ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 3.3.2015 COM(2015) 78 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση των εργασιών στο πλαίσιο του προγράμματος συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία κατά την περίοδο 2010-2014 EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση των εργασιών στο πλαίσιο του προγράμματος συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία κατά την περίοδο 2010-2014 2

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή...3 2. Διαχείριση του προγράμματος...5 2.1. Μέθοδος εφαρμογής...5 2.2. Διαδικαστικό πλαίσιο και παρακολούθηση του προγράμματος κατά την περίοδο 2010-2013...5 2.3. Αναθεωρημένες διαδικασίες υλοποίησης και εκ των προτέρων όροι...6 2.4. Διαδικαστικό πλαίσιο και παρακολούθηση του προγράμματος το 2014...7 3. Εκθέσεις ανά χώρα...7 3.1. Βουλγαρία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Kozloduy...8 3.2. Λιθουανία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Ignalina...9 3.3. Σλοβακία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Bohunice V1...10 4. Συμπεράσματα...11 3

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζεται η υλοποίηση του προγράμματος συνδρομής από την Ευρωπαϊκή Ένωση στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία κατά την περίοδο 2010 2014. Η έκθεση πληροί τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για το τρέχον 8,9 και το προηγούμενο 4,5,6 πρόγραμμα συνδρομής. Σκοπός και νομική βάση Κατά την προσχώρησή τους, η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Σλοβακία δεσμεύτηκαν να κλείσουν πρόωρα 8 παλαιότερους πυρηνοηλεκτρικούς σταθμούς σοβιετικής τεχνολογίας, πριν από το τέλος της προβλεπόμενης διάρκειας ζωής τους. Σε αντάλλαγμα, η Ένωση συμφώνησε να συνδράμει οικονομικά τα τρία κράτη μέλη να παροπλίσουν στους εν λόγω σταθμούς: τις μονάδες 1 έως 4 του πυρηνοηλεκτρικού σταθμού Kozloduy (KNPP) στη Βουλγαρία, τις μονάδες 1 και 2 του πυρηνοηλεκτρικού σταθμού Ignalina (INPP) στη Λιθουανία, τις μονάδες 1 και 2 του πυρηνοηλεκτρικού σταθμού Bohunice V1 (V1 NPP) στη Σλοβακία. Το χρονοδιάγραμμα για τη Λιθουανία και τη Σλοβακία (προσχώρηση το 2004) διαφέρει από το χρονοδιάγραμμα για τη Βουλγαρία (προσχώρηση το 2007). Η συνδρομή της ΕΕ χορηγήθηκε σε χωριστές περιόδους: (1) κατά την προενταξιακή περίοδο, μέσω του προγράμματος PHARE 1, (2) μετά την προσχώρηση, σύμφωνα με τα πρωτόκολλα των σχετικών πράξεων προσχώρησης 2,3,4, (3) κατά την περίοδο παράτασης έως το 2013, σύμφωνα με τους συναφείς κανονισμούς του Συμβουλίου 5,6,7. Με δύο κανονισμούς του Συμβουλίου 8,9 και τα οικεία διορθωτικά θεσπίστηκε νέα νομική βάση, με βάση την οποία παρέχεται περαιτέρω στήριξη στα προγράμματα παροπλισμού για την περίοδο 2014-2020. 1 Πρόγραμμα βοήθειας για τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. 2 EE L 236 της 23.9.2003, σ. 33 και σ. 944. 3 EE L 236 της 23.9.2003, σ. 33 και σ. 954. 4 EE L 157 της 21.6.2005, σ. 11 και σ. 38. 5 EE L 411 της 30.12.2006, σ. 10. 6 EE L 131 της 23.5.2007, σ. 1. 7 EE L 189 της 22.7.2010, σ. 9. 8 EE L 346 της 20.12.2013, σ. 1 και EE L 8 της 11.1.2014, σ. 31. 9 EE L 346 της 20.12.2013, σ. 7, EE L 8 της 11.1.2014, σ. 30 και EE L 121 της 24.4.2014, σ. 59. 4

Στην προηγούμενη έκθεση υλοποίησης 10 περιγράφεται η εκπλήρωση από τα τρία κράτη μέλη της αρχικής τους δέσμευσης και η υλοποίηση του προγράμματος συνδρομής μέχρι το 2009. Στην παρούσα έκθεση περιγράφονται οι δραστηριότητες και τα αποτελέσματα από το 2010 έως τις 31 Οκτωβρίου 2014, εκτός από τα χρηματοοικονομικά στοιχεία που καλύπτουν το διάστημα έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2014. Προϋπολογισμός και πεδίο εφαρμογής Σκοπός της χρηματοδοτικής συνδρομής της ΕΕ ήταν η παροχή στήριξης στα κράτη μέλη για τον ασφαλή παροπλισμό των αντιδραστήρων που έπρεπε να τεθούν πρόωρα εκτός λειτουργίας (σκέλος «παροπλισμός») και η εφαρμογή μέτρων μετριασμού των επιπτώσεων στον τομέα της ενέργειας, όπως η αντικατάσταση δυναμικότητας, η περιβαλλοντική αναβάθμιση, ο εκσυγχρονισμός και η ενεργειακή απόδοση (σκέλος «ενέργεια»). Το πεδίο εφαρμογής του νέου προγράμματος συνδρομής επικεντρώνεται στη σταθερή διαδικασία προς την τελική κατάσταση παροπλισμού. Κατά συνέπεια, δεν θα χορηγηθεί περαιτέρω στήριξη για έργα του σκέλους «ενέργεια» κατά τη νέα περίοδο χρηματοδότησης (2014-2020) ωστόσο, θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια η εκτέλεση ήδη υφιστάμενων έργων. Η χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ δεν αποσκοπεί στην κάλυψη του συνολικού κόστους του παροπλισμού ούτε στην αντιστάθμιση του συνόλου των οικονομικών επιπτώσεων της πρόωρης παύσης της λειτουργίας, αλλά αποτελεί μάλλον έκφραση αλληλεγγύης μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών. Χρηματοδοτική συνδρομή για τα προγράμματα παροπλισμού (εκατ. ευρώ) Πραγματικά διατεθέν ποσό έως το τέλος 2009 Πραγματικά διατεθέν ποσό το διάστημα 2010-2013 2014-2020 σε τρέχουσες τιμές Σύνολο Βουλγαρία (Kozloduy) Λιθουανία (Ignalina) Σλοβακία (Bohunice) 566 300 293 1159 875 492 451 1818 364 248 225 837 Σύνολο 1805 1040 969 3814 10 Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη χρήση των χρηματοοικονομικών πόρων κατά την περίοδο 2004-2009 που διατέθηκαν στη Λιθουανία, τη Σλοβακία και τη Βουλγαρία για τον παροπλισμό και την επίσπευση του κλεισίματος πυρηνικών σταθμών βάσει των πράξεων προσχώρησης [COM(2011) 432 final]. 5

2. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2.1. Μέθοδος εφαρμογής Η Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Ενέργειας) εφάρμοσε με έμμεση διαχείριση το πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής της ΕΕ και για τα τρία κράτη μέλη έπειτα από την προσχώρησή τους. Ο προϋπολογισμός εκτελείται μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (ΕΤΑΑ), με συνεισφορές στα αντίστοιχα Διεθνή Ταμεία Στήριξης του Παροπλισμού (IDSF) και, ειδικά για τη Λιθουανία, επίσης μέσω εθνικού οργανισμού, του Κεντρικού Οργανισμού Διαχείρισης Έργων (ΚΟΔΕ). Διεθνή Ταμεία Στήριξης του Παροπλισμού Το 2000 για καθένα από τα τρία κράτη μέλη συστήθηκε ειδικό ταμείο. Πρόκειται για ταμεία χρηματοδοτούμενα από πολλούς χορηγούς, τα οποία διαχειρίζεται η ΕΤΑΑ. Από το 2004 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο μόνος συνεισφέρων και έχει διαθέσει πάνω από το 95 % του συνόλου των συνεισφορών κατά τη διάρκεια ζωής του ταμείου. Το 2013 η Επιτροπή επανεξέτασε και επιβεβαίωσε τον ρόλο της ΕΤΑΑ για τη διαχείριση των IDSF την περίοδο 2014-2020. Εθνικοί οργανισμοί Επί του παρόντος μόνο η Λιθουανία εφαρμόζει μέτρα μέσω εθνικού οργανισμού, του Κεντρικού Οργανισμού Διαχείρισης Έργων (ΚΟΔΕ). Ο Οργανισμός, που λειτουργεί από το 2007, αποτελεί τον μόνο δίαυλο για την υλοποίηση νέων έργων, ενώ η ΕΤΑΑ παραμένει αρμόδια για την ολοκλήρωση των συνεχιζόμενων έργων που άρχισαν πριν από το 2014. Τον Οκτώβριο του 2014 η Σλοβακία εξέφρασε την επιθυμία να εφαρμόσει το πρόγραμμα συνδρομής στον παροπλισμό μέσω εθνικού οργανισμού, του Σλοβακικού Οργανισμού για την Καινοτομία και την Ενέργεια, και έστειλε στην Επιτροπή επίσημη πρόταση σχετικά με αυτό το θέμα. Η Επιτροπή θα εξετάσει τη συμμόρφωση με τον δημοσιονομικό κανονισμό και θα λάβει σχετική απόφαση το 2015. Μέχρι σήμερα η Βουλγαρία έχει επιλέξει να μην δημιουργήσει εθνικό δίαυλο. 2.2. Διαδικαστικό πλαίσιο και παρακολούθηση του προγράμματος κατά την περίοδο 2010-2013 Η υλοποίηση κατά την περίοδο 2010-2013 συνεχίστηκε με το υφιστάμενο πλαίσιο, το οποίο αναθεωρήθηκε το 2010 λόγω της παράτασης της συνδρομής στη Βουλγαρία 11. Κάθε έτος, τα κράτη μέλη εκπόνησαν έγγραφο προγραμματισμού για τον καθορισμό των γενικών στόχων όσον αφορά τη χρήση της συνδρομής της ΕΕ για το επόμενο 11 Απόφαση της Επιτροπής για τις διαδικασίες προγραμματισμού και παρακολούθησης των μέτρων και της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο των προγραμμάτων Bohunice, Ignalina και Kozloduy για την περίοδο 2007-2013 [C(2010) 6885]. 6

έτος. Τα έγγραφα αυτά εξετάστηκαν από τη ΓΔ ENER και υποβλήθηκαν για γνωμοδότηση στην επιτροπή αντιπροσώπων των κρατών μελών 12. Η Επιτροπή δέσμευσε πόρους για τα τρία προγράμματα, με την έκδοση ετήσιας απόφασης σχετικά με χρηματοδότηση, στην οποία επισυνάπτονταν τα έγγραφα προγραμματισμού. Στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης υποβλήθηκαν χωριστά λεπτομερείς προτάσεις έργων στη ΓΔ ENER για επανεξέταση και στην επιτροπή NDAPC για γνωμοδότηση. Κονδύλια για τα μεμονωμένα έργα διατέθηκαν μόνον κατόπιν έγκρισης. Η Επιτροπή κατέβαλε κονδύλια στην ΕΤΑΑ και τον ΚΟΔΕ, κατόπιν αιτήματος, βάσει των προβλέψεων πληρωμών και της προόδου στην υλοποίηση των έργων. Τον έλεγχο της υλοποίησης ασκούσε επιτροπή παρακολούθησης για κάθε δίαυλο υλοποίησης ανά χώρα: η σχετική συνέλευση των συνεισφερόντων στην περίπτωση των IDSF ή μια ειδική επιτροπή για τον ΚΟΔΕ στη Λιθουανία. Μολονότι είναι δυνατή η χρηματοδότηση των έργων σε ποσοστό έως και 100 %, έχουν καθοριστεί ειδικά ανώτατα όρια συγχρηματοδότησης για βασικά έργα στις περιπτώσεις που ο αποδέκτης ευθύνεται για υπερβάσεις του κόστους. Το πρόγραμμα συνδρομής αποτέλεσε αντικείμενο τακτικών ελέγχων και αξιολογήσεων. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διενήργησε έλεγχο που είχε ως αποτέλεσμα τη διατύπωση συστάσεων τόσο για το τρέχον πρόγραμμα όσο και για μελλοντική παράτασή του 13. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε σε εξωτερικούς ελεγκτές τη διενέργεια οικονομικών ελέγχων των ταμείων BIDSF, IIDSF και KIDSF, όπως προβλέπεται στους αντίστοιχους κανονισμούς του Συμβουλίου. 2.3. Αναθεωρημένες διαδικασίες υλοποίησης και εκ των προτέρων όροι Με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τα προηγούμενα δέκα έτη υλοποίησης και λαμβανομένων υπόψη των συστάσεων από προηγηθέντες ελέγχους, η Επιτροπή ενέκρινε αναθεωρημένες διαδικασίες υλοποίησης τον Αύγουστο του 2014, πριν από την ημερομηνία που προβλέπεται στους κανονισμούς 14. Οι αναθεωρημένες διαδικασίες καθορίζουν για κάθε πρόγραμμα παροπλισμού τους στόχους, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τα ορόσημα, τις ημερομηνίες-στόχους, καθώς και τους αντίστοιχους δείκτες απόδοσης και περιλαμβάνουν λεπτομερή σχέδια παροπλισμού που καλύπτουν το σύνολο των προγραμμάτων παροπλισμού 15,16. Προκειμένου να δημιουργηθεί στέρεη βάση πριν από την έναρξη εφαρμογής του νέου διαδικαστικού πλαισίου 2014-2020, οι κανονισμοί του Συμβουλίου καθορίζουν εκ των προτέρων όρους, δηλ. προϋποθέσεις για τη λήψη περαιτέρω συνδρομής από κάθε 12 Επιτροπή του προγράμματος συνδρομής για τον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων (NDAPC). 13 Ειδική έκθεση αριθ. 16/2011 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με τη χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ για τον παροπλισμό πυρηνικών σταθμών στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία. 14 Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της 7.8.2014, σχετικά με τους κανόνες υλοποίησης για τα προγράμματα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία για την περίοδο 2014-2020 [C(2014) 5449 final]. 7

κράτος μέλος 15,16. Κάθε κράτος μέλος διαβίβασε εγκαίρως στην Επιτροπή τις σχετικές πληροφορίες που αποδεικνύουν ότι τηρεί το κεκτημένο της Ένωσης στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και ότι έχει καταρτίσει σχέδιο χρηματοδότησης για το σύνολο των προγραμμάτων παροπλισμού, καθώς και λεπτομερές σχέδιο παροπλισμού. 2.4. Διαδικαστικό πλαίσιο και παρακολούθηση του προγράμματος το 2014 Στις 30 Οκτωβρίου 2014 η Επιτροπή ενέκρινε τη χρήση των κονδυλίων για τα τρία προγράμματα, με την έκδοση απόφασης χρηματοδότησης 17. Τα κονδύλια που προβλέφθηκαν για το 2014 θα διατεθούν μέσω συμφωνιών ανάθεσης αρμοδιοτήτων με τους φορείς υλοποίησης, την ΕΤΑΑ και τον ΚΟΔΕ. Οι εν λόγω συμφωνίες βρίσκονται στο στάδιο της κατάρτισης (κατάσταση στις 31 Οκτωβρίου 2014) και αναμένεται να ολοκληρωθούν εγκαίρως ώστε να χρησιμοποιηθούν οι πόροι του 2014. Η Επιτροπή θα μεταφέρει κονδύλια στην ΕΤΑΑ και τον ΚΟΔΕ, βάσει των προβλέψεων πληρωμών και της προόδου στην υλοποίηση των έργων. Κατά τη διάρκεια του 2014 το νέο διαδικαστικό πλαίσιο αναπτύχθηκε σταδιακά και τέθηκε σε λειτουργία από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, αρχής γενομένης με τα νέα έργα. Οι αναθεωρημένες διαδικασίες υλοποίησης, με τις λεπτομερέστερες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων, εφαρμόζονται επίσης στα συνεχιζόμενα έργα που δρομολογήθηκαν κατά το προηγούμενο διαδικαστικό πλαίσιο, εφόσον οι νέοι κανόνες δεν αντίκεινται σε υφιστάμενες επίσημες συμφωνίες. Η εφαρμογή των μέτρων και η χορήγηση της χρηματοδοτικής ενίσχυσης ελέγχονται από μια επιτροπή παρακολούθησης για κάθε χώρα και δίαυλο εφαρμογής. 3. ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑ ΧΩΡΑ Παρά τις δυσχέρειες, οι αντιδραστήρες παρέμειναν εκτός λειτουργίας, η εκκένωση καυσίμων συνεχίστηκε και έχουν εκκενωθεί τα καύσιμα όλων των πυρηνοηλεκτρικών σταθμών πλην ενός. Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί σε όλα τα προγράμματα παροπλισμού, που είναι ιδιαίτερα ορατή στις περιπτώσεις που από τις δραστηριότητες αποξήλωσης αιθουσών στροβίλων έχουν παραχθεί, όπως είχε προγραμματιστεί, σημαντικές ποσότητες υλικών, ως επί το πλείστον προς αποχαρακτηρισμό και, στη συνέχεια, συμβατική ανακύκλωση ή διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων. 15 EE L 346 της 20.12.2013, σ. 1 και EE L 8 της 11.1.2014, σ. 31. 16 EE L 346 της 20.12.2013, σ. 7, EE L 8 της 11.1.2014, σ. 30 και EE L 121 της 24.4.2014, σ. 59. 17 Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της 30.10.2014, σχετικά με την έκδοση της απόφασης χρηματοδότησης για την εφαρμογή των προγραμμάτων συνδρομής στον παροπλισμό των σταθμών Bohunice, Ignalina και Kozloduy το 2014. 8

3.1. Βουλγαρία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Kozloduy Δέσμευση για παύση λειτουργίας και εξέλιξη της χρηματοδότησης Οι μονάδες 1-2 τελούσαν υπό τον έλεγχο της Κρατικής Επιχείρησης Ραδιενεργών Αποβλήτων (SERAW) από το 2008. Τα καύσιμα των μονάδων 3-4 έχουν εκκενωθεί από τον Ιούλιο του 2012 και, τον Μάρτιο του 2013, οι μονάδες μεταβιβάστηκαν από τον φορέα εκμετάλλευσης του πυρηνοηλεκτρικού σταθμού στην SERAW, η οποία ανέλαβε την αρμοδιότητα όλων των δραστηριοτήτων παροπλισμού. Όσον αφορά τη συνδρομή της ΕΕ, ιδιαίτερα επωφελής ήταν η αλλαγή στη στρατηγική παροπλισμού το 2006, από «ετεροχρονισμένη αποξήλωση» σε «άμεση αποξήλωση». Με τον τρόπο αυτό συντομεύεται το χρονοδιάγραμμα για τον παροπλισμό και βελτιστοποιείται η χρήση του διαθέσιμου προσωπικού για την αποξήλωση, γεγονός που αναμένεται να μειώσει το συνολικό κόστος. Στην πλέον πρόσφατη επικαιροποίηση (2011), ως ημερομηνία ολοκλήρωσης ορίστηκε το 2030. Έχουν σημειωθεί καθυστερήσεις σε ορισμένα έργα, χωρίς όμως να επηρεάζουν το βασικό χρονοδιάγραμμα επομένως, είναι ακόμη δυνατόν να επιτευχθεί η προγραμματισμένη ημερομηνία ολοκλήρωσης. Η συνολική συνδρομή της ΕΕ που διατέθηκε στη Βουλγαρία μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 868 εκατ. ευρώ. Στον πίνακα 1 του παραρτήματος παρατίθενται λεπτομέρειες όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο έχουν κατανεμηθεί τα κονδύλια για τη Βουλγαρία. Στο τέλος της περιόδου αναφοράς, τα υπόλοιπα πληρωμών από την ΕΕ (868 εκατ. ευρώ αναλήψεων υποχρεώσεων μείον 630 εκατ. ευρώ πραγματικών πληρωμών) ανέρχονταν σε 238 εκατ. ευρώ. Υλοποίηση των έργων Οι εργασίες αποξήλωσης των αιθουσών στροβίλων των μονάδων 1-4 προχωρούν ικανοποιητικά. Επίκειται η αδειοδότηση από την αρμόδια αρχή για τον παροπλισμό των μονάδων 1-2. Η ανάγκη να επαναληφθεί η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) για την εθνική εγκατάσταση διάθεσης αυξάνει τον κίνδυνο να καθυστερήσει η ημερομηνία λήξης του προγράμματος. Τα συνεχιζόμενα νομικά προβλήματα σχετικά με την ΕΠΕ που αφορούν την εγκατάσταση τήξης πλάσματος και την άδεια παροπλισμού ενέχουν διαρκή κίνδυνο καθυστερήσεων και πρόσθετων δαπανών σε επίπεδο προγράμματος. Έως τα τέλη του 2013, το πρόγραμμα Kozloduy είχε απορροφήσει το 40 % περίπου των δεσμευμένων κονδυλίων για τη στήριξη βασικών έργων στον τομέα της ενέργειας σύμφωνα με την ενεργειακή στρατηγική της Βουλγαρίας 18. Στον πίνακα 2 του παραρτήματος περιγράφεται η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε βασικά έργα τα οποία υποστηρίχθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς. 18 Ενεργειακή στρατηγική της Βουλγαρίας έως το 2020, δημοσιεύτηκε στη βουλγαρική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως αριθ. 43 της 7ης Ιουνίου 2011. 9

3.2. Λιθουανία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Ignalina Δέσμευση για παύση λειτουργίας και εξέλιξη της χρηματοδότησης Το δυσχερές πολιτικό κλίμα, που ασκούσε πιέσεις για επαναλειτουργία της μονάδας 2 το 2012, αποτελεί παρελθόν και η Λιθουανία τήρησε τις δεσμεύσεις που ανέλαβε κατά την προσχώρησή της. Και οι δύο μονάδες συντηρούνται με ασφάλεια και βρίσκονται στο στάδιο του παροπλισμού. Ωστόσο, δεν έχει ολοκληρωθεί η εκκένωση των καυσίμων από τη μονάδα 2. Η κρατική επιχείρηση INPP, που ήταν ο φορέας εκμετάλλευσης των αντιδραστήρων, είναι σήμερα υπεύθυνη για την ασφαλή συντήρηση και τον παροπλισμό των δύο μονάδων αντιδραστήρων. Απέφερε καρπούς η διαδικασία «διαχείρισης αλλαγών», από την ηλεκτροπαραγωγή στην οργάνωση του παροπλισμού, η οποία τεκμηριώνεται στην προηγούμενη έκθεση, ενώ η Λιθουανία και η INPP αναλαμβάνουν την αρμοδιότητα της διαδικασίας παροπλισμού. Η διοίκηση της INPP προωθεί τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό της εταιρείας. Η συνολική συνδρομή της ΕΕ που διατέθηκε στη Λιθουανία μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 1 367 εκατ. ευρώ. Στον πίνακα 3 του παραρτήματος παρατίθενται λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο έχουν κατανεμηθεί τα κονδύλια για τη Λιθουανία. Στο τέλος της περιόδου αναφοράς, τα υπόλοιπα πληρωμών από την ΕΕ (1 367 εκατ. ευρώ αναλήψεων υποχρεώσεων μείον 1 085 εκατ. ευρώ πραγματικών πληρωμών) ανέρχονταν σε 282 εκατ. ευρώ. Υλοποίηση των έργων Η χορήγηση συνδρομής από την ΕΕ αποσκοπούσε στην ασφαλή συντήρηση των μονάδων αντιδραστήρων, στην προετοιμασία για τον παροπλισμό (συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών εγγράφων τεκμηρίωσης) και στην κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας και αποθήκευσης αποβλήτων. Από το 2009, με τις αλλαγές κυβερνήσεων, αυξήθηκε ιδιαίτερα το επίπεδο συμμετοχής της INPP και της Λιθουανίας στη διαδικασία παροπλισμού και το επίπεδο αποδοχής της εν λόγω διαδικασίας από αυτές. Συσσωρεύτηκαν οι διαφορές τεχνικής και εμπορικής φύσης μεταξύ της INPP και των αντιστοίχων προμηθευτών όσον αφορά δύο βασικά επενδυτικά έργα υποδομών, την «προσωρινή αποθήκευση αναλωμένων καυσίμων» και την «εγκατάσταση επεξεργασίας και αποθήκευσης στερεών αποβλήτων». Από το 2013, τα επίμαχα ζητήματα αντιμετωπίζονται δραστήρια και επιλύονται σταδιακά, μέσω συμφωνημένου πλαισίου. Ωστόσο, η κατάσταση προκάλεσε σοβαρές καθυστερήσεις και αύξηση των δαπανών: προβλέπεται πλέον ολοκλήρωση της διαδικασίας παροπλισμού το 2038 (αρχικά το 2030) και επιτεύχθηκε εμπορική συμφωνία με αύξηση του κόστους κατά 72,9 εκατ. ευρώ. Οι δραστηριότητες που εκτελούνται από το προσωπικό της INPP επικεντρώνονται στην αποξήλωση των αιθουσών στροβίλων, όπου υπάρχει εμφανής πρόοδος. Η λειτουργία των εγκαταστάσεων τεμαχισμού και απολύμανσης στο κτίριο αυτό αποτελεί πλέον παγιωμένη διαδικασία. Για να υποβοηθηθεί η αντιστροφή της 10

συσσώρευσης των προς επεξεργασία υλικών, ο εν λόγω εξοπλισμός λειτουργεί προσωρινά σε τριπλή βάρδια. Έως τα τέλη του 2013 το πρόγραμμα Ignalina είχε απορροφήσει το 25 % περίπου των δεσμευμένων κονδυλίων για τη στήριξη βασικών έργων στον τομέα της ενέργειας σύμφωνα με την ενεργειακή στρατηγική της Λιθουανίας 19. Στον πίνακα 4 του παραρτήματος περιγράφεται η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε βασικά έργα τα οποία υποστηρίχθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς. 3.3. Σλοβακία Πυρηνοηλεκτρικός σταθμός Bohunice V1 Δέσμευση για παύση λειτουργίας και εξέλιξη της χρηματοδότησης Ο πυρηνοηλεκτρικός σταθμός V1 διαθέτει δύο αντιδραστήρες VVER 440/230. Η κρατική επιχείρηση JAVYS είναι υπεύθυνη για την εποπτεία μετά την παύση λειτουργίας και για τον παροπλισμό του πυρηνοηλεκτρικού σταθμού V1. Η λειτουργία των μονάδων 1 και 2 έπαυσε οριστικά στα τέλη του 2006 και του 2008, αντίστοιχα. Η συνολική συνδρομή της ΕΕ που διατέθηκε στη Λιθουανία μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 612 εκατ. ευρώ. Στον πίνακα 5 του παραρτήματος παρατίθενται λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο έχουν κατανεμηθεί τα κονδύλια για τη Σλοβακία. Στο τέλος της περιόδου αναφοράς, τα υπόλοιπα πληρωμών από την ΕΕ (612 εκατ. ευρώ αναλήψεων υποχρεώσεων μείον 362 εκατ. ευρώ πραγματικών πληρωμών) ανέρχονταν σε 250 εκατ. ευρώ. Υλοποίηση των έργων Η άδεια για το στάδιο 1 του παροπλισμού, με την οποία επιτράπηκαν οι δραστηριότητες αποξήλωσης εκτός των ελεγχόμενων περιοχών, εκδόθηκε το 2011, όπως προβλεπόταν. Οι δραστηριότητες αποξήλωσης έχουν προχωρήσει στους σχετικούς τομείς, όπως οι αίθουσες στροβίλων, και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Εκτελέστηκαν προπαρασκευαστικές εργασίες για τον παροπλισμό. Η στρατηγική παροπλισμού επικαιροποιήθηκε το 2012. Οι καθυστερήσεις σε μείζονα έργα δεν επηρέασαν το βασικό χρονοδιάγραμμα για τον παροπλισμό. Συνεχίζεται η τήρηση του συνολικού χρονοδιαγράμματος, με την περάτωση όλων των δραστηριοτήτων να προβλέπεται για το 2025. Το πρόγραμμα παροπλισμού σημείωσε σαφή πρόοδο: τα δύσκολα έργα (π.χ. η απολύμανση των πρωτεύοντων κυκλωμάτων) βρίσκονται πλέον σε προχωρημένο στάδιο ολοκλήρωσης και η άδεια για το δεύτερο στάδιο του παροπλισμού, βασικό ορόσημο, αναμένεται πριν από τα τέλη του 2014. Καταρτίζονται μεγάλης κλίμακας προσκλήσεις υποβολής προσφορών για την αποξήλωση των συστημάτων στην ελεγχόμενη ζώνη και των μεγάλων κατασκευαστικών στοιχείων του συστήματος ψύξης του αντιδραστήρα. 19 Ψήφισμα αριθ. X- 1046 της 18ης Ιανουαρίου 2007 σχετικά με την έγκριση της εθνικής ενεργειακής στρατηγικής, Vilnius. 11

Έως τα τέλη του 2013 το πρόγραμμα Bohunice είχε απορροφήσει το 35 % περίπου των δεσμευμένων κονδυλίων για τη στήριξη βασικών έργων στον τομέα της ενέργειας σύμφωνα με την ενεργειακή στρατηγική της Σλοβακικής Δημοκρατίας 20. Στον πίνακα 6 του παραρτήματος περιγράφεται η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε βασικά έργα τα οποία υποστηρίχθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι πολιτικές δυσχέρειες που αναφέρονταν στην προηγούμενη έκθεση έχουν ως επί το πλείστον ξεπεραστεί και τηρούνται όλες οι δεσμεύσεις για παύση λειτουργίας. Συνεπώς, η έμφαση μεταφέρθηκε αμετάκλητα σε δραστηριότητες παροπλισμού. Αυτό δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς το πρόγραμμα συνδρομής για τον παροπλισμό. Η Λιθουανία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία έχουν τηρήσει τις δεσμεύσεις τους για παύση λειτουργίας, συνεχίζοντας τις εργασίες παροπλισμού στους αντιδραστήρες των οποίων η λειτουργία έπαυσε. Παρά ορισμένες καθυστερήσεις, έχει επίσης σημειωθεί σημαντική πρόοδος, όχι μόνο όσον αφορά τις προπαρασκευαστικές εργασίες και τις οργανωτικές αλλαγές, αλλά και ως προς την πραγματική απομάκρυνση κτιρίων και εξοπλισμού. Οι χρηματοδοτικές ανάγκες για την περάτωση των προγραμμάτων παροπλισμού έχουν προσδιοριστεί. Στα σχέδια χρηματοδότησης επισημαίνεται η ύπαρξη χάσματος μεταξύ των αναγκών και των ήδη εξασφαλισμένων κεφαλαίων, σημαντικό τμήμα των οποίων προέρχεται από το πρόγραμμα συνδρομής της ΕΕ. Απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση για τη σύσταση των αναγκαίων πρόσθετων κεφαλαίων. Σκέλος «παροπλισμός» Όπως περιγράφεται λεπτομερώς στα τρία σχέδια παροπλισμού, το κέντρο βάρους μετατοπίζεται σταδιακά από τις προκαταρκτικές εργασίες στην αποξήλωση και την επεξεργασία των σχετικών αποβλήτων. Επί του παρόντος, κατασκευάζονται οι εγκαταστάσεις που απαιτούνται για τον παροπλισμό, την επεξεργασία και την αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων και των αναλωμένων πυρηνικών καυσίμων. Τα έγγραφα τεκμηρίωσης της αδειοδότησης καταρτίζονται και έχει αρχίσει η αποξήλωση. Στη Βουλγαρία και τη Σλοβακία αναμένονται σύντομα οι άδειες πλήρους παροπλισμού. Σημειώθηκαν καθυστερήσεις σε ορισμένα έργα παροπλισμού, αλλά η αντιμετώπισή τους ήταν άμεση, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών τους στην ημερομηνία περάτωσης του παροπλισμού, μολονότι στη Λιθουανία δεν αποφεύχθηκαν καθυστερήσεις στο συνολικό χρονοδιάγραμμα. Σκέλος «ενέργεια» Στον τομέα της ενέργειας χρηματοδοτήθηκαν έργα σύμφωνα με τις εθνικές ενεργειακές πολιτικές. Κατά την περίοδο αναφοράς, το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε στον παροπλισμό, μολονότι στη Βουλγαρία σημαντικό μέρος της συνδρομής 20 Ενεργειακή πολιτική της Σλοβακικής Δημοκρατίας που εγκρίθηκε με το ψήφισμα αριθ. 29 της κυβέρνησης της Σλοβακικής Δημοκρατίας της 11ης Ιανουαρίου 2006. 12

διατέθηκε για τον τομέα της ενέργειας. Η υλοποίηση των έργων των οποίων η εκτέλεση έχει ήδη αρχίσει θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια, αλλά δεν θα υποστηριχθεί κανένα περαιτέρω έργο στον τομέα της ενέργειας. Προοπτικές Η έκδοση αδειών για το δεύτερο στάδιο του παροπλισμού στη Βουλγαρία και τη Σλοβακία ανοίγει τον δρόμο για την αποξήλωση των συστημάτων του πυρήνα. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει το προσεχές έτος σε αύξηση της ροής υλικών που απομακρύνονται από την πυρηνική εγκατάσταση. Οι λεπτομερείς στόχοι και δείκτες που έχουν καθοριστεί στις διαδικασίες εφαρμογής θα καταστήσουν δυνατή την ακριβή παρακολούθηση της προόδου των εργασιών με ποσοτικές πληροφορίες. Ειδικότερα, η σχεδιαζόμενη εφαρμογή της μεθοδολογίας διαχείρισης δεδουλευμένης αξίας (Earned Value Management EVM) 21 στα τρία αυτά προγράμματα θα στηρίξει τη διαχείριση των έργων σε τοπικό επίπεδο και θα ενισχύσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητα της παρακολούθησης από την Επιτροπή και της υποβολής εκθέσεων σε αυτή. Από το 2015, η λεπτομερέστερη ποσοτική περιγραφή της υλοποίησης των εργασιών που εκτελούνται σύμφωνα με το πρόγραμμα εργασίας θα βασίζεται σε αξιόπιστους, συνεκτικούς και συγκρίσιμους δείκτες. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής (ΓΔ ENER και η Κοινή Διεύθυνση Πόρων) προετοιμάζουν έλεγχο του προτεινόμενου εθνικού οργανισμού στη Σλοβακία και υποστηρίζουν γενικά την εξέλιξη προς την πλήρη ανάληψη της ευθύνης της διαδικασίας παροπλισμού σε εθνικό επίπεδο. 21 Τεχνική διαχείρισης έργου για τη μέτρηση των επιδόσεων και της προόδου έργου. 13