θαη ησλ επελδπηψλ, πνπ ζα απμήζεη ηηο επθαηξίεο ηνπο ζηηο αγνξέο. Πην αλαιπηηθά : Δξγαδφκελνη: Έλα θαιφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ζπλεπάγεηαη έλα πην αθνζησκέλν θαη παξαγσγηθφ εξγαηηθφ δπλακηθφ. Οη επηρεηξήζεηο ελδηαθέξνληαη λα δηαηεξήζνπλ ην εμεηδηθεπκέλν θαη ηθαλφ πξνζσπηθφ ηνπο θαη λα ηνπ παξέρνπλ ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο θαηά ηελ εξγαζία. Μέηνρνη-πλεξγάηεο: Οη επηρεηξήζεηο γλσξίδνπλ φηη νη θνηλσληθέο ηνπο επηδφζεηο επεξεάδνληαη απφ ηηο πξαθηηθέο φισλ ησλ εηαίξσλ ηνπο. Η νηθνδφκεζε θαιψλ ζρέζεσλ κε ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο εηαίξνπο βνεζά ζηελ αλάπηπμε λέσλ θαηλνηφκσλ, θαη ζπρλά θεξδνθφξσλ, πξαθηηθψλ. Καηαλαισηέο: Οη θαηαλαισηέο είλαη εθείλνη πνπ αληακείβνπλ κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο ηηο θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο εηαηξίεο. Καζψο νη θαηαλαισηέο θαη νη νξγαλψζεηο πνπ ηνπο εθπξνζσπνχλ παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμέιημε ηεο Δ.Κ.Δ., ρξεηάδεηαη λα δεκηνπξγνχληαη ηζρπξνί δίαπινη επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο θαηαλαισηέο. Κξάηνο: Η Δ.Κ.Δ έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο ζηηο δξάζεηο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ θνξέσλ θαζψο θαη ησλ δεκφζησλ αξρψλ, πνπ πξέπεη λα ηηο ιάβνπλ ππφςε θαηά ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ ηνπο. Οη θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο πξαθηηθέο ησλ επηρεηξήζεσλ ζπκπιεξψλνπλ ηηο δεκφζηεο πξνζπάζεηεο γηα βηψζηκε αλάπηπμε. Σνπηθή θνηλσλία: Η Δ.Κ.Δ. ππνζηεξίδεη ηελ έληαμε κηαο επηρείξεζεο ζην ηνπηθφ ηεο πεξηβάιινλ. Η δηαθάλεηα ζηηο ζπλζήθεο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηελ επηρείξεζε, θαζψο θαη ε ζπκκεηνρή κηαο επηρείξεζεο ζηα θνηλσληθά δξψκελα, δηακνξθψλνπλ ηελ εηθφλα ηεο ζηνλ ηφπν εγθαηάζηαζήο ηεο θαη επεξεάδνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο. 16

17 2.4 ΟΙ ΓΙΑΣΑΔΙ ΣΗ ΔΚΔ Καηά ηνλ Archie Carroll (1979) νη δηαζηάζεηο ηεο θνηλσληθή επζχλεο δηαρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο δηαθνξεηηθνχο ηνκείο: Οηθνλνκηθέο Δπζύλεο: Οη εηαηξίεο έρνπλ ηνπο κεηφρνπο, νη νπνίνη απνδεηνχλ έλα εχινγν θέξδνο απφ ηηο επελδχζεηο ηνπο, έρνπλ ηνπο εξγαδφκελνπο, πνπ ζέινπλ αζθαιή θαη δίθαηα ακεηβφκελε εξγαζία, ηνπο πειάηεο, νη νπνίνη δεηνχλ θαιήο πνηφηεηαο πξντφληα ζε εχινγε ηηκή, θ.ιπ. χκθσλα κε ηνλ αξηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ, απηφο είλαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν έρνπλ ζπζηαζεί νη επηρεηξήζεηο ζηελ θνηλσλία θαη πξσηαξρηθή ηνπο επζχλε απνηειεί ε νξζή ιεηηνπξγία ηνπο σο νηθνλνκηθή κνλάδα γηα λα παξακείλνπλ ζην επηρεηξεκαηηθφ ρψξν. ιεο νη δεπηεξεχνπζεο επζχλεο θαηαηάζζνληαη ζην πεδίν ηεο ΔΚΔ. χκθσλα κε ηνλ Carroll, ε ηθαλνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ επζπλψλ είλαη, ζπλεπψο, βαζηθή πξνυπφζεζε απφ ην ζχλνιν επηρεηξήζεσλ. Ννκηθέο Δπζύλεο: Η επζχλε ησλ εηαηξηψλ ζε ζρέζε κε ηνλ λφκν απαηηεί λα ηεξνχλ ηνπο φξνπο θαη λα παίδνπλ κε ηνπο θαλφλεο ηεο ην παηρλίδη. O Carroll ππνδειψλεη φηη ε ηθαλνπνίεζε ησλ λνκηθψλ επζπλψλ απαηηείηαη απ φιεο ηηο εηαηξίεο πνπ επηδηψθνπλ λα είλαη θνηλσληθά ππεχζπλεο. Ηζηθέο Δπζύλεο: Η επζχλε απηή ππνρξεψλεη ηηο εηαηξίεο λα θάλνπλ φηη είλαη ζσζηφ, δίθαην θαη εχινγν, αθφκε θαη φηαλ δελ είλαη ππνρξεσκέλεο απφ ην λνκηθφ πιαίζην. Ο Carroll ππνζηεξίδεη φηη νη εζηθέο επζχλεο, σο εθ ηνχηνπ, απνηεινχληαη απ φηη γεληθά αλακέλεη ε θνηλσλία πέξα απφ ηηο νηθνλνκηθέο θαη λνκηθέο πξνζδνθίεο. Πξναηξεηηθέο Δπζύλεο: Σν ηέηαξην επίπεδν ηεο ΔΚΔ εμεηάδεη ην θηιαλζξσπηθφ θνκκάηη ησλ επηρεηξήζεσλ. Απηή ε πηπρή ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο αληηκεησπίδεη κηα κεγάιε πνηθηιία δεηεκάησλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δσξεψλ ζε θηιαλζξσπηθέο νξγαλψζεηο, ησλ επελδχζεσλ ππνδνκψλ αλαςπρήο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο, ηελ ππνζηήξημε ηνπηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ, ή ησλ ηερλψλ θαη ηεο ρνξεγίαο αζιεηηθψλ εθδειψζεσλ. χκθσλα κε ηνλ Carroll νη θηιαλζξσπηθέο πξνζδνθίεο είλαη απιψο επηζπκεηέο απφ ηηο επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ, απηέο νη 4 θαηεγνξίεο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ θαη ηελ ππξακίδα (Δηθφλα 1.1). ια απηά ηα είδε ππήξραλ ζε θάπνην βαζκφ, αιιά κφλν ηα ηειεπηαία ρξφληα ε ζεκαληηθφηεηα ηεο εζηθήο θαη θηιαλζξσπηθήο ιεηηνπξγίαο αλαγλσξίζηεθε. 17

18 The Pyramid of Corporate Social Responsibility Δηθφλα Η ππξακίδα ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο (Carroll, 1996) Η ΔΚΔ κπνξεί λα έρεη δηάθνξεο δηαζηάζεηο σο πξνο ηελ εθαξκνγή ηεο απφ ηηο επηρεηξήζεηο. Ο John Elkington (1994) αλαθέξεη ηνλ φξν Triple Bottom Line (TBL) (Δηθφλα 2.4.1) - γλσζηφ θαη σο 3BL ή 3p s (People, Planet, Profit)- γηα λα πεξηγξάςεη ηελ ελζσκάησζε ηξηψλ βαζηθψλ ππιψλσλ ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ελφο νξγαληζκνχ (νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πεξηβαιινληηθφ), κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί κία επηρείξεζε λα ππνινγίζεη ηε ζπλνιηθή ηεο επίδνζε. ηα πιαίζηα ηεο βηψζηκεο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο, νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα ζηξαθνχλ ζε δηαδηθαζίεο, φπνπ ην φξακα, ε απνζηνιή θαη νη αμίεο ζα πεξηιακβάλνπλ θαη ηνπο ηξεηο ππιψλεο. Απηφ ζπλεπάγεηαη ζηξαηεγηθή πνπ ελζσκαηψλεη παξάιιεια βηψζηκεο νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο αξρέο ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ελφο νξγαληζκνχ. 18

19 Δηθφλα Triple Bottom Line (TBL), νη 3 βαζηθνί ππιψλεο ζε φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ελφο νξγαληζκνχ 1. Κνηλσληθή δηάζηαζε Η θνηλσληθή επζχλε ησλ επηρεηξήζεσλ δηαθξίλεηαη ζε «εζσηεξηθή» θαη «εμσηεξηθή», αλάινγα κε ηα σθεινχκελα κέξε κηαο δξάζεο εηαηξηθνχ ραξαθηήξα. Η δηνίθεζε θαιείηαη λα δηεηζδχζεη ζηνλ ππξήλα ηεο εηαηξείαο θαη λα εληνπίζεη ηνπο εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο ζηξαηεγηθνχο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ αθελφο ηελ επηρεηξεκαηηθή βησζηκφηεηα θαη αθεηέξνπ ηελ αεηθφξν αλάπηπμε πηνζεηψληαο πξαθηηθέο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο. Γηα δηαθνξεηηθέο ρψξεο, πεξηθέξεηεο, θιάδνπο θαη θαηεγνξία νξγαληζκψλ, ε ππεχζπλε επηρεηξεκαηηθή πξαθηηθή πεξηιακβάλεη δηαθνξεηηθά αληηθείκελα ζπδήηεζεο θαη ζεκαληηθά δηαθνξεηηθέο πξνηεξαηφηεηεο. Ωζηφζν, ε θνηλή βαζηθή πξνζέγγηζε ηεο ΔΚΔ πεξηιακβάλεη νξγαληζκνχο πνπ πηνζεηνχλ κηα επίζεκε, δνκεκέλε πξνζέγγηζε ζηελ απνηίκεζε ηεο θνηλσληθήο θαη πεξηβαιινληηθήο επίδξαζήο ηνπο, θάλνληαο βήκαηα γηα ηε βειηίσζή ηεο θαη δεκνζηεχνληαο ηελ φιε δηαδηθαζία θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο. Η ππεχζπλε εηαηξηθή πξαθηηθή εθηείλεηαη ζε ηέζζεξα βαζηθά πεδία: ( - Δξγαζηαθφο ρψξνο - Πεδίν αγνξάο - Κνηλφηεηα 19

20 - Πεξηβάιινλ Εζωηεπική διάζηαζη ε κηα εηαηξεία, νη θνηλσληθά ππεχζπλεο πξαθηηθέο αθνξνχλ θπξίσο ηνπο ππαιιήινπο θαη ζπλδένληαη κε ζέκαηα φπσο ε επέλδπζε ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ, ε πγεία θαη ε αζθάιεηα θαζψο θαη ε δηαρείξηζε ηεο αιιαγήο, ελψ νη πεξηβαιινληηθά ππεχζπλεο πξαθηηθέο ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγή. Αλνίγνπλ ην δξφκν γηα ηε δηαρείξηζε ηεο αιιαγήο θαη ην ζπλδπαζκφ ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο κε ηε βειηησκέλε αληαγσληζηηθφηεηα (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, COM (2001) 366). Εξωηεπική διάζηαζη Η εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε επεθηείλεηαη πέξα απφ ηελ εηαηξεία ζηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαη αθνξά έλα επξχ ζχλνιν ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ νη νπνίνη είλαη φρη κφλν νη εξγαδφκελνη θαη νη κέηνρνη αιιά θαη νη επηρεηξεκαηηθνί εηαίξνη, νη πξνκεζεπηέο, νη πειάηεο, νη δεκφζηεο αξρέο θαη νη Με Κπβεξλεηηθνί Οξγαληζκνί (ΜΚΟ) πνπ εθπξνζσπνχλ ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο ή αζρνινχληαη κε ην πεξηβάιινλ (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, COM (2001) 366). Οη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα εθαξκφζνπλ πνιηηηθέο κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, ην ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε κέζα απφ επηρνξεγήζεηο θαη θηιαλζξσπηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Τπάξρνπλ, σζηφζν, έμη βαζηθνί ηχπνη εηαηξηθψλ θνηλσληθψλ πξσηνβνπιηψλ πνπ εθαξκφδνπλ ζήκεξα νη εηαηξείεο θαη ζρεηίδνληαη κε ηνπο εηαηξηθνχο ηεο ζηφρνπο. Απηέο είλαη (Kotler, 2009): - Πξνσζεηηθέο Δλέξγεηεο θνπνύ (Cause Promotions): Η επηρείξεζε πξνζθέξεη ρξήκαηα, πξντφληα ή άιιεο ππεξεζίεο γηα λα επαηζζεηνπνηήζεη ην θνηλσληθφ ζχλνιν ή ηελ ηνπηθή θνηλσλία γχξσ απφ έλα ζέκα (π.ρ. ε εηαηξεία Body Shop πξνψζεζε ηελ θαηάξγεζε δνθηκψλ ησλ θαιιπληηθψλ ζηα δψα). - Μάξθεηηλγθ θνπνύ (Cause- related Marketing): Η επηρείξεζε δσξίδεη έλα πνζφ ε πνζνζηφ επί ησλ πσιήζεσλ ηεο γηα έλαλ θνηλσθειή ή θνηλσληθφ ζθνπφ. Δίλαη κία πνιηηηθή πνπ ζπλήζσο εθαξκφδεηαη γηα θάπνην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ θαη γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Η εθαξκνγή κίαο ηέηνηαο πνιηηηθήο εμαζθαιίδεη ακνηβαίν φθεινο, ηφζν γηα ηε επηρείξεζε πνπ απμάλεη ηηο πσιήζεηο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο φζν θαη ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ νξγαληζκνχ πνπ ζπλεξγάδεηαη. 20

21 Παξάιιεια, δίλεηαη ε επθαηξία ζηνπο θαηαλαισηέο, ρσξίο επηπιένλ ρξήκαηα, λα βνεζήζνπλ γηα έλα ζθνπφ κέζα απφ ηελ αγνξά ησλ πξντφλησλ. - Δηαηξηθό Κνηλσληθό Μάξθεηηλγθ (Corporate Social Marketing): Η επηρείξεζε κπνξεί λα αλαπηχμεη θαη λα εθαξκφζεη κία εθζηξαηεία κε έκθαζε ζηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θνηλνχ. Πξφθεηηαη γηα πεξηπηψζεηο πνπ δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηηο πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο ζθνπνχ θαη έρνπλ σο ζηφρν ηε βειηίσζε ελφο δεκφζηνπ αγαζνχ, φπσο ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηεο αζθάιεηαο, ηνπ πεξηβάιινληνο θ.ά. - Δηαηξηθή Φηιαλζξσπία (Corporate Philanthropy): Πξφθεηηαη θαηά θαλφλα γηα άκεζε πξνζθνξά ρξεκάησλ ζε θάπνηνλ θηιαλζξσπηθφ νξγαληζκφ ή θνηλσληθφ ζθνπφ. Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ πιένλ ζηξαηεγηθέο, λα ζηεξίμνπλ έλαλ θνηλσληθφ ζθνπφ θαη λα πξνσζήζνπλ θηιαλζξσπηθέο ελέξγεηεο ψζηε λα ηζνξξνπήζνπλ αλάκεζα ζηηο αληαγσληζηηθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη ην απαηηεηηθφ θνηλφ. - Δηαηξηθή Πξνζθνξά ζηελ Κνηλόηεηα (Community Volunteering): Η επηρείξεζε ππνζηεξίδεη θαη πξνηξέπεη ηνπο εξγαδνκέλνπο ηεο θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο, λα πξνζθέξνπλ ην ρξφλν ηνπο ζε δξαζηεξηφηεηεο εζεινληηθνχ ραξαθηήξα. - Δπηρεηξεκαηηθέο Πξαθηηθέο Κνηλσληθήο Δπζύλεο (Socially Responsible Business Practices): Μία εηαηξεία πηνζεηεί πξαθηηθέο πνπ κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο θαη λα πξνζηαηεχζνπλ ην πεξηβάιινλ. 2. Πεξηβαιινληηθή Γηάζηαζε Η πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε ηεο ΔΚΔ πεξηιακβάλεη ηε ιήςε κέηξσλ, ηελ πξνψζεζε ελεξγεηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ θεθαιαίνπ θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ (Βαμεβαλίδνπ, 2011). Πην ζπγθεθξηκέλα κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηε κείσζε εθπνκπήο ξχπσλ, ηε δηαρείξηζε απνβιήησλ, ρξήζε ζπζηεκάησλ ηερλνινγίαο θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ, ρξήζε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ γηα ηελ επίηεπμε πξνζηαζίαο ηνπο πεξηβάιινληνο θ.ά. Η Δπξσπατθή Έλσζε πξνσζεί δηάθνξεο ελέξγεηεο γηα ηελ πινπνίεζε Οινθιεξσκέλεο Πνιηηηθήο Πξντφλησλ (ΟΠΠ) θαζψο απνηειεί ζνβαξή πξνηεξαηφηεηά ηεο ε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ θαη νηθνλνκηψλ. Η ΟΠΠ αλαπηχρζεθε ιφγσ ηεο δηαπίζησζεο φηη φια ηα πξντφληα θαη νη ππεξεζίεο έρνπλ πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο θαη δηάζεζήο ηνπο. θνπφο ηεο ΟΠΠ είλαη: - Η κείσζε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αληίθηππνπ ησλ πξντφλησλ 21

22 - Η κείσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ φιεο ηηο παξαγσγηθέο θάζεηο έσο θαη ηε ηειηθή δηάζεζε θαη θαηαλάισζε ηνπ πξντφληνο. - Μία νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζην ζπλδπαζκφ επηρεηξεκαηηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ εξγαιείσλ - Μία ζπκπιεξσκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ρξήζε ησλ πξντφλησλ ζε πεξηνρέο πνπ δελ έρνπλ ηελ απαηηνχκελε πξνζνρή ιφγσ θελψλ ηεο πνιηηηθήο ησλ επηρεηξήζεσλ αιιά θαη ηεο Πνιηηείαο. ηα πιαίζηα ηεο ΟΠΠ έρνπλ αλαπηπρζεί ηα πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο (ΓΠ) θαη ν Οηθνινγηθφο ρεδηαζκφο. Σα πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο παξέρνπλ ην πιαίζην γηα ηε ζπζηεκαηηθή αλαγλψξηζε, αμηνιφγεζε θαη δηαρείξηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πιεπξψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ, πξντφλησλ ή/θαη ππεξεζηψλ ησλ νξγαληζκψλ, κε ζηφρν ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο λνκηθέο απαηηήζεηο, ηε ζπλερή βειηίσζε θαη ηελ πξφιεςε ηεο ξχπαλζεο Ο Οηθνινγηθφο ρεδηαζκφο νξίδεηαη σο ε "έληαμε πεξηβαιινληηθψλ πηπρψλ ζην ζρεδηαζκφ ηνπ πξντφληνο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ηνπ, θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ." Ο νηθνινγηθφο ζρεδηαζκφο ησλ πξντφλησλ απνηειεί δσηηθφ παξάγνληα ηεο θνηλνηηθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ νινθιεξσκέλε πνιηηηθή πξντφλησλ. Ωο πξνιεπηηθή πξνζέγγηζε, απνζθνπεί ζηε βειηηζηνπνίεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ησλ πξντφλησλ, δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα ηηο ιεηηνπξγηθέο ηνπο ηδηφηεηεο, θαη πξνζθέξεη λέεο θαη πξαγκαηηθέο επθαηξίεο γηα ηνπο θαηαζθεπαζηέο, ηνπο θαηαλαισηέο θαη ηελ θνηλσλία ζην ζχλνιφ ηεο ( 3. Οηθνλνκηθή Γηάζηαζε Μία επηρείξεζε πξνθεηκέλνπ λα έρεη βηψζηκε επηηπρία θαη αμία γηα ηνπο κεηφρνπο, πηνζεηεί ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά, πνπ πξνσζεί ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, απμάλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηαπηφρξνλα ζπκβάιιεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πξνσζεί ηελ θνηλσληθή επαηζζεζία. Πξνβαίλεη ζε ηέηνηεο ελέξγεηεο πνπ δελ απνζθνπνχλ κφλν ζε κεγηζηνπνίεζε βξαρπρξφληνπ θέξδνπο θαη άκεζεο απφδνζεο αιιά ζην ζπλδπαζκφ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ππεπζπλφηεηα ζε πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα (Βαμεβαλίδνπ, 2011). 2.5 ΠΛΔΟΝΔΚΣΗΜΑΣΑ ΔΚΔ 22

23 Πνιιέο επηρεηξήζεηο αλαγλσξίδνπλ φηη ππάξρνπλ πξαγκαηηθά επηρεηξεκαηηθά νθέιε σο απνηέιεζκα εθαξκνγήο ηεο ΔΚΔ. Σα νθέιε πεξηιακβάλνπλ ( 1. Βειηίσζε ηεο δεκόζηαο εηθόλαο θαη θήκεο ηεο επηρείξεζεο Η βειηίσζε ηεο θήκεο θαη ηεο αληίιεςεο ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο ησλ επηρεηξήζεσλ πξνέξρεηαη απφ ηελ αλαγλψξηζε ηεο βειηησκέλεο αμίαο ηνπ πξντφληνο απφ ηελ πιεπξά ηνπ θαηαλαισηή, ηε θξνληίδα γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνπο ππαιιήινπο θαη ηελ επαηζζεζία γηα δεηήκαηα ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ. Δπίζεο, ελαιιαθηηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ ζηφρν έρνπλ ηελ αχμεζε ηεο θήκεο ηεο επηρείξεζεο απνηεινχλ ν ζεβαζκφο γηα ηνπο πξνκεζεπηέο, ην ελδηαθέξνλ γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ε πξνζπκία επελδχζεηο ζε ηνπηθέο θνηλφηεηεο. 2. Κεξδίδνπλ ηελ πξνζνρή ησλ ΜΜΔ Σα ΜΜΔ ζπρλά δεκνζηεχνπλ ζε ηνπηθφ επίπεδν αιιά θαη ζε εζληθφ επίπεδν ηηο επηρεηξήζεηο πνπ εμαζθνχλ πξαθηηθέο ΔΚΔ. 3. Βειηίσζε ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ Η επηηπρία ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ πξνέξρεηαη απφ ηα θνηλνηηθά επελδπηηθά πξνγξάκκαηα φπσο ε ελίζρπζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο κφξθσζεο θαη ε απαζρφιεζε ηνπ ηνπηθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. 4. Βειηησκέλνο έιεγρνο θηλδύλνπ Γηαθάλεηα θαη επξχηεξε ελεκεξφηεηα ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θηλδχλσλ, ζπρλά παξάγεη νθέιε ιφγσ κείσζεο ηνπο θφζηνπο. Οηθνινγηθή απνδνηηθφηεηα ζεκαίλεη λα δεκηνπξγείο πεξηζζφηεξα θαη νδεγεί ζε εμνηθνλφκεζε εθαηνκκπξίσλ ιφγσ κείσζεο ησλ επηπέδσλ παξαγσγηθνχ θφζηνπο. Η ζπλερήο βειηίσζε ζηα εξγαζηαθά πξφηππα ηεο αιπζίδαο ησλ ζπλεξγαηψλ ηελ θαζηζηά πην απνηειεζκαηηθή. 5. Αύμεζε πσιήζεσλ Δπηηπγράλεηαη ε δεκηνπξγία λέσλ αγνξψλ κε νξγαληζκνχο ή θαηαλαισηέο πνπ επηιέγνπλ ηνπο ζπλεξγάηεο βάζεη ηεο πεξηβαιινληηθήο ηνπο επίδνζεο. 6. Υακειόηεξα θόζηε πγείαο 23

24 Η αζζέλεηα απνηειεί έλα ζηνηρείν θφζηνπο γηα ηηο επηρεηξήζεηο ελψ είλαη πιένλ απνδεθηφ φηη έλα πγηέζηεξν εξγαηηθφ δπλακηθφ είλαη ζπρλά πην παξαγσγηθφ θαη πην απνηειεζκαηηθφ. 7. Αληαγσληζηηθή αμία εκαληηθά πιενλεθηήκαηα πξνθχπηνπλ γηα ηελ επηρείξεζε απφ ηε βειηησκέλε αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ, κέζσ ελζάξξπλζεο, παξαθίλεζεο θαη ζπκκεηνρήο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ησλ πςειφηεξσλ επηπέδσλ δηαηήξεζεο εξγαδνκέλσλ θαη ησλ θαιψλ ζρέζεσλ κε ζπλεξγάηεο θαη θαηαλαισηέο. Η αλάκεημε θαη ππνζηήξημε πξσηνβνπιηψλ κάζεζεο δεκηνπξγνχλ πξνζαξκφζηκεο ηθαλφηεηεο πνπ αλαγλσξίδνληαη σο θξίζηκεο ζηε δηαηήξεζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. 8. Βειηησκέλεο επελδπηηθέο επθαηξίεο Η θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή επίδνζε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη δπλαηφλ λα επηδξά ζεκαληηθά ζηε ζεψξεζε ησλ επελδπηηθψλ απνθάζεσλ. Έλαο αξηζκφο θεθαιαίσλ έρεη ζρεκαηηζηεί εηδηθά γηα επελδχζεηο ζε επηρεηξήζεηο πξνζαλαηνιηζκέλεο ζε πξαθηηθέο ΔΚΔ. 9. Δηαηξηθά πιενλεθηήκαηα ηαλ νη εηαηξείεο ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηελ επίδξαζε πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ νη επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο ηνπο ζην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο θαη ζην πεξηβάιινλ θαη δελ παξαθηλνχληαη απνθιεηζηηθά απφ ηελ νηθνλνκηθή επίδνζε απηψλ ησλ πξαθηηθψλ, είλαη δπλαηφλ λα πξνθχςνπλ επηπιένλ πιενλεθηήκαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ αθνξνχλ ζηε (Little, 2002): - Γηαρείξηζε θήκεο - Γηαρείξηζε θηλδχλνπ - ηξαηνιφγεζε, παξφηξπλζε θαη δηαηήξεζε ππαιιήισλ - ρέζεηο κε επελδπηέο - Μάζεζε θαη θαηλνηνκία - Αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηνπνζέηεζε ζηελ αγνξά (market positioning) - Απνηειεζκαηηθφηεηα ζηε ιεηηνπξγία (operational efficiency) - Άδεηα ιεηηνπξγίαο 24

25 2.6 ΓΔΙΚΣΔ ΣΗ ΔΚΔ Η αιήζεηα είλαη πσο ε αξηζκεηηθή κέηξεζε ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο (ΔΚΔ) είλαη ζπρλά δπζρεξήο. Η αλάγθε φκσο γηα ηε κεηαθνξά θαη ηελ απφδνζε ηεο έλλνηαο απφ ην ζεσξεηηθφ επίπεδν ζην πξαθηηθφ, αιιά θαη ε ζεκαζία πνπ έρεη ην ίδην ην επίπεδν ηεο ΔΚΔ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο επελδπηηθψλ απνθάζεσλ, νδήγεζαλ θάπνηεο ρψξεο ζηε ζέζπηζε δεηθηώλ κέηξεζεο ηεο Δηαηξηθή Κνηλσληθήο Δπζχλεο. Η κειέηε ησλ εηήζησλ αλαθνξψλ Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο επέηξεςε ηνλ εληνπηζκφ ησλ θαηεγνξηψλ CSR ζηηο νπνίεο δίλνπλ βαξχηεηα νη επηρεηξήζεηο, θαη βνήζεζε ζηελ απνθσδηθνπνίεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ην αληηιακβάλνληαη. Βαζηθφ απνηέιεζκα ηεο κειέηεο ήηαλ ν εληνπηζκφο δηαθνξεηηθψλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ δεηθηψλ αλά πεξίπησζε, νη νπνίνη εληάζζνληαη ζε νθηψ βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηελ νηθνλνκία, ηηο δηαδηθαζίεο, ηελ εθπαίδεπζε & αλάπηπμε, ην πεξηβάιινλ, ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, ηελ θνηλσλία, ηελ αγνξά θαη ηελ πγηεηλή & αζθάιεηα. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο νη δείθηεο παξαηίζεληαη κε δνκεκέλν ηξφπν ζηελ αλαθνξά CSR, ελψ ζηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ πξαγκαηνπνηείηαη έκκεζε αλαθνξά ζε απηνχο. Ο πίλαθαο ζπλνςίδεη κεξηθνχο απφ ηνπο πην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελνπο δείθηεο αλά θαηεγνξία. Καηεγνξία CSR Γείθηεο Οηθνλνκία Δηήζηνο θχθινο εξγαζηψλ Φφξνη (αλά θαηεγνξία θφξνπ) πνπ θαηαβάιινληαη Γηαδηθαζίεο Πξαγκαηνπνίεζε αλάιπζεο θηλδχλσλ, Όπαξμε πξνηχπσλ πνηφηεηαο πνπ αθνινπζνχληαη Δθπαίδεπζε & αλάπηπμε Αξηζκφο Οξγαληζκψλ ζηνπο νπνίνπο ζπκκεηέρεη ε Δηαηξεία θαη νη νπνίνη αζρνινχληαη κε ην CSR. Όπαξμε εμσηεξηθψλ ειεγθηψλ Πεξηβάιινλ πλνιηθή ρξήζε λεξνχ, Καηαλάισζε ελέξγεηαο (αλά θαηεγνξία) Αλζξώπηλν Γπλακηθό πλνιηθφο αξηζκφο εξγαδνκέλσλ, 25

26 Αλαινγίεο πξνζσπηθνχ κε βάζε ην θχιν, ηελ νκάδα θαη ηελ πεξηνρή Κνηλσλία Γσξεέο Αξηζκφο εξγαδνκέλσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε εζεινληηθά πξνγξάκκαηα Αγνξά Αξηζκφο παξαπφλσλ, πλεξγαζία κε αμηφπηζηνπο πξνκεζεπηέο πνπ έρνπλ θαιή θήκε Τγηεηλή θαη Αζθάιεηα Έγθπξε θαη αθξηβήο πιεξνθφξεζε ηεο θνηλσλίαο γηα ζέκαηα πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο απφ ηελ επηρείξεζε Δηήζηνο αξηζκφο αηπρεκάησλ 2.7 ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΜΔΣΡΗΗ ΑΠΟΓΟΗ ΔΚΔ Γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ επηρεηξήζεσλ σο πξνο ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο ΔΚΔ έρνπλ δεκηνπξγεζεί δηάθνξνη Με Κεξδνζθνπηθνί Οξγαληζκνί θαη δείθηεο πνπ βνεζνχλ ηηο επηρεηξήζεηο κε πνηνπο ηξφπνπο λα είλαη θνηλσληθά ππεχζπλεο. Παξαθάησ αλαθέξνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα εξγαιεία κέηξεζεο απφδνζεο ηεο ΔΚΔ. - GRI (Global Reporting Initiative). Η δηεζλήο νξγάλσζε GRI έρεη ζθνπφ λα κεηαδψζεη ηηο αξρέο ηνπ Πιαηζίνπ ηνπ Κνηλσληθνχ Απνινγηζκνχ πνπ πεξηιακβάλεη νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο επηδφζεηο ηεο επηρείξεζεο. - BITC (Business in the Community). Σν BITC ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Πξίγθηπα ηεο Οπαιίαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θνξπθαίνπο Με Κεξδνζθνπηθνχο Οξγαληζκνχ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ηεο ΔΚΔ θαη ππνζηεξίδεη εδψ θαη 25 ρξφληα θνξπθαίνπο νξγαληζκνχο θαη επηρεηξήζεηο. ην πιαίζην απηφ έρεη αλαπηχμεη ην CR Index. - CR Index. Σν CR Index είλαη ν πξψηνο δηεζλήο δείθηεο εηαηξηθήο επζχλεο θαη κεηξάεη ηηο επηδφζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο θαζψο θαη ηηο επηδξάζεηο ηνπο ζηελ θνηλσλία, ην πεξηβάιινλ, ηελ αγνξά θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο, κε βάζε ηα δηεζλή πξφηππα θαη θξηηήξηα. χκθσλα κε ην δείθηε ππάξρνπλ ηέζζεξα επίπεδα δηάθξηζεο ησλ θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ελφο νξγαληζκνχ: Platinum, Gold, Silver, Bronze. 26

27 - CRI (Corporate Responsibility Institute). Σν CRI είλαη κία αζηηθή κε Κεξδνζθνπηθή Δηαηξεία πνπ έρεη αλαιάβεη ηελ απνθιεηζηηθή εθπξνζψπεζε ηνπ CR Index ζηελ Διιάδα ζε ζπλεξγαζία κε ην BITC. ηφρνο ηνπ είλαη λα παξέρεη ζηηο Διιεληθέο Δπηρεηξήζεηο θαη Οξγαληζκνχο ην πην αλαγλσξηζκέλν εξγαιείν αμηνιφγεζεο θαη ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ επηδφζεσλ ηνπο ζε ζέκαηα ΔΚΔ κε βάζε ηα δηεζλή θξηηήξηα. - GPTW (Great Place To Work). To GPTW είλαη έλαο πην εμεηδηθεπκέλνο δείθηεο πνπ αμηνινγεί ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο. Σν GPTW εθπξνζσπείηαη απφ ην Great Place To Work Institute, κηα εηαηξεία παξνρήο δηνηθεηηθψλ θαη ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ θαη εξεπλψλ πνπ βνεζά επηρεηξήζεηο απφ φινπο ηνπο θιάδνπο λα επηηχρνπλ βειηηψζεηο δηαξθείαο ζηηο εξγαζηαθέο ηνπο ζρέζεηο. - Διιεληθό Γίθηπν γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζύλε. Δίλαη έλα κε θεξδνζθνπηθφ ζσκαηείν πνπ ηδξχζεθε ην 2000 απφ κηα νκάδα 3 επηρεηξεκαηηθψλ θνξέσλ θαη 13 εηαηξεηψλ. ηφρνο ηνπ είλαη ε δηάδνζε ηεο επξχηεξεο έλλνηαο θαη ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο ζηελ ειιεληθή επηρεηξεκαηηθή πξαγκαηηθφηεηα. 2.8 ΣΟΜΔΙ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΔΚΔ Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαιακβάλεη κία εηαηξεία γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ θνηλσληθψλ ζθνπψλ θαη ηελ εθπιήξσζε ησλ ππνρξεψζεσλ ηεο γηα ηελ ΔΚΔ, ζπκβάιινπλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο φπσο ζηελ πγεία, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ απαζρφιεζε, ηελ αζθάιεηα, ην πεξηβάιινλ θ.ά. θαη κπνξεί λα έρνπλ δηάθνξεο κνξθέο, φπσο δσξεέο ζε κεηξεηά, πξνζθνξέο ζε είδνο, επηρνξεγήζεηο, εζεινληηζκφο πξνζσπηθνχ θ.ά. (Kotler, 2009). Οη ηνκείο εθαξκνγήο πξνγξακκάησλ Δ.Κ.Δ. κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε εθείλνπο πνπ αθνξνχλ ην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο θαη ζε εθείλνπο πνπ αθνξνχλ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο. Απηνί είλαη (Διιεληθφ Γίθηπν): Απνζηνιή, Αμίεο θαη Όξακα: Η απνζηνιή, ην φξακα θαη νη αμίεο ραξαθηεξίδνπλ κηα επηρείξεζε. Οη θνηλσληθά ππεχζπλεο εηαηξίεο είλαη απηέο πνπ ζρεδηάδνπλ ηηο αμίεο θαη ηα νξάκαηά ηνπο καδί κε εθείλνπο πνπ άκεζα ή έκκεζα επεξεάδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο θαη ηα ελζσκαηψλνπλ ζηηο θαζεκεξηλέο πξαθηηθέο. 27

28 Δξγαζηαθό θιίκα: Σν πεξηβάιινλ εξγαζίαο αλαθέξεηαη ζηελ πγηεηλή θαη αζθάιεηα, ζε πξνγξάκκαηα επεκεξίαο, ζηελ ηζνξξνπία κεηαμχ εξγαζηαθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο, ζηε κέξηκλα γηα αηπρήκαηα θαη ηξαπκαηηζκνχο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο, ζην ζεβαζκφ ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ. Δπηπιένλ, ε θαηάξηηζε θαη ε επαγγεικαηηθή εμέιημε απνηεινχλ ζεκεία αλαθνξάο θαη δξαζηεξηνπνίεζεο γηα ηελ ΔΚΔ ζηνλ ηνκέα ηεο δηακφξθσζεο ηνπ εξγαζηαθνχ θιίκαηνο. Σέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηεο ζπλνιηθήο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε δηα βίνπ θαηάξηηζε. Ο φξνο ακνηβέο θαη παξνρέο αλαθέξεηαη ζηηο δηαδηθαζίεο ζηειέρσζεο, ζηα παθέηα ακνηβψλ, ζηηο επηβξαβεχζεηο, ζηηο ππεξεζίεο θαη δηεπθνιχλζεηο πξνο ην πξνζσπηθφ θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, πνπ πξνζθέξνληαη πέξαλ ησλ πξνβιεπνκέλσλ απφ ην λφκν θαη ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ εξγαδνκέλσλ. Κνηλσληθόο δηάινγνο : Η έθθξαζή ηνπ ζε θάζε επίπεδν δίλεη ηε δπλαηφηεηα γηα πην νκαιή θαη απνδεθηή δηαρείξηζε ησλ αιιαγψλ ζε κηα επηρείξεζε, θαζψο δηα κέζνπ ηεο δηαβνχιεπζεο (π.ρ. κε κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, εξγαηηθά ζσκαηεία) κπνξνχλ λα ηεζνχλ νη πξνηεξαηφηεηεο θαη ησλ δχν αληίζεησλ πιεπξψλ. Αλζξώπηλα δηθαηώκαηα: Η έλλνηα απηή πεξηιακβάλεη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ηφζν "κέζα" ζην ρψξν εξγαζίαο φζν θαη "έμσ" απφ απηφλ. Μέζα ζην ρψξν εξγαζίαο πεξηιακβάλεηαη ν ζεβαζκφο ζε δηεζλψο ζπκθσλεκέλεο ζπλζήθεο εξγαζίαο (απαγφξεπζε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο θαη ε αλάιεςε ζεηηθήο δξάζεο γηα ην ζθνπφ απηφ, ζπλδηθαιηζκφο). Έμσ απφ ην ρψξν εξγαζίαο πεξηιακβάλνληαη ην δηθαίσκα ζηελ εθπαίδεπζε, ζηε δηαηξνθή, ζηελ ειεπζεξία θαη γεληθφηεξα ζην δηθαίσκα ηεο δσήο θαη φρη απιψο ηεο επηβίσζεο. Οη επηρεηξήζεηο κε ηηο δξάζεηο ηνπο έρνπλ αληίθηππν ζηελ θνηλσλία θαη κπνξνχλ, γηα παξάδεηγκα, λα δηεπθνιχλνπλ θνηλσληθά πεξηζσξηνπνηεκέλεο νκάδεο, άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, ή λα θαηαπνιεκήζνπλ ηελ παηδηθή ή θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία. Δλαζρόιεζε κε ηηο ηνπηθέο θνηλόηεηεο: Οη επηρεηξήζεηο ζε ζπλεξγαζία κε άιινπο νξγαληζκνχο δχλαληαη λα αλαιάβνπλ πξσηνβνπιίεο γηα έλα ζθνπφ ζε ηνπηθφ επίπεδν, λα επελδχζνπλ πφξνπο γηα ηελ ππνζηήξημε ζεκάησλ πνπ ελδηαθέξνπλ ηελ θνηλφηεηα, λα πξνζθέξνπλ δσξεέο ζε ρξήκα ή είδνο, ρνξεγίεο γηα δηάθνξεο δξάζεηο θαζψο επίζεο λα παξνηξχλνπλ θαη λα ζηεξίδνπλ ηνλ εζεινληηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο. Αλάπηπμε ηνπηθώλ νηθνλνκηώλ: Μία επηρείξεζε δχλαηαη λα αλαιάβεη πξσηνβνπιίεο γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, κέζσ ηεο 28

29 δηα βίνπ θαηάξηηζεο θαζψο επίζεο θαη λα ππνζηεξίμεη ηνπο λένπο κέζα απφ πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο. Πεξηβάιινλ: ήκεξα, νη επηρεηξήζεηο δίλνπλ απμαλφκελε ζεκαζία ζηελ επίδξαζή ηνπο ζηνλ πεξηβάιινλ. Η κείσζε εθπνκπήο ξχπσλ θαη ε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ, ε ρξήζε ηερλνινγίαο θαη ζπζηεκάησλ παξαγσγήο θηιηθψλ ζην πεξηβάιινλ, ε ζηήξημε ηεο αλαθχθισζεο είλαη θάπνηεο απφ ηηο δξάζεηο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε βησζηκφηεηά ηνπο. Αγνξά: Η χπαξμε ππεχζπλσλ δεζκεχζεσλ θαη πξνηχπσλ πνηφηεηαο κε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα είλαη ν ππξήλαο ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ε ΔΚΔ επεξεάδεη ηελ αγνξά. Δπηπιένλ, νη ζρέζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηνπο πειάηεο, νη έιεγρνη πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο πνπ εθαξκφδνπλ, ε έξεπλα γηα αλάπηπμε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ εμππεξεηνχλ ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο απνηεινχλ άιιεο ελέξγεηεο εληαγκέλεο ζηηο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο. Ηζηθή: Η ΔΚΔ δελ ηαπηίδεηαη απιψο κε ηελ ηήξεζε λνκηθψλ θαλφλσλ αιιά κε έλα πιαίζην εζηθήο ζπκπεξηθνξάο, πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ηε ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ εηαηξηθψλ ζηφρσλ θαη ην ζρεδηαζκφ επηρεηξεκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ. Πεξηιακβάλεη αξρέο θαη δξάζεηο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο δεκνθξαηηθέο αξρέο, ηελ θαηαβνιή θφξσλ, ηελ έληηκε εκπνξία, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, κε ηελ ηαπηφρξνλε απνθπγή θάζε κνξθήο δσξνδνθίαο, μεπιχκαηνο ρξήκαηνο θαη ζπλεξγαζίαο κε θαηαπηεζηηθά θαζεζηψηα. 2.9 ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΥΔΙΡΗΙΑΚΗ ΗΘΙΚΗ Η ηδέα ηεο εζηθήο πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε «ήζνο», πνπ αλαθέξεηαη ζην ραξαθηήξα ηνπ αηφκνπ αιιά θαη ζηνλ πνιηηηζκφ κηαο θνηλσλίαο. Οπζηαζηηθά, πξφθεηηαη γηα κηα έλλνηα ζρεηηθή αλάινγα κε ηνλ ηφπν, ηε ζξεζθεία, ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ηελ παηδεία αηφκσλ θαη νκάδσλ. Δίλαη φκσο θαη έλλνηα κεηαβαιιφκελε απφ επνρή ζε επνρή, ε νπνία αθήλεη ζπλήζσο θάπνην θνηλφ αίζζεκα σο πξνο ηηο γεληθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ ηη αληαπνθξίλεηαη ζηελ εζηθή θαη ηη φρη. χκθσλα κε ηνλ Milton Friedman (1970), ε θνηλσληθή επζχλε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη κφλν κία, λα ρξεζηκνπνηεί ηνπο πφξνπο ηεο θαη λα εκπιέθεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ είλαη ζρεδηαζκέλεο γηα λα απμάλνπλ ηα θέξδε ηεο. 29